Giáo trình phân tích môi trường phần 5 pdf

0,0012mg/l. Hàm lѭӧng Be cao trong nѭӟc thiên nhiên thѭӡng gһp ӣ các nѫi có vӍa
Beri và trong nѭӟc có lѭӧng lӟn các ion F
-
và SO
4
2-
. Beri thѭӡng có trong nѭӟc thҧi
cӫa các nhà máy luyӋn kim, chӃ tҥo máy, xӱ lý dҫu mӓ và các xí nghiӋp ÿiӋn tӱ.
Ĉӕi vӟi ngѭӡi và ÿӝng vұt máu nóng, khi hàm lѭӧng Be trong nѭӟc cao sӁ gây
nhiӉm ÿӝc cҩp tính và tác ÿӝng tích luӻ. Các muӕi NO
3
-
, Cr và SO
4
2-
cӫa Be rҩt ÿӝc.
khi hàm lѭӧng Be
2+
(mg/kg trӑng lѭӧng cѫ thӇ) ӣ dҥng muӕi sunfat là 80 thì 50%
chuӝt bӏ chӃt; ӣ dҥng clorua là 92. Cҧ hai dҥng hӧp chҩt này ÿӅu có khҧ năng tích luӻ.
Vӟi lѭӧng 0,0001 mg/kg thӇ trӑng hay 0,0002 màu nѭӟc thì không gây nguy
hiӇm.
Ĉӕi vӟi ÿӝng vұt sӕng trong nѭӟc, khi hàm lѭӧng muӕi ben clorua là 15mg/l
nѭӟc cӭng thì làm chӃt cҧ tuӃ 0,05mg/1 làm chӃt rұn nѭӟc. Khi hàm lѭӧng muӕi
bensunfat là 13mg/l nѭӟc mӅm thì làm chӃt cá rô.
Khi n
ӗng ÿӝ Be là 10 mg/l thì làm giҧm ÿӝ trong cӫa nѭӟc; 0,5-1,0 mg/l sӁ kìm
hãm các quá trình tӵ làm sҥch sinh hӑc trong hӗ chӭa và quá trình sinh sҧn cӫa hӋ vi
thӵc vұt; nӗng ÿӝ 0,005 mg/l thì không có ҧnh hѭӣng ÿӃn quá trình tӵ làm sҥch cӫa hӗ
chӭa. Nӗng ÿӝ Be tӯ 15-20ml/l sӁ kìm hãm sӵ nҧy mҫn cӫa hҥt rau diӃp và cҧi canh.

Nӗng ÿӝ giӟi hҥn cho phép (mg/l).
+ Nѭӟc uӕng: TuǤ theo tiêu chuҭn tӯng n
ѭӟc,
ӣ Liên Xô (cNJ) là 0,0002;
+ Nѭӟc sӱ dөng nông nghiӋp và nѭӟc sinh hoҥt: Liên Xô (cNJ) là 0,0002;
+ Nѭӟc tѭӟi cho tҩt cҧ các loҥi ÿҩt (tѭӟi lâu dài): 0,5.
Ph˱˯ng pháp xác ÿ͓nh
Có thӇ xác ÿӏnh Be theo phѭѫng pháp quang phә hҩp thө nguyên tӱ, phѭѫng
pháp phә phát xҥ plasma ICP (Inductively Coupled Plasma) và phѭѫng pháp trҳc
quang. Tuy nhiên, phѭѫng pháp trҳc quang cho ÿӝ chính xác kém hѫn so vӟi hai
phѭѫng pháp trên.
Ph˱˯ng pháp aluminon
Nguyên lý: Dung dӏch thuӕc thӱ aluminon phҧn ӭng vӟ
i Be tҥo thành hӧ
p chҩt
màu ÿӓ sүm, hҩp thө cӵc ÿҥi tҥi bѭӟc sóng 515 nm. Thêm mӝt lѭӧng nhӓ chҩt tҥo
phӭc EDTA sӁ ngăn cҧn ҧnh hѭӣng cӫa Al, Co, Cu, Fe, Mg, Ni, Ti, Zn và Zirconi ӣ
hàm lѭӧng vӯa phҧi ÿӃn quá trình xác ÿӏnh Be.
Trong ÿiӅu kiӋn nhѭ vұy, khi hàm lѭӧng Cu không vѭӧt quá 10 mg trong lѭӧng
mүu phân tích thì không ҧnh hѭӣng ÿӃn phép xác ÿӏnh. NӃu lѭӧng cao hѫn thì cҫn tăng
lѭӧng EDTA thêm vào. Phӭc cӫ
a Cu hҩp thө không ÿáng kӇӣ bѭӟc sóng 515 nm. Có
thӇ loҥi trӯҧnh hѭӣng này bҵng cách thêm mӝt lѭӧng Cu tѭѫng ÿѭѫng vào thang
chuҭn.
B̫o qu̫n m̳u

Axit hoá toàn bӝ mүu phân tích trong khi bҧo quҧn ÿӇ giӳ các kim loҥi trong
dung dӏch và ngăn ngӯa chúng bám lên thành bình. NӃu nѭӟc sҥch không có các chҩt
lѫ lӱng thì mӛi lít mүu thêm vào l,5ml HNO
3

ÿһc ÿӇ ÿѭa pH cӫa mүu ÿӃn 2. Nѭӟc mһt
ӣ ao hӗ và nѭӟc thҧi có thӇ chӭa các trҫm tích thì cҫn phҧi thêm nhiӅu axit hѫn
Dөng cө:
Máy so màu quang ÿiӋn, kính lӑc màu xanh lөc, bѭӟc sóng 515 nm, cuvet dày
5cm.
Thuӕc thӱ
- Dung dӏch beri gӕc: Hoà tan 0,9837g berisunfat ngұm 4 phân tӱ nѭӟc, tinh
khiӃt 99,9% trong 100ml nѭӟc cҩt, nӃu cҫn thì tӕc, sau ÿó thêm nѭӟc cҩt tӟi 500ml
1ml dung dӏch này chӭa 100 ȝBe.
- Dung d
ӏch chuҭn s
ӱ dөng: Hút 5ml dung dӏch gӕc cho vào bình ÿӏnh mӭc 100
ml rӗi ÿӏnh mӭc bҵng nѭӟc cҩt tӟi vҥch mӭc, lѭu dung dӏch này chӭa 5 ȝgBe.
- Dung dӏch EDTA: Hòa tan 2,5g EDTA trong 30ml nѭӟc cҩt, thêm vào 1 giӑt
metyl ÿӓ 0,05% pha trong rѭӧu. Trung hoà dung dӏch bҵng NH
4
OH ÿһc lҥnh và thêm
nѭӟc cҩt ÿӃn 100 ml.
- Dung dӏch ÿӋm aluminon: Cân 500g CH
3
COONH
4
cho vào cӕc dung tích 2 lít
trong ÿó ÿã có sҹn 1 lít nѭӟc cҩt. Thêm vào 80ml axit axetic ÿһc và khuҩy cho ÿӃn khi
ÿѭӧc dung dӏch ÿӗng nhҩt, nӃu cҫn thì lӑc. Hoà tan lg aluminon (aurintricacboxilic axit
trianmonium) trong 50ml nѭӟc cҩt rӗi ÿô vào cӕc chӭa dung dӏch ÿӋm trên. Hoà tan 3g
axit benzoic (C
7
H
6

O
2
) trong 20ml rѭӧu metylic rӗi thêm vào cӕc ÿӵng dung dӏch ÿӋm
trên, ÿӏnh mӭc bҵng nѭӟc cҩt tӟi vҥch mӭc 21ít.
- Gelatin: Cân 10g gelatin cho vào trong cӕc có thӇ tích 400ml ÿã có sҹn 250ml
nѭӟc cҩt, ÿһt cӕc trên bӃp cách thuӹ vào khuҩy cho ÿӃn khi gelatin tan hoàn toàn. Rót
gelatin nóng vào trong bình ÿӏnh mӭc 1 lít ÿã có sҹn 500ml nѭӟc cҩt. ĈӇ nguӝi ÿӃn
nhiӋt ÿӝ phòng, thêm nѭӟc cҩt tӟi vҥch mӭc và lҳc ÿӅu. Ĉә dung dӏch gelatin và dung
dӏ
ch
ÿӋm trên vào lӑ thuӹ tinh tӕi màu có thӇ tích 41ít. Lҳc ÿӅu, giӳӣ nѫi lҥnh và tӕi,
dung dӏch bӅn trong khoҧng ít nhҩt 1 tháng.
Trình tӵ phân tích
Xӱ lý mүu: NӃu trong mүu có chҩt hӳu cѫ mà cҫn xác ÿӏnh hàm lѭӧng Be tәng
sӕ thì phҧi xӱ lý mүu bҵng dung dӏch HNO
3
và H
2
SO
4
. Còn chӍ xác ÿӏnh Be hoà tan thì
lӑc qua màng lӑc 0,45ȝm.
Tҥo phӭc vӟi thuӕc thӱ aluminon: Dùng pipet hút 0; 0,1; 0,5; 1; 2; 3; 4 ml dung
dӏch Be chuҭn sӱ dөng cho vào các bình ÿӏnh mӭc 100 ml. Lҩy 50ml dung dӏch mүu
hoһc lѭӧng mүu chӭa ít hѫn 200 ȝg Be cho vào bình ÿӏnh mӭc 100 ml. Thêm vào mӛi
bình 2ml EDTA rӗi thêm nѭӟc cҩt tӟi thӇ tích khoҧng 75ml, lҳc ÿӅu. Thêm 15 ml dung
dӏch ÿӋm aluminon, rӗi thêm nѭӟc cҩt tӟi 100 mlvà lҳc ÿӅu hӛn hӧp. Giӳ yên 20 phút

