GIÁO TRÌNH MÁY ĐIỆN - PHẦN II - MÁY BIẾN ÁP - CHƯƠNG 2 pps

66
CHƯƠNG 2: TỔ NỐI DÂY VÀ MẠCH TỪ CỦA MÁY BIẾN ÁP

Mục tiêu:
 Hiểu khái niệm, ý nghóa và biết xác đònh các tổ nối dây thông dụng MBA.
 Hiểu kết cấu, công nghệ chế tạo, lắp ghép mạch tư ø( lõi sắt MBA) và ứng
dụng của chúng trong việc chế tạo MBA
Nội dung:

I. TỔ NỐI DÂY CỦA MÁY BIẾN ÁP
1. CÁC KÝ HIỆU ĐẦU DÂY.
Trong các cuộn dây của máy biến áp, một đầu gọi là đầu đầu , đầu còn lại là
đầu cuối. Ở máy biến áp ba pha các đầu dây phải được chọn một cách thống nhất
,giả sử dây quấn pha A chọn đầu đầu đến đầu cuối đi theo chiều kim đồng hồ thì
các dây quấn pha B, C cũng phải được chọn như vậy, để tiện lợi ta qui ước như sau:

Các đầu tận cùng

Dây quấn cao áp

Dây quấn cao áp

Sơ đồ ký hiệu
Đầu đầu A, B, C a, b, c

Đầu cuối X, Y, Z x, y, z
Đầu trung tính O hay N o

hay n

Nếu còn có cuộn dây trung áp thì các đầu đầu và đầu cuối được kí hiệu như
sau:A
m
; B
m
; C
m
; X
m
; Y
m
; Z
m
và đầu trung tính O
m


2. XÁC ĐỊNH TỔ ĐẤU DÂY CỦA MÁY BIẾN ÁP.
Tổ đấu dây của máy máy biến áp được hình thành do sự phối hợp kiểu đấu
dây sơ cấp với kiểu đấu dây thứ cấp .Nó biểu thò góc lệch pha giữa các sức điện
động dây sơ cấp và thứ cấp của máy biến áp. Góc lệch pha này phụ thuộc vào các
yếu tố sau đây:
 Chiều dây quấn.
 Cách ký hiệu các đầu dây.
 Kiểu đấu dây quấn sơ cấp và thứ cấp.
Để thuận tiện người ta dùng phương pháp đồng hồ như hình 2-1, hình 2-2
để biểu thò và gọi tên tổ đấu dây của máy biến áp.
Cách biểu thò như sau: kim dài chỉ sức điện động sơ cấp đặt cố đònh ở con số
12, kim ngắn chỉ sức điện động dây thứ cấp đặt tương ứng ở các số 1,2,….12 tùy
theo góc lệch pha giữa chúng là 30, 60….360

0
.

Truong DH SPKT TP. HCM
Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM

67


Với cách gọi này máy biến áp một pha trong ví dụ trên,trường hợp thứ nhất
sẽ thuộc tổ nối dây I/I-12, vì góc lệch pha giữa hai sức điện động là 360
0
, hai
trường hợp sau thuộc tổ nối dây I/I –6 vì góc lệch pha là 180
0
( kí hiệu I đúng cho
máy biến áp một pha). Đối với máy biến áp ba pha sẽ có 12 tổ nối dây.
Ví dụ : máy biến áp ba pha có 2 cuộn dây nối hình sao Y, cùng chiều dây quấn
và cùng kí hiệu đầu dây ( Hình 2-3a) thì hình sao sức điện động pha giữa hai dây
quấn hoàn toàn trùng nhau và
góc lệch pha giữa hai điện áp dây
sẽ bừng 0
0
, hay 360
0
,ta nói máy
biến áp thuộc tổ nối dây 12 và kí
hiệu Y/Y-12 . Nếu đổi chiều dây
quấn hay đổi ký hiệu đầu dây

quấn thứ cấp ta có tổ nối dây
Y/Y- 6. Hoán vò thứ tự các pha
thứ cấp ,ta sẽ có các tổ nối dây
chẵn 2,4,6,8,10. Tương tự đối với
máy biến áp đấu theo sơ đồ Y/
.(
hình 2-6b). Trong thực tế, hệ
thông điện chỉ sử dụng một số kiểu tổ
nối dây thống nhất trong toàn quốc gia.
Thực tế chỉ sản xuất MBA có tổ
nối dây I/I –12, Y/Y
0
–12, Y/

-
11,Y
0
/

-11,

II. MẠCH TỪ CỦA MÁY BIẾN ÁP
-Máy biến áp một pha: có mạch từ
kiểu trụ và kiểu bọc.
-MBA ba pha: tùy theo sự liên quan của mạch từ các pha mà có mạch từ chung
hay mạch từ riêng.
+Mạch từ riêng là hệ thống mạch từ trong đó từ thông ba pha độc lập nhau.
Đó là 3 MBA một pha hai dây quấn, có các cuộn dây SC và TC được nối với nhau
Hình 2
-

2

Hình 2
-
3. Tổ nối dây Y/.Y
-

12

Hình 2-3b. Tổ nối dâyY/

-11

-

Hình 2
-
1.Tổ nối dây của máy biến
Truong DH SPKT TP. HCM
Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM

68
theo hình sao hay tam giác gọi là tổ MBA ba pha. Loại này thường dùng cho MBA
cỡ lớn (dung lượng lớn hơn 3600 kVA), vì có thể vận chuyển từng pha dễ dàng,
thuận lợi.


Hình 2.4. Tổ MBA ba pha
+Mạch từ chung là hệ thống mạch từ trong đó từ thông ba pha liên quan với nhau

như MBA ba pha ba trụ, MBA ba pha năm trụ. Loại này được dùng cho các máy
dung lượng nhỏ và trung bình vì gọn nhẹ.
Mạch từ của MBA ba pha kiểu trụ được hình thành từ tổ MBA ba pha ( hinh2.5).
Vì khi ghép ba MBA một pha lại, nếu điện áp ba pha đối xứng thì từ thông ở trong
trụ chung bằng tổng từ thông ba pha

0
.
.

.

CB
A

Như vậy ở trụ ghép chung, từ thông ba pha không tồn tại ở mọi
thời điểm nên có thể cắt bỏ trụ thép. Đó là mạch từ ba pha dạng
không gian. Loại này ít được dùng vì kết cấu cồng kềnh và khó
chế tạo. Vì vậy, để đơn giản người ta cắt ngắn trụ B để các trụ
cùng nằm trên một mặt phẳng. Do mạch từ pha B ngắn hơn, nên
dòng điện từ hóa của ba pha không đối xứng.
BCA
III
000
)5,12,1( 
. Nhưng điều đó không ảnh hưởng nhiều đến
quá trình làm việc của máy vì khi máy làm việc, dòng điện từ hóa
rất nhỏ so với dòng điện đònh mức.
***

Hình 2.5.

Truong DH SPKT TP. HCM
Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM

69


CHỦ ĐỀ GI Ý THẢO LUẬN

1.
Tổ nối dây của MBA phụ thuộc những yếu tố nào.
2.
MBA 1 pha có những tổ nối dây nào.
3.
Khi nào thì MBA 1pha có tổ nối dây I/I-6 , I/I-12.
4.

Mục đích việc xác đònh đầu đầu, đầu cuối cuộn dây ?
5. Đối với MBA 1 pha có cần phải xác đònh đầu đầu, đầu cuối không.
6. MBA 3 pha có những tổ nối dây nào. Khi đổi chiều quấn dây, đổi ký hiệu đầu
dây hoặc hoán vò thứ tự các pha sẽ có những tổ nối dây nào.
7. Những tổ nối dây trong thực tế thường dùng. Tại sao chỉ nối theo các tổ nối
dây đó.
8.
Lập qui trình các bước xác đònh tổ nối dây.
9. Vẽ sơ đồ dây quấn sơ cấp và thứ cấp MBA đấu Y/Y với các tổ nối dây 2; 4; 6;
8; 10; 12.
10. Như câu 6 với kiểu đấu

/Y tổ nối dây 1; 3; 5; 7; 9; 11.
11. Xác đònh tổ nối dây của máy với sơ đồ trang 46.
12. Phạm vi sử dụng mạch từ chung, mạch từ riêng.
13. Ưu điểm của mạch từ chung. So với mạch từ riêng, trong mạch từ chung trò số
nào bò ảnh hưởng.

Truong DH SPKT TP. HCM
Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM