TÌNH THẾ CÁCH MẠNG 6 docx

Tóm l i, dù trong tri t h c ph ng Đông, t n t i r t nhi u quan ni m v con ng i,ạ ế ọ ươ ồ ạ ấ ề ệ ề ườ
nh ng nhìn chung, trong n n tri t h c này, con ng i ch y u đ c hi u trong m i quan hư ề ế ọ ườ ủ ế ượ ể ố ệ
đ o đ c - chính tr ; còn khi xem xét con ng i trong m i quan h v i t nhiên hay v i xã h iạ ứ ị ườ ố ệ ớ ự ớ ộ
thì nó b c l y u t duy tâm, hay có pha tr n tính ch t duy v t ch t phác.ộ ộ ế ố ộ ấ ậ ấ
2. Quan ni m v con ng i trong tri t h c ph ng Tây tr c Mácệ ề ườ ế ọ ươ ướ
- Trong tri t h c Hy L p c đ iế ọ ạ ổ ạ , con ng i đ c xem là đi m kh i đ u c a t duy tri tườ ượ ể ở ầ ủ ư ế
h c; con ng i và th gi i xung quanh là t m g ng ph n chi u l n nhau; b i vì con ng iọ ườ ế ớ ấ ươ ả ế ẫ ở ườ
ch là ti u vũ tr trong vũ tr bao la. Ch ng h n, Prôtago – nhà tri t h c thu c tr ng pháiỉ ể ụ ụ ẳ ạ ế ọ ộ ườ
ng y bi n cho r ng “ụ ệ ằ con ng i là th c đo c a vũ trườ ướ ủ ụ”. Còn Aristote l i cho r ng conạ ằ
ng i là thang b c cao nh t c a vũ tr ; song đ i v i ông, ch có linh h n, t duy, trí nh , ýườ ậ ấ ủ ụ ố ớ ỉ ồ ư ớ
chí, năng khi u ngh thu t m i làm cho con ng i n i b t lên… Nhìn chung, trong tri t h cế ệ ậ ớ ườ ổ ậ ế ọ
Hy L p c đ i b c đ u đã có s phân bi t con ng i v i t nhiên, nh ng đó ch là hi uạ ổ ạ ướ ầ ự ệ ườ ớ ự ư ỉ ể
bi t bên ngoài v t n t i con ng i.ế ề ồ ạ ườ
- Trong tri t h c Tây Au trung c ,ế ọ ổ con ng i đ c xem là s n ph m do Th ng đ sángườ ượ ả ẩ ượ ế
t o ra. Ôguyxtanh (Augustin) cho r ng, Th ng đ đã t o d ng nên vũ tr , n n ra Cha c aạ ằ ượ ế ạ ự ụ ặ ủ
Page 440 of 487
loài ng i và b x ng s n c a Cha đ M c a nhân lo i xu t hi n; nh ng sau đó, do sườ ẻ ươ ườ ủ ể ẹ ủ ạ ấ ệ ư ự
sa đ a, ph n b i c a t tông loài ng i mà nhân lo i ph i b c vào c nh kh n cùng, y uọ ả ộ ủ ổ ườ ạ ả ướ ả ố ế
hèn, nhu nh c. Hi n t i, t t c m i sinh linh đang ch ngày t n th c a mình đ sau đó chượ ệ ạ ấ ả ọ ờ ậ ế ủ ể ỉ
còn thiên đ ng muôn đ i và h a ng c vĩnh vi n dành cho các thánh th n hay ác qu theoườ ờ ỏ ụ ễ ầ ỷ
ti n đ nh. Tôma Đacanh (Thomas d’Aquin) cũngcho r ng, con ng i và xã h i loài ng i đãề ị ằ ườ ộ ườ
đ c Th ng đ t o d ng, vì v y m i ho t đ ng c a con ng i và xã h i loài ng i đ uượ ượ ế ạ ự ậ ọ ạ ộ ủ ườ ộ ườ ề
ph i do Ngài và h ng v Ngài… Tóm l i, tri t h c Tây Au th i trung c không ch xem conả ướ ề ạ ế ọ ờ ổ ỉ
ng i là s n ph m c a Th ng đ , mà còn cho r ng s ph n, ni m vui, n i bu n, s mayườ ả ẩ ủ ượ ế ằ ố ậ ề ỗ ồ ự
r i c a con ng i đ u do Th ng đ x p đ t; trí tu con ng i th p h n lý trí anh minhủ ủ ườ ề ượ ế ế ặ ệ ườ ấ ơ
c a Th ng đ ; con ng i tr nên nh bé tr c cu c s ng nh ng đành b ng lòng v i cu củ ượ ế ườ ở ỏ ướ ộ ố ư ằ ớ ộ
s ng t m b trên tr n gian đ hy v ng đ t đ c h nh phúc vĩnh c u trên thiên đàng sau khiố ạ ợ ầ ể ọ ạ ượ ạ ử
ch t.ế
- Tri t h c ph ng Tây th i ph c h ng – c n đ iế ọ ươ ờ ụ ư ậ ạ đ c bi t đ cao vai trò trí tu . Đó làặ ệ ề ệ
m t trong nh ng y u t quan tr ng nh m gi i thoát con ng i kh i s ràng bu c c a th nộ ữ ế ố ọ ằ ả ườ ỏ ự ộ ủ ầ
h c th i trung c . Tuy nhiên, con ng i cũng ch đ c nh n m nh v m t cá th và xemọ ờ ổ ườ ỉ ượ ấ ạ ề ặ ể

Page 441 of 487
nh m t xã h i, t c là ch a nh n th c đ y đ b n ch t con ng i c v m t sinh h c vàẹ ặ ộ ứ ư ậ ứ ầ ủ ả ấ ườ ả ề ặ ọ
m t xã h i c a nó.ặ ộ ủ
- Trong tri t h c c đi n Đ cế ọ ổ ể ứ n i b t quan đi m v con ng i c a Hêghen vàổ ậ ể ề ườ ủ
Phoi b c. Bên trong l p v duy tâm th n bí, Hêghen coi l ch s xã h i và con ng i là hi nơ ắ ớ ỏ ầ ị ử ộ ườ ệ
thân c a tinh th n tuy t đ i; coi l ch s là quá trình vô t n c a s chuy n hoá gi a cái t tủ ầ ệ ố ị ử ậ ủ ự ể ữ ấ
nhiên và cái ng u nhiên thông qua hành đ ng c a nh ng con ng i riêng l – nh ng conẫ ộ ủ ữ ườ ẻ ữ
ng i luôn luôn ra s c th c hi n nh ng m c đích riêng v i nh ng l i ích riêng c a mình.ườ ứ ự ệ ữ ụ ớ ữ ợ ủ
Hêghen cũng th y rõ vai trò c a lao đ ng đ i v i vi c hình thành con ng i, đ i v i s phátấ ủ ộ ố ớ ệ ườ ố ớ ự
sinh ra các quan h kinh t và phân hóa con ng i ra thành các giai - t ng trong xã h i. V iệ ế ườ ầ ộ ớ
ông, con ng i luôn thu c m t h th ng xã h i nh t đ nh; và trong h th ng y, con ng iườ ộ ộ ệ ố ộ ấ ị ệ ố ấ ườ
là chúa t s ph n c a mình. Tuy v y, khi đánh giá con ng i, Hêghen ch chú ý đ n vai tròể ố ậ ủ ậ ườ ỉ ế
c a các vĩ nhân trong l ch s ; vì theo ông, ch có vĩ nhân m i là ng i bi t suy nghĩ và hi uủ ị ử ỉ ớ ườ ế ể
đ c nh ng gì c n thi t và h p th i, còn nhìn chung, do b n tính con ng i là b t bình đ ngượ ữ ầ ế ợ ờ ả ườ ấ ẳ
nên b t công và các t n n xã h i là hi n t ng t t y u… M c dù con ng i đ c nh nấ ệ ạ ộ ệ ượ ấ ế ặ ườ ượ ậ
Page 442 of 487
