Nguyễn Thị Lộ và thảm án Lệ Chi Viên _2 docx

Nguyễn Thị Lộ và thảm
án Lệ Chi Viên









Nguyễn Thị Lộ (1400 [1] -1442), là vợ thứ của danh thần Nguyễn
Trãi và là một nữ quan nhà Lê trong lịch sử Việt Nam. Tên tuổi bà từ
lâu đã gắn liền với vụ thảm án Lệ Chi Viên xảy ra vào năm Nhâm Tuất
(1422), dẫn đến cái chết của vợ chồng bà và cái án tru di tam tộc.

I. Cuộc đời:
Nguyễn Thị Lộ sinh ra tại làng Hải Hồ (sau đổi là làng Hải Triều, tục
gọi làng Hới), tổng Thanh Triều, huyện Ngự Thiên, phủ Tân Hưng (nay
thuộc xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình).
Cha bà là Nguyễn Mỗ, làm nghề thầy thuốc. Nhờ tư chất thông minh,
lại được cha cho đi học, nên bà sớm thông hiểu các kinh sách và lại
biết làm thơ. Ngoài ra, bà còn nổi tiếng là một người xinh đẹp.

1.1 Gặp gỡ Nguyễn Trãi:
Sau khi cha đi phu bị quân Minh giết chết, bà cùng mẹ tần tảo nuôi
dạy các em. Trong một lần lên kinh thành Thăng Long bán chiếu (làng
Hới có nghề dệt chiếu nổi tiếng), Nguyễn Thị Lộ đã gặp Nguyễn Trãi,
rồi trở thành vợ thứ của vị quan này.

Có nguồn [2] cho rằng Thị Lộ gặp Nguyễn Trãi sau khi ông bị vua Lê

Thái Tổ cầm tù và bị thất sủng. Một nguồn khác lại cho rằng cuộc gặp
gỡ có thể xảy ra vào năm 1406, lúc Nguyễn Trãi (26 tuổi) đang làm
quan nhà Hồ [3].
Tuy nhiên căn cứ vào trang Thông tin Thái Bình thì Nguyễn Thị Lộ đã
gặp Nguyễn Trãi, trước khi ông vào Tây Sơn tụ nghĩa, và cũng kể từ
đó bà đi theo ông suốt trong gần 10 năm của cuộc kháng chiến chống
Minh.
Theo Phan Huy Chú thì khi ông (Nguyễn Trãi) lo việc nước, những
chiếu thư, từ mệnh (Nguyễn Thị Lộ) đều được dự nhuận sắc.[4].
Sau nhiều năm chịu nhiều hiểm nguy và gian khổ, cuộc khởi nghĩa
chống quân ngoại xâm thành công. Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi, phong
Nguyễn Trãi tước Quan Phục hầu và cho theo họ Lê của vua.

Được phong quan chức, nhưng kể từ đó vợ chồng bà phải đối mặt với
một hiểm họa khác: những mâu thuẫn lục đục trong nội bộ giới thống
trị. Sau thắng lợi một năm (đầu năm 1429), vì hiềm nghi, vua Lê cho
bắt giết Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo. Nguyễn Trãi, vì là em họ
Nguyên Hãn, cũng bị bắt nhốt một thời gian (1930). Sau, không có
chứng cứ buộc tội, ông được tha, nhưng không còn được trọng dụng
như trước nữa.

Năm 1433, vua Lê Thái Tổ mất, thái tử Nguyên Long lên nối ngôi, tức
là Lê Thái Tông. Năm 1437, Nguyễn Trãi được chỉ định cùng với Lương
Đăng thẩm định nhã nhạc. Mâu thuẫn nảy sinh giữa hai người,
Nguyễn Trãi từ chối việc san định.

Năm 1438, thấy nhà vua còn nhỏ, thích chơi hơn học, Tư Đồ Lê Sát
đem chuyện ra bàn. Sau khi nghe Thái bảo Ngô Từ giới thiệu, Lê Sát
cho đưa Nguyễn Thị Lộ vào cung làm Lễ nghi học sĩ để lo việc học tập
của vua và của các cung nữ (1438).

Ở cương vị mới này, bà đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được sử
thần nhà Lê là Vũ Quỳnh khen là: Thị Lộ đã cảm hóa được Lê Thái
Tông, thuyết phục vua chăm chỉ đèn sách, lại giúp vua nhiều ý kiến
để sửa trị nước. Cậu bé bất trị nay đổi thành một "minh quân" khác
hẳn trước [5]

Năm 1400, thì Nguyễn Trãi xin về nghỉ ở Côn Sơn, chỉ thỉnh thoảng
mới vâng mệnh vào chầu.

1.2 Thảm án Lệ Chi Viên:
Vua Thái Tông ham sắc, có nhiều vợ, chỉ trong 2 năm sinh liền 4
hoàng tử. Các bà vợ tranh chấp ngôi thái tử cho con mình nên trong
triều xảy ra xung đột. Vua truất Hoàng hậu Dương Thị Bí và ngôi thái
tử của con bà là Lê Nghi Dân lên 2 tuổi, lập Nguyễn Thị Anh làm
hoàng hậu và cho con của bà này là Lê Bang Cơ chưa đầy 1 tuổi làm
thái tử. Cùng lúc đó một bà vợ khác của vua là Ngô Thị Ngọc Dao lại
sắp sinh, Nguyễn Thị Anh sợ đến lượt mẹ con mình bị phế nên tìm
cách hại bà Ngọc Dao. Nguyễn Trãi cùng Nguyễn Thị Lộ tìm cách cứu
bà Ngọc Dao đem nuôi giấu, sau bà sinh được hoàng tử Tư Thành (tức
vua Lê Thánh Tông sau này).

Ngày 4 tháng 8 năm Nhâm Tuất (27 tháng 7 năm 1442), vua Lê Thái
Tông đi tuần ở miền Đông, duyệt binh ở thành Chí Linh (Hải Dương).
Nguyễn Trãi đón vua ngự ở chùa Côn Sơn, nơi ở của mình [6].

Rời Côn Sơn để về lại Thăng Long, ngày 4 tháng 8 âm lịch nhà vua và
đoàn tùy tùng đến trại vải (Lệ Chi Viên [7] nay là Gia Bình, tỉnh Bắc
Ninh). Theo sử cũ, thì nhà vua đã thức đêm với Nguyễn Thị Lộ rồi
băng hà. Liền sau đó, Nguyễn Thị Lộ bị triều đình do hoàng hậu

Nguyễn Thị Anh cầm đầu sai người bắt giam và tra khảo.
Văn thần Phan Huy Chú chép: Kịp khi kết tội, lâm hình. Thị Lộ chạy
gieo mình xuống nước [8] Nhưng theo Nguyễn Cẩm Xuyên, thì vì chịu
không nổi cực hình, Nguyễn Thị Lộ phải khai nhận. Án được thi hành
ngay: Nguyễn Thị Lộ bị bỏ vào cũi sắt dìm xuống sông cho chết.

Bị kết tội đồng chủ mưu giết vua, Nguyễn Trãi bị kết án tru di tam
tộc. Ông và cả ba họ ông bị xử chém vào ngày 16 tháng 8 năm Nhâm
Tuất (19 tháng 9 năm 1442).