Giáo trình kỹ thuật thi công I - Phần 1 Công tác thi công đất - Chương 5 pot

GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



58
CHỈÅNG V. THI CÄNG ÂÀÕP V ÂÁƯM ÂÁÚT

§5
.1. THI CÄNG ÂÀÕP ÂÁÚT
5.1.1 Nhỉỵng u cáưu vãư âàõp âáút
+ Âáút dng âãø âàõp phi âm bo âỉåüc cỉåìng âäü v äøn âënh láu di v âäü lụn nh
nháút cho cäng trçnh.
+ Cạc loải âáút thỉåìng âỉåüc dng âãø âàõp: âáút sẹt, ạ sẹt, ạ cạt, âáút cạt.
+ Khäng nãn dng cạc loải âáút sau âãø âàõp:
- Âáút ph sa, âáút bn, âáút mn vç cạc âáút ny khäng chëu lỉûc kẹm.
- Âáút thët, âáút sẹt ỉåït vç khọ thoạt nỉåïc.
- Âáút tháúm nỉåïc màûn vç ln ln áøm ỉåït.
- Âáút chỉïa nhiãưu rãù cáy, råm rạc vç mäüt thåìi gian sau s bë mủc nạt, âáút bë räùng,
chëu lỉûc kẹm.
5.1.2. K thût âàõ
p âáút
+ Bọc låïp thm thỉûc váût, chàût cáy, âạnh rãù
+ Phi tiãu nỉåïc màût, vẹt sảch bn.
+ Âạnh såìm bãư màût nãúu âäü däúc màût bàòng cáưn âàõp l nh.
+ Khi màût bàòng cáưn âàõp cọ âäü däúc låïn ( i > 0,2 ) trỉåïc khi âàõp, âãø trạnh hiãûn
tỉåüng tủt âáút ta phi tảo báûc thang våïi bãư räüng báûc tỉì 2-4m.
+ Khi âáút dng âãø âàõp khäng âäưng nháút thç ta phi âàõp riãng theo tỉìng låïp v
phi âm bo thoạt âỉåüc nỉåïc trong khäúi âàõp.
+ Âáút khọ thoạt nỉåïc âỉåüc âàõp åí dỉåïi, cn âáút dãù thoạt nỉåïc âỉåüc âàõp åí trãn.
Hçnh 5-1. Cạc cạch âàõp âáút
a) Låïp âáút khọ thoạt nỉåïc åí dỉåïi b) Låïp âáút khọ thoạt nỉåïc åí trãn

c ) Âàõp mäüt loải âáút khọ thoạt nỉåïc.
1. Låïp âáút dãù thoạt nỉåïc; 2. Låïp âáút khọ thoạt nỉåïc
i. Âäü däúc (i = 0,04
÷ 0,1); h
1
. Chiãưu cao ca låïp âáút thỉï 1.
1
2
i
i
a
)

1
1
2
2
2
i
ii
i
c
)

b
)
h
1
>
h

mao
1
2
ii
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



59
+ Låïp dãù thoạt nỉåïc nàòm dỉåïi
låïp khäng thoạt nỉåïc thç âäü dy ca
låïp thoạt nỉåïc phi låïn hån âäü dy
mao dáùn.
+ Khi âàõp mäüt loải âáút khọ
thoạt nỉåïc thç ta nãn âàõp xen k vi
låïp mng âáút dãù thoạt nỉåïc âãø quạ
trçnh thoạt nỉåïc trong âáút âàõp âỉåüc
dãù dng hån.
+ Chiãưu dy tỉìng låïp âáút âàõp
phi tho mn cạc u cáưu khi âáưm
nẹn. Chiãưu dy låïp âáút âàõp v säú
lỉåüt âáưm nẹn phi ph håüp våïi loải
mạy âáưm sỉí dủng. Cọ thãø xạc âënh
cạc thäng säú nãu trãn thäng qua cạc
biãø
u âäư quan hãû giỉỵa säú láưn âáưm v
khäúi lỉåüng thãø têch âáút sau khi âáưm
(hçnh 5-2) hay biãøu âäư quan hãû säú
láưn âáưm-chiãưu dy låïp ri-khäúi
lỉåüng thãø têch (hçnh 5-3). Cạc biãøu

âäư nãu trãn s âỉåüc v thäng qua thê
nghiãûm.
+ Khäng nãn ri âáút quạ dy
hồûc quạ mng so våïi bạn kênh tạc
dủng ca loải âáưm sỉí dủng. Nãúu ri
quạ dy, cạc låïp âáút phêa dỉåïi
khäng nháûn âỉåüc ti trng âáưm s
khäng âỉåüc âáưm nẹn täút. Nãúu ri quạ mng, âáưm nhiãưu lỉåüt cáúu trục âáút cọ thãø bë phạ
hoải.

§5
.2. THI CÄNG ÂÁƯM ÂÁÚT
5.2.1. Bn cháút ca âáưm âáút
1. Âënh nghéa
Âáưm l truưn xúng âáút nhỉỵng ti trng våïi chu k däưn dáûp lãn mäüt vë trê âãø ẹp
âáøy khäng khê, nỉåïc trong âáút ra ngoi, lm tàng âäü chàût, tàng máût âäü hảt trong mäüt
âån vë thãø têch, tảo ra mäüt kãút cáúu måïi cho âáút cọ cỉåìng âäü tàng v biãún dảng gim khi
chëu ti trng so våïi âáút trỉåïc khi âáưm nẹn.
Hiãûu qu ca cäng tạc âáưm hay sỉû biãún dảng do hay sỉû thay âäøi thãø têch ca âáút,
phủ thüc vo loải âáút, thnh pháưn hảt, âäü áøm ca âáút khi âáưm v cạc thäng säú ca ti
trng âáưm.
01 2 3 4
6
n
g/cm
3
Khèi l−ỵng thĨ tÝch
H×nh 5-2. Quan hƯ gi÷a sè lÇn ®Çm
Sè lÇn ®Çm nÐn
1.2

1.4
1.6
1.8
2
2.2
2.4
0
200
400
300
g/cm
3
Khèi l−ỵng thĨ tÝch
H×nh 5-3. Quan hƯ gi÷a sè lÇn ®Çm,
chiỊu dµy líp r¶i vµ khèi l−ỵng thĨ tÝch
ChiỊu dµy líp r¶i (mm)

1.2
1.6
2
2.4
3 lÇn
7 lÇn
5 lÇn
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



60
2. Cạc thäng säú ca ti trng âáưm nh hỉåíng âãún hiãûu qu cäng tạc âáưm

Cạc thäng säú ca ti trng âáưm l: Trë säú ti trng, täúc âäü âáưm, thåìi gian âáưm, táưn
säú âáưm. Trë säú ca cạc tham säú ti trng theo thỉûc nghiãûm khi âáưm nhỉỵng âáút cọ âäü áøm
thêch håüp âỉåüc cho trong bng sau:

Phỉång phạp âáưm
ỈÏng sút cỉûc âải
(kg/cm
2
)
Thåìi gian chëu
ỉïng sút ca âáút (giáy)
Âáưm làn (âáưm làn nhàơn màût)
Âáưm chy
Âáưm rung
7 ÷ 12
5 ÷18
0,3 ÷0,9
0,04 ÷ 0,25
0,008 ÷ 0.011
0,01 ÷ 0,03

+ Biãún dảng ca âáút xy ra cháûm hån ỉïng sút tàng trong âáút, cho nãn nãúu täúc âäü
thay âäøi ỉïng sút nhanh thç biãún dảng täøng cäüng s nh hån khi täúc âäü thay âäøi ỉïng
sút cháûm. Vç váûy nãn âáưm våïi täúc âäü cháûm.
+ Khäng nãn dng ti trng âáưm quạ låïn, vç khi âọ ỉïng sút låïn nháút phạt sinh
trong âáút âáưm vỉåüt quạ cỉåìng âäü cỉûc hản ca âáút, kãút cáúu âáút bë phạ hoải, âáút s máút
sỉïc chëu ti. Cạc trë säú cỉåìng âäü cỉûc hản σ
â
khi

âáưm nhỉỵng âáút cọ âäü áøm thêch håüp
âỉåüc cho åí bng sau:

Cỉåìng âäü cỉûc hản σ
â
kg/cm
2

Loải âáút
Âáưm làn
Âáưm chy
(Φ
âáưm
= 70 ÷100cm )
+ Âáút êt dênh (âáút cạt pha sẹt nhẻ)
+ Âáút dênh trung bçnh (âáút cạt pha sẹt nàûng,
âáút sẹt pha cạt nhẻ)
+ Âáút khạ dênh (âáút sẹt pha cạt chàõc )
+ Âáút ráút dênh
5 ÷ 7
7 ÷ 10

10 ÷ 14
14 ÷ 18
6 ÷ 8
8 ÷ 11

11 ÷ 16
16 ÷ 20

+ Khäng nãn dng âáưm quạ nhẻ âãø âáưm âáút vç khi âọ ỉïng sút phạt sinh trong âáút
quạ nh, täún nhiãưu cäng âáưm, hån nỉỵa, khi âọ chiãưu dy låïp âáút âỉåüc âáưm cng gim.
+ Ti trng âáưm âỉåüc tênh toạn, lỉûa chn sao cho ỉïng sút âáưm thêch håüp sinh ra
trong âáút l: σ
max
= (0,8 ÷ 0,9) σ
â

σ
max
: ỉïng sút âáưm låïn nháút trãn màût.
σ
â
:

cỉåìng âäü cỉûc hản ca âáút.
+ Âäúi våïi mäüt loải âáút củ thãø, thåìi gian âáưm âáút cng láu thç âáút cng âàûc chàõc.
Tuy nhiãn khi âáút â âảt âỉåüc âäü âàûc chàõc theo u cáưu m váùn tiãúp tủc âáưm thç khäng
nhỉỵng täún cäng âáưm m cå cáúu nãưn âáút cn bë phạ hoải theo thåìi gian âáưm.
3. Sỉû nh hỉåíng ca âäü áøm âãún hiãûu qu âáưm âáút
+ Âäü áøm hay lỉåüng nỉåïc chỉïa trong âáút l nhán täú quan trng nháút nh hỉåíng
trỉûc tiãúp âãún hiãûu qu âáưm nẹn.
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



61
+ Våïi âáút khä (âäü áøm trong âáút tháúp): nỉåïc trong âáút chè l mäüt mng áøm, cạc hảt
âáút liãn kãút våïi nhau bàòng lỉûc phán tỉí låïn, ma sạt ca cạc hảt låïn, do âọ âãø dáưm loải
âáút ny phi täún nhiãưu cäng âãø lm dëch chuøn cạc hảt âáút.

+ Våïi âáút ỉåït, quạ ỉåït (âäü áøm trong âáút låïn): nỉåïc trong âáút quạ thỉìa, chiãúm âáưy
cạc läø räùng, lục ny ạp lỉûc âáưm khäng trỉûc tiãúp tạc dủng lãn cạc hảt âáút m tạc dủng
lãn hảt nỉåïc, sinh ra cạc ạp lỉûc phủ lm gim hiãûu qu ca âáưm. Do âọ viãûc âáưm nẹn
khọ âảt âãú
n âäü chàût thiãút kãú v täún ráút nhiãưu cäng âáưm, ngoi ra nỉåïc quạ nhiãưu cng
cn tråí v gáy khọ khàn cho viãûc thi cäng âáưm.
+ Nãúu âáút â áøm, lỉåüng nỉåïc trong âáút báy giåì âọng vai tr bäi trån cạc hảt âáút,
lm gim ma sạt giỉỵa cạc hảt âáút, do âọ viãûc âáưm nẹn tråí nãn dãù dng hån. Mäùi loải
âáút cọ mäüt âäü áøm thêch håüp l âäü áøm m khi âáưm bàòng mäüt loải mạy âáưm nháút âënh våïi
mäüt chiãưu dy âáưm nẹn nháút âënh no âọ thç âáút s âảt âỉåüc âäü chàût theo thiãút kãú m
täún êt cäng âáưm nháút (W
o
).
+ Mäüt säú loải âáút cọ âäü áøm thêch håüp trong nhỉỵng giåïi hản sau:
- Âáút cạt hảt to W
o
= 8 ÷ 10%.
- Âáút cạt hảt nh v âáút cạt pha sẹt W
o
= 12 ÷15%.
- Âáút sẹt pha cạt xäúp W
o
= 15 ÷ 18%.
- Âáút sẹt pha cạt chàõc v âáút sẹt W
o
= 18 ÷ 25%.
Khi tiãún hnh âáưm âáút cáưn tiãún hnh xạc âënh âäü áøm thêch håüp âãø âm bo hiãûu
qu täút nháút cho cäng tạc âáưm.
4. nh hỉåíng ca loải âáút âãún hiãûu qu cäng tạc âáưm
+ Âáút dênh: Thnh pháưn hảt chỉïa nhiãưu hảt mën, diãûn têch tiãúp xục giỉỵa cạc hảt

låïn, do âọ näüi ma sạt trong âáút låïn, khi âáưm nỉåïc khọ thoạt ra ngoi, täún nhiãưu cäng
âáưm âãø âảt âỉåüc âäü âàûc chàõc theo u cáưu.
+ Âáút råìi (âáút khäng dênh hồûc êt dênh): Thnh pháưn hảt chỉïa nhiãưu hảt låïn, diãûn
têch tiãúp xục giỉỵa cạc hảt nh, do âọ näüi ma sạt trong âáút nh, khi âáưm nỉåï
c dãù dng
thoạt ra ngoi, täún êt cäng âáưm âãø âảt âỉåüc âäü âàûc chàõc theo u cáưu.
5. nh hỉåíng ca thnh pháưn hảt âãún hiãûu qu cäng tạc âáưm
+ Âáút hảt nh: Cạc hảt âáút cọ kêch thỉåïc nh nãn diãûn têch tiãúp xục giỉỵa cạc hảt
låïn, täún nhiãưu cäng âãø âáưm âáút âảt âỉåüc âäü âàûc chàõc theo u cáưu.
+ Âáút hảt to: Cạc hảt âáút cọ kêch thỉåïc låïn nãn diãûn têch tiãúp xục giỉỵa cạc hảt
nh, täún êt cäng âãø âáưm âáút âảt âỉåüc âäü âàûc chàõc theo u cáưu.
+ Âáút cọ thnh pháưn hảt khäng âäưng âãưu: Våïi loải âáút ny, thỉûc nghiãûm cho tháúy
tä
ún êt cäng âáưm nháút âãø âảt âỉåüc âäü âàûc chàõc theo u cáưu. Cng cạc úu täú âáưm nhỉ
nhau, dung trng khä ca âáút sau cng thåìi gian v âiãưu kiãûn âáưm nhỉ nhau tàng theo
thỉï tỉû: âáút hảt nh - âáút hảt thä - âáút cọ thnh pháưn hảt khäng âäưng âãưu.
5.2.2 Thi cäng âáưm âáút
1. Âáưm âáút bàòng th cäng
Thỉåìng sỉí dủng cạc loải âáưm gäù, âáưm gang hồûc thẹp, âáưm bã täng.
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



62
a. Âáưm lm bàng gäù (hçnh 5-4)
+ Loải âáưm gäù 2 ngỉåìi âáưm cọ trng lỉåüng tỉì 20 ÷ 25kg, bàòng gäù täút cọ âỉåìng
kênh màût âạy âáưm 0,25 ÷ 0.3m, thán âáưm cao khong 50 ÷60cm, cọ 4 tay cáưm cao
60cm hồûc 4 dáy kẹo.
+ Loải âáưm gäù 4 ngỉåìi âáưm cọ trng lỉåüng tỉì 60 ÷ 70kg, bàòng gäù täút, thán âáưm
cao khong 60 ÷ 70cm, âỉåìng kênh màût âạy 0,3 ÷ 0,35cm, cọ 4 cạn ngang gàõn vo

thán âáưm.
b. Âáưm lm bàòng gang (hçnh 5-5)
+ Cọ trng lỉåüng tỉì 5 ÷ 8 kg,
+ Dng cho mäüt ngỉåìi âáưm.
+ Âỉåüc sỉí dủng khi âáưm åí cạc gọc nh, cạc khe nh m cạc loả
i âáưm låïn khäng
âáưm âỉåüc.
c. Âáưm bã täng
Âỉåüc âục bàòng bã täng cọ âỉåìng kênh 0,35÷0,4m cao 0,4 ÷ 0,6m, nàûng 70 ÷
140kg, cọ 4 thanh ngang dng cho 4 ÷ 8 ngỉåìi âáưm.
300 ÷ 350
150
1.000÷1.200
100
250 ÷ 300
250 ÷ 300
500 ÷ 600
600 ÷ 700
600
Hçnh 5-4. Cạc loải âáưm gäù
a), b) Âáưm hai ngỉåìi âáưm; c) :Âáưm bäún ngỉåìi âáưm.
a)
b)
c)
Hçnh 5-5. Âáưm gang
GIAẽO TRầNH MN HOĩC KYẻ THUT THI CNG I



63

d. Kyợ thuỏỷt õỏửm
+ Raới õỏỳt thaỡnh tổỡng lồùp moớng tuyỡ theo troỹng lổồỹng õỏửm
- Troỹng lổồỹng õỏửm 5 ữ 10kg, lồùp õỏỳt õọứ daỡy 10cm.
- Troỹng lổồỹng õỏửm 30 ữ 40kg, lồùp õỏỳt õọứ daỡy 15cm.
- Troỹng lổồỹng õỏửm 60 ữ 70kg, lồùp õỏỳt õọứ daỡy 20cm.
- Troỹng lổồỹng õỏửm 75 ữ100kg, lồùp õỏỳt õọứ daỡy 25cm.
+ Trong quaù trỗnh raới õỏỳt phaới vóỷ sinh õỏỳt: nhỷt róự cỏy, caùc taỷp lỏựn chỏỳt lỏựn trong
õỏỳt.
+ ióửu chốnh õọỹ ỏứm trong õỏỳt õóứ õaỷt õổồỹc õọỹ ỏứm thờch hồỹp nhỏỳt: õỏỳt khọ thỗ phaới
tổồùi thóm nổồùc; õỏỳt ổồùt quaù phaới laỡm khọ bồùt bũng caùch xồùi tồi.
+ ỏử
m õổồỹc nỏng lón cao khoới mỷt õỏỳt tổỡ 30 ữ 40cm vaỡ thaớ rồi tổỷ do xuọỳng õỏỳt.
Nhaùt õỏửm sau phaới õeỡ lón nhaùt õỏửm trổồùc mọỹt nổớa nhaùt õỏửm.
+ Chia thaỡnh nhióửu tọứ õọỹi, mọựi tọứ õọỹi phuỷ traùch mọỹt khu vổỷc õỏửm.
+ ỏửm thaỡnh nhióửu lổồỹt õỏửm õóỳn khi õaỷt õổồỹc õọỹ chỷt thióỳt kóỳ, rọửi raới lồùp õỏỳt tióỳp
theo vaỡ tióỳn haỡnh õỏửm, cổù thóỳ cho õóỳn khi õaỷt õọỹ cao thióỳt kóỳ.
e. Trổồỡng hồỹp aùp duỷng
Aẽp duỷng khi khọỳi lổồỹng cọng taùc õỏửm khọng lồùn, chióửu daỡy lồùp õỏửm nhoớ, khi
khọng thóứ sổớ duỷng caùc loaỷi õỏửm khaùc õóứ thi cọng.
2. ỏửm õỏỳt bũng cồ giồù
i
a. Caùc loaỷi maùy õỏửm õỏỳt vaỡ trổồỡng hồỹp sổớ duỷng
1
2
Hỗnh 5-6. ỏửm õỏỳt bũng õỏửm ln
1. Maùy keùo; 2. Quaớ dỏửm ln.
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I

64
a1. Âáưm làn

Âáưm làn l loải âáưm âáút thäng dủng nháút, dng åí nåi màût bàòng cäng tạc räüng låïn,
chiãưu di tỉì 100m tråí lãn. Mäüt mạy kẹo cọ thãø kẹo mäüt lục âỉåüc nhiãưu âáưm làn.
Cạc loải âáưm làn thäng dủng: âáưm làn màût nhàơn; âáưm làn cọ váúu, âáưm làn bạnh
håi.
I. Âáưm làn màût nhàơn
Cọ thãø l loải tỉû hnh (xe lu), cọ thãø cáúu tảo tỉì nhỉỵng qu làn nhàơn màût, trong qu
làn cọ thãø chỉïa váût liãûu råìi nhỉ cạt hay si âãø tàng hay gim ti trng âáưm. Cạc qu làn
ny âỉåüc kẹo båíi mạy kẹo. Ti trng ca âáưm làn màût nhàơn tỉì 4 ÷20 táún.
+ Du
ìng âãø âáưm âáút råìi hồûc âáút êt dênh (cạt pha sẹt)
+ Diãûn têch tiãúp xục giỉỵa âáưm v âáút êt nãn ỉïng sút dáưm gim nhanh theo chiãưu
sáu, do âọ chiãưu sáu mäùi låïp âáút âáưm êt v phủ thüc vo ti trng âáưm:
- Nãúu trng lỉåüng âáưm l 3 ÷ 4 táún thç chiãưu dy låïp âáút âỉåüc âáưm l 10
÷20cm.
- Nãúu trng lỉåüng ca âáưm l 15 táún thç chiãưu dy âọ l 30cm.
- Mäùi chäù thỉåìng phi âỉåüc âáưm tỉì 8 ÷ 16 láưn måïi coi l xong.
+ Khi måïi âáưm bàòng âáưm làn màût
nhàơn, âáút phêa trỉåïc qu làn cọ hiãûn
tỉåüng “näøi sọng” (hçnh 5-7)vç täøng håüp
lỉû
c ca trng lỉåüng âáưm v lỉûc kẹo
hỉåïng vãư phêa chuøn âäüng, dáùn nhỉỵng
hảt âáút trỉåüt theo qu làn. Mún gim
hiãûn tỉåüng sọng thç trỉåïc tiãn phi dng
âáưm làn nhẻ, sau måïi dng âáưm làn nàûng.
Hồûc dng mạy kẹo hai, ba âáưm làn, ta
bäú trê âáưm làn âi âáưu nhẻ hån, cn cạc

âáưm làn sau nàûng hån. Ngoi ra cn phi
khäúng chãú täúc âäü di chuøn ca âám, âáưm khäng âỉåüc di chuøn quạ nhanh vç nhỉ váûy
täøng håüp lỉûc hỉåïng vãư phêa trỉåïc s låïn.
+ Khi âáưm bàòng âáưm làn màût nhàơn våïi âäü áøm thêch håüp, låïp âáút phêa trãn cng
tiãúp xục våïi âáưm nháûn âỉåüc ti trng âáưm nẹn täú
t nháút nhanh chọng tråí nãn âàûc chàõc
tråí thnh mäüt låïp v cỉïng, chëu âỉûng háưu hãút trng lỉåüng ca âáưm, ngàn cn tạc dủng
ca ti trng âáưm truưn sáu xúng dỉåïi. Cáưn quan tám âãún hiãûn tỉåüng ny âãø âm
bo chiãưu dy låïp âáưm, trạnh hiãûn tỉåüng ri âáút quạ dy lm cho cạc låïp âáút phêa dỉåïi
khäng nháûn â ti trng âáưm, cháút lỉåüng âáưm nẹn gim theo chiãưu sáu.
+ Xạc âënh ỉïng sút låïn nháút phạt sinh trong âáút:

)cm/kg(;
R
qE
σ
2
max
= (5.1)
Trong âọ:
P
G
F
Sọng âáú
t
Hỉåïng chuøn âäüng
Hçnh 5-7. Hiãûn tỉåüng “näøi sọng” khi âáưm bàòng
âáưm làn
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I

65

)m/kg(;
l
Q
q =
-Ạp sút tuún tênh dc theo chiãưu di qu
âáưm.
Q (kg)-Trng lỉåüng qu âáưm.
l (m)-Chiãưu di qu âáưm.
E (kg/cm
2
)-Mä âun biãún dảng ca âáút.
R (m)-Bạn kênh träúng âáưm.
+ Bãư dy låïp âáút âáưm hiãûu qu:
- Âáút dênh:
)cm(;qR
W
W
28,0h
o
dênh
o
= (5.2)
- Âáút råìi:
)cm(;qR
W
W

35,0h
o
råìi
o
= (5.3)
Trong âọ: W, W
o
láưn lỉåüt l âäü áøm tỉû nhiãn v âäü áøm thêch håüp ca
âáút.
II. Âáưm làn cọ váúu (âáưm chán cỉìu)
+ Âáưm làn cọ váúu tảo ra ạp
sút låïn lãn âáút. Chè nãn sỉí dủng
âáưm làn cọ váúu âãø âáưm nhỉỵng loải
âáút dênh, nháút l âáút củc. Nãúu dng
âãø âáưm nhỉỵng âáút råìi thç hiãûu qu
s kẹm, vç nhỉỵng hảt âáút ny dãù
chuøn dëch ra cạc phêa v bë váúu
âáưm lm tung lãn, do âọ cå cáúu âáút
bë phạ hoải.
+ Khi âáưm làn qua mäüt vë trê,
âáút âáưm âỉåüc tảo thnh 3 låïp a, b, c
6
4
1
2
3
5
Hçnh 5-8. Âáưm làn cọ váúu
1. Váúu âáưm; 2. Träúng âáưm; 3. Cỉía gia trng
4. Khung; 5. Mọc cng; 6. Mạy kẹo.

a

b

c

Hçnh 5-9. Tạc dủng âáưm dỉåïi âạy váúu
Vng a: Âáút âỉåüc âáưm bàòng ti trng thàóng âỉïng.
Vng b: Âáút bë ln ẹp ngang båíi váúu.
Vng c: Âáút bë háút tung v tåi ra.
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



66
(hçnh 5-9), chè cọ nhỉỵng låïp âáút åí dỉåïi váúu âáưm (låïp a) l âỉåüc âáưm täút, cn låïp âáút b
bë ln ẹp ngang, chỉa nháûn âỉåüc ti trng âáưm nẹn täút nháút. Låïp âáút c bë háút tung lãn.
Cạc låïp âáút b v c s âỉåüc âáưm sau khi âäø låïp âáút måïi lãn trãn.
+ Âáưm làn cọ váúu khäng chè ln âáút åí dỉåïi âạy váúu, nåi trỉûc tiãúp chëu ạp lỉûc
thàóng âỉïng, m cn ln ẹp âáút åí giỉỵa cạc váúu âáưm vãư phêa bãn.
+ Xạc âënh säú lỉåüt âáưm âãø âáưm cọ hiãûu qu:

K
m.
f
F
n =
(5.4)
Trong âọ: F (m
2

)-diãûn têch xung quanh qu âáưm; f (m
2
)-diãûn têch bãư màût váúu
âáưm; m-täøng säú váúu âáưm cọ trãn träúng âáưm; K- hãû säú kãø âãún sỉû khäng âäưng âãưu khi
âáưm, k = 1,3.
+ Âãø ỉïng sút låïn nháút phạt sinh trong âáút tho mn: σ
max
= (0,8 ÷ 0,9) σ
â
thç
trng lỉåüng thêch håüp ca qu âáưm l:
Q = P.N.f (kg) (5.5)
Trong âọ: N-säú váúu âáưm trãn mäüt hng dc; P (kg/cm
2
)-Ạp sút âáúy váúu; f(m
2
)-
diãûn têch bãư màût váúu âáưm.
+ Chiãưu dy låïp âáưm thêch håüp:
h
o
= 1,5l (m) ; l (m) -chiãưu di mäüt váúu. (5.6)
+ Âáưm làn cọ váúu khäng gáy ra hiãûn tỉåüng sọng. Cháút lỉåüng âáút âáưm âäưng âãưu.
Âáưm làn cọ váúu tảo ra màût nhạm, tảo âiãưu kiãûn liãn kãút täút giỉỵa nhỉỵng låïp âáút våïi
nhau.
III. Âáưm làn bạnh håi
+ Âáưm làn bạnh håi l mäüt loải xe rå
moọc cọ mäüt hồûc hai trủc, mäùi trủc cọ tỉì 4
÷ 6 bạnh håi, mang nhỉỵng ti trng thay âäøi
tu theo u cáưu ca cäng tạc âáưm.

+ Âáưm làn bạnh håi cọ thãø dng âãø
âáưm c âáút dênh v âáưm råìi.
+ Âáưm làn bạnh håi khạc cạc loải âáưm
làn khạc l khi âáưm thç khäng phi chè cọ
âáút biãún dảng, m c
bạnh håi cng biãún
dảng. Trong nhỉỵng lỉåüt âáưm âáưu tiãn, khi
âáút cn åí trong trảng thại xäúp thç biãún dảng
ca bạnh håi nh so våïi biãún dảng ca âáút,
âãún nhỉỵng lỉåüt âáưm sau, khi âáút â âỉåüc ln
chàût tỉång âäúi, thç hiãûn tỉåüng lải xy ra
ngỉåüc lải.
+ ỈÏng sút cỉûc âải trong âáút âỉåüc xạc
âënh:
3
2
1
Hçnh 5-10. Âáưm làn bạnh håi
1. Thng chỉïa váût liãûu gia trng
2. Bạnh håi; 3. Khung kẹo
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I



67

)cm/kg(;
e1
P
σ

2
max
−
=
(5.7)
Trong âọ: P-Ạp sút khê nẹn bãn trong bạnh håi; e-Âäü cỉïng ca bạnh håi.
Nhỉ váûy ỉïng sút phạt sinh trong âáút khäng phủ thüc vo ti trng khi âáưm m
chè phủ thüc vo ạp sút khê nẹn bãn trong bạnh håi v âäü cỉïng e ca bạnh håi âọ.
+ Ti trng âàût lãn xe truưn qua khäúi khê ẹp trong cạc bạnh xe xúng âáút. Nhỉng
chênh khäúi khê ẹp ny quút âënh trë säú ỉïng sút cỉûc âải trong âáút khi âỉåüc âáưm. Cọ thãø
thay âäøi ạp sút khê trong bạnh xe âãø tçm ra nhỉỵng ỉïng sút thêch håüp nháút, âãø cọ thãø
âáưm chàût báút k loải âáút no (âäúi våïi âáút dênh láúy ạp sút khê l 5÷6kg/cm
2
) trong
phảm vi cỉåìng âäü cỉûc hản ca âáút.
+ Chiãưu dy låïp âáút ri hiãûu qu:


)cm(;
e1
QP
W
W
2,0h
o
o
−
=
(5.8)
Váûy ti trng âáưm quút âinh âãún chiãưu

dy låïp âáút ri chỉï khäng quút âënh âãún âäü
låïn ca ỉïng sút trong âáút.
+ Ạp lỉûc truưn tỉì xe âáưm làn lãn âáút
phủ thüc vo màût tiãúp xục ca bạnh xe våïi
âáút. Cng tàng ti trng lãn bạnh xe thç bãư
màût tiãúp xục cng tàng, nhỉng ạp sút trung
bçnh lãn âáút khäng thay âäøi.
+ Bãư màût tiãúp xục giỉỵa bạnh håi v âáút cọ hçnh elip. ỈÏïng sút tải màût âáút tàng lãn
ráút nhanh âãún trë säú cỉûc âải, v giỉỵ trë säú âọ trãn pháưn bạnh läúp bë nẹn bẻp, nhỉ váûy
thåìi gian tạc dủng ca bạnh håi lãn âáút di hån so våïi qu làn cỉïng. Âiãư
u ny lm tàng
hiãûu qu âáưm âáút theo chiãøu sáu.
0
BiÕn d¹ng
H×nh 5-11. T−¬ng quan
biÕn d¹ng cđa b¸nh h¬i vµ nỊn ®Êt
BD nỊn ®Êt
BD b¸nh h¬i
Sè l−ỵt ®Çm
σ
max
σ
max
a) b)
Hçnh 5-12. Sỉû phán bäú ỉïng sút trong âáút khi âáưm.
a) Dỉåïi qu làn cỉïng; b) Dỉåïi bạnh håi
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I

68
+ Cng tàng täúc âäü di chuøn ca xe âáưm làn, thåìi gian tạc dủng ca bạnh håi lãn
âáút cng ngàõn, thç âäü sáu âỉåüc âáưm cng gim. Váûy âáưm làn bạnh håi cng nhỉ âáưm
làn màût nhàơn cáưn cọ mäüt täúc âäü âáưm thêch håüp v cáưn phi âáưm nhẻ så bäü trỉåïc.
+ Mún âáưm âỉåüc âãưu nhỉ nhau åí mäùi nåi thç ti trng phi âỉåüc phán bäú âãưu
lãn cạc bạnh xe, khäng phủ thüc âäü gäư ghãư ca màût âáút, v sỉïc chëu âỉûng ca màût âáút
åí mäùi nåi. Do âọ khung bạnh xe phán ra thnh nhiãưu pháưn, mäùi pháưn cọ thng chỉïa váût
liãûu riãng, âãø mäùi bạnh xe dãù àn theo màût âáút gäư ghãư v cọ thãø
âáưm âỉåüc åí nhỉỵng chäø
âáút sáu v âáút úu hån cạc chäù khãc
a2. Âáưm chy
+ Cáúu tảo gäưm mäüt qu nàûng tỉì 1,4 ÷ 4 táún, bàòng thẹp hay bàòng bã täng, âỉåüc
gàõn vo cáưn ca mạy cå såí.
+ Khi âáưm qu nàûng
âỉåüc náng lãn khi màût âáút
tỉì 3÷ 5 m, räưi cho råi xúng
âáút âãø âáưm.
+ Chiãưu dy låïp âáút
âáưm tỉì 1÷2 m, thêch håüp âãø
âáưm cạc loải âáút råìi, âáút
dênh, thêch håüp âãø thi cäng
âáưm âáút khi màût bàòng thi
cäng räüng ri, dng âãø âáưm
âạy häú mọng cọ diãûn têch
låïn.
+ Chè säú
âàûc trỉng ca âáưm chy chênh l xung lỉûc I

)
ms

N
(;gH2
F
m
I =
(5.9)
Trong âọ: m
(N)-trng lỉåüng chy;
F (m
2
)-diãûn têch bãư
màût âáưm; H (m)-âäü
cao náng chy; g
(m/s
2
)-gia täúc trng
trỉåìng.
Âáưm chy cọ
xung lỉûc cng låïn,
âáưm cng mảnh.
+ Trçnh tỉû âáưm
bàòng âáưm chy: Trỉåïc
tiãn nãn âáưm nhẻ så bäü
h
H
Hçnh 5-13. Âáưm gia cỉåìng âáút bàòng âáưm chy.
Hçnh 5-14. Âáưm gia cỉåìng âáút nãưn mọng bàòng âáưm chy.
GIẠO TRÇNH MÄN HC K THÛT THI CÄNG I

69
bàòng cạch gim chiãưu cao råi ca táúm chy khong 4 láưn. Nãúu lán cáûn cọ mọng hồûc
cäng trçnh khạc thç phảm vi âáưm phi cạch nhỉỵng cäng trçnh âọ khong 2m âãø trạnh
nh hỉåíng. Sau âọ måïi tiãún hnh náng chy lãn cao nhỉ thiãút kãú â qui âënh. Chè âỉåüc
dỉìng âáưm khi âáút â âảt âỉåüc âäü chäúi qui âënh, âọ chênh l âäü lụn äøn âënh ca nãưn âáút
sau loảt âáưm cúi cng. Âãø trạnh âáưm sọt nãn âáưm våïi di âáưm cọ bãư räüng bàòng 0,9a (a
l cảnh âáưm). Âãø táûn dủng lỉûc âáưm nãn âáưm âáút tỉì 2 phêa vo trong. Âáưm âáút cạch cao
trçnh thiãút kãú 15cm âãø sau âọ bọc b låïp âáút â bë phạ hoả
i.
a3. Âáưm rung
+ Dng âäüng cå lãûch tám âãø tảo ra lỉûc cháún âäüng. Dỉåïi tạc dủng ca cháún âäüng
liãn tủc våïi táưn säú cao v biãn âäü nh do âáưm cháún âäüng gáy ra, nhỉỵng hảt cạt di âäüng
v chuøn âäüng xúng sáu, tåïi vë trê äøn âënh ca chụng.
+ Cạc hảt âáút chuøn dëch cng nhanh khi lỉûc dênh kãút giỉỵa chụng cng nh v
khi âäü chãnh lãûch kêch thỉåïc cạc hảt cng låïn. Cho nãn âäúi våïi âáút råìi, gäưm nhỉỵng hảt
cọ âäü thä khạc nhau, cọ lỉûc dênh kãút nh thç viãûc ạp dủng âáưm cháún âäüng l ráút hiãûu
qa.
+ Tạc dủng ca âáưm rung låïn nháút khi táưn säú cháún âäü
ng ca mạy trng våïi táưn säú
cháún âäüng ca âáút âáưm, nghéa l cọ hiãûn tỉåüng cäng hỉåíng. Khi ny ma sạt giỉỵa cạc
hảt âáút gim âi nhiãưu, nhỉỵng hảt nh dãù dng di chuøn âãún láúp nhỉỵng chäù träúng giỉỵa
cạc hảt låïn.
+ Âäü áøm cng nh hỉåíng âãún hiãûu qu âáưm rung ráút nhiãưu, våïi loải âáưm ny, âäü
áøm täút nháút thỉûc tãú ca âáút låïn hån 10 ÷ 30% âäü áøm thêch håüp trong âáưm nẹn.
b. K tháût âáưm
+ Ri âáút thnh tỉìng låïp cọ âäü dy ph håüp våïi thiãút bë âáưm hiãûn cọ.
+ Dỉûa vo âäü áø
m thêch håüp (kãút qu thê nghiãûm) âãø âiãưu chènh âäü áøm trong âáút
cho ph håüp.

+ Cho thiãút bë âáưm chảy theo mäüt så âäư nháút âënh.
+ Âỉåìng lu sau phi â lãn âỉåìng lu trỉåïc bãư räüng khong 15÷25 cm.
+ Ti trng âáưm phi tàng mäüt cạch tỉì tỉì âãø trạnh hiãûn tỉåüng lỉûc âáưm quạ låïn
gáy máút äøn âënh v phạ hoải cho âáút.
+ Khi âáưm làn l âáưm bạnh håi, phi xạc âënh âỉåìng âáưm sao cho håüp l âãø tàng
nàng sút âáưm. Khäng âỉåüc quạ di vç âáút dãù bë khä phi tàng säú láưn âáưm hay tỉåïi
nỉåïc.
+ ỈÏng sút âáưm phi nh hån cỉåìng âäü chëu ti låïn nháút ca âáút (σ
âáưm
=0,9R
âáút
)
âãø trạnh hiãûn tỉåüng gáy phạ hoải âáút nãưn.
+ Nhỉỵng lỉåüt âáưm âáưu v hai lỉåüt âáưm cúi cng nãn âáưm våïi täúc âäü cháûm, (2÷
2,5 km/h ) cn nhỉỵng lỉåüt âáưm giỉỵa cọ thãø âáưm våïi täúc âäü nhanh hån (8÷10km/h ).