th c t góc đ duy tâm khách quan nh ng Hêghen đã th y đ c con ng i là ch th c aứ ừ ộ ư ấ ượ ườ ủ ể ủ
c a l ch s , đ ng th i con ng i cũng là k t qu c a quá trình phát tri n l ch s .ủ ị ử ồ ờ ườ ế ả ủ ể ị ử
Phoi b c không ch phê phán tính siêu nhiên, phi th xác trong quan ni m v con ng iơ ắ ỉ ể ệ ề ườ
mà ông còn đo n tuy t v i ch nghĩa duy tâm c a Hêghen. Phoi b c quan ni m con ng iạ ệ ớ ủ ủ ơ ắ ệ ườ
là s n ph m c a t nhiên, là con ng i sinh h c tr c quan, b ph thu c vào hoàn c nh. M tả ẩ ủ ự ườ ọ ự ị ụ ộ ả ặ
khác, ông đ cao vai trò trí tu c a con ng i v i tính cách là nh ng cá th ng i. Đó làề ệ ủ ườ ớ ữ ể ườ
nh ng con ng i cá bi t, đa d ng, phong phú, không ai gi ng ai. Hi u con ng i nh v y làữ ườ ệ ạ ố ể ườ ư ậ
do Phoi b c đã d a trên n n t ng duy v t, đ cao y u t t nhiên, c m tính, nh m gi iơ ắ ự ề ả ậ ề ế ố ự ả ằ ả
phóng cá nhân con ng i. Nh ng h n ch c a ông là không th y đ c b n ch t xã h i trongườ ư ạ ế ủ ấ ượ ả ấ ộ
đ i s ng con ng i và tách con ng i kh i nh ng đi u ki n l ch s c th . Nh v y, conờ ố ườ ườ ỏ ữ ề ệ ị ử ụ ể ư ậ
ng i c a Phoi b c là con ng i phi l ch s , phi giai c p và tr u t ng.ườ ủ ơ ắ ườ ị ử ấ ừ ượ
3. Đánh giá chung
Các quan ni m v con ng i trong tri t h c tr c Mác đ u có nhi u h n ch và thi uệ ề ườ ế ọ ướ ề ề ạ ế ế
sót: M t m t, các quan ni m này xem xét con ng i m t cách tr u t ng, do đó đã đi đ nộ ặ ệ ườ ộ ừ ượ ế

nh ng cách lý gi i c c đoan, phi n di n. Các nhà tri t h c th i này th ng tr u t ng hoáữ ả ự ế ệ ế ọ ờ ườ ừ ượ
Page 443 of 487
tách ph n “xác” hay ph n “h n” ra kh i con ng i th c và bi n chúng thành b n ch t conầ ầ ồ ỏ ườ ự ế ả ấ
ng i. Ch nghĩa duy tâm thì tuy t đ i hoá ph n “h n” thành con ng i tr u t ng – t ýườ ủ ệ ố ầ ồ ườ ừ ượ ự
th c; còn ch nghĩa duy v t tr c quan thì tuy t đ i hoá ph n “xác” thành con ng i tr uứ ủ ậ ự ệ ố ầ ườ ừ
t ng - sinh h c. M t khác, h ch a chú ý đ y đ đ n b n ch t xã h i c a con ng i. Tuyượ ọ ặ ọ ư ầ ủ ế ả ấ ộ ủ ườ
v y, m t s tr ng phái tri t h c v n đ t đ c nh ng thành t u trong vi c phân tích, quanậ ộ ố ườ ế ọ ẫ ạ ượ ữ ự ệ
sát con ng i, đ cao lý tính, xác l p các giá tr v nhân b n h c đ h ng con ng i đ n tườ ề ậ ị ề ả ọ ể ướ ườ ế ự
do. Đó là nh ng ti n đ quan tr ng cho vi c hình thành t t ng v con ng i c a tri t h cữ ề ề ọ ệ ư ưở ề ườ ủ ế ọ
mácxít.
 Câu 55: Phân tích v n đ b n ch t con ng i theo quan ni m c a tri t h c Mác – Lênin.ấ ề ả ấ ườ ệ ủ ế ọ
1. Con ng i là th c th sinh h c –xã h iườ ự ể ọ ộ
Khi d a trên nh ng thành t u khoa h c, tri t h c Mác – Lênin coi con ng i là s n ph mự ữ ự ọ ế ọ ườ ả ẩ
ti n hóa lâu dài c a gi i t nhiên, t c là k t qu c a quá trình v n đ ng v t ch t t vô sinhế ủ ớ ự ứ ế ả ủ ậ ộ ậ ấ ừ
đ n h u sinh, t th c v t đ n đ ng v t, t đ ng v t b c th p đ n đ ng v t b c cao, r iế ữ ừ ự ậ ế ộ ậ ừ ộ ậ ậ ấ ế ộ ậ ậ ồ
đ n “đ ng v t có lý tính” - con ng i. Nh v y, quan ni m này tr c h t coi con ng i làế ộ ậ ườ ư ậ ệ ướ ế ườ
Page 444 of 487
m t th c th sinh h c. Cũng nh t t c nh ng th c th sinh h c khác, con ng i “v i t t cộ ự ể ọ ư ấ ả ữ ự ể ọ ườ ớ ấ ả
x ng th t, máu m … đ u thu c v gi i t nhiên”ươ ị ủ ề ộ ề ớ ự
82
, và mãi mãi ph i s ng d a vào gi i tả ố ự ớ ự
nhiên. Gi i t nhiên là “thân th vô c c a con ng i”, con ng i là m t b ph n c a gi iớ ự ể ơ ủ ườ ườ ộ ộ ậ ủ ớ
t nhiên. Nh v y, con ng i tr c h t là m t t n t i sinh v t, bi u hi n trong nh ng cáự ư ậ ườ ướ ế ộ ồ ạ ậ ể ệ ữ
nhân con ng i s ng, là t ch c c th c a con ng i và m i quan h c a nó v i t nhiên.ườ ố ổ ứ ơ ể ủ ườ ố ệ ủ ớ ự
Nh ng thu c tính, nh ng đ c đi m sinh h c, quá trình tâm - sinh lý, các giai đo n phát tri nữ ộ ữ ặ ể ọ ạ ể
khác nhau nói lên b n ch t sinh h c c a cá nhân con ng i.ả ấ ọ ủ ườ
Song, con ng i tr thành con ng i không ph i ch nó ch s ng d a vào gi i tườ ở ườ ả ở ỗ ỉ ố ự ớ ự
nhiên. M t t nhiên không ph i là y u t duy nh t qui đ nh b n ch t con ng i. Đ c tr ngặ ự ả ế ố ấ ị ả ấ ườ ặ ư
qui đ nh s khác bi t gi a con ng i v i th gi i loài v t là m t xã h i. Ăngghen đã ch raị ự ệ ữ ườ ớ ế ớ ậ ặ ộ ỉ
r ng, b c chuy n bi n t v n thành ng i là nh quá trình lao đ ng. Ho t đ ng mangằ ướ ể ế ừ ượ ườ ờ ộ ạ ộ

tính xã h i này đã n i dài bàn tay và các giác quan c a con ng i, hình thành ngôn ng và ýộ ố ủ ườ ữ
th c, giúp con ng i làm bi n d ng gi i t nhiên đ làm ra nh ng v t ph m mà gi i tứ ườ ế ạ ớ ự ể ữ ậ ẩ ớ ự
nhiên không có s n. Lao đ ng đã t o ra con ng i v i t cách là m t s n ph m c a xã h i -ẵ ộ ạ ườ ớ ư ộ ả ẩ ủ ộ
82
Ph.Angghen, Bi n ch ng c a t nhiênệ ứ ủ ự , Nxb S th t, Hà N i, 1971, tr. 268-269.ự ậ ộ
Page 445 of 487
m t s n ph m do quá trình ti n hoá c a gi i t nhiên nh ng đ i l p v i gi i t nhiên b iộ ả ẩ ế ủ ớ ự ư ố ậ ớ ớ ự ở
nh ng hành đ ng c a nó là c i bi n gi i t nhiênữ ộ ủ ả ế ớ ự
83
. Thông qua ho t đ ng s n xu t v t ch t,ạ ộ ả ấ ậ ấ
con ng i đã làm thay đ i, c i bi n toàn b gi i t nhiên. “Con v t ch tái s n xu t ra b nườ ổ ả ế ộ ớ ự ậ ỉ ả ấ ả
thân nó, còn con ng i thì tái s n xu t ra toàn b gi i t nhiên”ườ ả ấ ộ ớ ự
84
. Lao đ ng không ch c iộ ỉ ả
bi n gi i t nhiên, t o ra c a c i v t ch t và tinh th n ph c v đ i s ng con ng i mà laoế ớ ự ạ ủ ả ậ ấ ầ ụ ụ ờ ố ườ
đ ng còn làm cho ngôn ng và t duy đ c hình thành và phát tri n, giúp xác l p quan h xãộ ữ ư ượ ể ậ ệ
h i. B i v y, lao đ ng là y u t quy t đ nh hình thành b n ch t xã h i c a con ng i, đ ngộ ở ậ ộ ế ố ế ị ả ấ ộ ủ ườ ồ
th i là y u t quy t đ nh quá trình hình thành nhân cách c a m i cá nhân con ng i trongờ ế ố ế ị ủ ỗ ườ
c ng đ ng xã h i.ộ ồ ộ
N u con ng i v a là s n ph m c a gi i t nhiên, v a là s n ph m c a xã h i thì trongế ườ ừ ả ẩ ủ ớ ự ừ ả ẩ ủ ộ
con ng i cũng có hai m t không tách r i nhau: m t t nhiên và m t xã h i. S th ng nh tườ ặ ờ ặ ự ặ ộ ự ố ấ
gi a hai m t này cho phép chúng ta hi u con ng i là ữ ặ ể ườ m t th c th sinh h c – xã h i.ộ ự ể ọ ộ
83
Xem: Ph.Angghen, Vai trò c a lao đ ng trong quá trình v n chuy n thành ng iủ ộ ượ ể ườ , trong T p Vậ , B ộ Mác – Angghen tuy n t pể ậ (6 t p),ậ
Nxb S th t, Hà N i, 1983, tr. 491-510.ự ậ ộ
84
C.Mác và Ph.Angghen, Toàn t p, T. 42, ậ Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, 1995, tr. 137.ị ố ộ
Page 446 of 487
Là m t th c th sinh h c – xã h i, con ng i ch u s chi ph i c a các qui lu t khácộ ự ể ọ ộ ườ ị ự ố ủ ậ
nhau, nh ng th ng nh t v i nhau. H th ng các qui lu t sinh h c (nh qui lu t v s phùư ố ấ ớ ệ ố ậ ọ ư ậ ề ự

h p c th v i môi tr ng, qui lu t v s trao đ i ch t, v di truy n, bi n d , ti n hoá, tìnhợ ơ ể ớ ườ ậ ề ự ổ ấ ề ề ế ị ế
d c…) qui đ nh ph ng di n sinh h c c a con ng i. H th ng các qui lu t tâm lý – ý th c,ụ ị ươ ệ ọ ủ ườ ệ ố ậ ứ
đ c hình thành trên n n t ng sinh h c c a con ng i, chi ph i quá trình hình thành tìnhượ ề ả ọ ủ ườ ố
c m, khát v ng, ni m tin, ý chí. H th ng các quy lu t xã h i quy đ nh quan h xã h i gi aả ọ ề ệ ố ậ ộ ị ệ ộ ữ