sau khi thêm aluminon, chú ý không ÿӅ nѫi ánh sáng, lӑc nӃu thҩy cҫn thiӃt. Ĉo mұt ÿӝ
quang trong cuvet có chiӅu dày 5cm tҥi bѭӟc sóng Ȝ = 515 nm (kính lӑc màu xanh

lөc). Dung dӏch so sánh là mүu trҳng.
Tính k͇t qu̫
Dӵa vào ÿѭӡng chuҭn xây dөng mӕi tѭѫng quan hàm sӕ y = ax + b.
Trong ÿó: y: hàm lѭӧng Be;
x: mұt ÿӝ quang
Tӯÿó thay giá trӏ mұt ÿӝ quang ÿo ÿѭӧc cӫa mүu vào sӁ xác ÿӏnh ÿѭӧc hàm
lѭӧng Be
Ĉӝ chính xác và ÿӝ lӋch
KӃt quҧ cӫa 32 phòng thí nghiӋm khi phân tích mүu tәng hӧp chӭa 250 ȝg Ben;
40 ȝg As/l; 240ȝg Se/l; 6ȝgV/l cho thҩy Be ÿã ÿѭӧc phân tích vӟi ÿӝ lӋch chuҭn tѭѫng
ÿӕi là 7,13% và sai sӕ tѭѫng ÿӕi là 13%.
6.5. Xác ÿӏnh mӝt sӕ tính chҩt khác cӫa nѭӟc
6.5.1. Xác ÿ͓nh hàm l˱ͫng ôxy hoà tan trong n˱ͣc (DO)
Lѭӧng ôxy hoà tan trong nѭӟc rҩt nhӓ, thѭӡng khoҧng 8- 1 Omg/1. Ĉӝ bão hoà
cӫa ôxy hoà tan trong nѭӟc ngӑt sҥch ӣ
0
0
C là 14-15mg/l. Thông thѭӡng lѭӧng ôxy
hoà tan trong nѭӟc cho chiӃm 70-85% lѭӧng bão hoà. Lѭӧng ôxy hoà tan trong nѭӟc
thiên nhiên và nѭӟc thai phө thuӝc vào các hoҥt tính sinh hoҧ, hóa hӑc và lý hӑc trong
nѭӟc. Phân tích DO là mӝt trong nhӳng mөc tiêu quan trӑng ÿӇ ÿánh giҧ mӭc ÿӝ ô
nhiӉm nѭӟc, kiӇm tra nhӳng hoҥt tính và quá trình xӱ lý chҩt thҧi.
ĈӅ xác ÿӝ DO có thӇ sӱ dөng các phѭѫng pháp nhѭ: phѭѫng pháp cҧi tiӃn azid,
phѭѫng pháp ÿiӋn cӵc màng nhҥy vӟ
i ôxy và máy ÿ
o.
Phѭѫng pháp cҧi tiӃn azid ÿѭӧc sӱ dөng cho mүu nѭӟc cӕng ÿһc, các mүu nѭӟc
sông,
Nguyên lý cӫa phѭѫng pháp này nhѭ sau: Trong môi trѭӣng kiӅm Mn
2+

bӏ ôxy
hoà tan trong nѭӟc ôxy hoá ÿӃn Mn
4+
dѭӟi dҥng MnO
2
.
Khi có mһt H
+
, Mn
4+
bӏ I
-
khӱÿӃn Mn
2+
:
Dùng Na
2
S
2
O
3
chuҭn lѭӧng I
2
giҧi phóng ra vӟi chӍ thӏ hӗ tinh bӝt, tӯÿó xác
ÿӏnh ÿѭӧc hàm lѭӧng ôxy hoà tan
Trình t͹ phân tích

Lҩy 300ml mүu nѭӟc cho vào chai có thӇ tích lӟn hѫn 300ml. Thêm vào 2ml
dung dӏch MnSO
4

và 2ml dung dӏch I
-
. Ĉұy nút và dӕc ngѭӧc chai 15 lҫn ÿӇ trӝn ÿӅu
dung dӏch. Thêm cҫn thұn 2ml H
2
SO
4
ÿһc vào thành chai rӗi ÿұy nút và dӕc ngѭӧc
chai vài lҫn. Lҩy 2O
4
ml dung dӏch tѭѫng ӭng vӟi 200ml mүu nѭӟc cho vào bình tam
giác, thêm vào 3-4 giӑt tinh bӝt rӗi ( huân ÿӝ bҵng dung dӏch Na
2
S
2
S
3
0,025N ÿӃn khi
dung dӏch mҩt màu xanh và trӣ lên trҳng ngà.
Tính k͇t qu̫
Lѭӧng ôxy hoà tan ÿѭӧc tính theo mүu. Cӭ lѭu dung dӏch Na
2
S
2
O
3
0,025N tѭѫng
ÿѭѫng vӟi 0,2 mg DO
Hoá ch̭t
- Dung dӏch MnSO

4
: Hoà tan 480g MnSO
4
.4H
2
O trong nѭӟc cҩt, lӑc rӗi ÿӏnh
mӭc tӟi 1 lít
- Dung dӏch I
-
trong kiӅm: Hoà tan 500g NaOH (hay 700g KOH) và 135g NaI
(hay 150g KI) trong nѭӟc cҩt và ÿӏnh mӭc tӟi 1 lít. Thêm vào dung dӏch này NaN
3
ÿã
hoà tan trong 40ml nѭӟc cҩt.
- H
2
SO
4
ÿһc
- Hӗ tinh bӝt 1%.
- Dung dӏch Na
2
S
2
O 0,025N: Hoà tan 6,205g Na
2
S
2
O
3

.5H
2
o trong nѭӟc cҩt mӟi
sôi rӗi làm lҥnh bҵng nѭӟc cҩt, thêm nѭӟc cҩt tӟi 1 lít.
Ngoài phѭѫng pháp trên ngѭӡi ta còn dùng phѭѫng pháp xác ÿӏnh hàm lѭӧng
ôxy hoà tan trong nѭӟc bҵng cách ÿo trên ÿiӋn cӵc
Dѭӟi ÿây là bҧng thӇ hiӋn hàm lѭӧng ôxy hoà tan (mg/l) trong nѭӟc ӣ áp suҩt
760nmHg và ÿӝ ҭm tѭѫng ÿӕi là 100% (theo EAWAF, 1973).
0
C
0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9
14,60 14,56 14,52 14,48 14,44 14,40 14,36 14,33 14,29 14,25
14
,
21 14
,
17 14
,
13 14
,
09 14
,
05 14
,
02 13
,
98 13
,
94 13
,

90 13
,
87
13,83 13,79 13,75 13,72 13,68 13,64 13,61 13,57 13,54 13,50
13
,
46 13
,
46 13
,
39 13
,
36 13
,
32 13
,
29 13
,
25 13
,
22 13
,
18 13
,
15
13
,
11 13
,
08 13

,
O
4
13
,
01 12
,
98 12
,
94 12
,
91 12
,
88 12
,
84 12
,
81
12
,
78 12
,
74 12
,
71 12
,
68 12
,
64 12
,

61 12
,
58 12
,
55 12
,
52 12
,
48
12
,
45 12
,
42 12
,
39 12
,
36 12
,
33 12
,
29 12
,
26 12
,
23 12
,
20 12
,
17

12,14 12,11 12,08 12,05 12,02 11,99 11,96 11,93 11,90 11,87
11,84 11,81 11,78 11,76 11,73 11,70 11,67 11,64 11,61 11,58
11
,
56 11
,
35 11
,
50 11
,
47 11
,
44 11
,
42 11
,
39 11
,
36 11
,
34 11
,
31
11
,
28 11
,
25 11
,
23 11

,
20 11
,
17 11
,
15 11
,
12 11
,
10 11
,
O
7
11
,
O
4
11,02 10,99 10,97 10,94 10,91 10,89 10,86 10,84 10,81 10,79
10,76 10,74 10,72 10,69 10,67 10,64 10,62 10,59 10,57 10,55
10,52 10,50 10,47 10,45 10,43 10,40 10,38 10,36 10,34 10,31
10
,
29 10
,
27 10
,
24 10
,
22 10
,

20 10
,
18 10
,
15 10
,
13 10
,
11 10
,
09
10
,
07 10
,
O
4
10
,
02 10
,
00 9
,
98 9
,
96 9
,
94 9
,
92 9

,
98 9
,
87
9,85 9,83 9,81 9,79 9,77 9,75 9,73 9,71 9,69 9,67
9
,
65 9
,
63 9
,
61 9
,
59 9
,
57 9
,
55 9
,
53 9
,
51 9
,
49 9
,
47

9,45 9,43 9,41 9,39 9,37 9,36 9,34 9,32 9,30 9,28
9
,

26 9
,
24 9
,
23 9
,
21 9
,
19 9
,
17 9
,
15 9
,
13 9
,
12 9
,
10
9,08 9,06 9,05 9,03 9,01 8,99 8,98 8,96 8,94 8,92
8
,
91 8
,
89 8
,
87 8
,
86 8
,

84 8
,
82 8
,
81 8
,
79 8
,
77 8
,
76
8,74 8,72 8,71 8,69 8,67 8,66 8,64 8,63 8,61 8,59
8,58 8,56 8,55 8,53 8,51 8,50 8,48 8,47 8,45 8,44
8,42 8,41 8,39 8,38 8,36 8,35 8,33 8,32 8,30 8,29
8,27 8,26 8,24 8,23 8,21 8,20 8,18 8,17 8,16 8,14
8,13 8,11 8,10 8,08 8,Ɉ
7
8,06 8,O
4
8,03 8,01 8,00
7,99 7,97 7,96 7,94 7,93 7,92 7,90 7,89 7,88 7,86
7,85 7,84 7,82 7,81 7,80 7,78 7,77 7,76 7,74 7,73
7,72 7,70 7,69 7,68 7,66 7,65 7,64 7,63 7,61 7,60
7,59 7,57 7,56 7,55 7,54 7,52 7,51 7,50 7,49 7,47
NӃu gӑi Ȗ là hàm lѭӧng O
2
hoà tan trong nѭӟc ӡ mӝt áp suҩt xác ÿӏnh thì ta có:
Trong ÿó:
P
m

: áp suҩt tҥi thӡi ÿiӇm xác ÿӏnh;
S: Hàm lѭӧng O
2
hoà tan trong nѭӟc tҥi áp suҩt 760mm Hg theo bҧng trên.
6.5.2. Xác ÿ͓nh nhu c̯u ôxy hoá (COD)
ChӍ sӕ này dùng ÿӇ ÿánh giá hàm lѭӧng chҩt hӳu cѫ cӫa nѭӟc thҧi và sӵ ô nhiӉm
nѭӟc tӵ nhiên. COD là lѭӧng ôxy cҫn thiӃt cho quá trình ôxy hoá hoá hӑc các chҩt hӳu
cѫ trong nѭӟc thành CO
2
và nѭӟc.
ĈӇ xác ÿӏnh con ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng mӝt chҩt ôxy hoá mҥnh trong môi
trѭӡng axit, chҩt thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng là K
2
Cr
2
O
7
. Khi ÿó xҧy ra phҧn ӭng:
Lѭӧng dѭ Cr
2
O
7
2-
ÿѭӧc chuҭn ÿӝ bҵng dung dӏch muӕi Fe
2+
vӟi chӍ thӏ axit
Phenylanthranilic, màu chӍ thӏ chuyӇn tӯ tím ÿӓ sang xanh trái cây.
Trình t͹ phân tích
Lҩy 20ml mүu nѭӟc cho vào bình hӗi lѭu, rӗi thêm vào HgSO
4

(10 mg Cl
-
thì cҫn
0,1 g HgSO
4
. Thêm vào 10ml dung dӏch K
2
Cr
2
O
7
0,025N và mӝt vài hҥt thuӹ tinh.
Lҳp ӕng thuӹ sinh hàn thuӹ tinh nhám. Thêm vào tӯ tӯ 30ml H
2
SO
4
ÿһc có chӭa
Ag
2
SO
4
qua phҫn cuӕi ӕng sinh hàn và lҳc ÿӅu hӛn hӧp trong khi thêm axit. Ĉun hӗi
lѭu trong hӋ giӡ. ĈӇ nguӝi và rӱa sinh hàn hӗi hѭu bҵng nѭӟc cҩt. Pha loãng hӛn hӧp
bҵng nѭӟc cҩt tӟi thӇ tích khoҧng 150ml, ÿӇ nguӝi. Chuҭn lѭӧng bicronat dѭ bҵng
muӕi Fe
2+
, vӟi chӍ thӏ axit Phenylanthranilic. CNJng tiӃn hành mӝt thí nghiӋm mүu trҳng
nhѭÿӕi vӟi mүu phân tích.

Tính k͇t qu̫

Trong ÿó: a: thӇ tích Fe
2+
Chuҭn ÿӝ mүu trҳng (ml)
b: thӇ tích Fe
2+
chuҭn ÿӝ mүu (ml)
N: nӗng ÿӝ ÿѭѫng lѭӧng cӫa Fe
2+
Hóa chҩt
- K
2
Cr
2
O
7
0,025N: Hoà tan 12,259 g K
2
Cr
2
O
7
(ÿã sҩy khô 2 giӡӣ 105
0
C) trong
nѭӟc cҩt và thêm nѭӟc tӟi vҥch mӭc
- H
2
SO
4
ÿһc có thêm 22g Ag

2
SO
4
cho mӝt chai 9 lít.
- Dung dӏch Fe
2+
0,1 N: Hòa tan 39g Fe(NH
4
)
2
SO
4
.6H
2
O tinh khiӃt trong nѭӟc
cҩt, thêm 20ml H
2
SO
4
ÿһc nguӝi rӗi ÿӏnh mӭc tӟi 1 lít
- Ag
2
SO
4
tinh khiӃt hoá hӑc.
- H
2
SO
4
tinh khiӃt hoá hӑc

ChӍ thӏ l%: Hoà tan 0,2g axit Phenylanthranilic trong 100 ml Na
2
SO
3
0,2%.
6.5.3. Xác ÿ͓nh nhu c̯u ôxy sinh hoá (BOD)
Nhu cҫu ôxy sinh hoá là lѭӧng ôxy ÿã sӱ dөng trong quá trình ôxy hoá các chҩt
hӳu cѫ bӣi các vi sinh vұt. Trong nѭӟc, khi xҧy ra quá trình ôxy hoá sinh hӑc thì các vi
sinh vұt ÿã sӱ dөng ôxy hoà tan. Vì vұy viӋc xác ÿӏnh tәng lѭӧng ôxy hoà tan cҫn thiӃt
cho quá trình phân huӹ sinh hӑc là rҩt quan trӑng ÿӅ ÿánh giá ҧnh hѭӣng cӫa dòng
chҧy ÿӕi vӟi nguӗn nѭӟc.
Trong thӵc tӃ, ngѭӡi ta không the xác ÿӏnh ÿѭӧc lѭӧng ôxy can thiӃ
t ÿӇ
phân huӹ
hoàn toàn chҩt hӳu cѫ, mà chi cҫn xác ÿӏnh lѭӧng ôxy cҵn thiӃt cho 5 ngày ÿҫu vӟi
nhiӋt ÿӝ ӫ 20
0
C trong phòng tӕi ÿӇ tránh quá trình quang hӧp, chӍ tiêu này ký hiӋu là
BOD
5
.
Ph˱˯ng pháp xác ÿ͓nh
Chuҭn bӏ dung dӏch pha loãng: Nѭӟc pha loãng ÿѭӧc chuҭn bӏӣ chai to, rӝng
miӋng bҵng cách thәi không khí sҥch ӣ 20
0
C vào nѭӟc cҩt và lҳc nhiӅu lҫn. Cho ÿӃn
khi bão hoà ôxy sau ÿó thêm 1 ml dung dӏch ÿӋm photphat, 1 ml dung dӏch MgSO
4,
1
ml CaCl

2
và 1 ml FeCl
3
, rӗi ÿӏnh mӭc tӟi 1 lít bҵng nѭӟc cҩt. Trung hoà mүu nѭӟc
phân lӏch ÿӃn pH = 7 bҵng H
2
SO
4
1N hay bҵng NaOH 1N. Pha loãng mүu nѭӟc trѭӟc
khi xác ÿӏnh nѭӟc bҵng hiӃu khí ÿã chuҭn bӏ trѭӟc theo các bѭӟc sau:
+ 0,1 - 1% ÿӕi vӟi nhӳng mүu nѭӟc có dòng chҧy mҥnh
+ 15% ÿӕi vӟi nhӳng mүu nѭӟc cӕng chѭa hoһc ÿã ÿӇ lҳng

+ 5 - 25% ÿӕi vӟi nѭӟc ÿã bӏ ôxy hoá
+ 25 - 100% ÿӕi vӟi nѭӟc sông ÿã bӏ ô nhiӉm
Khi pha loãng cҫn phҧi hӃt sӭc tránh không ÿӇ ôxy hoá cuӕn theo. Sau khi pha
loãng xong cho mүu vào chai ÿӇ xác ÿӏnh BOD (thѭӡng là chai có thӇ tích 300ml),
ÿóng kín nút chai, mӝt chai dùng ÿӇ ӫ 5 ngày ӣ nѫi tӕi tҥi nhiӋt ÿӝ 20
0
C, mӝt chai
dùng ÿӇ xác ÿӏnh. Do ban ÿҫu trong mүu pha loãng.
Tính k͇t qu̫
Lѭӧng BOD ÿѭӧc tính theo mg O
2
/l
Trong ÿó
D
1
: lѭӧng ôxy hoà tan (màu) cӫa dung dӏch mүu ÿã pha loãng sau 15 phút;
D

2
: lѭӧng ôxy hoà tan (máu) trong mүu sau 5 ngày ӫ;
P: hӋ sӕ pha loãng ÿѭӧc tính nhѭ sau
Hoá chҩt
- Dung dӏch ÿӋm photphat: Hoà tan 8,5g K
2
HPO
4
, 21,75K
2
HPO
4
, 33,4g
NaHPO4.7H
2
O và l,7g NH
4
Cl trong khoҧng 500ml nѭӟc cҩt rӗi ÿӏnh mӭc tӟi 1 lít.
- Dung dӏch MgSO
4
: Hoà tan 22,5g MgSO
4
.7H
2
O trong nѭӟc rӗi ÿӏnh mӭc tӟi 1
lít
- CaCl
2
: Hoà tan 27,5g trong 1 lít nѭӟc cҩt.
- FeCl

3
: Hoà tan 0,25g FeCl
3
.6H
2
O trong 1 lít nѭӟc cҩt.
- H
2
SO
4
1N và NaOH 1N.
6.5.4. Xác ÿ͓nh m̯u s̷c
Nói chung nѭӟc thiên nhiên sҥch không có màu. Trong thӵc tӃ nѭӟc thѭӡng có
màu do sӵ có mһt cӫa mӝt sӕ chҩt màu hӳu cѫ và các chҩt cӫa Fe
3+
. Nѭӟc thҧi có thӇ
có sҳc thái khác nhau. Trong nhiӅu trѭӡng hӧp màu cӫa nѭӟc còn do các vi sinh vұt,
các hҥt bùn, các thӵc vұt sӕng trong nѭӟc, các sunfua, các chҩt lѫ lӱng gây nӃn Trѭӟc
khi xác ÿӏnh màu cҫn lӑc mүu nѭӟc. Ĉӕi vӟi nѭӟc có chӭa nhiӅu chҩt lѫ lӱng, cҫn ÿӇ
lҳng rӗi xác ÿӏnh màu cӫa phҫn nѭӟc trong. ViӋc xác ÿӏnh chính xác và hoàn toàn
khách quan màu cӫa nѭӟc là viӋc tѭѫng
ÿӕi khó, nhiӅ
u khi phҧi mô tҧ vӅ sҳc thái và
cѭӡng ÿӝ màu bҵng lӡi chӭ không phҧi bҵng con sӕÿӏnh lѭӧng.

Có thӇ xác ÿӏnh màu sҳc cӫa nѭӟc bҵng mҳt dӵa trên sӵ so sánh vӟi mӝt loҥt mүu
chuҭn hoһc bҵng cách ghi phú hҩp thө cӫa mүu nѭӟc trong miӅn khҧ kiӃn. Cách thӭ
nhҩt rõ ràng không ÿѭӧc chính xác, chi cho ta biӃt sҳc thái và cѭӡng ÿӝ gҫn ÿúng cӫa
màu (ÿӝ ÿұm nhҥt). Cách thӭ hai chính xác, khách quan, nhѭng ÿòi hӓi phҧi có thiӃt bӏ
ÿҳt tiӅn và không thӵc hiӋn ÿѭӧ

c trong ÿiӅ
u kiӋn phân tích tҥi chӛ.
Dѭӟi ÿây là phѭѫng pháp xác ÿӏnh màu sҳc cӫa nѭӟc theo cách so sánh vӟi dãy
dung dӏch chuҭn có màu sҳc tѭѫng tө và viӋc so sánh ÿѭӧc thӵc hiӋn bҵng cách ÿo trên
máy so màu quang ÿiӋn. Trong thӵc tӃ nѭӟc thѭӡng có màu sҳc gҫn vӟi màu cӫa dung
dӏch hӛn hӧp K
2
Cr
2
O
7
và CoSO
4
, nên ngѭӡi ta thѭӡng dùng dãy dung dӏch cӫa hӛn
hӧp ÿó làm dãy chuҭn ÿӇ so sánh xác ÿӏnh màu cӫa nѭӟc.
Trình t͹ ti͇n hành
Ĉѭӡng chuҭn: Chuҭn bӏ 10 ӕng ÿo Nessler, dùng pipet lҩy lҫn lѭӧt vào mӛi ӕng
1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 12, 14 ml dung dӏch I và thêm dung dӏch II ÿӃn thӇ tích 100ml.
Ĉӝ màu cӫa dãy dung dӏch chuҭn ÿó ÿѭӧc biӇu diӉn trên thanh màu theo bҧng sau:
ThӇ tích dung dӏch I (ml) 0 1 2 3 4 5 6 8 10 12
ThӇ tích dung dӏch II (ml) 100 99 98 97 96 95 94 92 90 84
Ĉӝ màu 0 5 10 15 20 25 30 40 50 80
Ĉo mұt ÿӝ quang cӫa dung dӏch chuҭn trên máy so màu, sӱ dөng cuvet có chiӅu
dày 1-10mm. ĈӇ xác ÿӏnh ÿӝ màu cӫa mүu nѭӟc, cho nѭӟc vào cuvet và tiӃn hành ÿo
màu nhѭÿã làm ÿӕi vӟi mүu.
Hoá ch̭t và dͭng cͭ
- Máy so màu quang ÿiӋn
- Ӕng ÿo Nessler, thӇ tích 100 ml.
- Dung dӏch I: Hoà tan 0,0876g K
2

Cr
2
O
7
2g COSO
4
.7H
2
o và lѭu dung dӏch
H
2
SO
4
ÿһc trong nѭӟc cҩt thành 1 lít.
- Dung dӏch II: Dung dӏch H
2
SO
4
loãng (1:1000).
6.5.5. Xác minh ÿ͡ dãn ÿi͏n riêng
Nѭӟc tinh khiӃt hҫu nhѭ không dүn ÿiӋn, vì nѭӟc phân ly rҩt ít. Nhѭng các chҩt
tan trong nѭӟc phân ly thành các cation và anion nên các loҥi nѭӟc thiên nhiên cNJng
nhѭ nѭӟc thҧi lҥi có tính dүn ÿiӋn Ĉӝ dүn ÿiӋn riêng theo ÿӏnh nghƭa là giá trӏ nghӏch
ÿҧo cӫa ÿiӋn trӣ riêng (là ÿiӋn trò cӫa dung dӏch nҵm giӳa hai cӵc có bӅ mұt lcm
2
và
cách nhau l cm) cӫa dung dӏch. Tҥi mӝt nhiӋt ÿӝ xác ÿӏnh, ÿӝ dүn ÿiӋn riêng phө thuӝc
vào nӗng ÿӝ cation và anion, tӭc là vào thành phүn cӫa dung dӏch.
ĈӇ xác ÿӏnh ÿӝ dүn ÿiӋn riêng cӫa dung dӏch ngѭӡi ta dùng máy ÿo ÿӝ dүn (có
thӇÿo ÿiӋn trӣ trong khoҧng 50 - 100.000

:
) dùng các cӵc platin và bình ÿӵng dung
dӏch nghiên cӭu kèm theo máy.

Mүu nѭӟc xác ÿӏnh ÿӝ dүn ÿiӋn thì không ÿѭӧc xӱ lý và nên xác ÿӏnh ngay sau
khi lҩy mүu.
ĈӇ ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn cӫa dung dӏch, ngѭӡi ta cho dung dӏch vào bình ÿo, nhúng vào
ÿó hai cӵc platin, nӕi hai cӵc vӟi máy ÿo. Ĉӝ dүn ÿiӋn riêng ÿѭӧc tính theo công thӭc:
Trong ÿó:
F
: ÿӝ dүn ÿiӋn riêng;
R: ÿiӋn trӣÿo ÿѭӧc;
K: hҵng sӕ tӹ lӋ thѭӡng ÿѭӧc gӑi là hҵng sӕ bӋnh ÿo hoһc hҵng sӕ hӋ cӵc.
K phө thuӝc vào cҩu tҥo, kích thѭӟc cӫa hӋ cӵc và hình dҥng cӫa bình ÿo. Trѭӟc
khi xác ÿӏnh ÿӝ dүn ÿiӋn riêng cӱa dung dӏch nghiên cӭu phҧi xác ÿӏnh K, hoһc thѭӡng
nói là chuҭn hoá hӋ cӵc. ĈӇ chuҭn hoá hӋ cӵc ngѭӡi ta ÿo ÿiӋn trӣ cӫa dung dӏch KCl
có nӗng ÿӝ xác ÿӏnh. K ÿѭӧc tính theo công thӭc:
Trong ÿó: R: giҧ trӏ trong bình cӫa ÿiӋn trӣ dung dӏch ÿo ÿѭӧc
1278: ÿӝ dүn ÿiӋn riêng cӫa dung dӏch KCl 0,01 M ӣ 20
0
C, :
P
-l
.cm
-1
.
Trình t͹ ti͇n hành
Chuҭn hoá hӋ cӵc: Tráng bình ÿo 3 lҫn, mӛi lҫn bҵng vài ml dung dӏch KCl
0,01M, tráng hӋ cӵc cNJng bҵng dung dӏch ÿó. Ngâm dung dӏch và hӋ cӵc trong máy
ÿiӅu nhiӋt ÿӇ có nhiӋt ÿӝ 20

0
C (kiӇm tra bҵng nhiӋt kӃ có ÿӝ chính xác 0,1
0
C). Ĉo ÿiӋn
trӣ cӫa dung dӏch trên máy ÿo ÿӝ dүn và xác ÿӏnh K dӵa vào công thӭc trên. Cho dung
dӏch chuҭn vào 5 - 10 bình và tiӃn hành ÿo nhѭ vұy, lҩy kӃt quҧ trung bình ÿӇ tính K.
Ĉә nѭӟc vào hai bình ÿã ÿѭӧc tráng trѭӟc 3 lҫn mӛi lҫn bҵng vài ml nѭӟc cҫn
xác ÿӏnh ÿӝ dүn, ngâm các bình vào bӅ nѭӟc cӫa máy ÿiӅu nhiӋt ÿã ÿiӅu chӍnh sҹn ӣ
20
0
C cho ÿӃn khô nѭӟc trong bình có ÿѭӧc nhiӋt ÿӝ ÿó. Nhúng hӋ cӵc vào bình thӭ
nhҩt nhiӅu lҫn ÿӇ rӱa hӋ cӵc. Nhúng hӋ cӵc vào bình thӭ hai và ÿo ÿiӋn trӣ. Ghi kӃt
quҧ R ÿo ÿѭӧc. NӃu phҧi ÿo nhiӅu mүu có ÿӝ dүn khác nhau thì mӛi mүu dùng 3 bình,
hai bình ÿӇ rӱa hӋ cӵc, bình thӭ 3 ÿӇ ÿo ÿӝ dүn.
Có thӇÿo ӣ nhi
Ӌt ÿӝ khác nhau, nhѭng phҧ
i xác ÿӏnh chính xác nhiӋt ÿӝ ÿo cӫa
nѭӟc rӗi dùng bҧng hiӋu chӍnh ÿӇ ÿѭa vӅÿӝ dүn ӣ 20
0
C. Ĉӝ dүn 20
0
C ÿѭӧc tính theo
công thӭc:
Trong ÿó: K: Hҵng sӕ hӋ cӵc
f: HӋ sӕ hiӋu chӍnh nhiӋt ÿӝ

R: ĈiӋn trӣÿo ÿѭӧc
Hoá ch̭t và dͭng cͭ
- Dung dӏch KCl 0,01M: Hoà tan 0,7456g KCl tinh khiӃt hoá hӑc (ÿã ÿѭӧc sҩy
khô ӣ 100

0
C và ÿӇ nguӝi trong bình hút ҭm) trong nѭӟc cҩt hai lҫn thành 1 lít dung
dӏch ӣ 20
0
C.
- Máy ÿo ÿӝ dүn (dùng dòng xoay chiӅu), có thӇÿo ÿѭӧc ÿiӋn trӣ 50 - 100.000
:
- Máy ÿiӅu nhiӋt

Chѭѫng 7
PHÂN TÍCH ĈҨT
7. 1. Giӟi thiӋu chung
Ĉҩt là môi trѭӡng hӛ trӧ cho sӵ sinh trѭӣng và phát triӇn cӫa thӵc vұt và hӋ sinh
thҧo. Vӟi mөc ÿích nhѭ vұy, tính bӅn vӳng cӫa ÿҩt chӫ yӃu phө thuӝc vào không gian
ÿӕi vӟi sӵ phát triӅn cӫa bӝ rӉ thӵc vұt và khҧ năng trao ÿәi cӫa nó vӟi nѭӟc, không
khí, nhiӋt ÿӝ và các chҩ
t dinh dѭӥng. Nh
ӳng yӃu tӕ này thê hiӋn ÿӝ phì nhiêu cӫa ÿҩt.
Không gian phát triӇn cӫa rӉ thѭӡng ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng sӵ vѭѫn sâu (solum) cӫa
rӉ. Tuy nhiên, ÿӕi vӟi các loҥi ÿҩt, ÿá có tính xӕp và liên kӃt không chһt sӁ thúc ÿҭy
khҧ năng ÿâm sâu cӫa rӉ. Mұt ÿӝ rӉ phө thuӝc lӟn vӟi mӝt sӕ tính chҩt ÿҩt nhѭ sӵ thay
ÿәi vӅ
dung trӑng, thành ph
ҫn rӛng, mӵc nѭӟc ngҫm và sӵ phân bӕ cӫa các thành phҫn
nhѭ muӕi, pH, thӃ khӱ.
B̫ng 7.1. Ĉ͡ b͉n cͯa r͍ÿ͙i vͣi kh̫ năng ÿâm xuyên
Ĉӝ sâu Sӵÿâm xuyên cӫa rӉ
Ít hѫn 10 cm
10 - 25 cm
25 - 50 cm

50 - 100 cm
Lӟn hѫn 100 cm
Rҩt hҽp
Hҽp
Trung bình
Sâu
Rҩt sâu
Các nghiên cӭu vӅÿҩt có thӇ theo mӝt sӕ hѭӟng sau:
¾ Xác ÿӏnh khҧ năng trao ÿәi dinh dѭӥng
¾ Xác ÿӏnh các vұt chҩt có khҧ nàng gây ҧnh hѭӣng nguy hҥi tӟi nѭӟc ngҫm.
¾ Xác ÿӏnh các tính chҩt ăn mòn ÿӕi vӟi ÿѭӡng ӕng
¾ Xác ÿӏnh sӵ mһn hoá
¾ KiӇm tra hiӋu quҧ lӑc
¾ Xác ÿӏnh chҩt lѭӧng ÿҩt
¾
Xác ÿӏnh mӭc ÿӝ nhiӉm b
ҭn môi trѭӡng ÿҩt
Hàm lѭӧng các chҩt dinh dѭӥng có thӇ trao ÿәi tӯÿҩt là yӃu tӕ quan trӑng quyӃt
ÿӏnh khҧ năng cung cҩp dinh dѭӥng cho cây trӗng và do vұy viӋc xác ÿӏnh chúng phҧi
sӱ dөng phѭѫng pháp thӕng nhҩt. Tӯÿó có thӇ tính toán nhu cҫu cung cҩp thêm chҩt
dinh dѭӥng cho cây (bón phân).
Khҧ năng trao ÿәi các chҩt ÿinh dѭӥng ÿѭӧc tә
ng kӃt trong bҧng 7.2.

B̫ng 7.2. D̩ng ch̭t dinh d˱ͩng liên k͇t trong ÿ̭t
Dҥng liên kӃt Khҧ năng trao ÿәi Xác ÿӏnh bҵng
Bӏ hoà tan nhѭng không liên
kӃt trong ÿҩt
Mӝt phүn liên kӃt vӟi các chҩt
trao ÿәi

Không linh ÿӝng, dӉ bӏ linh
ÿӝng
Không linh ÿӝng, khó bӏ linh
ÿӝng
Rҩt dӉ
DӉ dàng
Khó
Rҩt khó
Các chҩt dinh dѭӥng hoà tan trong
nѭӟc
Các chҩt dinh dѭӥng trao ÿәi (bao gӗm
phҫn hoà tan trong nѭӟc)
Các chҩt dinh dѭӥng trao ÿәi (bao gӗm
phүn hoà tan trong nѭӟc)
Phҫn bӏ dӳ lҥi cӫa các chҩt dinh d
ѭ
õng
Tuy nhiên, tӍ lӋ trao ÿәi cӫa các chҩt dinh dѭӡng cѫ bҧn phө thuӝc vào thành
phҫn sét hӳu cѫ, ÿӝ ҭm ÿҩt, pH, và thӃ khӱ. Hàm lѭӧng các chҩt bӏ linh ÿӝng trong
môi trѭӡng thӵc chҩt phө thuӝc vào các ÿiӅu kiӋn khí hұu và tҫng ÿҩt.
Ĉánh giá sӵ nhiӉm bҭn các chҩt vô cѫ (kim loҥi nһng) trong ÿҩt là rҩt khó khăn
do nӗng ÿӝ vӕn có cӫa kim lo
ҥi nһ
ng có thӇ phө thuӝc rҩt lӟn vào trҥng thái khoáng
vұt hӑc (thành phҫn ÿá mҽ). Sӱ dөng các chҩt dinh dѭӥng (bón phân) cNJng là nguyên
nhân dүn ÿӃn nhiӉm bҭn ÿҩt. Ĉánh giá sӵ nhiӉm bҭn có thӇÿѭӧc xem xét tӯ quan ÿiӇm
vӅ lӧi nhuұn hoһc hiӋu quҧ cӫa ÿҩt khi xem nó nhѭ là mӝt lӟp lӑc nѭӟc tӵ nhiên. Ĉӕi
vӟi vҩ
n ÿӅ này cҫn quan tâm
ӣ các ÿiӇm sau:

- Vai trò quan trӑng cӫa ÿҩt nhѭ là vұt mang ÿӕi vӟi cây trӗng
- Khҧ năng lӑc cӫa ÿҩt ÿӕi vӟi viӋc bҧo vӋ nѭӟc ngҫm.
ViӋc chӑn lӵa các thí nghiӋm ÿӕi vӟi viӋc nghiên cӭu khҧ năng linh ÿӝng cӫa
kim loҥi nһng ÿang tӗn tҥi mӝt sӕ vҩn ÿӅ. ĈӇ giҧi quy
Ӄt vҩn ÿӅ
này, các kӃt quҧÿo ÿҥc
tính dӉ tan cӫa kim loҥi nһng ÿӕi vӟi thӵc vұt bҵng phѭѫng pháp chiӃt cho phép sӱ
dөng ÿê so sánh vӟi lѭӧng kim loҥi nһng ÿѭӧc hút bӣi rӉ thӵc vұt. Sӱ dөng axít mҥnh
hoһc các chҩt tҥo phӭc mҥnh ÿӇ chiӃt kim loҥi nһng trong ÿҩt không cho kӃt quҧәn
ÿӏnh. Sӱ dөng NH
4
OH cho kӃt quҧ tѭѫng ÿӕi әn ÿӏnh ÿӕi vӟi viӋc xác ÿӏnh các dҥng
linh ÿӝng cӫa các nguyên tӕ vӃt. Ngày này, có rҩt nhiӅu phѭѫng pháp chiӃt ÿѭӧc sӱ
dөng trong các nghiên cӭu liên quan ÿӃn kim loҥi nһng ÿã ÿѭӧc công bӕ bӣi nhiӅu tác
giҧ. Phѭѫng pháp chiӃt thông dөng nhҩt thѭӡng ÿѭӧc thӵc hiӋn theo quy trình chiӃt
liên tөc ÿã ÿѭӧc công bӕ bӣi Tissier 1979). Khҧ năng chi
Ӄ
t hҫu hӃt các kim loҥi nһng
tӯÿҩt lӟn hѫn hҫu hӃt các nguyên tӕ thông thѭӡng (photpho: 1%, Al 2% ÿӃn 3%, Na:
0,1 ÿӃn 0,5%). Tuy nhiên, kim loҥi nһng cNJng ÿѭӧc biӃt ÿӃn liên kӃt mҥnh vӟi các vұt
chҩt humus hѫn các nguyên tӕÿã ÿѭӧc ÿӅ cұp ӣ trên.
Giӟi hҥn chӕng chӏu cӫa kim loҥi nһng trong ÿҩt là rҩt quan trӑng. Bҧng 7.3 cung
cҩp ngѭӥng ÿӝc tѭѫng
ӭng vӟi nӗ
ng ÿӝ cӫa chúng trong cây trӗng. Giӟi hҥn này thay

ÿәi tuǤ thuӝc vào loài thӵc vұt.
B̫ng 7.3. Kho̫ng gây ÿ͡c cͯa mã s͙ kim lo̩i n̿ng trong ÿ̭t
Nguyên tӕ Ngѭӥng (mg/kg)
Cu

Zn
Cd
Ni
Pb
Cr
Hg
200-400
500-5000
10-175
200-2000
500-1500
500-1500
10-1000
NhiӉm bҭn ÿҩt do các chҩt hӳu cѫ nhѭ hoá chҩt bҧo vӋ thӵc vұt cNJng phҧi ÿѭӧc
xem xét ÿӃn. Trong quá trình sӱ dөng hoá chҩt bҧo vӋ thӵc vұt, mӝt phҫn ÿѭӧc ÿѭa
vào hoһc rѫi xuӕng trӵc tiӃp xuӕng ÿҩt. Lѭӧng hҩp phө vào ÿҩt thay ÿәi theo tuyӃn và
có mӕi quan hӋ không lӟn. Sӵ tӗn tҥi cӫa HCBVTV trong ÿҩt
ÿѭӧ
c mô phӓng trong
hình 7.2.
Khi ÿi vào ÿҩt, các vұt chҩt này thay ÿәi ÿһc tính sinh hӑc lӋ thuӝc vào mӝt sӕ
tính chҩt ÿҩt, chúng bӏ chuyӇn hoá thұm trí bӏ khoáng hoá hoàn toàn. Các lӟp ÿҩt bӅ
mһt có chӭa các chҩt hӳu cѫ sӁ hҩp phө HCBVTV. Sӵ thҩm sâu cӫa chúng phө thuӝc
vào thành phҫn khoáng sét, thành phҫn Nitѫ, oxít Fe, Al và các lӛ hәng trong ÿҩt.

Nghiên cӭu vӅ các tính chҩt ăn mòn cӫa ÿҩt cNJng nhѭ viӋc xác ÿӏnh sӵ mһn hoá
ÿһc biӋt quan trong tҥi các khu vӵc khô hҥn.
B̫ng 7.4. Các ch͑ tiêu c̯n quan tr̷c ÿ͙i vͣi các nghiên cͱu cͭ th͋
Thành phүn
dinh dѭӥng

Ĉánh giá các
vұt chҩt gây ÿӝc
Ĉánh giá tính chҩt ăn
mòn ÿѭӡng ӕng
Sӵ mһn hoá
Thành phҫn cҳp hҥt
Thành phҫn nѭӟc
pH
ThӃ khӱ
Ĉӝ dүn ÿӃn
Tính chua/ kiӅm
Hӳu cѫ cácbon
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X

X
X
Na
K
Ca
Mg
Mn
Cu
Zn
Cr, Ni, Cd, Hg
Br
Mo
N tәng sӕ, N hӳu cѫ NH
4
NO
3
Phӕt pho tәng sӕ
Cl
-
SO
4
Cacbonát, Hydro cacbonat
S
HCBVTV
Ĉӝ mһn.
X
X
X
X
X

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
7.1.1. T͝ chͱc th͹c hi͏n và ph˱˯ng pháp ḽy m̳u ÿ̭t
a- Nguyên t̷c

NhiӉm bҭn ÿҩt có thӇÿӃn tӯ nhiӅu nguӗn, chҩt nhiӉm bҭn có thӇ tiӃp xúc trӵc

tiӃp, do chҩt thҧi bӕc hѫi, phát tán do gió, nѭӟc mһt và nѭӟc ngҫm. Khi nghiên cӭu
mӝt khu vӵc ÿã biӃt trѭӟc ÿѭӧc các nguӗn gây ô nhiӉm, vi trí lҩy mүu có thӇÿѭӧc lӵa
trӑn trên cѫ sӣ các thông tin xác ÿӏnh vӅ các ÿiӇm nóng, tuy nhiên, phѭѫng pháp lҩy
mүu này cҫn chú ý v
Ӆ tính chính xác cӫa các thông tin, n
Ӄu không sӁ dүn tӟi các kӃt
luұn sai lӋch.
Lӟp ÿҩt bӅ mһt có thӇ bӏ nhiӉm bҭn theo các cách sau:
x Quҧn lý rác thҧi không
ÿúng cách
x Tai nҥn, nhѭÿә tràn
x Trҫm tích không khí
x Hoҥt ÿӝng công nghiӋp
x Hoҥt ÿӝng nông nghiӋp
x v.v
Mөc ÿích nghiên cӭu cNJng
cҫn phҧi ÿѭӧc làm rõ trѭӟc khi
tiӃn hành l
ҩy mүu (mүu nông hoá,
mүu thә nhѭӡ
ng, mүu ÿánh giá
nhiӉm bҭn. Ĉӕi vӟi tӯng mөc ÿích
nghiên cӭu, thông tin cӫa ÿӏa bàn
nghiên cӭu cNJng cҫn ÿѭӧc làm rõ
nhѭ: loҥi ÿҩt ÿӝ sâu tҫng ÿҩt,
chuӛi ÿӏa hình, chuӛi khí hұu,
chuӛi sinh hӑc, chuӛi thҥch quyӇn,
diӋn tích ) ÿӇ phân biӋt ÿѭӧc tính ÿӗng nhҩt hay không ÿӗng nhҩt cӫa khu vө
c nghiên
cӭu.

Phѭѫng pháp lҩy mүu theo ÿѭӡ
ng kҿ ô có thӇ sӱ dөng ÿӕi vӟi các khu vӵc bӏ
nhiӉm bҭn trên diӋn rӝng. ĈӇ chӑn lӵa khu vӵc lҩy mүu ÿҩt mһt, kҿ ô vuông trên toàn
bӝ khu vӵc dӵÿinh lҩy mүu. Ô vuông ÿѭӧc vӁ dӵa trên cѫ sӣ vӅ các thông tin chung
cӫa khu vӵc hoһc sӱ dөng phѭѫng pháp thӕng kê (sӕ Ô ÿѭӧc lҩ
y phҧi ÿҧm bҧo tӕi
thiêu là 25% trên tәng sӕ ô, sӕ
mүu ÿѭӧc lҩy trên mӛi ô phҧi ÿҧm bҧo tӕi thiӇu là 10
mүu). Cách làm này có thӇ dүn tӟi viӋc mӝt sӕÿiӇm "nóng" bӏ bӓ qua, nhѭng kҿ ô
vuông có thӇ liên kӃt ÿѭӧc toàn bӝ các ÿiӇm lҩy mүu. HiӋn nay, khi tiӃn hành lҩy mүu
các thiӃt bӏÿӏnh vӏ toàn cҫu thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng kèm theo. Công cө này giúp cho
viӋc xây dөng các bҧn ÿӗ phân bӕ chҩt ô nhi
Ӊm tích hӧp các thông tin cho cái nhìn
tәng thӇ vӅ sӵ biӃn ÿәi chҩt lѭӧng ÿҩt theo thӡi gian do ҧnh hѭӣng cӫa các hoҥt ÿӝng
sҧn xuҩt.

TuǤ thuӝc vào mөc ÿích nghiên cӭu trӑng lѭӧng mүu ÿҩt ÿѭӧc lҩy có thӇ tӯ 300-
500 gram.
b- Dͭng cͭ ḽy m̳u, túi ÿ͹ng m̳u
Dөng cө lҩy mүu có thӇ dùng bҵng cuӕc, xҿng, hoһc các dөng cө chuyên dөng
nhѭ hình dѭӟi ÿây.
Túi dөng mүu có thӇ dùng túi plastic. Các mүu ÿҩt ÿѭӧc lҩy yêu cҫu phҧi ghi rõ
tên mүu, ÿӏa ÿiӇ
m, th
ӡi gian lҩy
c. B̫o qu̫n
CNJng giӕng nhѭÿӕi vӟi mүu nѭӟc, tuǤ thuӝc vào ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu sӁ yêu
cҫu các phѭѫng pháp bҧo quҧn mүu khác nhau. Ĉӕi vӟi các mүu phân tích các chӍ tiêu
nhѭ NO
2

-
, NO
3
-
, NH
4
+
, các chӍ tiêu vi sinh vұt phҧi ÿѭӧc bҧo quҧn trong ÿiӅu kiӋn
lҥnh ÿӇ tránh sӵ phân huӹ và hoҥt ÿӝng cӫa các vi sinh vұt trong mүu. Mүu phân tích
các chӍ tiêu này ÿòi hӓi phҧi phân tích ngay trong trҥng thái mүu tѭѫi, không qua các

bѭӟc xӱ lý sѫ bӝ sӁÿѭӧc ÿӅ cұp ӣ phҫn dѭӟi ÿây. Ĉӕi vӟi các chӍ tiêu phân tích lý hoá
hӑc khác ÿòi hӓi phҧi qua bѭӟc xӱ lý sѫ bӝ trѭӟc khi phân tích.
7.1.2. X͵ lí s˯ b͡ÿ͋ phân tích lý - hoá
7.1.2.1. Nguyên t̷c
Mүu ÿҩt khô trong không khí, hoһc trong tӫ sҩy ӣ nhiӋt ÿӝ không quá 40
0
C hoһc
làm lҥnh khô. NӃu cҫn, làm vӥÿҩt trong khi vүn còn ҭm, còn bӣ và nghiӅn lҥi sau khi
khô. Ĉҩt ÿѭӧc rây và kích thѭӟc phҫn hҥt nhӓ hѫn 2 mm ÿѭӧc chia thành tác phҫn
bҵng máy hoһc bҵng tay ÿӇ có thӇ lҩy mүu ÿҥi diӋn ÿӇ phân tích. NӃu yêu cҫu mүu nhӓ
(<2 g) ÿӇ phân tích thì cӥ hҥt có phҫn nhӓ hѫn 2 mm phҧi giâm ÿi hѫn nӳa. Các trình
tӵ cҫn thiӃt ÿѭӧ
c thӇ hi
Ӌn trong sѫÿӗ dѭӟi ÿây.

Chú ý:
1. Làm khô ӣ nhiӋt ÿӝ 40
0
C trong tӫ sҩy thích hӧp hѫn phѫi trong không khӍӣ

nhiӋt ÿӝ phòng, vì tӕc ÿӝ làm khô nhanh sӁ hҥn chӃ nhӳng thay ÿәi do hoҥt ÿӝng cӫa
vi sinh vұt.
2. Cҫn lѭu ý rҵng mӛi mӝt kiӇu xӱ lý sѫ bӝÿӇҧnh hѭӣng ÿӃn mӝt sӕ tính chҩt
ÿҩt.
3. Bҧo quҧn các mүu ÿҩt gӗm các mүu ÿã nhұn ÿѭӧc, ÿã phѫi khô trong không
khí, ÿã làm lҥnh hoһc b
ҧo quҧn trong môi trѭӡng không có ánh sáng, trong mӝt thӡi
gian dài có thӇҧnh hѭӣng ÿӃn mӝt sӕ thông sӕÿҩt ÿһc biӋt là các ÿӝ hoà tan cӫa cҧ
phҫn vô cѫ và phҫn hӳu cѫ.
4. Ĉӕi vӟi các mүu ÿҩt lҩy tӯ nguӗn ô nhiӉm, nên áp dөng các phép ÿo ÿһc biӋt,
cҫn tránh tiӃp xúc vӟi da và nӃn có các biӋn pháp ÿһc biӋt khi làm khô các mүu ÿҩt
loҥ
i này (thông gió, lѭu thông không khí).
5. Khӕi lѭӧng mүu yêu cҫu ph
ҧi có sҹn ít nhҩt 500 g ÿҩt vӯa mӟi lҩy
7.1.2.2. Thi͇t b͓, dͭng cͭ
Tӫ sҩy, tӫ lҥnh khô, máy làm vӥ, rây phҷng, máy trӝn, sàng rung, rây lѭӟi, cân
phân tích (ÿӝ chính xác tӕi thiӇu tӟi 1g).
Cách tiӃn hành
a- Mô tҧ mүu
Xem xét mүu ÿã nhұn ÿѭӧc và ghi lҥi dҥng mүu theo thuұt ngӳ thích hӧp gӗm cҧ
các chi tiӃt vӅ vұ
t ngoҥi lai, nhӳng thӵc vұt còn lҥi và các ÿһc ÿ
iӇm ÿáng lѭu ý hoһc có
liên quan khác.
b- Làm khô
Làm khô toàn bӝ trong không khӍ hoһc trong tӫ sҩy thông gió ÿã loҥi bӓ không
khí ҭm hoһc trong tӫ làm khô lҥnh. Làm khô mүu cho tӟi khi khӕi lѭӧng mүu ÿҩt giҧm
không quá 5% (m/m) trong 24 h.
ĈӇ tăng tӕc ÿӝ trong quá trình làm khô, ÿұp nhӓ các cөc ÿҩt có kích thѭӟc lӟn

hѫn (lӟn hѫn 15 mm) trong khi làm khô. Khi mүu ÿѭӧc phѫi khô trong không khí,
nghi
Ӆn nhҽ bҵng tay bҵn cách sӱ dөng búa gӛ h
ӑ mӝt cӕi giã và chày. Khi mүu ÿѭӧc
sҩy khô trong tӫ sҩy, tҥm thӡi sҩy mүu ra khӓi tӫ và xӱ lý nhѭ các trên. Các này cNJng
làm cho viӋc tác các hҥt có kích thѭӟc lӟn hѫn 2 mm dӉ dàng hѫn.
x Làm khô không khí
Dàn mӓng tҩt cҧ các vұt liӋu thành mӝt lӟp không dày quá 15 mm trên mӝt cái
khay không hút ҭm tӯÿҩt và không nhiӉm bҭn.
Chӫ yӃu là tránh ánh nҳ
ng mһt trӡi trӵc tiӃp ánh sáng mһt trӡi trӵc tiӃp có th
Ӈ tҥo

ra sӵ chênh lӋch nhiӋt ÿӝ lӟn ӣ trong mүu, ÿһc biӋt giӳa lӟp ÿҩt phía trên ÿã khô mӝt
phҫn hoһc toàn bӝ vӟi nhӳng lӟp ÿҩt phía dѭӟi vүn còn ҭm.
x Làm khô trong tӫ sҩy
Dàn mӓng tҩt cҧ các vұt liӋu thành mӝt lӟp không dày quá 15 mm trên mӝt cái
khay không hút ҭm tӯÿҩt, không nhiӉm bҭn. Ĉһt khay trong tӫ sҩy và làm khô ӣ nhiӋt
ÿӝ không cao quá 40
0
C.
c- NghiӅn và loҥi bӓ các vұt liӋu thô
x Loҥi bӓÿá
Trѭӟc khi nghiӅn phҧi loҥi bӓÿá. các mҧnh thuӹ tinh và rác v.v có kích thѭӟc
lӟn hѫn 2 mm bҵng các rây và nhһt bҵng tay. Xác ÿӏnh và ghi lҥi tәng khӕi lѭӧng mүu
khô và khӕi lѭӧng vұt liӋu nào ÿó bӏ loҥi bӓӣ bѭӟc này
x Loҥi bӓ các vұt liӋu tӵ nhiên nhӓ hѫn 2 mm
Rây vұt liӋu nh
ӓ hѫn 2 mm, ghi lҥi khӕi lѭӧng cӫa vұt liӋu lӟn và nhӓ hѫn 2 mm,
nghiӅn loҥi lӟn hѫn 2 mm, dùng máy hoһc bҵng tay trӝn ÿӅu mүu.

d- NghiӅn toàn bӝ mүu
Giҧm cӥ hҥt lӟn hѫn 2 mm
NghiӅn ÿҩt khô thành các hҥt không lӟn hѫn 2 mm bҵng các dөng cө thích hӧp.
Các dөng cө cҫn thiӃt phҧi ÿѭӧc ÿ
iӅu chinh hoһc sӱ dө
ng sao cho hҥn chӃÿӃn mӭc tӕi
thiӇu viӋc nghiӅn nhӓ các hҥt ban ÿҫu (kӃt vón và khӕi liên kӃt).
e- Rây
Có thӇ sӱ dөng rây máy hoһc bҵng tay.
f- Lҩy mүu
ĈӇ chuҭn bӏ mүu thí nghiӋm, chӭa phҫn mүu ÿѭӧc làm khô, nghiӅn nhӓ và rây
(kích thѭӟc hiӋn tҥi < 2 mүu thành các phҫn ÿҥi diӋn tӯ 200 g ÿӃn 300 g hoһc theo mӝ
t
trình tӵ thích hӧp khác. ĈӇ chuҭn b
ӏ mӝt mүu thӱ, chia mүu thí nghiӋm thành các phҫn
ÿҥi diӋn cho ÿӃn khi ÿҥt ÿѭӧc cӥ mүu yêu cҫu. Tránh viӋc tҥo bөi càng nhiӅu càng tӕt
x Lҩy mүu bҵng tay (chia tѭ)
Trӝn kӻ mүu trӝn bҵng máy hoһc bҵng tay và dàn mүu thành mӝt lӟp mӓng trên
mӝt cái khay không ҧnh hѭӣng tӟi thành phҫn cӫa mүu. Chia ÿҩt thành b
ӕn phҫn bҵng
nhau. Gӝp hai trong bӕn ph
ҫn theo ÿѭӡng chéo, loҥi bӓ hai phҫn kia. Lһp lҥi trình tӵ
này cho ÿӃn khi ÿҥt ÿѭӧc khӕi lѭӧng ÿҩt mong muӕn.
Sӱ dөng dөng cө chia mүu
Sӱ dөng loҥi hӝp có nhiӅu rãnh, chia mүu thành hai phҫn bҵng nhau.
x Lҩy mүu bҵng máy

Ĉә mүu ÿҩt vào trong phӉu cӫa thiӃt bӏ lҩy mүu, vһn chһt các chai ÿӵng mүu vào
vi trí. Khӣi ÿӝng thiӃt bӏ lҩy mүu. Sau khi lҩy mүu, ÿә nhӳng phҫn trong chai vào hӝp
ÿӵng mүu khác. Lһp lҥi trình tӵ trên nӃu cҫn

g- NghiӅn
NӃu phҧi lҩy mүu thӱ nhӓ hѫn 2 g ÿӇ phân tích, ÿiӅu thiӃt yӃu nhҩt là phҧi nghiên
nhӓ h
ѫn nӳa phҫn hҥt nhӓ hѫn 2 mm.
NghiӅn mүu ÿҩt ÿҥi diӋn cӫa ÿҩt ÿã ÿѭӧc phѫi khô, giã nhӓ và rây cho ÿӃn khi
toàn bӝ mүu lӑt qua rây 250 cm hoһc mӝt có quy ÿӏnh khác trong phѭѫng pháp thӱ.

7.2. Phân tích mӝt sӕ tính chҩt lý hoá hӑc cѫ bҧn cӫa ÿҩt
7.2.1. Thành ph̯n c˯ giͣi ÿ̭t
Ĉҩt là mӝt hӋ thӕng dӏ thӇ gӗm nhӳng phҫn tӱ khoáng, khoáng - hӳu cѫ và hӳu
cѫ có kích thѭӟc khác nhau, tӯ phân tӱÿӃn nhӳng nguyên tӕ cѫ hӑc có kích thѭӟc lӟn
nhѭ sét, limôn, cát và giăm cuӝi. Trong nghiên cӭu ÿҩt, nhiӅu khi cҫn phҧi xác ÿӏnh
kích thѭӟc cӫa nhӳng h
ӧp ph
ҫn này vӅ mһt sӕ lѭӧng và chҩt lѭӧng.
Thành phҫn cѫ giӟi có ý nghƭa quan trӑng, nó ÿһc trѭng cho nguӗn gӕc phát sinh
cӫa ÿҩt, các tính chҩt ÿҩt và ÿӝ phì cӫa ÿҩt. ViӋc phân loҥi ÿҩt vӅ cѫ bҧn cNJng dӵa vào
thành phҫn cѫ giӟi cӫa ÿҩt. Ví dө, ÿҩt cát, cát pha, ÿҩt thӏt, ÿҩt sét Ĉӕi vӟi dinh
dѭӥng cӫa cây trӗng thì thành phҫn c
ѫ giӟ
i ÿҩt lҥi càng có vai trò to lӟn, ÿҩt có thành
phҫn cѫ giӟi nһng giӳÿѭӧc nhiӅu chҩt dinh dѭӥng hѫn. NhiӅu tính chҩt vұt lý cӫa ÿҩt
nhѭÿӝ xӕp, ÿӝ trӳҭm, tính thҩm, khҧ năng giӳ khí, giӳ nhiӋt ÿӅu phө thuӝc vào
thành phҫn cѫ giӟi.
a. Phân lo̩i nhͷng nguyên t͙ c˯ h͕c trong ÿ̭t
Nguyên tӕ cѫ hӑ
c cӫa ÿҩt tӗn tҥi
ӣ 3 dҥng: Khoáng, hӳu cѫ và hӳu cѫ khoáng
(còn gӑi là humat). Trong thә nhѭӥng hӑc có nhiӅu báng phân loҥi nguyên tӕ cѫ hӑc
theo ÿӝ lӟn cӫa chúng và bҧng phân loҥi cӫa Katrinski ÿѭӧc thӯa nhұn rӝng rãi nhҩt.

Trong bҧng phân loҥi này tác giҧÿã chia thành: ÿá vөn, sӓi, cuӝi, cát, limon và sét.
B̫ng 7. 5. Phân lo̩i nhͷng nguyên t͙ c˯ h͕c cͯa ÿ̭t (theo Katrinski)
Ĉѭӡng kính (mm) Tên gӑi
>3
3-1
1 - 0,5
0,5 - 0,25
0,25 - 0,05
0,05 - 0,01
0,01 - 0,005
0,005 - 0,001
< 0,001
> 0,01
< 0,01
Phҫn ÿá vөn cӫa ÿҳt
Sӓi cuӝi
Cát thô
Cát trung bình
Cát mӏn
Limôn thô
Limôn trung bình
Limôn mӏn
Sét
Cát vұt lý
Sét vұt lý.
Tҩt cҧ nhӳng phân tӱ có kích thѭӟc lӟn hѫn 1 mm gӑi là "phҫn xѭѫng" cӫa ÿҩt,
nhӳng phҫn tӱ nhӓ hѫn nam gӑi là "Phҫn mӏn" cӫa ÿҩt. N.M. Xibicxep (1899) phân
chia nhӳng phân tӱ cӫa ÿҩt thành "cát vұt lý" - tӭc là nhӳng cҩp hҥt lӟn hѫn 0,01 mm