Giáo trình hướng dẫn phân tích nền kinh tế nhà nước trong quá trình quốc hữu hóa doanh nghiệp tư bản tư nhân p3 docx

nghiệp. Đặc trng cơ bản của giai đoạn này là doanh nghiệp
nhà nớc chỉ là một bộ phận hợp thành nền kinh tế quốc
dân thống nhất.
Đến năm 1996, Trong công nghiệp còn 6032 DNNN
số doanh nghiệp này tạo ra 41% GDP (doanh nghiệp ngoài
quốc doanh tạo ra 59%). Trong cơ chế kinh tế mới DNNN
vẫn giữ vai trò chủ đạo và chủ lực: Trên giác độ kinh tế,
DNNN nắm giữ toàn bộ những ngành trọng yếu nh điện,
than sạch, thép cán, xi măng, dầu thô, giấy
Nh vậy, lịch sử phát triển của KTNN từ sau cách
mạng tháng tám đến nay đã hình thành một hệ thống
DNNN trên khắp đất nớc. Hệ thống các doanh nghiệp nhà
nớc này nhiều về số lợng, nắm giữ các lĩnh vực then chốt
của nền kinh tế quốc dân, sử dụng lực lợng lao động kỹ
thuật có trình độ cao, lực lợng DNNN đã đóng vai trò rất
quan trọng, mở đờng và hớng dẫn đối với việc phát triển
nền kinh tế nớc ta trớc đây và ngày nay. Trong nền kinh
tế nhiều thành phần, hệ thống DNNN vẫn đóng vài trò chủ
đạo đối với sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế quốc dân.

III. Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng định
hớng xã hội chủ nghĩa.
1. Tính tất yếu của vai trò chủ đạo của thành phần kinh
tế nhà nớc
Trong nền kinh tế thị trờng luôn luôn tồn tại đồng
thời nhiều thành phần kinh tế những nền kinh tế nhiều
thành phần ở những nớc có chế độ chính trị khác nhau lại
mang những đặc điểm khác nhau rất căn bản. Nếu nh
trong nền kinh tế thị trờng t bản chủ nghĩa thành phần

kinh tế t bản t nhân giữ vai trò thống trị thì trong nền
kinh tế thị trờng định hớng XHCN nh ở nớc ta thì
thành phần KTNN giữ vai trò chủ đạo và KTNN cùng với
kinh tế tập thể đợc xây dựng và phát triển để ngày càng trở
thành nền tảng vững chắc cho sự đi lên và phát triển của xã
hội.

Trong nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở
nớc ta sở dĩ thành phần KTNN giữ vai trò chủ đạo bởi vì
những lý do chính sau:
Thứ nhất, chúng ta đều biết chính trị là biểu hiện tập
trung của kinh tế . Nền chính trị của Việt Nam do Đảng
Cộng sản Việt Nam lãnh đạo với mục tiêu da nớc ta tiến
lên CNXH, thực hiện dân giàu nớc mạnh, xã hội công
bằng dân chủ văn minh. Thành phần KTNN của nớc ta
mà trớc hết là các doanh nghiệp Nhà nớc cũng phải phục
vụ cho nhiệm vụ này.
Trong suốt thời kỳ quá độ lên CNXH ở nớc ta do hạn
chế của trình độ lực lợng sản xuất phát triển còn thấp, các
quan hệ sở hữu còn tồn tại dới nhiều hình thức, do đó nền
kinh tế nớc ta ở giai đoạn này là một nền kinh tế hỗn hợp
nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trờng. Tuy vây,
cơ chế thị trờng không phải là hiện thân của sự hoàn hảo.
Bên cạnh những u điểm to lớn của nó mà không ai có thể
phủ nhận thì nó cũng tồn tại những khuyết tật nh: gây ra
sự phân hoá giàu nghèo trong xã hội, khủng hoảng kinh tế,
các tệ nạn xã hội vv điều đó đòi hỏi cơ chế thị trờng phải

có bàn tay quản lý, điều tiết của Nhà nớc. Và công cụ hữu
hiệu nhất mà thông qua nó nhà nớc thể hiện vai trò điều

tiết của mình đó là thành phân KTNN. Chỉ có KTNN mới
có thể bảo đảm vững chắc định hớng XHCN, đảm bảo cho
lợi ích của ngời lao động, khắc phục những tiêu cực,
khuyết tật và hạn chế của cơ chế thị trờng, phân phối lại
thu nhập quốc dân một cách công bằng là động lực thúc đẩy
phát triển và tăng trởng kinh tế, gắn liền với cải thiện đời
sống nhân dân, với tiến bộ và công băng xã hội. Vai trò đó
của KTNN đã đợc chứng minh qua thc tiễn phát triển
kinh tế và ổn định xã hội ở nớc ta sau đổi mới đến nay:
Đầu những năm 1990 mặc dù gặp phải hoàn cảnh hết
sức khó khăn, khắc nghiệt nh: thể chế xã hội ở Liên Xô và
các nớc Đông Âu sụp đổ. Mĩ thực hiện chính sách bao
vây, cấm vận, khủng hoảng kinh tế, tài chính khu vực 1997
1998 tác động mạnh, thiên tai liên tiếp xảy ra việc
chuyển đổi nền kinh tế từ tập trung bao cấp sang kinh tế thị
trờng định hớng XHCN có những thời cơ và thuận lợi
mới nhng bao hàm cả những khó khăn thách thức. Song
chúng ta vẫn đạt đợc những thành tựu to lớn và rất quan
trọng GDP năm 2000 tăng gấp 2 lần năm 1990, tình hình

chính trị xã hội cơ bản ổn định, đời sống của các tầng lớp
nhân dân đợc cải thiện, quốc phòng an ninh đợc tăng
cờng, sức mạnh về mọi mặt của nớc ta đã lớn hơn nhiều
so với 10 năm trớc. Kết quả trên có đợc là do sự lãnh đạo
đúng đắn của Đảng, trong đó KTNN góp phần rất to lớn.
Năm 2000 DNNN làm ra 39,5% GDP và đóng góp 39,2%
tổng thu ngân sách, chiếm 50% kim ngạch xuất khẩu
DNNN là đối tác chủ yếu trong hợp tác đầu t nớc ngoài,
chiếm 98% số dự án liên doanh với nớc ngoài. DNNN có
năng lực sản xuất kinh doanh lớn, cơ cấu ngày càng hoàn

thiện và từng bớc mở rộng thị trờng trong và ngoài nớc.
Các tổng công ty có quy mô lớn tuy chỉ chiếm 24,8% tổng
số DNNN nhng nắm giữ 65% tổng số vốn và 61% số lao
động, trình độ công nghệ quả lý có nhiều tiến bộ. Chất
lợng, hiệu quả, sức cạnh tranh của DNNN đợc nâng lên,
góp phần chủ yếu để KTNN thực hiện đợc vai trò chủ đạo,
đảm bảo ổn định chính trị xã hội. Đây cũng là lực lợng
quan trọng thực hiện các chính sách xã hội, khắc phục hậu
quả thiên tai và đảm bảo sản xuất dịch vụ thiết yếu cho an
ninh quốc phòng. Có thể khẳng định KTNN nói chung và
các DNNN nói riêng đã góp phần quan trọng vào thành tựu
to lớn của sự nghiệp đổi mới đa đất nớc thoát ra khỏi

khủng hoảng kinh tế xã hội. Đứng vững trớc những tác
động của khủng hoảng kinh tế quốc tế, khu vực. Tạo tiền đề
cho thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo
định hớng XHCN.
Thứ hai là KTNN luôn nắm giữ những vị trí then chốt,
trọng yếu trong nền kinh tế quốc dân do đó chỉ có KTNN
mới có khả năng chi phối, dẫn dắt các thành phần kinh tế
khác, đảm bảo đợc các mục tiêu phát triển KT-XH, thực
hiện CNH-HĐH trong điều kiện thị trờng vẫn cha hoàn
thiện, ngời dân có thu nhập thấp, tích luỹ không đủ tạo
nguồn đầu t cơ bản, kinh tế t nhân còn nhỏ bé thì DNNN
có vai trò huy động vốn đầu t xây dựng những công trình
lớn, hiện đại. Mặt khác với sự phát triển ngày càng cao của
nền kinh tế đòi hỏi phải có một cơ sở hạ tầng tốt để bảo
đảm cho nền kinh tế phát triển nhanh, mạnh và bền vững.
Nhng thờng thì những ngành này đòi hỏi phải có vốn đầu
t lớn, thời gian thu hồi vốn chậm hoặc có lãi suất thấp nh

các ngành: giao thông vận tải, giáo dục, y tế, năng lợng
vvĐể thực hiện đợc điều đó đòi hỏi Nhà nớc phải đầu
t trực tiếp vào các lĩnh vực này nhằm củng cố thêm nội lực
cho thành phần KTNN để đạt đợc các mục đích: dẫn dắt

nền kinh tế phát triển theo định hớng XHCN, đảm bảo cho
nền kinh tế phát triển một cách toàn diện, vững chắc, chống
khủng hoảng kinh tế, ngăn ngừa những đột biến xấu trong
nền kinh tế. Ngoài ra DNNN là lực lợng vật chất chủ lực
để nhà nớc can thiệp, bình ổn thị trờng, hạn chế ảnh
hởng xấu của ngành nghề độc quyền tự nhiên có tác hại
lớn cho nền kinh tế.
Thứ ba, trong xu thế toàn cầu hoá hội nhập kinh tế
quốc tế, chỉ có DNNN là những đơn vị tổ chức kinh tế lớn
của quốc gia là có đủ khả năng hợp tác liên doanh với các
công ty lớn quốc tế đồng thời làm đối trọng với họ trên thị
trờng trong nớc và vơn ra thị trờng quốc tế, góp phần
quan trọng xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ của đất
nớc.
Không chỉ riêng Việt Nam mà Trung Quốc cũng là
nớc chủ trơng xây dựng CNXH thông qua phát triển nền
kinh tế thị trờng mà KTNN giữ vai trò chủ đạo, với tỉ trọng
trên70% của chế độ công hữu trong toàn bộ nền kinh tế
song Trung Quốc vẫn giữ mức tăng trởng kinh tế vào loại
cao nhất thế giới, đạt khoảng trên dới 10% liên tục trong

nhiều năm và đang có dự báo cho rằng trong tơng lai
không xa Trung Quốc sẽ trở thành nền kinh tế số một thế
giới, lớn hơn cả Mỹ về giá trị tuyệt đối. Ngay chính ở các
nớc t bản, DNNN cũng còn có vai trò không nhỏ. Theo

đánh giá của UNDP, DNNN trong các nớc t bản phát
triển vẫn còn chiếm khoảng 10%.
Từ những lý do trên ta có thể khẳng định KTNN có vai
trò chủ đạo và sự tồn tại của KTNN là một tất yếu khách
quan và chỉ có phát huy vai trò chủ đạo của KTNN thì
chúng ta mới có một nền kinh tế độc lập tự chủ. Bởi vì
KTNN nắm giữ phần lớn tài sản của nền kinh tế cho nên tạo
ra khối lợng hàng hoá dịch vụ công cộng lớn chi phối giá
cả thị trờng, dẫn đát giá cả thị trờng bằng chính chất
lợng, giá cả của sản phẩn dịch vụ do mình cung cấp.
Thông qua đó Nhà nớc có thể kiểm soát đợc thị trờng,
xây dựng nền kinh tế nớc ta trở thành một nền kinh tế
vững mạnh toàn diện luôn chủ động hội nhập vào nền kinh
tế thế giới và có sức cạnh tranh cao trên thị trờng quốc tế.
1.Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc

Nh chúng ta đã biết vai trò chủ đạo của KTNN trong
nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN là một tất yếu
khách quan và trong thời kỳ quá độ hiên nay vai trò ấy lại
đợc thể hiên sâu sắc và cấp thiết hơn bao giờ hết. Đại hội
Đảng VIII đã khẳng định KTNN có 4 vai trò:
- Làm đòn bẩy đẩy nhanh tăng trởng kinh tế và giải
quyết các vấn đề xã hội.
- Mở đờng, hớng dẫn, hỗ trợ các thành phần kinh tế
khác cùng phát triển.
- Là lực lợng vật chất để thực hiện chức năng quản lý
điều tiết vĩ mô.
- Tạo nền tảng cho chế độ xã hội mới.
Với hình thức tổ chức đa dạng và phạm vi rộng khắp ở các
lĩnh vực kinh tế trong nền kinh tế đất nớc. Tính chất chủ

đạo của KTNN thể hiện qua các nội dung chính sau đây:

Nội dung thứ nhất cũng là nội dung quan trọng nhất
của KTNN đó là KTNN thực hiện chức năng điều tiết hệ
thống kinh tế xã hội thông qua các công cụ xã hội khác
nhau trong đó DNNN là công cụ thiết yếu.
ở nớc ta các DNNN đợc hình thành ở các lĩnh vực sản
xuất kinh doanh đợc coi là không hấp dẫn bởi khả năng
sinh lời thấp. Chẳng hạn là khu vực sản xuất sản phẩm công
cộng. Thực hiện chức năng điều tiết của DNNN theo hớng
này tạo ra tính cân đối giữa các ngành của nền kinh tế quốc
dân. Với t cách là công cụ điều tiết, việc hình thành và tồn
tại của các DNNN trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh nào
đó không cố định, luôn đợc nhà nớc thực hiện theo
phơng châm: ở đâu, khi nào nền kinh tế kinh quốc dân
dang cần mở rộng sản xuất kinh doanh một mặt hàng cụ thể
nào đó mà các doanh nghiệp dân doanh hoặc không đủ sức
kinh doanh hoặc chối từ thì ở đó và khi đó cần có sự có mặt
của DNNN. Đến một lúc nào đó khi các doanh nghiệp dân
doanh đã đủ sức đáp ứng nhu cầu thị trờng, DNNN có thể
rút khỏi thị trờng đó nhờng chỗ cho các doanh nghiệp
dân doanh, quá trình đó diễn ra một cách liên tục, lặp đi lặp