ng i v i ng i. Trong đ i s ng hi n th c c a m i con ng i c th , h th ng qui lu tườ ớ ườ ờ ố ệ ự ủ ỗ ườ ụ ể ệ ố ậ
trên không tách r i nhau mà hoà quy n vào nhau, th hi n tác đ ng c a chúng trong toàn bờ ệ ể ệ ộ ủ ộ
cu c s ng c a con ng i. Đi u đó cho th y trong m i con ng i, quan h gi a m t sinh h cộ ố ủ ườ ề ấ ỗ ườ ệ ữ ặ ọ
và m t xã h i, cũng nh nhu c u sinh h c (nh ăn, m c, ) và nhu c u xã h i (nhu c u táiặ ộ ư ầ ọ ư ặ ở ầ ộ ầ
s n xu t xã h i, nhu c u tình c m, nhu c u t kh ng đ nh mình, nhu c u th m m và h ngả ấ ộ ầ ả ầ ự ẳ ị ầ ẩ ỹ ưở
th các giá tr tinh th n)… đ u có s th ng nh t v i nhau. Trong đó, m t sinh h c là c sụ ị ầ ề ự ố ấ ớ ặ ọ ơ ở
t t y u t nhiên c a con ng i, còn m t xã h i là đ c tr ng b n ch t đ phân bi t conấ ế ự ủ ườ ặ ộ ặ ư ả ấ ể ệ
ng i v i loài v t. Nhu c u sinh h c ph i đ c “nhân hoá” đ mang giá tr văn minh; và đ nườ ớ ậ ầ ọ ả ượ ể ị ế
Page 447 of 487
l t nó, nhu c u xã h i không th thoát ly kh i ti n đ c a nhu c u sinh h c. Hai m t trênượ ầ ộ ể ỏ ề ề ủ ầ ọ ặ
th ng nh t v i nhau đ t o thành con ng i v i tính cách là m t th c th sinh h c – xã h i.ố ấ ớ ể ạ ườ ớ ộ ự ể ọ ộ
2. “Trong tính hi n th c c a nó, b n ch t con ng i là t ng hoà nh ng quan h xãệ ự ủ ả ấ ườ ổ ữ ệ
h i”ộ
Là th c th sinh h c – xã h i, con ng i khác xa nh ng th c th sinh h c đ n thu n. Cáiự ể ọ ộ ườ ữ ự ể ọ ơ ầ
khác này không ch th hi n ch c th c a con ng i có m t trình đ t ch c sinh h cỉ ể ệ ở ỗ ơ ể ủ ườ ộ ộ ổ ứ ọ
cao h n, mà ch y u là ch con ng i có m t l ng r t l n các quan h xã h i v i nh ngơ ủ ế ở ỗ ườ ộ ượ ấ ớ ệ ộ ớ ữ
c u trúc c c kỳ ph c t p. Là th c th sinh v t – xã h i, con ng i đã v t lên loài v t trênấ ự ứ ạ ự ể ậ ộ ườ ượ ậ
c 3 ph ng di n: quan h v i t nhiên, quan h v i c ng đ ng (xã h i) và quan h v iả ươ ệ ệ ớ ự ệ ớ ộ ồ ộ ệ ớ
chính b n thân mình. C ba quan h đó, suy đ n cùng đ u mang tính xã h i, trong đó quan hả ả ệ ế ề ộ ệ
gi a ng i v i ng i là quan h b n ch t, bao trùm t t c các quan h khác. Cho nên, đữ ườ ớ ườ ệ ả ấ ấ ả ệ ể
nh n m nh b n ch t xã h i c a con ng i, C.Mác đã cho r ng: “ấ ạ ả ấ ộ ủ ườ ằ B n ch t con ng i khôngả ấ ườ
ph i là m t cái tr u t ng c h u c a cá nhân riêng bi t. Trong tính hi n th c c a nó, b nả ộ ừ ượ ố ữ ủ ệ ệ ự ủ ả
ch t con ng i là t ng hoà nh ng quan h xã h iấ ườ ổ ữ ệ ộ “
85
.
85

C.Mác và Ph.Angghen, Toàn t p, T.3ậ , Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, tr. 11.ị ố ộ
Page 448 of 487
Lu n đ c a Mác ch rõ m t xã h i trong b n ch t con ng i. Đó cũng là s b khuy tậ ề ủ ỉ ặ ộ ả ấ ườ ự ổ ế
và phát tri n quan đi m tri t h c v con ng i c a Phoi b c – quan đi m xem con ng iể ể ế ọ ề ườ ủ ơ ắ ể ườ
v i t cách là sinh v t tr c quan và ph nh n ho t đ ng th c ti n c a con ng i v i tớ ư ậ ự ủ ậ ạ ộ ự ễ ủ ườ ớ ư
cách là ho t đ ng v t ch t, c m tính.ạ ộ ậ ấ ả
Lu n đi m trên c a Mác còn ph nh n s t n t i con ng i tr u t ng, t c con ng iậ ể ủ ủ ậ ự ồ ạ ườ ừ ượ ứ ườ
thoát ly m i đi u ki n hoàn c nh l ch s xã h i; đ ng th i kh ng đ nh s t n t i con ng iọ ề ệ ả ị ử ộ ồ ờ ẳ ị ự ồ ạ ườ
c th , t c là con ng i luôn s ng trong m t đi u ki n l ch s c th , trong m t th i đ iụ ể ứ ườ ố ộ ề ệ ị ử ụ ể ộ ờ ạ
xác đ nh và thu c m t giai - t ng nh t đ nh. Và trong đi u ki n l ch s đó, b ng ho t đ ngị ộ ộ ầ ấ ị ề ệ ị ử ằ ạ ộ
th c ti n c a mình, con ng i t o ra nh ng giá tr v t ch t và tinh th n đ t n t i và phátự ễ ủ ườ ạ ữ ị ậ ấ ầ ể ồ ạ
tri n c th l c l n t duy, trí tu c a mình. Khi nói b n ch t con ng i là t ng hoà các m iể ả ể ự ẫ ư ệ ủ ả ấ ườ ổ ố
quan h xã h i thì đi u đó có nghĩa:ệ ộ ề
M t là,ộ t t c các quan h xã h i (nh quan h giai c p, dân t c, th i đ i; quan h chínhấ ả ệ ộ ư ệ ấ ộ ờ ạ ệ
tr , kinh t , đ o đ c, tôn giáo; quan h cá nhân, gia đình, xã h i…) đ u góp ph n vào vi cị ế ạ ứ ệ ộ ề ầ ệ
hình thành b n ch t c a con ng i; song có ý nghĩa quy t đ nh nh t là các quan h kinh tả ấ ủ ườ ế ị ấ ệ ế
Page 449 of 487
mà tr c h t là các quan h s n xu t, b i vì các quan h này đ u tr c ti p ho c gián ti pướ ế ệ ả ấ ở ệ ề ự ế ặ ế
chi ph i các quan h xã h i khác.ố ệ ộ
Hai là, không ph i ch có các quan h xã h i hi n đang t n t i mà c các quan h xã h iả ỉ ệ ộ ệ ồ ạ ả ệ ộ
trong quá kh cũng góp ph n quy t đ nh b n ch t con ng i đang s ng, b i vì trong ti nứ ầ ế ị ả ấ ườ ố ở ế
trình l ch s c a mình, con ng i dù mu n hay không cũng ph i k th a di s n c a nh ngị ử ủ ườ ố ả ế ừ ả ủ ữ
th h tr c đó.ế ệ ướ
Ba là, b n ch t con ng i không ph i là cái n đ nh, hoàn ch nh, b t bi n sau khi xu tả ấ ườ ả ổ ị ỉ ấ ế ấ
hi n, mà nó là m t quá trình luôn bi n đ i theo s bi n đ i c a các quan h xã h i mà conệ ộ ế ổ ự ế ổ ủ ệ ộ
ng i gia nh p vào.ườ ậ
Tuy nhiên, khi nghiên c u lu n đi m: “B n ch t con ng i là s t ng hoà các m i quanứ ậ ể ả ấ ườ ự ổ ố
h xã h i”, c n chú ý 2 đi m: ệ ộ ầ ể
Th nh t, ứ ấ khi kh ng đ nh b n ch t con ng i là t ng hoà các m i quan h xã h i, Mácẳ ị ả ấ ườ ổ ố ệ ộ
không h ph nh n m t t nhiên, sinh h c trong vi c xác đ nh b n ch t con ng i mà chề ủ ậ ặ ự ọ ệ ị ả ấ ườ ỉ

mu n nh n m nh s khác nhau v b n ch t gi a con ng i và đ ng v t; cũng nh nh nố ấ ạ ự ề ả ấ ữ ườ ộ ậ ư ấ
Page 450 of 487