Lịch triều hiến chương loại chí – phần 3 pdf

Lịch triều hiến chương loại chí – Phan Huy Chú
Phàm lệ



_Sự tích chép ở sách này, trên từ đời thượng cổ,
xuống đến cuối [Hậu] Lê, chứng dẫn đều có điển tích.
Về các sử thần bàn luận, có phát minh được điều gì
cũng đều chép vào để xem. Nếu có chỗ nào phải hay
trái nên đính chính lại, thì tôi lấy ý riêng cân nhắc,
biện luận ở dưới rồi nêu một chữ "án" lên đầu để
phân biệt. Đó là vì phải đắn đo sự lý tìm đến lẽ phải,
không dám chê bai xằng bậy.

_Về Dư địa chí chép đủ các tên đất nhân cũ đổi mới
và cảnh trí núi sông đều có chứng cớ chính xác, chỉ
về phong thổ thì chỗ chép kĩ, chỗ chép dối không thể
đủ hết được. Những điều không biết đành bỏ thiếu,
đợi sau sẽ thêm vào.

_Về Nhân vật chí, vua chúa thì chép đủ thứ tự trước
sau, bầy tôi thì người tài giỏi, chia ra từng loại. Chép
về vua chúa chỉ nói đại cương, chép về người tài giỏi
thì chép rõ cả sự trạng. Bởi vì việc làm của các vua
có thể khảo được ở quốc sử, còn công việc trước sau
của các bầy tôi, sử kí chưa chép đủ, cho nên [ người
nào có ] một lời nói hay, một việc làm tốt thì cứ theo
loại mà chép cả ra để nêu đức nghiệp của người đấy.
_Về Quan chức chí, Lễ nghi chí có rất nhiều điều
mục, nếu không tìm rộng chép kĩ thì không thể rõ
ràng đầy đủ được. Cho nên phàm những chức [ vụ

của quan nào ], nghi [ tiết của lễ nào ] nhất nhất chép
đủ ; dùng để kê cứu về chính sự, khảo xét về nghi tiết
mới không thiếu sót.
_Trong các chí, lấy đủ mọi việc, chép cả văn từ.
Phàm các chiếu lệnh, tấu chương của các đời có quan
hệ đến cốt yếu của điển chương đều chép vào hết
thảy. Và văn thơ của các danh công, cự nho (1) có thể
chép được, cũng đều tùy loại chép mà không bỏ sót.
Vì như quả mùa thu, hoa mùa xuân, tùy ý trẩy cả hai,
thì mới khỏi thiên về một bên.
_Các sách ở Trung Quốc dẫn chứng vào thì có các bộ
như Chu lễ (2), hai mươi mốt bộ sử (3), Văn hiến
thông khảo (4), Đại học diễn nghĩa (5), Đại Thanh
hình luật (6). Còn sự dẫn dụng sử sách của nước ta
thì mục lục đã chép đầy đủ ở Văn tịch chí rồi, không
kể lại thêm thừa.

______________________
(1) Danh công : những người làm quan to học giỏi có
danh tiếng.
Cự nho : những nhà nho học giỏi có tiếng
(2) Sách chép về điển lễ và quan chức đời Chu, còn
gọi là Kinh Lễ.
(3) Chính sử nhà Minh, lấy 17 bộ sử của các nhà
soạn trước hợp với 4 bộ sử Tống, Liêu, Kim, Nguyên.
Sau đời Càn Long nhà Thanh lại in thêm 3 bộ nữa,
gồm 24 bộ : Sử kí Tư Mã Thiên, Hán thư Ban Cố,
Hậu Hán thư Phạm Việp, Tam quốc chí Trần Thọ,
Tấn thư Phạm Huyền Linh, Tống thư Thẩm Ước,
Nam Tề thư Tiêu Tử Hiển, Lương thư và Trần thư

Diêu Tư Liêm, Hậu Ngụy thư Nguỵ Thu, Bắc Tề thư
Lý Bách Dược, Hậu Chu thư Lệnh Hồ Đức Phân,
Tùy thư Ngụy Trưng, Nam sử và Bắc sử Lý Diên
Thọ, Cựu Đường thư Lưu Hu, Tân Đường thư Âu
Dương Tu và Tống Kỳ, Cựu Ngũ Đại sử Tiết Cư
Chính, Tân Ngũ Đại sử Âu Dương Tu, Tống sử và
Liêu sử, Kim sử Thoát Thoát, Nguyên sử Tống Liêm,
Minh sử Trương Đình Ngọc, Tân Nguyên sử Kha
Thiệu Văn, Thanh sử cảo Triệu Nhĩ Tốn.
(4) Của Mã Đoan Lâm đời Nguyên soạn, bổ sung
Thông điển của Đỗ Hựu và chép đến đời Tống Ninh
Tông, gồm 348 quyển.
(5) Do Chân Đức Tú đời Tống soạn, diễn rộng nghĩa
sách Đại học và chứng dẫn thêm kinh sử, gồm 43
quyển.
(6) Có lẽ là một phần của bộ Đại Thanh luật lệ, soạn
năm Càn Long thứ 5 (1740) gồm 47 quyển.