225179

ĐỀ TÀI : HÌNH ẢNH VÀ VAI TRÒ CỦA HÌNH
ẢNH TRONG TÁC PHẨM TRUYỀN HÌNH.
A NHẬP MÔN TRUYỀN HÌNH
I. HÌNH ẢNH
1, Khái niệm về hình ảnh
Hình ảnh là những gì chúng ta thấy được thông qua thị giác rồi sau đó
chuyển về não giúp ta cảm nhận nhận hình ảnh đó một cách chân thực nhất
từ đó đưa ra những phản xạ,cảm nhận về hình ảnh mà ta vừa thu nhận
2, Hình ảnh xuất hiện như thế nào ?
Khi loài người chưa có chữ viết ,con người đã biết dung lối vẽ làm
phương tiện thông tin.Trong các hang động cổ xưa có nhiều bức tranh động
vật được khắc lên vách đá ,họ thông báo cho nhau những điều cần biết .Từ
tranh chuyển sang chữ viết là một quá trình trừu tượng hoá;sau dần người ta
lược bỏ các chi tiết cụ thể ,phức tạp ,dung các đường nét đơn giản làm kí
hiệu ghi lại ngôn ngữ ,mở rộng thông tin cho con người .
Cùng với chữ viết ,tranh vẽ dần dần được phổ biến . Điều này thật dễ
hiểu ,bởi con người cần thiết phải sử dụng giác quan để tìm hiểu thực tại và
mở rộng tri thức .Nhưng” trăm nghe không bằng một thấy “ảnh đã ra đời để
đáp ứng nhu cầu này .Không bằng lòng với những tấm ảnh bình thường con
người muón những hình ảnh đó phải thực sự sống động ghi lại những hành
độnợ việc,hiện tượng sự kiện diễn ra một cách thực tế nhất.Từ đây hình ảnh
đã bắt đầu ra đời.Nó đã đáp ứngmột phần không nhỏ yêu cầu nhìn,quan sát
của loài người.Như vậy,hình ảnh đã trở thành một loại hình ngôn ngữ -ngôn
ngữ hình ảnh .Nó có khả năng thông tin chính xác một nội dung mang tính
vật chất nhất định.Khả năng thông tin bằng hình ảnh đã mở rộng tầm nhìn
của con mắt người,giúp con người hiểu mình đầy đủ hơn,chin xác hơn và
sâu sắc hơn.Truyền hình sử dụng hình ảnh làm phương tiện thông tin,miêu
tả,bình luận cũng là vì tính xác thực trực tiếp và tính nhanh chóng của nó.
Lịch sử phát triển của hình ảnh đã ghi nhận:Hình ảnh chuyển động lần
đầu tiên mà mọi người nhìn thấy đều hết sức ngạc nhiên. Đó là vào năm
1895 khi anh em nhà Luymiê cho chiếu bộ phim “Chuýên xe lửa đến ga”

hình ảnh đoàn tàu chuyển động khiến cho người xem tưởng đó là đoàn tàu
thật sự và hốt hoảng chạy ra khỏi chỗ ngồi.
II.ĐẶC ĐIỂM CỦA HÌNH ẢNH
Hình ảnh có những ưu thế đặc biệt, đó là tính ghi thực trực tiếp,ra đời
nhanh và gây ấn tượng sâu sắc.Tận dụng đặc điểm này nghành truyền hình
và những người làm báo hình đã sử dụng chiếc máy quay như một phương
tiện đắ lực và hữu hiệu .Bên cạnh những đặc điểm chung của nghệ thuật tạo
cảnh thì hình ảnh còn màng những đặc điểm riêng.
1.Hình ảnh là thông tin là sự gắn kết giữa yếu tố thông tin
và yếu tố nghị luận.
Trong tất cả các loại hình sử dụng hình ảnh thì có lẽ hình ảnh được sử
dụng trong báo truyền hình là mang tính thông tin nhiều nhất.Nhưng bên
cạnh đó nó cũng mang yếu tố nghị luận và cả yếu tố thông tin ở đây cũng
được biểu hiện một cách chặt chẽ.Với loại hình ảnh sang tác vì mục đích đầu
tiên là miêu tả cái đẹp trên một bình diện nào của đối tượng,hoặc là cái đẹp
về hình thức,hoặc khai thác giá trị nhân văn của đối tượng,vì vậy”người
nghệ sĩ” có quyền dàn dựng,bài trí để tạo ra một mẫu hình ảnh mang tính
khái quát trừu tượng.Xét về bản chất”hình ảnh sáng tác “không nhấn mạnh
về thông tin, nhưng xem hình ảnh người ta lại có thể dẫn dắt đến yếu tố ý
tưởng nào đó khá độc đáo,ta bảo hình ảnh đó mang tính nghị luận nhất
định;dù nó không bao hàm tính tài liệu.Còn với hình ảnh trên báo truyền
hình,do tính mục đích của sự phản ánh,nên hai yếu tố thông tin và nghị luận
luôn gắn kết chặt chẽ ngay trong bản than sự kiện,sự vật,hiện tượng.
Yếu tố thông tin theo cách hiểu phổ thông và đơn giản chính là sự
tổng hợp các chi tiết cấu thành đối tượng,sự kiện,sự việc có chứa đựng
những nội dung cần thông báo đén người đọc người xem.Nói cách khác,yếu
tố thông tin mang đến cho công chúng và độc giả những thông số,sự nhận
biết,những cứ liệu xác địnhvề cuộc sống con ngưòi,sự kiện,sự việc dang diễn
ra trước sự chứng kiến của người cầm máy và nó được tái hiện bằng hình
ảnh trong tác phẩm.Lượng thông tin trong hình ảnh được chuyển tải qua nội

dunghình ảnh lẫn hình thức thể hiện của nó;qua cả phần hình ảnh và phần lời
nói của một tác phẩm.
Với hình ảnh dù bất kì thể loại nào:Tin,phóng sự,tường thuật,tài
liệu,thậm chí cả thể loại hình ảnh bình luận thì yếu tố thông tin cũng là cáí
có trước;nó mang tính trực tiếpvà thể hiện ngay tầng nhận thức thứ nhất.Xét
trên một khía cạnh nào đó,nó được”bày ra”trước mắt độc giảthông qua các
chi tiết được mô tả trong hình ảnh và những lời bình luận. Đây là điểm mạnh
riêng biệt mà chỉ có hình ảnh mới có.Và,nếu hàm lượng thông tin ấy mang
đến cho người xem càng nhiều thông điệp,càng giải đáp được nhiều câu hỏi
của độc giả thì hình ảnh đó càng có giá trị.
Những thông tin trong hình ảnh và chú thích được tác giả phản ánh
một cách trung thực khách quan,bản chấtthể hiện đúng thao tác đặc
trưng,thời điểm điển hình của đối tượng,sự việc,hiện thực.
Vì thông tin là tính thứ nhất,cái có trước nên hình ảnh không có thông
tin không phải là hình ảnh đúng nghĩa.Nhưng nếu chỉ thuần tuý thông tin
thôi thì chưa đủ mà vấn đề đặt ra đằng sau hình ảnh đó là vấn đề chúng ta
phải quan tâm. Đó chính là thông tin mang tính định hướng-thông tin mang
tính lập luận.
Yếu tố nghị luận chính là”tầng nhận thức thứ hai”những thông tin
mang tính triết luận. Đó là yếu tố lí tính nó phản ánh “tư duy chiều sâu” của
người cầm máy và tác phẩm. Đây là yếu tố mang màu sắc duy lý.Nó chính là
kết quả của quan điểm tư tưởng,là lập trường,thái độ của người phóng viên
trước các sự kiện,sự việc,hiện tượng trong đời sống xã hội.
Hình ảnh là hiện thực cuộc sống được miêu tả thông qua một lát cắt,
nhưng cái quyết định cho một lát cắt đó có ý nghĩa không phải làlà chiếc
máy mà là lý trí,tình cảm,sự lay động tâm hồncủa con người trước hiện thực
được phản ánh .
Yếu tố nghị luận không phải chỉ biểu hiện thông qua ngôn ngữ viết,lời
bình trong tác phẩm,mà thông qua cả cách thức thể hiện hình ảnh;cấu trúc
của nội dung thông tiígự lựa chọn hình ảnh và việc sử dụng các yếu tố hình

hoạkhác như; ánh sang,máu sắc, đường nét,sự tương phản…
Như vậy yếu tố nghị luận một mặt mang đếncho người xem sự nhận
định,thái độ của họ về sự kiệnhiện tượng bao hàm trong hình ảnh.Mặt
khácnó giúp người xemnhận biết được thé gới quan,nhân sinh quan của
người làm truyền hình.
Trong các tác phaamr truyền hình thì yếu tố thông tin và yếu tố nghị
luận luôn thống nhất biện chứng không tách rời.Nếu thiếu vắng yếu tố thông
tin như đã nói ở trênthì hình ảnh sẽ không còn nguyên giá trị của nó
nữa.Nhưng nếu xem thường yếu tố nghị luận-yếu tố mang đến cho người
xem những giá trị tiềm ẩn của và chiều sâu tư tởng của tác phẩm –hình ảnh
chỉ còn là những lát căt tầm thườngvà nó vô cùng tẻ nhạt sớm bị lãng
quên.Ngược lại,nếu quá nhấn mạnh hoặc chỉ chú trong yếu tố nghị luận
không xem xét đến hàm lượng thông tin cần thiết,bức ảnh mang nặng tính áp
đặt,dàn dựng theo ý tưởng riêng chắc chắn nó sẽ mất đi độ tin cậy,tính
thuyết phục;không phản ánh đúng hơi thở của cuộc sống.
Yếu tố thông tin,mục dích trước nhất là trang bị cho độc giả một khối
lượng thông tin,tri thức,sự nhận biếtnhất định về đối tượng sự kiện.Còn yếu
tó nghị luận chính làthông qua sự nhận thức lý tính để định hướng tưởng,
định hướng cách nhìn,cách nghĩ,cách hành động đối với bạn đọc;hoặc làm
chuyển đổi nhận thức cũ thành nhận thức mớiđầy đủ hơn, đúng đắn hơnvề
vần đề mà phản ánh.
Tóm lại có thể khẳng định:Thực chất hình ảnh trong tác phẩm truyền
hình không là cái gì khầc mà là thông qua những hình ảnh xác thực,ghi lại
những cảnh tiêu biểu của hiện thực cuộc sống,với độ chính xác cao về mọi
phương diện,nó cung cấp cho người xem một lượng thông tin,một giá trị tư
tưởng một sự nhận định về một sự kiện.một vấn đề xảy ra,cần được thông
báo.
2.Hình ảnh có sự tác động tương hỗ giữa ngôn ngữ hình ảnh và
phát thanh
Với báo in để thông tin về một con người,sự kiện, hiện tượng,người

viết thường phải mô tả lại toàn bộ những gì cần thông báo thông qua các chi
tiết được cấu trúc trong bài viết.Như vậy,dù bài báo viết có ngắn đến đâu,cô
đọng và hấp dẫn đến đâu độc giả với những trình độ nhận thức khác nhau rất
có thể hình dung ra sự việc khác nhau. Điều này thật dễ hiểu bởi ngôn ngữ
văn tự-ngôn ngữ viết bản thân nó vẫn mang tính trừu tượng,buộc độc giả
phải vừa đọc vừa liên tưởng để két nối các mối liên hệ mà hiện thực của bài
báo phản ánh.Với truyền hình thì hoàn toàn khác.Ngôn ngữ trong tác phẩm
là ngôn ngữ hình ảnh. Đã là ngôn ngữ hình ảnh thì người xem tin tưởng ở
hình ảnh của tác phẩm.Sự tiếp nhận nội dung thông tin qua tác phẩm chủ
yếu ởphần hình ảnh.Do vậy phần hình ảnh ở đây phải phản ánh đúngcác
thực trạng của hiện thực,các mối liên hệ của đối tượng,sự kiện thông qua
những lát cắt tiêu biểu,chân thực sinh động,diễn ra trong khoảng thời gian
không gian được xác định.Nhờ vào những hình ảnh đómà người xem dù
không trực tiếp chứng kiến sự kiện,hiện tượng,vẫn dễ dàng nhận biết
đượcđối tượng đang làm gì và làm như thế nào, đúng với nội dung mà hình
ảnh thông bảôtng tác phẩm.
Tuy nhiên xét về mặt cấu trúc thông tin,mỗi tác phẩm dù là hình ảnh
được quay trong một thời gian ngắn hay dài thông thường bao gồm hai thành
phần; đó là phần hình ảnh và phần phát thanh để làm rõ hơn cho phần hình
ảnh.Hình ảnh làm nhiệm vụ cung cấp thông tin chính,thông tin cơ bản còn
phát thanh làm nhiệm vụ gọi tên con người,sự kiện,sự việc tránh hiểu
lầm.Mặt khác nó bổ sung những thông tin mà hình ảnh không thể truyền đạt
được .Lời phát thanh còn có nhiệm vụ giải thích,bình luận xây dựng mối liên
hệ giữa hình ảnh và phát thanh cho chặt chẽ,giúp người xem hiểu một cách
đúng nhất về hình ảnh.
“Hình ảnh sáng tạo” với chức năng cơ bản là thẩm mỹ,nên để đạt
được mục đích “ngưới đạo diễn “có thể dàn dựng, bài trí bằng những thủ
pháp riêng.Họ không nhất thiết phải giải thích tính đa nghĩa của hình ảnh
bằng ngôn ngữ văn tự hay ngôn ngữ phát thanh, điều này hoàn toàn phụ
thuộc vào khả năng cảm nhận cái đẹp của độc giả.Nhưng với ảnh truyền

hình thì ngược lại nếu hình ảnh đưa lên mà không đúng thì không tạo được
niềm tin cho người xem.
Như vậy có thể nói với đặc trưng vốn có,hình ảnh truyền hình bao giờ
cũng có tác động trực tiếp qua con mắt người xem.Hình ảnh là một loại
thông tin đặc biệt,sinh động,dễ hiểu và gây ấn tượng mạnh đói với độc giả
bởi”trăm nghe không bằng một thấy”.Chính đặc điểm này là một trong
những yếu tố làm tăng giá trị và mức độ tác động của hình ảnh đối với công
chúng.Và vì thế nó làm quá trình thu nhận thông tin của công chúng đạt hiệu
quả cao hơn,có niềm tin hơn.
3.Hình ảnh phản ánh con người,sự kiện,sự việc,hiện tượng
trong trạng thái động.
Hành động là trung tâm phương pháp luận của hình ảnh.Nếu tĩnh sẽ
làm thiếu đầy đủ yếu tố thông tin.Nhưng làm thế nào để hình ảnh quay được
một cách chân thực sống động nhất mang giá trị biểu cảm nhất. Điều này lại
hoàn toàn phụ thuộc vào cách nhìn,cách thể hiện của người cầm máy.Bởi
thông thường trước khi bấm máy quay thì người cầm máy phải động não tư
duy đến cao độ trước hàng trăm hành nghìn cảnh để nối lại với nhau mà
những hình ảnh đó cứ lần lượt xuất hiện.Thế nhưng giá trị đích thực của vấn
đề mà người cầm máy quan tâm đôi khio lại chỉ diễn ra trong khoảnh khắc
nhất định;khoảnh khắc mà bộc lộ cái thần của đói tượng,sự kiện,hiện
tượng.Nếu không quay đúng lúc đúng chỗ thì sảm phẩm thu được sẽ chỉ là
những bức ảnh vô hồn gượng ép và nhạt nhẽo.Như vậy hình ảnh chính là
một tài liệu sống vè hiện thực.Nó tác động rất mạnh mẽ và sâu sắc đến nhận
thức lý trí và tình cảm của người xem.
Thực tế đã cho thấy có rất nhiều tác phẩm mà hình ảnh được ghi lại
trong một thời gian ngắn nhưng mang giá trị lớn.Nói đến hình ảnh sống
động cũng chính là nói cái chuyển động thực của cuộc sống thành hình ảnh
mang giá trị cao trên tác phẩm.Thông qua những hình ảnh đó đã giúp người
xem nhận thức những hoạt động kế tiếp nhau,liên tục của sự kiện,hiện
tượng. Đây cũng chính là khoảnh khắc thẩm mỹ khác hẳn hang ngàn,hang

vạn những giây phút ngẫu nhiên khác của đối tượng,hiện thực.
Những hình ảnh mà tác phẩm đem lại cho người xem đòi hỏi phải có
tính chân thực cao.Vì bất cứ lí do gì mà người cầm máy can thiệp vào hình
ảnh thì sẽ không còn nguyên gá trị nữa nó sẽ làm mất long tin của công
chúng vào hình ảnh vì thế thông tin sẽ kém thuyết phục.
Vì vậy để diễn tả được những diễn biến của thực tiễn cuộc sống thông
qua những cảnh quay đòi hỏi người cầm máy phải kết hợp rất linh hoậtccs
yếu tố hình hoạ trong tự nhiên như ánh sang,màu sắc, đường nét,góc độ,bố
cục…nó còn đòi hỏi cao hơn người cầm máy năng lực tư duy để tìm ra đâu
là khía cạnh bản chất, đâu là thao tác cầm máy và đâu là giây phút bấm máy
quay tốt nhất.
4. Hình ảnh mang tính chất tài liệu xác thực.
Với đặc trưng ghi thực,trực tiếp và tạo hình ảnh tốt nhất trong cuộc
sống.Hình ảnh trong truyền hình có độ tin cậy cao và có sức thuyết phục đối
với đọc giả.Nếu như nhìn nhận một cách thật nghiêm túc thì bản thân các
phương tiện kỹ thuật dù tối tân đến mấy cũng không thể thay thế được con
người trong việc phân tích,lựa chọn đối tượng cần phản ánh.Cũng như việc
xác đinh các thao tác đặc trưng thời điểm ghi hình nhằm thể hiện rõ nhất ý
nghĩa của sự kiện.
Xét trên mọi phương diện,tónh tài liệu của hình ảnh báo chí phụ thuộc
rất lớn vào con mắt chính trị, ý thức giai cấpvà kĩ năng thể hiện của người
làm truyền hình .Do có đặc điiểm này mà một số thế lực thù địch lợi dụng để
bôi nhọ hoặc vu cáo các nhà chính trị hoặc thế lực đối lập.
Một tác phẩm truyền hình được đánh giá là một tài liệu,văn bản minh
chứng của lịch sử khi nó phản ánh đúng,trúng,phản ánh trung thực và chính
xác hiện thực khách quảntong quá trìng vận động và phát triểncủa đối
tượng,sự kiện và ngược lạikhi hình ảnh làm biến đổi hoặc xuyên tạc bản chất
của hiện thực đó thì tác hại của nó cũng rất lớn.Nó có thể gây hậu quả khôn
lường.
Tính chất biên bản và tính ghi thực trực tiếp và tính tài liệu xác thực

của hình ảnh được nhiều nghành khoa học sử dụng, đồng thời coi đó là cơ
sở,làm tài liệu chủ yếu phục vụ công tác nghiên cứu.
Tính tài liệu xác thực -đứng trên góc độ của nội dung thông tin là một
Nguyên tắc tối thượng của truyền hình.Tuy nhiên, để nâng cao giá trị tài liệu
của hình ảnh.Cho nên người cầm máy phải có quan niệm chính trị
đúng,nghiệp vụ đúng;phải biết phát hiện vấn đề, đề tài có ý nghĩa tin tức và
ý nghĩa xã hội sâu sắc mà hơn thế cần phải xác định rõ chủ đề tư tưởng, ý
nghĩa của sự kiện,sự việc cần phản ánh.
Hình ảnh mang tính tài liệu xác thực chính là hạt nhân bẩn chất của sự
kiện,hiện tượng.Thiếu vắng hình ảnh thì truyền hình hay điện ảnh đều chẳng
có nghĩa lí gì mà cũng chỉ như phát thanh.Nhưng để có thể cảm hoá long
người làm rung động trái tim độc giả,tính tài liệu cũng cần được xem xét
trong mối quan hệ biện chứng và thẩm mĩ.Tính tài liệu và tính hiện thực
không tách rời hay đối lập nhau mà hoà quện vào nhau bổ sung cho nhau.
III.TRUYỀN HÌNH
1. Khái niệm
Truyền hình là kênh chuỳen thông truyền tải thông điệp bằng hình ảnh
độnh với đầy đủ sắc màu vốn có từ cuộc sống cùng với lời nói, âm nhạc,
tiếng động
2.Sự ra đời và phát triển của truyền hình
Truyền hình là kênh truyền thông đại chúng ra đời sau,kế thừa được các
thế mạnh của các kênh trước đó như:báo in,phát thanh, điện ảnh …Nhờ thế
truyền hình đem lại cho công chúng bức tranh sống động với cảm giác như
đang trực tiếp tiếp xúc và cảm thụ. Đó là bức tranh về cuộc sống thật nhưng
dược thu nhỏ,”rút gọn”, được “làm giàu thêm về ý nghĩa,làm sang rõ hơn về
hình thức”và làm phonh phú hơn về giá trị tinh thần giúp người xem cảm
nhận rõ hơn, đúng hơn,trúng hơn,gần gũi và sinh động hơnvề những sự kiện
và vấn đề của cuộc sống.
Những phát minh khoa học -kỹ thuật cuói thế kỉ XIX đầu thế kỷ XXđã
tạo điêù kiện cho truyền hình ra đời và phát triển.Năm 1927,chương trình

truyền hình thử nghiệm qua dây dẫn đầu tiên được thực hiện thành công tại
Mỹ,giữa hai thành phố Washington vàNew York cách nhau 250 dặm.Năm
1936 lần đầu tiên trên thế giới đài BBC bắt đầu phát chương trình truyền
hình dều đặn.
Cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai đã làm ngưng trệ tốc độ phát triển
của truyền hình.Mãi tới cuối những năm 40,nhất là những năm 50 của thế kỷ
XX truyền hình mới tiếp tục có bước phát triẻn và bùng nổ với sự đón dợi
của công chúng và thị trường.Châu Âu,châu Mỹ,nhất là Bắc Mỹ,rồi Nhật
Bản là những nơi phát triển mạnh truyền hình.Với tốc độ tăng trưởng kinh tế
bình quân 14% hang năm,những năm 50 của thế kỷ XX,Nhật Bản đầu tư
mạnh vào công nghệ sản xuất truyền hình màu và trở thành một trong những
cường quốc về công nghệ truyền thông.
Ở Việt Nam truyền hình ra đời muộn .Tại miền Nam dưới sự kiểm soat
của Mỹ -nguỵ từ 1962trung tâm truyền hình theo hệ FCCđược xây dựng và
băt đầu hoạt động từ năm 1966. Đến trước 1975 Mỹ đã đầu tư xây dựng các
đài truyền hình khu vực Cần Thơ,Nha Trang, Đà Lạt,Buôn Mê Thuật,Quy
Nhơn,Đà Nẵng và Huế.Ngay sau ngày minền Nam giải phóng các cơ sở này
được tiếp quảnvà đi vào hoạt động phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước.