Nhà Tiền Lê_2 potx

Nhà Tiền Lê








Loạt bài
Lịch sử Việt Nam Thời tiền sử
Hồng Bàng
An Dương Vương
Bắc thuộc lần I (207 TCN - 40)
Nhà Triệu (207 - 111 TCN)Hai Bà Trưng (40 - 43)Bắc thuộc lần
II (43 - 541)
Khởi nghĩa Bà TriệuNhà Tiền Lý và Triệu Việt Vương (541 -
602)Bắc thuộc lần III (602 - 905)
Mai Hắc Đế
Phùng HưngTự chủ (905 - 938)
Họ Khúc
Dương Đình Nghệ
Kiều Công TiễnNhà Ngô (938 - 967)
Loạn 12 sứ quânNhà Đinh (968 - 980)Nhà Tiền Lê (980 - 1009)Nhà
Lý (1009 - 1225)Nhà Trần (1225 - 1400)Nhà Hồ (1400 - 1407)Bắc
thuộc lần IV (1407 - 1427)
Nhà Hậu Trần
Khởi nghĩa Lam SơnNhà Hậu Lê (1428 - 1788) Lê sơ Lê
trung
hưngNhà MạcTrịnh-Nguyễn
phân tranhNhà Tây Sơn (1778 - 1802)Nhà Nguyễn (1802 - 1945)

Pháp thuộc (1887 - 1945)
Đế quốc Việt Nam (1945)Chiến tranh Đông Dương (1945 - 1975)
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Quốc gia Việt Nam
Việt Nam Cộng hòa
Cộng hòa Miền Nam Việt NamCộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam (từ 1976)Xem thêm
 Vua Việt Nam
 Nguyên thủ Việt Nam
 Các vương quốc cổ
 Niên biểu lịch sử Việt Nam
sửa
Nhà Tiền Lê (chữ Hán: (Tiền Lê Triều)) tiếp sau nhà Đinh và
trước nhà Lý trong lịch sử Việt Nam. Nhà Tiền Lê truyền được ba đời
và có công đánh thắng quân Tống.
Lịch sử

Sau khi Đinh Tiên Hoàng và con là Đinh Liễn bị ám hại, Vệ Vương
Toàn lên làm vua, Lê Hoàn làm phụ chính, xưng là Phó Vương. Triều
thần sợ Lê Hoàn cướp ngôi vua nhỏ, Định Quốc CôngNguyễn Bặc và
ngoại giáp Đinh Điền dẫn quân về kinh đô định giết Lê Hoàn, thua
trận bị Lê Hoàn giết.
Năm 980, quân Tống nhân cơ hội đem quân sang muốn cướp nước,
triều thần và thái hậu họ Dương (về sau giới văn nghệ đặt tên bà này
là Dương Vân Nga) đưa Lê Hoàn lên làm vua lập ra nhà Tiền Lê.
Vua Đại Hành

Bài chi tiết: Lê Đại Hành
Lê Đại Hành tên húy là Hoàn, người Ái châu (Thanh Hóa ngày nay),
thời nhà Đinh giữ chức Thập đạo tướng quân. Khi vua Đinh bị giết,

ông trở thành người nắm quyền trong triều đình và đến năm 980 thì
lấy ngôi vua của nhà Đinh, lập ra nhà Tiền Lê.
Lê Đại Hành là người có công đánh tan cuộc xâm lược của nhà
Tống năm 981. Tuy nhiên, theo quan điểm Nho giáo của các nhà chép
sử sau này, như trong Đại Việt sử ký toàn thư đã viết thì ông bị chê
trách về đạo vợ chồng do ông đã lập Dương Vân Nga, hoàng hậu
của Đinh Tiên Hoàng làm một trong năm hoàng hậu của mình cũng
như về việc không sớm lập người kế vị để sau này dẫn đến việc tranh
giành quyền bính giữa các con. Đây chính là nguyên nhân trực tiếp
làm cho nhà Tiền Lê nhanh chóng sụp đổ.
Ông ở ngôi vua 24 năm, thọ 65 tuổi (941 - 1005), băng hà ở điện
Trường Xuân.
Vua Trung Tông

Sau khi Đại Hành chết, các con tranh nhau giành ngôi, trong nước 8
tháng không có ai làm chủ. Tới đầu năm 1006, hoàng tử thứ hai là Lê
Ngân Tích bị Long Việt đánh bại, chạy đến châu Thạch Hà (Hà Tĩnh)
thì bị người bản địa giết chết.
Hoàng tử thứ 3 là Long Việt lên ngôi vua, tức là vua Lê Trung Tông.
Trước sự thắng thế của Long Việt, các hoàng tử khác tạm thời án binh
bất động. Tuy nhiên Trung Tông lên ngôi được ba ngày thì bị em cùng
mẹ là Lê Long Đĩnh giết chết lên thay.
Vua Ngọa Triều

Tên húy là Long Đĩnh, giết anh để cướp ngôi, vì chơi bời sa đọa
bị bệnh trĩ không ngồi được, phải nằm mà coi chầu nên được gọi là Lê
Ngọa Triều.
Ngoài những người bản địa ở những vùng xa xôi, Ngọa triều còn phải
đối phó với cuộc nổi dậy của các hoàng tử khác con vua Đại Hành cát
cứ tại vùng đất được phong trước đây như Ngự Bắc vương Long Cân,

Trung Quốc vương Long Kính.
Ngọa Triều tính hiếu sát thường thiêu sống, dìm nước hay dùng dao
cùn mà tùng xẻo tù nhân; sư sãi vốn có thế lực rất lớn đối với chính
sự nhưng Ngọa triều từng sai người róc mía trên đầu nhà sư Quách
Ngang để làm trò cười; lại nuôi nhiều bọn hề làm trò khôi hài trong
triều để làm loạn lời tâu việc của các quan.
Do những việc làm đó, Ngọa triều bị quan lại và dân chúng căm ghét.
Năm 1009, Ngọa Triều chết lúc mới 24 tuổi, điện tiền Lý Công Uẩn lên
thay, lập ra nhà Lý.
Nhà Tiền Lê truyền được tất cả 29 năm, gồm 3 đời vua.
Nội trị

Bộ máy chính quyền

Nhà Tiền Lê nối tiếp và hầu như giữ nguyên mọi quy củ của nhà Đinh.
Năm 980, sau khi lên ngôi, Lê Hoàn đặt chức quan trong triều, phong
Hồng Hiến làm Thái sư, Phạm Cự Lạng làm Thái úy, Từ Mục làm Đại
tổng quản, Đinh Thừa Chinh làm Nha nội đô chỉ huy sứ[1].
So với nhà Đinh tập trung hết quyền hành về tay hoàng đế, vua Lê đã
chia trách nhiệm cho các đại thần. Chỉ riêng việc đánh dẹp thì nhà
vua thường thân chinh cầm quân.
Đánh dẹp trong nước

Trong thời gian cai trị, các vua Tiền Lê vẫn gặp phải sự chống đối của
các tù trưởng địa phương, nhất là những nơi xa xôi hẻo lánh.
Năm 989, Lê Đại Hành sai viên Quảng giáp là Dương Tiến Lộc đi thu
thuế hai châu Hoan và Ái. Tiến Lộc đem người hai châu ấy xin theo về
với Chiêm Thành. Chiêm Thành không nhận. Dương Tiến Lộc lấy hai
châu Hoan, Ái làm phản. Lê Đại Hành thân hành đi đánh, giết chết
Tiến Lộc và rất nhiều người 2 châu đó.

Năm 999, Lê Đại Hành lại thân đi đánh Hà Động[2], dẹp được tất cả
49 động. Sau đó vua Lê lại phá được động Nhật Tắc, châu Định Biên
(Cao Bằng).
Người Cử Long[3] làm loạn không phục triều đình. Năm 1001, Lê Đại
Hành lại thân chinh đi đẹp được loạn.
Sang thời Ngọa Triều vẫn phải đối phó với sự chống đối của các địa
phương. Năm 1008, Ngọa Triều thân hành đi đánh hai châu Đô Lương,
Vị Long, bắt được vài trăm người bản địa. Cùng năm, vua Lê lại đi
đánh châu Hoan và châu Thiên Liễu, bắt được tù binh về giết chết.
Tháng 7 năm 1009, Lê Long Đĩnh lại thân đi đánh các châu Hoan
Đường[4], Thạch Hà[5].