Chuyên đề: TỔNG QUAN VỀ PHÂN TÍCH THUẾ docx

CHUYÊN ĐỀ 1:
TỔNG QUAN
TỔNG QUAN
VỀ PHÂN TÍCH THUẾ
VỀ PHÂN TÍCH THUẾ
KẾT CẤU
KẾT CẤU
Vấn đề 1: Các học thuyết về thuế
Vấn đề 1: Các học thuyết về thuế
Vấn đề 2: Phân tích tác động từng
Vấn đề 2: Phân tích tác động từng
phần của thuế
phần của thuế
Vấn đề 3: Tác động tổng thể của thuế
Vấn đề 3: Tác động tổng thể của thuế
Vấn đề 4: Nỗ lực thu thuế và đường
Vấn đề 4: Nỗ lực thu thuế và đường
Laffer
Laffer
Vấn đề 5: Cơ cấu thuế Việt Nam
Vấn đề 5: Cơ cấu thuế Việt Nam
Vấn đề 1: Các học thuyết về thuế
Vấn đề 1: Các học thuyết về thuế
Lịch sử hình thành và phát triển
Lịch sử hình thành và phát triển



Người ta không rõ thuế được khai sinh ở
Người ta không rõ thuế được khai sinh ở
đâu và từ bao giờ.

đâu và từ bao giờ.



Nhưng các nhà kinh tế đều đồng ý rằng
Nhưng các nhà kinh tế đều đồng ý rằng
thuế gắn liền với sự tồn tại và phát triển của
thuế gắn liền với sự tồn tại và phát triển của
nhà nước.
nhà nước.



Quá trình phát triển thuế được chia
Quá trình phát triển thuế được chia
thành 3 giai đoạn
thành 3 giai đoạn
(Đỗ Đức Minh, 2005).
(Đỗ Đức Minh, 2005).



Giai đoạn 1: đến đầu thế kỷ XVI - giai
Giai đoạn 1: đến đầu thế kỷ XVI - giai
đoạn sơ khai.
đoạn sơ khai.



Giai đoạn 2: đến đầu thế kỷ XIX – hình

Giai đoạn 2: đến đầu thế kỷ XIX – hình
thành hệ thống thuế thuộc chính phủ.
thành hệ thống thuế thuộc chính phủ.



giai đoạn 3: đến nay – hệ thống thuế hoàn
giai đoạn 3: đến nay – hệ thống thuế hoàn
chỉnh.
chỉnh.
Các đặc điểm của thuế:
Các đặc điểm của thuế:



Thuế là khoản thu mang tính chất bắt
Thuế là khoản thu mang tính chất bắt
buộc và không hoàn trả trực tiếp.
buộc và không hoàn trả trực tiếp.



Đánh thuế là đặc quyền của chính phủ,
Đánh thuế là đặc quyền của chính phủ,
được quy định bằng luật pháp.
được quy định bằng luật pháp.



Đánh thuế không phải lúc nào cũng là

Đánh thuế không phải lúc nào cũng là
mong muốn của dân chúng.
mong muốn của dân chúng.



Thường xuyên xảy ra tranh luận và xung
Thường xuyên xảy ra tranh luận và xung
đột giữa chính phủ và công dân.
đột giữa chính phủ và công dân.
Cơ sở lý thuyết của thuế
Cơ sở lý thuyết của thuế



Các lý thuyết thuế phân tích sự tác động của
Các lý thuyết thuế phân tích sự tác động của
việc chính phủ thu thuế đến đời sống kinh tế.
việc chính phủ thu thuế đến đời sống kinh tế.



Như vậy, việc chính phủ đánh thuế mang hai
Như vậy, việc chính phủ đánh thuế mang hai
ý nghĩa: tạo nguồn thu cho ngân sách và ý
ý nghĩa: tạo nguồn thu cho ngân sách và ý
nghĩa kinh tế - xã hội thông qua vai trò điều
nghĩa kinh tế - xã hội thông qua vai trò điều
tiết.
tiết.




Nhưng chính phủ có quyền lực đánh thuế
Nhưng chính phủ có quyền lực đánh thuế
đến đâu? – phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
đến đâu? – phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
Lý thuyết về sự trao đổi tài khóa
Lý thuyết về sự trao đổi tài khóa
(Buchanan
(Buchanan
et al
et al
, 1976)
, 1976)



Thuế thực chất là sự trao đổi giữa chính phủ và nền
Thuế thực chất là sự trao đổi giữa chính phủ và nền
kinh tế: chính phủ lấy đi từ nền kinh tế thông qua thuế
kinh tế: chính phủ lấy đi từ nền kinh tế thông qua thuế
và trả lại cho nền kinh tế dưới dạng can thiệp khi thị
và trả lại cho nền kinh tế dưới dạng can thiệp khi thị
trường thất bại.
trường thất bại.



Chính phủ lấy đi từ cái gì? Chính phủ trả lại cho nền

Chính phủ lấy đi từ cái gì? Chính phủ trả lại cho nền
kinh tế cái gì? Phụ thuộc vào:
kinh tế cái gì? Phụ thuộc vào:

Quy mô phù hợp của ngân sách.
Quy mô phù hợp của ngân sách.

Thể chế mà chính phủ cam kết nhằm đảm bảo quyền
Thể chế mà chính phủ cam kết nhằm đảm bảo quyền
lợi cho cử tri khi tranh cử.
lợi cho cử tri khi tranh cử.



Nói chung, thuế phụ thuộc vào hành vi của chính
Nói chung, thuế phụ thuộc vào hành vi của chính
phủ - nhưng thường thì quyền lực thường được áp
phủ - nhưng thường thì quyền lực thường được áp
dụng một cách quá đáng.
dụng một cách quá đáng.
Hệ quả:
Hệ quả:



Quyền đánh thuế của chính phủ phải được
Quyền đánh thuế của chính phủ phải được
giám sát.
giám sát.


Quốc hội sẽ là cơ quan xây dựng và sửa đổi
Quốc hội sẽ là cơ quan xây dựng và sửa đổi
thuế.
thuế.



Quốc hội cũng sẽ là cơ quan đánh giá, phê
Quốc hội cũng sẽ là cơ quan đánh giá, phê
duyệt ngân sách và thông qua quyết toán ngân
duyệt ngân sách và thông qua quyết toán ngân
sách nhằm đảm bảo các dịch vụ công được tài
sách nhằm đảm bảo các dịch vụ công được tài
trợ bởi thuế phù hợp với mong muốn của cử tri.
trợ bởi thuế phù hợp với mong muốn của cử tri.



Không có thuế nào là hoàn hảo; và không có
Không có thuế nào là hoàn hảo; và không có
hệ thống thuế hoàn hảo qua thời gian.
hệ thống thuế hoàn hảo qua thời gian.
Lý thuyết về khả năng chi trả
Lý thuyết về khả năng chi trả
(Rousseau
(Rousseau
et al,
et al,

thế kỷ 17)
thế kỷ 17)



Thuế nên được áp đặt trên khả năng chi trả
Thuế nên được áp đặt trên khả năng chi trả
của cá nhân.
của cá nhân.



Hệ quả:
Hệ quả:

Thuế tốt là thuế lũy tiến – thuế lũy tiến là thuế
công bằng (?!).

Sự hi sinh của người nộp thuế cũng phải công
bằng cả tuyệt đối lẫn tương đối, trên cơ sở sự thỏa
mãn mà họ nhận được từ thu nhập
Lý thuyết lợi ích và chi phí
Lý thuyết lợi ích và chi phí
(Hobbes
(Hobbes
et al,
et al,
thế kỷ 18)
thế kỷ 18)


Thuế nên được áp đặt trong mối tương quan
Thuế nên được áp đặt trong mối tương quan
với lợi ích mà mỗi người nhận được từ dịch vụ
với lợi ích mà mỗi người nhận được từ dịch vụ
công.
công.



Hệ quả:
Hệ quả:

Thuế đánh trên cá nhân còn dịch vụ công lại mang
tính cung cấp tập thể.

Dịch vụ công mà người trả thuế sử dụng không
nhất thiết tương thích với thuế mà họ đã trả.

Một số trường hợp không thể phân bổ được chi
phí; ví dụ như dịch vụ quốc phòng cho cá nhân.
Lý thuyết về sự tác động của thuế
Lý thuyết về sự tác động của thuế



Lý thuyết này cho rằng nhiệm vụ quan trọng
Lý thuyết này cho rằng nhiệm vụ quan trọng
của thuế là xác định tác động của thuế trong

của thuế là xác định tác động của thuế trong
việc phân bổ phúc lợi.
việc phân bổ phúc lợi.



Ví dụ: chính phủ đánh thuế vào xăng, công
Ví dụ: chính phủ đánh thuế vào xăng, công
ty xăng sẽ chuyển thuế cho khách hàng.
ty xăng sẽ chuyển thuế cho khách hàng.

Một hệ thống thuế sẽ rất phức tạp.

Dù chỉ có một người phải trả thuế nhưng sẽ có rất
nhiều người phải chịu thuế.



Hệ quả:
Hệ quả:
Kết luận
Kết luận



Mặc dù tiếp cận bằng nhiều quan điểm khác
Mặc dù tiếp cận bằng nhiều quan điểm khác
nhau nhưng các lý thuyết thuế đều nỗ lực
nhau nhưng các lý thuyết thuế đều nỗ lực
hướng đến một hệ thống thuế tốt.

hướng đến một hệ thống thuế tốt.



Thế nào là một hệ thống thuế tốt: không có
Thế nào là một hệ thống thuế tốt: không có
câu trả lời thống nhất, vì tốt hay xấu đều mang
câu trả lời thống nhất, vì tốt hay xấu đều mang
tính chuẩn tắc.
tính chuẩn tắc.



Vấn đề gây tranh luận là sự mâu thuẫn giữa
Vấn đề gây tranh luận là sự mâu thuẫn giữa
các tiêu chí: Hiệu quả kinh tế; công bằng xã
các tiêu chí: Hiệu quả kinh tế; công bằng xã
hội; tính đơn giản và tính linh hoạt.
hội; tính đơn giản và tính linh hoạt.
Kết luận
Kết luận



Khía cạnh công bằng của thuế gây tranh cãi
Khía cạnh công bằng của thuế gây tranh cãi
lớn nhất; thuế có thể công bằng theo chiều dọc
lớn nhất; thuế có thể công bằng theo chiều dọc
(xác định trên cơ sở sự khác biệt) hay theo
(xác định trên cơ sở sự khác biệt) hay theo

chiều ngang (xác định trên cơ sở sự tương
chiều ngang (xác định trên cơ sở sự tương
đồng).
đồng).
Tiếp cận thuế: một vài khái niệm
Tiếp cận thuế: một vài khái niệm



Cơ sở thuế: là căn bản trên đó thuế được
Cơ sở thuế: là căn bản trên đó thuế được
tính toán.
tính toán.



Thuế suất biên: tỷ lệ phần trăm trên đồng
Thuế suất biên: tỷ lệ phần trăm trên đồng
tiếp theo trong thu nhập chịu thuế.
tiếp theo trong thu nhập chịu thuế.



Thuế suất trung bình: tỷ lệ phần trăm thu
Thuế suất trung bình: tỷ lệ phần trăm thu
nhập phải nộp thuế.
nhập phải nộp thuế.


Thuế suất pháp lý: do pháp luật quy định.
Thuế suất pháp lý: do pháp luật quy định.



Thuế suất thực tế: là tỷ lệ phần trăm thực
Thuế suất thực tế: là tỷ lệ phần trăm thực
trên cơ sở thuế mà cá nhân phải nộp cho chính
trên cơ sở thuế mà cá nhân phải nộp cho chính
phủ dưới hình thức thuế.
phủ dưới hình thức thuế.
Hệ thống thuế
Hệ thống thuế
Một hệ thống thuế có các đặc điểm:
Một hệ thống thuế có các đặc điểm:



Bao gồm nhiều loại thuế khác nhau, bao
Bao gồm nhiều loại thuế khác nhau, bao
trùm toàn bộ quá trình tái sản xuất xã hội.
trùm toàn bộ quá trình tái sản xuất xã hội.



Cơ sở sâu xa nhất của thuế chính là thu
Cơ sở sâu xa nhất của thuế chính là thu
nhập. Thuế đánh trên thu nhập khi phát sinh,
nhập. Thuế đánh trên thu nhập khi phát sinh,
khi sử dụng và khi chuyển hóa.

khi sử dụng và khi chuyển hóa.
Thu nhập
Thu nhập
Thu nhập được xét trên giác độ kinh tế và
Thu nhập được xét trên giác độ kinh tế và
trên giác độ thu thuế.
trên giác độ thu thuế.



Thu nhập là giá trị của cải hàng năm bổ sung
Thu nhập là giá trị của cải hàng năm bổ sung
cho cá nhân
cho cá nhân
(lý thuyết về nguồn tài sản).
(lý thuyết về nguồn tài sản).



Thu nhập là giá trị thị trường của các lợi ích
Thu nhập là giá trị thị trường của các lợi ích
được hưởng qua tiêu dùng
được hưởng qua tiêu dùng
(lý thuyết tăng tài sản
(lý thuyết tăng tài sản
thuần).
thuần).


Trên giác độ thu thuế: thu nhập là giá trị
Trên giác độ thu thuế: thu nhập là giá trị
mang lại từ hoạt động sản xuất kinh doanh, từ
mang lại từ hoạt động sản xuất kinh doanh, từ
lao động và từ quan hệ xã hội mang lại.
lao động và từ quan hệ xã hội mang lại.
Như vậy:
Như vậy:



Thu nhập được phân biệt giữa pháp nhân và
Thu nhập được phân biệt giữa pháp nhân và
thể nhân.
thể nhân.



Thu nhập khác biệt giữa các nước
Thu nhập khác biệt giữa các nước


cách
cách
tính thuế của mỗi nước là không giống nhau.
tính thuế của mỗi nước là không giống nhau.



Đánh thuế với lập luận như trên đảm bảo

Đánh thuế với lập luận như trên đảm bảo
công bằng xã hội.
công bằng xã hội.



Hệ thống thuế bao gồm nhiều sắc thuế khác
Hệ thống thuế bao gồm nhiều sắc thuế khác
nhau bao trùm toàn bộ quá trình tái sản xuất
nhau bao trùm toàn bộ quá trình tái sản xuất
xã hội.
xã hội.



Thuế chính là công cụ để chính phủ điều tiết
Thuế chính là công cụ để chính phủ điều tiết
hoạt động kinh doanh của toàn thể xã hội.
hoạt động kinh doanh của toàn thể xã hội.
Vấn đề 2: Phân tích tác động từng phần
Vấn đề 2: Phân tích tác động từng phần
của thuế
của thuế
Đánh thuế = sự dịch chuyển thu nhập từ
người chịu thuế tới chính phủ.
Khi thu nhập dịch chuyển nghĩa là có một
sự phân phối lại thu nhập.
Một sắc thuế được áp đặt sẽ gây ra tranh
luận:
1.Ai là người nộp thuế?

2.Ai là người phải chịu thuế thông qua phân
phối thu nhập?
Trả lời hai câu hỏi trên, người ta phân định
sự ảnh hưởng của thuế trên hai giác độ:
1.Giác độ pháp lý: chỉ rõ ai là người nộp
thuế.
2.Giác độ kinh tế: chỉ rõ thu nhập bị tái
phân phối như thế nào?
Khi phân tích tác động của thuế đến việc tái
phân phối thu nhập, người ta cũng có 2
cách tiếp cận:
1. Cách tiếp cận từng phần (partial
Equilibrium).
2. Cách tiếp cận tổng thể (general
Equilibrium)
Tác động từng phần của thuế
Tác động từng phần của thuế
Là việc xem xét tác động phân phối lại thu
nhập của thuế đến những đối tương tham
gia trên một thị trường, không xét đến sự
lan tỏa và tương tác đến các thị trường
khác.
Trong ngắn hạn, tác động của thuế có thể
chỉ ra từ việc thay đổi giá cả.
Nếu đánh thuế làm giá tăng, người mua phải bỏ
nhiều tiền hơn để có một đơn vị hàng hóa  thu
nhập của họ bị điều tiết khi họ sử dụng.
Nếu đánh thuế làm giá mà người bán nhận được
thấp hơn sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ thuế 
thu nhập của họ bị điều tiết khi hình thành.

Trong dài hạn, tác động của thuế có thể chỉ
ra từ việc thay đổi cơ sở thuế; tức là khi cá
nhân thay đổi hành vi của mình.
Tác động riêng phần của thuế còn phụ
thuộc vào tổng hòa tác động của thuế trong
tổng tác động của tập hợp chính sách, vì xét
cho cùng thuế chỉ là một công cụ chính sách
tài khóa.
Vấn đề 3: Tác động tổng thể của thuế
Vấn đề 3: Tác động tổng thể của thuế
Chính sách thuế không chỉ có tác động riêng
Chính sách thuế không chỉ có tác động riêng
phần, mà còn có tác động tổng thể.
phần, mà còn có tác động tổng thể.
Tác động tổng thể của thuế được xem xét
Tác động tổng thể của thuế được xem xét
cách thức các thị trường tương tác với
cách thức các thị trường tương tác với
nhau.
nhau.
Tác động tổng thể của thuế phụ thuộc vào
Tác động tổng thể của thuế phụ thuộc vào
thời gian, vào phạm vi đánh thuế và vào sự
thời gian, vào phạm vi đánh thuế và vào sự
lan tỏa giữa các thị trường.
lan tỏa giữa các thị trường.
Mô hình Harberger
Mô hình Harberger
Trả lời câu hỏi: rốt cuộc, ai là người chịu
Trả lời câu hỏi: rốt cuộc, ai là người chịu

gánh nặng của thuế?
gánh nặng của thuế?
Điều này phụ thuộc vào các giả định:
Điều này phụ thuộc vào các giả định:

Kỹ thuật: lợi thế theo quy mô tăng dần, giảm
Kỹ thuật: lợi thế theo quy mô tăng dần, giảm
dần hay không đổi?
dần hay không đổi?

Hành vi của nhà cung cấp yếu tố sản xuất?
Hành vi của nhà cung cấp yếu tố sản xuất?

Cấu trúc thị trường?
Cấu trúc thị trường?

Tính cố định của yếu tố sản xuất?
Tính cố định của yếu tố sản xuất?

Sở thích của người tiêu dùng?
Sở thích của người tiêu dùng?

Khuôn khổ và phạm vi ảnh hưởng của thuế.
Khuôn khổ và phạm vi ảnh hưởng của thuế.
Mô hình Harberger
Mô hình Harberger
Ví dụ: Xe ôtô hạng sang là mặt hàng có cầu
Ví dụ: Xe ôtô hạng sang là mặt hàng có cầu
co dãn rất lớn. Khi ôtô bị đánh thuế thì:
co dãn rất lớn. Khi ôtô bị đánh thuế thì:

Tác động riêng phần: Nhà sản xuất chịu
Tác động riêng phần: Nhà sản xuất chịu
phần lớn thuế.
phần lớn thuế.
Tác động tổng thể: Nhà sản xuất sẽ đẩy thuế
Tác động tổng thể: Nhà sản xuất sẽ đẩy thuế
cho người khác; vì:
cho người khác; vì: