Báo cáo tốt nghiệp: Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hóa của Việt Nam trước yêu cầu gia nhập tổ chức thương mại thế giới potx

Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG





KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THƯƠNG MẠI
HÀNG HOÁ CỦA VIỆT NAM TRƯỚC YÊU CẦU GIA NHẬP
TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO)




Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



2
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN : PGS.TS.
HOÀNG NGỌC THIẾT
SINH VIÊN : HOÀNG ANH TUẤN

LỚP : ANH 9 - K38C - KTNT








HÀ NỘI - 12/2003
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



3
LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tất cả các
thầy cô giáo Trường Đại học Ngoại Thương, đặc biệt là các thầy cô
trong Ban giám hiệu và Khoa Kinh tế ngoại thương, đã giúp đỡ, tạo
điều kiện cho em học tập và trưởng thành trong hơn bốn năm học tại
trường.
Em xin trân trọng cảm ơn thầy Hoàng Ngọc Thiết – Phó giáo
sư, Tiến sỹ, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại Thương, người
đã nhiệt tâm và tận tình hướng dẫn em hoàn thành tốt khoá luận tốt
nghiệp.
Em xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn tới Tiến sỹ Hoa Hữu
Long - Chuyên viên chính, Phó vụ trưởng Vụ Pháp luật Quốc tế và
Hợp tác Quốc tế - Bộ Tư pháp, Ông Lê Minh Tâm - Cục trưởng Cục
Quản lý chất lượng hàng hoá - Bộ Thương mại, Thạc sỹ Nguyễn

Thành Hưng - Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Thương mại, những
nhà khoa học đã luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện về tài liệu
cập nhật giúp em trong quá trình viết khoá luận.
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



4
Em cũng xin cảm ơn các cô bác công tác tại thư viện Trường
Đại học Ngoại Thương, thư viện Quốc gia, Viện Nghiên cứu Nhà
nước và Pháp luật và Viện Kinh tế thế giới đã giúp đỡ và cho em
mượn những tài liệu quý báu.
Cuối cùng, em xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn cổ vũ, quan
tâm và tạo điều kiện về thời gian cho em trong suốt quá trình viết
khoá luận.
Mặc dù đã hết sức cố gắng từ việc nghiên cứu, sưu tầm tài
liệu, tổng hợp các ý kiến của các chuyên gia trong và ngoài nước về
lĩnh vực này, song khoá luận vẫn không tránh khỏi những thiếu sót
nhất định. Em rất mong nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo, hướng dẫn
của các thầy cô và các bạn. Điều đó là nguồn cổ vũ lớn lao để em
tiếp tục con đường khoa học đầy chông gai và thử thách.
Người viết
Sinh viên Hoàng Anh Tuấn



Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net

5


Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



6
LỜI NÓI ĐẦU
Nghị quyết Đại hội Đảng IX đã đặt ra nhiệm vụ đối ngoại trong
giai đoạn mới là “tiếp tục mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại theo
hướng đa phương hoá, đa dạng hoá, chủ động hội nhập kinh tế quốc
tế theo lộ trình phù hợp với điều kiện nước ta và đảm bảo thực hiện
những cam kết trong quan hệ song phương và đa phương như
AFTA, APEC, Hiệp định thương mại Việt – Mỹ và tiến tới gia nhập
WTO…”
1
.
Thực hiện chủ trương trên của Đảng, chúng ta đã và đang tham
gia có hiệu quả vào ASEAN/AFTA, APEC và đang “tích cực tiến
hành đàm phán để gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)
theo các phương án và lộ trình hợp lý, phù hợp với hoàn cảnh của
nước ta là một nước đang phát triển ở trình độ thấp và đang trong
quá trình chuyển đổi cơ chế kinh tế”
2
(mục tiêu dự kiến vào năm
2005). Có thể khẳng định, việc gia nhập WTO trong thời gian tới sẽ

là bước ngoặt đánh dấu sự hội nhập mạnh mẽ của kinh tế Việt Nam

1
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX - NXB Chính trị quốc gia, 2001
2
Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 27/1/2001 của Bộ Chính trị về hội nhập kinh tế quốc tế
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



7
vào kinh tế thế giới. Với sự gia nhập này, chúng ta sẽ tránh được
tình trạng bị phân biệt đối xử trong thương mại quốc tế, ổn định
được thị trường xuất khẩu, từng bước nâng cao vị thế của quốc gia
và tạo thế đứng vững chắc hơn trong quan hệ quốc tế. Tuy nhiên,
quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, gia nhập WTO cũng đòi hỏi Việt
Nam cần có sự đổi mới và hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp
luật, đặc biệt là pháp luật kinh tế - thương mại sao cho phù hợp với
các quy tắc chung của hệ thống thương mại quốc tế, với “luật chơi”
chung của thế giới, đồng thời vẫn đảm bảo được quyền lợi của đất
nước, độc lập, chủ quyền dân tộc, ổn định đời sống kinh tế - chính
trị - xã hội trong nước.
Hoàn thiện hệ thống pháp luật theo “luật chơi” chung của WTO
là một vấn đề không hề đơn giản. Bởi lẽ, WTO được tổ chức và vận
hành dựa trên một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ nhằm bảo đảm tính
khả thi và hiệu quả cao nhất trong mọi hoạt động của mình, nhằm
mục đích phối hợp hành động của các quốc gia trong nỗ lực chung
là tiến tới tự do hoá thương mại trên phạm vi toàn cầu. Khuôn khổ
đó là một hệ thống các văn bản pháp lý có giá trị ràng buộc tất cả

Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



8
các nước thành viên, gồm 60 Hiệp định, Phụ lục, Quyết định và Văn
bản diễn giải mà các nước tham dự Vòng đàm phán Uruguay đã ký
thông qua Định ước cuối cùng (Final Act) cùng với Hiệp định thành
lập WTO. Theo phạm vi điều chỉnh, những văn bản này gồm 6
nhóm lớn, trong đó nhóm văn bản điều chỉnh quy mô nhất là về
thương mại hàng hoá. Chính vì vậy, muốn trở thành thành viên của
WTO, Việt Nam nói riêng và tất cả các quốc gia nói chung phải
nghiên cứu chế định thương mại hàng hoá đồ sộ của WTO và phải
tham gia đầy đủ vào Hiệp định chung về thương mại và thuế quan
(GATT 1994) cùng 12 Hiệp định và rất nhiều Phụ lục liên quan kèm
theo.
Nhìn lại hệ thống pháp luật thương mại Việt Nam trong những
năm qua, ta có thể thấy rằng các văn bản quy phạm pháp luật hiện
hành của chúng ta điều chỉnh lĩnh vực thương mại hàng hoá đã liên
tục được được ban hành mới, các văn bản chưa phù hợp cũng đã
được sửa đổi, bổ sung theo kịp bước phát triển của nền kinh tế cũng
như đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, với hệ
thống các văn bản quy định chặt chẽ và đồng bộ của WTO, chúng ta
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



9

vẫn phải tiếp tục đối chiếu, rà soát các quy định của pháp luật Việt
Nam hiện hành về lĩnh vực thương mại hàng hoá với các quy định
tương ứng của WTO để từng bước hoàn thiện cho phù hợp hơn nữa,
thúc đẩy tiến trình gia nhập tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh
này.
Chính vì những lý do trên, em đã chọn đề tài: “Hoàn thiện
pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam trước yêu cầu
gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)” làm đề tài khoá
luận tốt nghiệp của mình.
Mục đích của khoá luận
Tìm hiểu, phân tích nội dung cơ bản của chế định thương mại
hàng hoá của WTO, đồng thời so sánh, đối chiếu những điểm tương
đồng và khác biệt giữa các quy định về thương mại hàng hoá của
Việt Nam với các quy định tương ứng của WTO. Trên cơ sở đó,
khoá luận đưa ra một số giải pháp nhằm điều chỉnh và hoàn thiện
pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam trước yêu cầu
chuẩn bị gia nhập WTO (mục tiêu dự kiến vào năm 2005).
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



10
Đối tượng nghiên cứu của khoá luận là chế định thương mại
hàng hoá của WTO bao gồm Hiệp định chung về Thuế quan và
Thương mại (GATT) và các Hiệp định kèm theo (12 Hiệp định)
3

cùng các văn bản pháp luật hiện hành của Việt Nam về thương mại

hàng hoá. Phạm vi nghiên cứu của khoá luận chỉ giới hạn ở những
quy định và nội dung cơ bản trong các Hiệp định và các văn bản
pháp luật kể trên, không đi sâu phân tích chi tiết và toàn bộ các Hiệp
định, các văn bản đó, không phân tích các Phụ lục, các Văn bản
diễn giải đi kèm các Hiệp định của WTO, cũng như không phân tích
các luật thương mại chuyên ngành như dịch vụ, sở hữu trí tuệ, đầu
tư v.v…
Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử, tác giả sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, đối
chiếu, so sánh, diễn giải, quy nạp để nghiên cứu đề tài khoá luận.
Ngoài ra, khoá luận còn vận dụng các quan điểm, đường lối, chủ

3
Xem Danh mục các Phụ lục của Hiệp định thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới (Hiệp định WTO), trang
19 (List of Annexes, page 19, Final Act embodying the Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade
Negotiatons. The Uruguay Round, Trade Negotiations Committee)
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



11
trương phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước để khái quát hệ
thống và khẳng định kết quả nghiên cứu.
Bố cục của khoá luận
Ngoài Lời nói đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và
Phụ lục, nội dung của khoá luận được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Những quy định cơ bản về thương mại hàng hoá
của WTO

Chương 2: So sánh pháp luật về thương mại hàng hoá của
Việt Nam với các quy định về thương mại hàng hoá của WTO
Chương 3: Quan điểm, nguyên tắc và các giải pháp điều
chỉnh hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt
Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam trước yêu cầu
gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là một vấn đề phức
tạp và rộng lớn. Việc nghiên cứu thấu đáo cũng như đưa ra những
giải pháp cụ thể nhằm từng bước hoàn thiện pháp luật Việt Nam về
thương mại hàng hoá là yêu cầu bức xúc của khoa học pháp lý Việt
Nam, đây cũng là công việc phức tạp, đòi hỏi phải được nghiên cứu,
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



12
xem xét một cách nghiêm túc. Khoá luận này xin được góp một
phần nhỏ vào sự xem xét đó.


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHOÁ LUẬN
AA Agreement on Agriculture Hiệp định Nông nghiệp
ADP
Agreement on
Implementation of Article
VI of the GATT 1994
(“Anti-Dumping Code”)
Hiệp định về thực hiện Điều
VI của GATT 1994 (Chống

bán phá giá ADP)
AFTA ASEAN Free Trade Area
Khu vực mậu dịch tự do
ASEAN
APEC
Asia Pacific Economic
Cooperation
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế
Châu á Thái Bình Dương
AS Agreement on Safeguards
Hiệp định về Các biện pháp
tự vệ
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



13
ASEAN
Association of South East
Asian Nations
Hiệp hội các Quốc gia
Đông Nam á
ATC
Agreement on Textiles
and Clothing
Hiệp định về Hàng dệt và
May mặc
CVA
Agreement on

Implementation of Article
VI of the GATT 1994
(“Customs Value Code”)
Hiệp định về thực thi Điều
VII của GATT 1994 (Xác
định trị giá tính thuế hải
quan)
DSU
Understanding on Rules
and Procedures Governing
the Settlement of Disputes
Bản thoả thuận về Quy tắc
và Thủ tục giải quyết tranh
chấp
EU European Union Liên minh Châu Âu
GATS
General Agreement on
Trade in Services
Hiệp định chung về
Thương mại Dịch vụ
GATT
General Agreement on
Tariffs and Trade
Hiệp định chung về Thuế
quan và Mậu dịch
GSP Generalized System of Hệ thống ưu đãi thuế quan
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net

14
Preferences phổ cập
ILP
Agreement on Import
Licensing Procedures
Hiệp định về Thủ tục cấp
phép nhập khẩu
IMF
International Monetary
Fund
Quỹ Tiền tệ Quốc tế
ITO
International Trade
Organization
Tổ chức Thương mại Quốc
tế
MFN Most-Favoured Nation Đãi ngộ Tối huệ quốc
NT National Treatment Nguyên tắc đối xử quốc gia

PSI
Ageement on Preshipment
Inspection
Hiệp định về Giám định
hàng hoá trước khi gửi
hàng
ROA
Agreement on Rules of
Origin
Hiệp định về Quy tắc xuất

xứ hàng hoá
SCM
Agreement on Subsidies
and Countervailing
Measures
Hiệp định về Trợ giá và
Các biện pháp chống trợ
giá
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



15
SPS
Agreement on the
Application of Sanitary
and Phytosanitary
Measures
Hiệp định về áp dụng các
biện pháp kiểm dịnh động
thực vật
TBT
Agreement on Technical
Barriers to Trade
Hiệp định về hàng rào kỹ
thuật trong thương mại
TPRM
Trade Policy Review
Mechanism

Cơ chế đánh giá chính sách
thương mại
TRIMs
Agreement on Trade-
Related Investment
Measures
Hiệp định Các biện pháp
đầu tư liên quan đến thương
mại
TRIPS
Agreement on Trade-
Related Aspects of
Intellectual Property
Rights
Hiệp định về Quyền sở hữu
trí tuệ liên quan đến thương
mại
UNCTAD

United Nations
Conference on Trade and
Hội nghị Thương mại và
Phát triển của Liên hợp
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



16
Development quốc

WB World Bank Ngân hàng Thế giới
WTO World Trade Organization
Tổ chức Thương mại Thế
giới

Nguồn: Final Act embodying the Results of the Uruguay Round of
Multilateral Trade Negotiatons. The Uruguay Round, Trade
Negotiations Committee
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



17

CHƯƠNG 1
NHỮNG QUY ĐỊNH CƠ BẢN VỀ THƯƠNG MẠI
HÀNG HOÁ CỦA WTO

1.1. TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ
GIỚI (WTO)
1.1.1. Lịch sử hình thành WTO
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), được thành lập ngày 1
tháng 1 năm 1995, kế tục và mở rộng phạm vi điều tiết thương mại
quốc tế của tổ chức tiền thân của nó là Hiệp định chung về Thuế
quan và Thương mại (GATT).
GATT ra đời sau Đại chiến Thế giới lần thứ 2 trong trào lưu
hình thành hàng loạt cơ chế đa biên điều tiết các hoạt động hợp tác
kinh tế quốc tế, mà điển hình là Ngân hàng Tái thiết và Phát triển
quốc tế, thường được biết đến như là Ngân hàng Thế giới (World

Bank) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ngày nay. Với ý tưởng hình
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



18
thành những nguyên tắc, thể lệ, luật chơi cho thương mại quốc tế
điều tiết các lĩnh vực về công ăn việc làm, về thương mại hàng hoá,
khắc phục tình trạng hạn chế, ràng buộc hoạt động này phát triển,
23 nước sáng lập GATT đã cùng một số nước khác tham gia Hội
nghị về thương mại và việc làm và dự thảo Hiến chương La Havana
để thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) với tư cách là cơ
quan chuyên môn của Liên hợp quốc. Đồng thời, các nước này đã
cùng nhau tiến hành các cuộc đàm phán về thuế quan và xử lý các
biện pháp bảo hộ mậu dịch đang áp dụng tràn lan trong thương mại
quốc tế từ đầu những năm 30 của thế kỷ XX, nhằm thực hiện mục
tiêu tự do hoá mậu dịch, mở đường cho cho kinh tế và thương mại
phát triển, tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập và đời sống của
nhân dân các nước thành viên.
Hiến chương thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) nói
trên đã được thỏa thuận tại Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại
và việc làm ở Havana từ 11/1947 đến 24/3/1948, nhưng do một số
quốc gia gặp khó khăn trong phê chuẩn, nên việc thành lập Tổ chức
Thương mại Quốc tế (ITO) đã không thực hiện được.
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net

19
Mặc dù vậy, kiên trì mục tiêu đã định, và với kết quả đáng
khích lệ đã đạt được ở vòng đàm phán thuế đầu tiên là 45.000 ưu
đãi về thuế áp dụng giữa các bên tham gia đàm phán, chiếm khoảng
1/5 tổng lượng mậu dịch thế giới, 23 nước sáng lập đã cùng nhau ký
kết Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT), chính
thức có hiệu lực vào tháng 1/1948.
Trong quá trình hoạt động của mình từ tháng 1/1948 đến tháng
1/1995, GATT đã tiến hành 8 vòng đàm phán
4
chủ yếu về thuế
quan. Tuy nhiên, từ thập kỷ 70 của thế kỷ XX và đặc biệt từ Vòng
đàm phán Uruguay (1986 - 1994) do thương mại quốc tế không
ngừng phát triển, nên GATT đã mở rộng diện hoạt động, đàm phán
không chỉ về thuế quan mà còn tập trung xây dựng các Hiệp định
hình thành các chuẩn mực, luật chơi điều tiết các vấn đề về hàng rào
phi quan thuế, về thương mại dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ, các biện
pháp đầu tư có liên quan tới thương mại, về thương mại hàng nông
sản, hàng dệt may, về cơ chế giải quyết tranh chấp. Với diện điều
tiết của hệ thống thương mại đa biên được mở rộng, nên Hiệp định

4
Xem thêm Phụ lục 1: Tóm tắt các vòng đàm phán của GATT
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



20
chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) với tư cách là một sự

thoả thuận có nhiều nội dung ký kết mang tính chất tuỳ ý đã tỏ ra
không thích hợp. Do đó, ngày 15/4/1994, tại Marrakesh (Marốc),
kết thúc Vòng đàm phán Uruguay
5
, các thành viên của GATT đã
cùng nhau ký Hiệp định thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới
(WTO) nhằm kế tục và phát triển sự nghiệp của GATT. Theo đó,
WTO chính thức được thành lập độc lập với hệ thống Liên hợp
quốc và đi vào hoạt động từ ngày 1/1/1995.
Tính đến tháng 12 năm 2003, WTO đã có 146 nước và lãnh thổ
là thành viên chính thức, 26 nước và vùng lãnh thổ cùng 7 tổ chức
quốc tế được hưởng quy chế quan sát viên tại WTO
6
.
1.1.2. Mục đích hoạt động của WTO
WTO chỉ là một thiết chế quốc tế liên quan đến các quy tắc của
thương mại giữa các quốc gia. Hạt nhân của thiết chế này là các
Hiệp định của WTO được các quốc gia tham gia quan hệ thương
mại quốc tế xây dựng và cam kết thực hiện. Các Hiệp định này đã

5
Xem thêm Phụ lục 2: Tóm tắt thành quả của Vòng đàm phán Uruguay (1986-1994)
6
Xem thêm Phụ lục 3: Danh sách thành viên chính thức và các chính phủ nước, tổ chức quốc tế được hưởng
quy chế quan sát viên tại WTO
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net

21
tạo lập một khung pháp lý vững chắc cho thương mại đa biên, là
khuôn khổ ràng buộc chính phủ các nước duy trì chính sách thương
mại của mình phù hợp với kỷ cương đã được định lập. Cho dù các
Hiệp định đó do chính phủ các nước đàm phán và ký kết với nhau,
nhưng đích cuối cùng của chúng là trợ giúp các nhà sản xuất hàng
hoá và cung ứng dịch vụ, các nhà xuất khẩu và nhập khẩu trong điều
chỉnh các hành vi thương mại, kinh doanh của họ.
WTO có 3 mục đích cơ bản sau:
Thứ nhất, giúp cho dòng thương mại càng tự do được bao nhiêu
càng tốt bấy nhiêu. Để làm được như vậy, người ta cố gắng để mọi
cái có thể rõ ràng mà không trừu tượng, có thể nhận biết và dự báo
trước được. Điều đó có nghĩa WTO phải phấn đấu để bảo đảm cho
các cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ các nước hiểu rằng các quy
tắc thương mại là thống nhất trên toàn thế giới và không một nước
nào được đột nhiên thay đổi chính sách thương mại mà không một
cá nhân, tổ chức của nước khác biết trước. Nói một cách khác là các
quy tắc thương mại phải “trong sáng, rõ ràng” và có thể lường trước
được mọi thay đổi.
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



22
Thứ hai, thực hiện chức năng của trung tâm dàn xếp, thương
lượng và thoả thuận các chính sách, quy tắc thương mại đa biên.
Thứ ba, trung tâm để giải quyết các bất đồng, các tranh chấp
phát sinh trong quá trình hoạt động thương mại quốc tế.
1.1.3. Các nguyên tắc cơ bản của WTO

7

Hệ thống các hiệp định của WTO khá lớn và đồng bộ, bao quát
cả một phạm vi rộng lớn các hoạt động thương mại. Các hiệp định
đó liên quan đến nông nghiệp, hàng dệt may, ngân hàng, vô tuyến
viễn thông, mua sắm của chính phủ, các tiêu chuẩn công nghiệp,
đến sở hữu trí tuệ và các lĩnh vực khác. Tuy vậy, các nguyên tắc cơ
bản, các nguyên tắc nền tảng của WTO xuyên suốt toàn bộ các hiệp
định. Các nguyên tắc đó là cơ sở của hệ thống thương mại đa biên.
Có thể nêu lên một số nguyên tắc cơ bản sau đây của WTO:
1.1.3.1. Thương mại không phân biệt đối xử
Thương mại thế giới phải được thực hiện một cách công bằng,
không có sự phân biệt đối xử, với nội dung sau:

7
Xem thêm Việt Nam và các tổ chức kinh tế quốc tế, Uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế, NXB
CTQG, 2000, trang 18-24 và Thông tin khoa học pháp lý Chuyên đề về: ASEAN, APEC, WTO - Một số vấn
đề pháp lý về tổ chức và hợp tác, Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, 10/1998, trang 46-51
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



23
Các nước thành viên WTO cam kết dành cho nhau chế độ Đãi
ngộ Tối huệ quốc (MFN), tức là chế độ đãi ngộ ở các lĩnh vực mình
dành cho hàng hoá của một nước bạn hàng này tới mức nào thì cũng
phải dành cho hàng hoá của các nước bạn khác chế độ đãi ngộ như
vậy, bình đẳng, không có sự phân biệt đối xử nào.
Các nước thành viên WTO cam kết dành cho nhau chế độ Đối

xử quốc gia (NT), tức là chế độ không phân biệt đối xử giữa hàng
nhập khẩu với hàng sản xuất trong nước, khi hàng nhập khẩu được
đưa vào thị trường trong nước. Các quốc gia có chính sách đối xử
như thế nào đối với hàng hoá sản xuất trong nước thì cũng phải đối
xử như vậy đối với hàng hoá nhập khẩu từ các nước thành viên
WTO.
Chế độ MFN và chế độ NT chủ yếu dành cho hàng hoá khi áp
dụng các chính sách ở lĩnh vực thuế quan, phi thuế quan, thanh toán,
ngân hàng, vận tải, bảo hiểm… cả trong thương mại đầu tư và
quyền sở hữu trí tuệ, và đều có những trường hợp ngoại lệ. Tuy
nhiên, hiện nay cộng đồng quốc tế đang tích cực vận động để mở
rộng chế độ MFN, NT đối với cả thương nhân, nhất là trong lĩnh
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



24
vực đầu tư, thương mại dịch vụ và các thể nhân trong lĩnh vực bảo
hộ quyền sở hữu trí tuệ.
1.1.3.2. Nguyên tắc tự do hoá thương mại
Xu thế chung của các quốc gia là luôn luôn xác định thương
mại là yếu tố mang tính quyết định hàng đầu trong chiến lược phát
triển kinh tế của mỗi nước, trong đó thị trường là động lực chính
của tăng trưởng kinh tế. Do vậy, cộng đồng thương mại quốc tế mà
đại diện là WTO luôn xác định tự do hoá thương mại là mục tiêu
hàng đầu phải nỗ lực thực hiện.
Nội dung cốt lõi của nguyên tắc tự do hoá thương mại này là
cắt giảm dần từng bước hàng rào thuế quan và phi thuế quan, để đến
một lúc nào đó trong tương lai sẽ xoá bỏ hoàn toàn, mở đường cho

thương mại phát triển. Tự do hoá thương mại gắn với việc dỡ bỏ
hàng rào thương mại thông qua đàm phán song phương và đa
phương phù hợp với pháp luật, thể lệ và khả năng cụ thể của từng
nước.
Đến nay hầu hết các nước đều hưỏng ứng chủ trương tự do hoá
thương mại của WTO để tranh thủ khả năng và cơ hội hợp tác, liên
Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của Việt Nam đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO
Hoàng Anh Tuấn - Anh 9 - K38C – KTNT SVDTU.net



25
kết kinh tế ở các mức độ khác nhau, tham gia vào phân công lao
động quốc tế, thâm nhập vào thị trường quốc tế ngày càng sâu sắc
hơn.
1.1.3.3. Nguyên tắc bảo hộ bằng hàng rào thuế quan
Tuy chủ trương tự do hoá thương mại, nhưng WTO vẫn thừa
nhận sự cần thiết của bảo hộ mậu dịch vì các nước đều nhận thấy
thực tiễn thế giới có sự chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế,
thương mại giữa các nước.
Nguyên tắc bảo hộ mậu dịch mà WTO chủ trương là bảo hộ
bằng hàng rào thuế quan, không ủng hộ bảo hộ mậu dịch bằng hàng
rào phi thuế quan hoặc các biện pháp hành chính.
Các nước có nghĩa vụ phải công bố mức thuế trần cam kết, để
rồi từ đó cùng với các nước WTO khác thương lượng giảm dần. Chỉ
có giảm, mà không có tăng quá mức trần cam kết, nếu tăng quá thì
phải bồi thường nhanh chóng, kịp thời và thoả đáng cho các nước bị
thiệt hại. Ngoài ra, mỗi nước phải cam kết mốc thời gian thực hiện
lộ trình cắt giảm dần để tiến tới mục tiêu xoá bỏ hàng rào quan thuế.