Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

PHN 1: M U

Cnh tranh l mt trong nhng qui lut ca nn kinh t th trng. Khi
thc hin chuyn i nn kinh t c sang nn kinh t th trng nh hng xó
hi ch ngha Vit Nam phi chp nhn nhng qui lut ca nn kinh t th
trng trong ú cú qui lut cnh tranh. Vit Nam ó t c nhiu thnh tu to
ln trong quỏ trỡnh phỏt trin kinh t. Nhng bờn cnh nhng thnh tu ú nn
kinh t nc ta ang i mt vi nhng khú khn thỏch thc to ln. Mt trong
nhng khú khn thỏch thc ú l kh nng cnh tranh ca nn kinh t nc ta
cũn yu kộm.
ng trc quỏ trỡnh hi nhp kinh t ngy cng sõu rng (l thnh viờn
ca ASEAN, APEC, sp tr thnh thnh viờn ca WTO, ri m ca hi nhp
AFTA vo nm 2006) thỡ nc ta cn cú mt nn kinh t vi sc cnh tranh m
bo cho quỏ trỡnh phỏt trin kinh t t c mc ớch tr thnh nc cụng
nghip vo nm 2020. Mun nh vy chỳng ta cn phi nõng cao nng lc cnh
tranh ca nn kinh t vi cỏc i tng cn tỏc ng l cỏc doanh nghip. c
bit cn phi nõng cao nng lc cnh tranh ca cỏc doanh nghip nh nc v t
nhõn, phi phỏt huy cỏc li th cnh tranh. Chỳng ta cn cú mt chớnh sỏch cnh
tranh ỳng n.
Vi mc tiờu nh vy tht khụng d dng cho Vit Nam, khi m nn kinh
t hin nay khụng cú gỡ lm m bo, cỏc doanh nghip lm n khụng hiu qu,
cũn trỡ tr, tỡnh trng thang nhng v tht thoỏt vn nh nc tng cao. Cỏc
doanh nghip nh nc khụng phỏt huy c vai trũ ch o ca mỡnh trong nn
kinh t khi m nhn c nhiu h tr t phớa nh nc, ngnh ngh kinh
doanh, ch tớn dng, Trong tay nm hu ht cỏc ngun lc quan trng nh:
100% m du, 80% rng, 90% lao ng c coi trng, cú phn xem nh u
im ca cỏc doanh nghip t nhõn. Va qua, ngy 13/10/2004, chỳng ta ó
thnh lp c hip hi cỏc doanh nghip t nhõn Vit Nam, iu ú cho thy
cú s thay i trong nhn thc v vai trũ ca t nhõn, doanh nghip t nhõn
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
ang dn nhn c s quan tõm t phớa nh nc v úng vai trũ quan trng

trong chớnh sỏch phỏt trin kinh t.
Cnh tranh l mt c ch vn hnh ch yu ca nn kinh t th trng, nú
l ng lc thỳc y kinh t phỏt trin tuy vn cú nhng mt hn ch nhng nú
khụng phi l vn quan trng. Nhiu nc trờn th gii ó vn dng tt qui
lut cnh tranh vo phỏt trin kinh t v ó t c nhiu thnh tu to ln. T
khi i mi nn kinh t chỳng ta cng ó ỏp dng qui lut ny v mt s thnh
tu ó n vi chỳng ta: i sng nhõn dõn c ci thin, xó hi phỏt trin
hn, kinh t phỏt trin n nh nhng li ớch y cha phi l ln lao nhng
cng ó giỳp chỳng ta nh hng cho chớnh sỏch phỏt trin kinh t.
c quyn l s chi phi th trng ca mt hay nhiu cụng ty, hoc mt
t chc kinh t no ú v mt loi sn phm trờn mt on th trng nht nh.
Nguyờn nhõn dn ti c quyn thng do cnh tranh khụng lnh mnh em li.
c quyn s lm hn ch rt nhiu i vi cnh tranh v phỏt trin kinh t.
cú mt mụi trng cnh tranh lnh mnh v kim soỏt c quyn cú
hiu qu ang l vn quan trng c t ra vi thc trng hin nay ca nc
ta.
Thc trng cnh tranh v c quyn nc ta hin nay nh th no? V
nc ta cn lm gỡ duy trỡ cnh tranh v kim soỏt c quyn? Chỳng ta s
tỡm hiu c th di õy.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
PHN 2
CNH TRANH TRONG NN KINH T TH TRNG VIT NAM

I. MT S VN L LUN V CNH TRANH V C QUYN
1. S cnh tranh trong nn kinh t th trng l mt tt yu khỏch
quan
Th trng l ni din ra cỏc hot ng mua bỏn, trao i hng hoỏ bao
gm cỏc yu t u vo v cỏc yu t u ra ca quỏ trỡnh sn xut. Trờn th
trng cỏc nh sn xut, ngi tiờu dựng, nhng ngi hot ng buụn bỏn kinh
doanh, quan h vi nhau thụng qua hot ng mua bỏn trao i hng hoỏ. Nh

vy thc cht th trng l ch cỏc hot ng kinh t c phn ỏnh thụng qua
trao i, lu thụng hng hoỏ v mi quan h v kinh t gia ngi vi ngi.
Hỡnh thc u tiờn ca nn kinh t th trng l kinh t hng hoỏ. Kinh t
h l mt kiu t chc kinh t xó hi m trong ú sn phm sn xut ra trao
i v buụn bỏn trờn th trng. Nn kinh t th trng l hỡnh thuc phỏt trin
cao ca nn kinh t hng hoỏ, m ú mi yu t u vo v u ra ca quỏ
trỡnh sn xut u c qui nh bi th trng.
Trong hot ng sn xut kinh doanh cỏc doanh nghip luụn mun cú
c nhng iu kin thun li trong quỏ trỡnh sn xut nh: thuờ c lao ng
r m cú k thut, mua c nguyờn nhiờn vt liu r, cú th trng cỏc yu t
u ra tt. iu ú dn n s cnh tranh gia cỏc doanh nghip d chim ly,
nm gi ly nhng iu kin thun li. S cnh tranh ny ch kt thỳc khi nú
c ỏnh du bi mt bờn chin thng v mt bờn tht bi. Tuy vy cnh tranh
khụng bao gi mt i trong nn kinh t th trng. Cnh tranh l s sng cũn ca
cỏc doanh nghip. Mun tn ti c buc cỏc doanh nghip phi nõng cao sc
cnh tranh ca doanh nghip mỡnh bng cỏch: nõng cao nng lc sn xut ca
doanh nghip, gim chi phớ sn xut cnh tranh v giỏ c, ci tin khoa hc k
thut iu ny s thỳc y nn kinh t phỏt trin, ng thi cng lm cho xó
hi phỏt trin nh kinh t phỏt trin, khoa hc - k thut phỏt trin do ũi hi
phi nõng cao nng sut lao ng ca doanh nghip, ci tin khoa hc - k thut.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Trong q trình cạnh tranh các nguồn lực của xã hội sẽ được chuyển từ
nơi sản xuất kém hiệu quả đến nơi sản xuất có hiệu quả hơn. Tạo ra lợi ích xã
hội cao hơn, mọi người sẽ sử dụng những sản phẩm tốt hơn. Cạnh tranh đem lại
sự đa dạng của sản phẩm và dịch vụ. Do đó tạo ra nhiều lựa chọn hơn cho khách
hàng, cho người tiêu dùng.
Như vậy cạnh tranh là một đặc trưng cơ bản của nền kinh tế thị trường.
Cạnh tranh giúp cho sự phân bổ nguồn lực xã hội có hiệu quả, đem lại ích lợi
lớn hơn cho xã hội. Cạnh tranh có thể được xem như là q trình tích luỹ về
lượng để từ đó thực hiện các bước nhảu thay đổi về chất. Mỗi bước nhảy thay

đổi về chất là mỗi nấc thang của xã hội, nó làm cho xã hội phát triển di lên, tốt
đẹp hơn. Vậy sự tồn tại của cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường là một tất
yếu khách quan.
2. Vai trò của cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường
Cạnh tranh xuất hiện cùng với sự phát triển của nền kinh tế hàng hố.
Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa những người sản xuất kinh
doanh với nhau để giành giật lấy những điều kiện có lợi về sản xuất và tiêu thụ
hàng hố, nhằm tối đa hố lợi nhuận của mình. Trong nền kinh tế thị trường
cạnh tranh vừa là mơi trường, vừa là động lực cho sự phát triển kinh tế. Do đó
mà cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường thể hiện qua
một số chức năng sau:
Thứ 1: Cạnh tranh trong nền kinh tế có 2 loại cạnh tranh: cạnh tranh trong
nội bộ ngành và cạnh tranh giữa các ngành với nhau.
Việc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong cùng một ngành là sự cạnh
tranh nhằm giành giật lấy những điều kiện có lợi cho sản xuất và tiêu thụ hàng
hố để thu được lợi nhuận siêu ngạch. Các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau về
sản phẩm. Do đó kết quả của sự cạnh tranh này là hình thành nên giá trị thị
trường của từng loại mặt hàng. Đó là giá trị của hàng hố được tính dựa vào điều
kiện sản xuất trung bình của tồn xã hội. Nếu như doanh nghiệp nào có điều
kiện sản xuất dưới mức trung bình sẽ bị thiệt hại hay bị lỗ vốn. Còn những
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
doanh nghiệp có điều kiện sản xuất trên mức trung bình của xã hội sẽ thu được
lợi nhuận thơng qua sự chênh lệch về điều kiện sản xuất.
Ngồi cạnh tranh trong nội bộ ngành còn có cạnh tranh giữa các ngành với
nhau. Là cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sản xuất những mặt hàng khác nhau.
Mục đích của cạnh tranh này là tìm nơi đầu tư có lợi hơn. Các doanh nghiệp tự
do di chuyển TB của mình từ ngành này sang ngành khác. Cạnh tranh này dẫn
đến hình thành nên tỉ suất lợi nhuận bình qn, và giá trị hàng hố chuyển thành
giá cả sản xuất.
Việc hình thành nên giá thị trường của hàng hố và tỉ suất lợi nhuận bình

qn là điều quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Với giá trị thị trường của
hàng hố cho biết doanh nghiệp nào làm ăn có lãi hoặc khơng có hiệu quả. Từ
đó sẽ có những thay đổi trong sản xuất để nâng cao năng suất lao động. Với tỉ
suất lợi nhuận bình qn cho biết lợi nhuận của các nhà tư bản sẽ là như nhau
cho dù đầu tư vào những ngành khác nhau với lượng TB như nhau.
Thứ hai: Cạnh tranh giúp phân bổ lại nguồn lực của xã hội một cách hiệu
quả nhất. Các doanh nghiệp sản xuất cùng một loại hay một số loại hàng hố
cạnh tranh nhau về giá bán, hình thức sản phẩm, chất lượng sản phẩm trong q
trình cạnh tranh đó doanh nghiệp nào có điều kiện sản xuất tốt, có năng suất lao
động cao hơn thì doanh nghiệp đó sẽ có lãi. Điều đó giúp cho việc sử dụng các
nguồn ngun vật liệu của xã hội có hiệu quả hơn, đem lại lợi ích cho xã hội cao
hơn. Nếu cứ để cho các doanh nghiệp kém hiệu quả sử dụng các loại nguồn lực
thì sẽ lãng phí nguồn lực xã hội trong khi hiệu quả xã hội đem lại khơng cao, chi
phí cho sản xuất tăng cao, giá trị hàng hố tăng lên khơng cần thiết.
Thứ ba: Cạnh tranh điều tiết cung, cầu hàng hố trên thị trường, kích thích
thúc đẩy việc ứng dụng khoa học cơng nghệ tiên tiến vào sản xuất và tăng vốn
đầu tư vào sản xuất trên thị trường, khi cung một hàng nào đó lớn hơn cầu hàng
hố thì làm cho giá cả của hàng hố giảm xuống, làm cho lợi nhuận thu được
của các doanh nghiệp sẽ giảm xuống. Nếu như giá cả giảm xuống dưới mức
hoặc bằng chi phí sản xuất thì doanh nghiệp đó làm ăn khơng có hiệu quả và bị
phá sản. Chỉ có những doanh nghiệp nào có chi phí sản xuất giá cả thanh tốn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
của hàng hố thì doanh nghiệp đó mới thu được. Điều đó buộc các doanh nghiệp
muốn tồn tại được thì phải giảm chi phí sản xuất hàng hố, nâng cao năng suất
lao động bằng cách tích cực ứng dụng đưa khoa học cơng nghệ tiên tiến vào
trong q trình sản xuất.
Ngược lại khi cung một loại hàng hố nào đó nhỏ hơn cầu hàng hố của
thị trường điều đó dẫn đến sự khan hiếm về hàng hố điều này dẫn tới giá cả của
hàng hố tăng cao dẫn đến lợi nhuận của các doanh nghiệp tăng lên, điều này
kích thích các doanh nghiệp sẽ nâng cao năng suất lao động bằng cách ứng dụng

khoa học - cơng nghệ tiên tiến hoặc mở rộng qui mơ sản xuất để có được lượng
hàng hố tung ra thị trường. Điều này làm tăng thêm vốn đầu tư cho sản xuất,
kinh doanh, nâng cao năng lực sản xuất của tồn xã hội. Điều này quan trọng là
động lực này hồn tồn tự nhiên khơng theo và khơng cần bất kỳ một mệnh lệnh
hành chính nào của cơ quan quản lý nhà nước.
Thứ tư: Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường khơng chỉ có cạnh tranh
giữa các doanh nghiệp sản xuất với nhau mà còn có sự cạnh tranh giữa những
người lao động với nhau, để có được một nơi làm việc tốt, cơng việc phù hợp.
Điều đó khiến cho mọi người trong xã hội ln ln phải nâng cao trình độ tay
nghề của mình. Với ý nghĩa đó cạnh tranh làm cho con người ta hồn thiện hơn,
cạnh tranh đóng góp một phần trong việc hình thành nên con người mới trong xã
hội mới thơng minh, năng động và sáng tạo.
Cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau tất yếu sẽ dẫn đến có kẻ thắng
và người thua. Kẻ mạnh càng ngày càng mạnh lên nhờ làm ăn hiệu quả. Kẻ yếu
thì bị phá sản. Sự phá sản của các doanh nghiệp khơng hồn tồn mang ý nghĩa
tiêu cực. Bởi vì có như vậy thì các nguồn lực của xã hội mới được chuyển sang
cho những nơi làm ăn hiệu quả. Việc duy trì các doanh nghiệp kém hiệu quả sẽ
dẫn đến sự lãng phí các nguồn lực xã hội. Do đó muốn có hiệu quả sản xuất của
xã hội cao buộc chúng ta phải chấp nhận sự phá sản của những doanh nghiệp
yếu kém. Sự phá sản này khơng phải là sự huỷ diệt hồn tồn mà đó là sự huỷ
diệt sáng tạo.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
3. Những điều kiện tạo nên cạnh tranh và chống độc quyền trong kinh
doanh
Các doanh nghiệp sản xuất hàng hố ln muốn tự mình quyết định đến
việc sản xuất và tiêu thụ hàng hố - dịch vụ của mình. Nhưng cạnh tranh trên thị
trường đã khơng cho phép họ làm như vậy. Do đó các doanh nghiệp ln muốn
xố bỏ cạnh tranh và độc quyền đã ra đời để đáp ứng u cầu của họ. Độc quyền
trong kinh doanh là việc một hay nhiều tập đồn kinh tế với những điều kiện
kinh tế chính trị, xã hội nhất định khống chế thị trường sản xuất và tiêu thụ sản

phẩm hàng hố dịch vụ. Độc quyền thường dẫn đến xu hướng cửa quyền, bạo
lực và trong một số trường hợp nó cản trở sự phát triển của khoa học kĩ thuật,
làm chậm thâm chí lãng phí các nguồn lực xã hội. Bởi lẽ với thế độc quyền các
doanh nghiệp sản xuất khơng cần quan tâm đến việc cải tiến máy móc kĩ thuật,
khơng cần tìm cách nâng cao năng suất lao động mà vẫn thu được lợi nhuận cao
nhờ vào độc quyền mua và độc quyền bán. Độc quyền là sự thống trị tuyệt đối
trong lưu thơng và sản xuất nên dễ nảy sinh giá cả độc quyền, giá cả lũng đoạn
cao,... Do vậy, sự phục vụ của người tiêu dùng nói riêng và cho xã hội nói chung
là kém hiệu quả hơn so với cạnh tranh tự do. Trong nhiều trường hợp độc quyền
áp đặt sự tiêu dùng làm cho xã hội. Chính do cung cách ấy mà độc quyền thường
làm cho xã hội ln ln ở tình trạng khan hiếm hàng hố, sản xuất khơng đáp
ứng được nhu cầu ảnh hưởng đến nhịp độ tăng trưởng kinh tế.
Độc quyền hình thành biểu hiện sự thất bại của thị trường. Để có sự cạnh
tranh hồn hảo, nhiều quốc gia đã coi chống độc quyền và tạo nên cạnh tranh
hồn hảo là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của nhà nước. Để tạo nên cạnh tranh
lành mạnh và chống độc quyền trong kinh doanh thì cần phải có những điều
kiện nhất định.
a) Điều kiện về các yếu tố pháp lý - thể chế đối với hoạt động kinh
doanh
Để có sự cạnh tranh trong nền kinh tế thì cần phải hoạt động sản xuất kinh
doanh. Ngày nay trong q trình hội nhập ngày càng cao thì các thể chế pháp lý
khơng chỉ do nhà nước ban hành mà nó còn được ban hành bởi các tổ chức quốc
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
t hoc do mt khu vc kinh t gm nhiu quc gia ban hnh. Yu t phỏp lý th
ch nhõn t quan trng trong hỡnh thnh nờn mụi trng kinh doanh - l t sng
ca hot ng sn xut kinh doanh. Mừi yu t phỏp lớ - th ch u tỏc ng
vo mt lnh vc nht nh trong hot ng sn xut kinh doanh, nú c dựng
iu chnh cỏc hnh vi hot ng sn xut v tiờu th sn phm. Cỏc ch th
kinh t mun tham gia vo hot ng sn xut kinh doanh trong lnh vc no
u phi da vo cỏc th ch - phỏp lớ ó c ban hnh i vi lnh vc no ú

tham gia hot ng kinh t. Nh vy s hỡnh thnh nờn mt mụi trng kinh
doanh n nh khoa hc. Mc dự ch cú nh hng trong mt lnh vc nht
nh, song trong mt nn kinh t thng nht to nờn s hot ng ng b
cho gung mỏy kinh t thỡ cỏc yu t th ch - phỏp lớ ny u phi m bo cỏc
iu kin sau:
Th nht: m bo s ng b trong ton b h thng thuc mi lnh vc
hot ng sn xut kinh doanh trong nn kinh t quc dõn. Nh vy mi lnh
vc ca hot ng sn xut kinh doanh u c iu chnh bi cỏc th ch -
phỏp lớ, iốu ny s to nờn tớnh hi ho trong nn kinh t. Nu nh khụng m
bo c s ng b thỡ trong nn kinh t s cú nhng lnh vc khụng b tỏc
ng ca cỏc th ch phỏp lớ, vic hot ng trong cỏc lnh vc ny s d dng,
t do hn so vi cỏc linh vc cú cỏc yu t phỏp lớ - th ch tỏc ng, bi vỡ nú
khụng chu nh hng, khụng chu bt kỡ tỏc ng no t Nh nc. Cỏc nh
sn xut kinh doanh s t ú sn xut tiờu th sn phm theo ý mun ca mỡnh.
iu ny s to nờn s ln xn trong nn kinh t bi vỡ mc ớch sn xut ca
mi ngi l khỏc nhau, do ú s dn n mõu thun gia cỏc nh sn xut vi
nhau, to iu kin cho c quyn hỡnh thnh trỏnh s cnh tranh.
Th hai: Cỏc th ch - phỏp lớ do Nh nc ban hnh phi phự hp vi
tỡnh hỡnh thc t. cú hiu qu cao trong vic iu chnh hot ng sn xut
kinh doanh. Ngoi ra cỏc qui nh ny phi rừ rng, d hiu, trỏnh vic hiu theo
nhiu ngha hng khỏc nhau, iu ú s dn n nhng hu qu trm trng.
Vic ban hnh cỏc th ch - phỏp lớ ny sỏt vi thc t, khụng rừ rng thỡ khụng
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
nhng thc hin c mc ớch m cũn gõy thờm ra nhng hot ng sai lch,
lm o ln trt t.
Th 3: Hiu lc phỏp lut ca cỏc qui nh phỏp lớ - th ch phi thng
nht trong vic iu chnh cỏc hnh vi kinh t, khụng c cú s phõn bit i
x khi thc hin cỏc qui nh. Vic ny s to nờn tớnh cụng bng trong hot
ng sn xut kinh doanh, nõng cao hiu lc ca cỏc qui nh.
b) iu kin trong ch o, iu hnh nn kinh t quc dõn

Cỏc t chc quc t, cỏc hip hi cng nh nh nc khi ra cỏc qui nh
phỏp lớ - th ch u phi da vo iu kin v tỡnh hỡnh thc t, iu ny m
bo tớnh sỏt thc ca cỏc qui nh. Nh nc da vo cỏc qui nh iu hnh
qun lý nn kinh t trong mi hot ng sn xut kinh doanh. Vai trũ ca qun
lý, ch o giỏm sỏt thc hin cỏc qui nh phỏp lớ l ht sc quan trng, nú m
bo cho vic cỏc qui nh phỏp lớ - th ch c thc hin. Do vai trũ ht sc
quan trng ú m vic qun lý kinh t ca nh nc ũi hi b mỏy qun lý nh
nc phi cú trỡnh chuyờn mụn, nng lc trong qun lý kinh t. Trong nn
kinh t th trng vi mụi trng cnh tranh gay gt. Vic cỏc cụng ty hoc cỏc
t chc c quyn hỡnh thnh l iu d dng. Do vy chng c quyn v
to nờn s cnh tranh thỡ vi b mỏy qun lý kinh t non kộm thỡ nh nc s
khụng th qun lớ c nn kinh t, cỏc bn qui nh khụng th a vo ỏp dng
trong thc t, hoc nu cú a vo ỏp dng c thỡ khú lũng m giỏm sỏt, ch
o vic thc hin. iu ny s gõy ra vic lm tht thoỏt, lóng phớ ti sn quc
gia, tỡnh hỡnh kinh doanh bt n nh, to iu kin cho cỏc t chc c quyn
hỡnh thnh. Thc t Vit Nam cho thy: trong xõy dng c bn vic u t dn
tri khụng cú trng im gõy lóng phớ vn u t. Trong cỏc d ỏn, cụng trỡnh
xõy dng vic tht thoỏt vn l rt ln do vic cõu kt thụng ng, n d vi
nhau gia cỏc ch u t v xõy dng. Tt c cỏc iu trờn phn ln l do b
mỏy qun lý cũn non kộm. Cha a ra c nhng qui nh phỏp lớ - th ch
iu chnh cỏc hot ng kinh t. Vic cỏc nh kinh doanh xut nhp khu thuc
u c, thụng ng vi nhau to ra s khan him gi to y giỏ thuc lờn
cao. iu ny cng tng t i vi th trng bt ng sn.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Ngày nay q trình hội nhập kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ trên thế giới
nên việc nâng cao năng lực quản lý kinh tế là điều kiện hết sức quan trọng để tạo
nên cạnh tranh và chống độc quyền.
c) Điều kiện về trình độ văn hố, đạo đức xã hội của nhân dân và các
chủ thể kinh doanh
Các chủ thể kinh tế là đối tượng tác động của các văn bản pháp lí - thể

chế. Nhà nước ban hành và giám sát, chỉ đạo các chủ thể kinh tế thi hanh các qui
định của văn bản pháp lí - thể chế. Để các qui định được thực hiện tốt thì ngồi
vai trò quản lí tốt của Nhà nước còn có hành vi thực hiện của các chủ kinh
doanh và nhân dân. Ý thức thực hiện các qui định văn bản của các chủ thể khi
tham gia hoạt động kinh tế là điều kiện đủ để tạo nên cạnh tranh và chống độc
quyền trong kinh doanh. Năng lực của các cơ quan quản lí là có hạn cho nên
trong q trình quản lý khơng thể khong mắc những sai lầm, thiếu sót. Khi đó sẽ
là điều kiện tốt cho những tình trạng cạnh tranh khơng lành mạnh, độc quyền lợi
dụng sai sót của cơ quan quản lý để hoạt động. Trong những tình huống như vậy
để tạo nên cạnh tranh lành mạnh và chống độc quyền rất cần có tinh thần, ý thức
của các chủ thể kinh doanh cũng như của nhân dân. Tinh thần trách nhiệm, ý
thức tốt của các chủ thể kinh doanh góp phần nâng cao hiệu quả quản lý của các
cơ quan quản lý.
II. THỰC TRẠNG CẠNH TRANH VÀ CHỐNG ĐỘC QUYỀN Ở VIỆT NAM
1. Sự chuyển biến về nhân thức đối với cạnh tranh
Sau chiến tranh đất nước thống nhất, cả nước hăng hái bắt tay vào cơng
cuộc xây dựng, kiến tạo đất nước đưa đất nước tiến thẳng lên CNXH. Trong khi
đó trong tay chỉ có mơ hình kinh tế sau chiến tranh để lại - nền kinh tế tập trung
bao cấp của cải xã hội bị tàn phá nặng nề sau chiến tranh. Việc áp dụng mơ hình
kinh tế này trong chiến tranh đã đem lại hiệu quả cao, và được coi như mơ hình
ưu việt. Nhưng trong thời bình, nó đã khơng còn phù hợp và Việt Nam đã phải
trả giá cho việc áp dụng nền kinh tế này đó là: nền kinh tế suy thối trầm trọng
chi vượt thu, lạm phát cao, đồng tiền mất giá, phương tiện kĩ thuật ngày càng lạc
hậu, chậm được đổi mới, năng lực sản xuất trong nước kém. Trong nền kinh tế
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
c - nn kinh t tp trung bao cp thỡ mi hot ng kinh t ca xó hi u do
Nh nc m nhim, nh nc bao tiờu ht quỏ trỡnh sn xut ca cỏc doanh
nghip k c vic tiờu th sn phm do ú m nú gõy ra sc ỡ i vi cỏc doanh
nghip c nh nc bao cp. Cỏc doanh nghip c ung dung thc hin theo k
hoch ca nh nc sn xut, khụng cn quan tõm n vic phi cnh tranh

vi ai. Cỏc doanh nghip sn xut kinh doanh dng nh ch bit n khỏi nim
cnh tranh trờn lớ thuyt ch cha c thy thc t cnh tranh l nh th no.
iu ú gõy ra lóng phớ ngun lc xó hi, cnh tranh khụng c coi trng.
Yờu cu phỏt trin xõy dng t nc buc chỳng ta phi chuyn i nn
kinh t v nn kinh t th trng ó c ỏp dng nhng nú chu s qun lý ca
Nh nc. ú l nn kinh t th trng nh hng XHCN. Nn kinh t th
trng vi qui lut cnh tranh ó khụng cũn ch cho s li, trụng ch vo tr
cp, nú buc cỏc ch th kinh t phi luụn luụn hot ng tỡm ly v trớ tn ti
trong nn kinh t. Do tớnh cht khc nghit ca cnh tranh nờn vic yờu cu nhn
thc v cnh tranh mt cỏch ỳng n l iu cn thit. Cựng vi quỏ trỡnh i
mi, cnh tranh theo phỏp lut ó dn dn c chp nhn nc ta nh mt
ng lc m bo hiu qu, tin b xó hi, nhng chu s iu tit ca nh nc.
ng v Nh nc ta ó ban hnh mt s vn bn phỏp lớ iu chnh hnh vi cú
liờn quan n cnh tranh trờn th trng nh:
- Lut u t nc ngoi ti Vit Nam nm 1987 v sa i vo cỏc nm
1990, 2000.
Cnh tranh trờn th trng cú 4 cp : cnh tranh v hỡnh thc sn phm,
cnh tranh v loi sn phm, nhng loi sn phm cú th thay th v cnh tranh
v ngõn sỏch.
Cnh tranh v hỡnh thc sn phm l cp thp nht ca cnh tranh.
Hỡnh thc ny ch yu tp trung vo sn phm hin ti ca cỏc doanh nghip m
khụng tp trung vo cỏi cú th xy ra trong tng lai. Cỏc doanh nghip cnh
tranh vi nhau v nhón hiu nm trong cựng mt chng loi sn phm v s tho
món nhu cu ca cựng mt on th trng. Loi hỡnh cnh tranh ny da trờn
th hiu ca khỏch hng. Vớ d nh cỏc doanh nghip sn xut du n nh:
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN