ĐẠI CƯƠNG VỀ CƠ THỂ SỐNG VÀ HẰNG TÍNH NỘI MÔI pps

ĐẠI CƯƠNG VỀ CƠ THỂ SỐNG VÀ
HẰNG TÍNH NỘI MÔI


1- GIỚI THIỆU:
► Cơ thể sống là một hệ thống mở, tồn tại được nhờ liên tục tiếp nhận không khí,
thức ăn, nước uống từ môi trường bên ngoài đồng thời cũng đẩy các chất thải ra
ngoài môi trường và các tế bào là đơn vị sống cơ bản.

►Mục tiêu học tập: Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng:
1. Nêu được ba đặc điểm của sự sống
2. Trình bày được vai trò của hằng tính nội môi
3. Trình bày được cơ chế điều hoà bằng thần kinh thông qua các phản xạ
4. Trình bày được cơ chế điều hoà bằng đường thể dịch
5. Trình bày được cơ chế điều hoà ngược
2-ĐẶC ĐIỂM CỦA SỰ SỐNG
►Đặc điểm thay cũ đổi mới
- Quá trình đồng hoá: Là quá trình thu nhận vật chất, chuyển vật chất thành chất
dinh dưỡng, thành những phần cấu tạo nên tế bào, giúp sinh vật tồn tại và phát
triển.
- Quá trình dị hoá: Là quá trình phân giải vật chất, giải phóng năng lượng cho cơ
thể hoạt động và thải các sản phẩm chuyển hoá ra khỏi cơ thể.
►Đặc điểm chịu kích thích
- Là khả năng đáp ứng với các tác nhân kích thích vật lý như cơ học, điện học,
quang học, nhiệt học; với các kích thích hoá học, tâm lý học biểu hiện ở mức tế
bào, cơ quan hoặc toàn bộ cơ thể.
- Cường độ tối thiểu tạo ra đáp ứng với mỗi tác nhân kích thích được gọi là
ngưỡng kích thích.
►Đặc điểm sinh sản giống mình
- Là phương thức tồn tại, duy trì nòi giống.
3 - NỘI MÔI, HẰNG TÍNH NỘI MÔI

►Nội môi:
- Khoảng 56% trọng lượng cơ thể người trưởng thành là dịch.
- Dịch nội bào: chiếm 2/3
- Dịch ngoại bào: chiếm 1/3 (huyết tương, dịch kẽ, dịch bạch huyết, dịch não tuỷ,
dịch nhãn cầu, dịch ổ khớp )
- Nội môi: môi trường bên trong cơ thể-dịch ngoại bào
"Homeostasis" : Sự ổn định nồng độ các chất trong dịch ngoại bào.

►Các chức năng cần thiết cho sự sống = duy trì hằng tính nội môi
Hệ thống bao bọc, chống đỡ và vận động: Da, cơ, xương, khớp
Hệ thống điều hòa: Hệ thần kinh và thể dịch
Hệ duy trì (tiếp nhận, tiêu hóa, chuyển hóa, vận chuyển các chất dinh dưỡng, bài
tiết các sản phẩm chuyển hóa): Hệ tuần hoàn, hô hấp, miễn dịch, tiêu hóa, dinh
dưỡng, chuyển hóa chất-năng lượng và điều nhiệt, tiết niệu, dịch cơ thể
Hệ thống sinh sản: Tồn tại, duy trì nòi giống

4- ĐIỀU HOÀ CHỨC NĂNG
►Các hệ thống chức năng tương tác với nhau qua con đường thần kinh và
thể dịch
- Sự điều hòa chức năng phụ thuộc vào 5 yếu tố: Bộ phận cảm thụ (receptor) tiếp
nhận các kích thích từ bên trong, ngoài cơ thể, chuyển về trung tâm theo đường
hướng tâm. Trung tâm điều hòa sẽ tích hợp, phân tích, đưa ra những quyết định.
Đường ly tâm sẽ dẫn truyền tín hiệu đến bộ phận đáp ứng tạo ra những thay đổi
thích hợp.
- Thường nằm trên da, niêm mạc, bề mặt khớp, thành mạch, bề mặt các tạng, cơ
quan trong cơ thể.
- Thường là dây thần kinh cảm giác hoặc dây thần kinh tự chủ.
- Vỏ não, các cấu trúc dưới vỏ và tuỷ sống.
- Thường là dây thần kinh vận động và dây thần kinh tự chủ.
- Thường là cơ hoặc tuyến.

►Điều hoà bằng đường thần kinh
Các phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện giúp cơ thể đáp ứng nhanh,
nhậy, tự động với các tác nhân kích thích bên trong và ngoài nhằm đảm bảo các
hoạt động bình thường và thống nhất
Phản xạ không điều kiện
- Có tính chất loài, bản năng, tồn tại vĩnh viễn, di truyền.
- Trung tâm của phản xạ nằm ở phần dưới của hệ thần kinh.
- Cung phản xạ cố định, phụ thuộc vào tác nhân kích thích và bộ phận nhận cảm.
Ví dụ: bú mẹ, bài tiết dịch tiêu hóa
Phản xạ có điều kiện
- Có tính chất cá thể, hình thành trong đời sống, luyện tập, có thể mất hoặc tái
thành lập, không di truyền
- Trung tâm ở vỏ não
- Cung phản xạ phức tạp, không phụ thuộc vào tác nhân kích thích và bộ phận cảm
thụ.
Ví dụ: học tập, trí nhớ
Khái niệm "điều kiện hoá" là cơ sở sinh lý học thiết lập những mối quan hệ mới
nhằm thích nghi với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội.
►Điều hoà bằng đường thể dịch
-Các chất khí trong máu
Sự thay đổi nồng độ O2, CO2 trong máu kích thích các phản xạ của hệ tuần hoàn,
hô hấp, vận động để đưa chúng về giá trị bình thường.
-Các ion trong máu
- K+, Na+, Ca2+ , Mg2+ tham gia tạo điện thế màng, điện thế hoạt động, dẫn
truyền xung động thần kinh trong sợi thần kinh và qua synap. Rối loạn nồng độ
các ion này sẽ làm mất tính ổn định của nội môi và dẫn đến rối loạn hoạt động ở
các tế bào đặc biệt là tế bào thần kinh, tế bào cơ như cơ tim, cơ vân, cơ trơn.
- Ion Fe2+ tham gia cấu tạo hemoglobin, thiếu Fe2+ sẽ gây thiếu máu
- Các ion H+, Na+, K+, bicarbonat đều đóng vai trò quan trọng trong điều hoà
pH.

-Các hormon
Đóng vai trò chủ yếu, do các các tế bào, tuyến nội tiết sản xuất, bài tiết vào máu,
tới khắp cơ thể điều hoà chức năng chuyển hoá , sinh dục-sinh sản và phát triển cơ
thể.
►Cơ chế điều hoà ngược
Thế nào là điều hoà ngược?
- Sự thay đổi hoạt động chức năng nào đó sẽ có tác dụng ngược trở lại trung tâm
điều khiển chức năng đó, tạo ra một loạt các phản ứng liên hoàn nhằm điều chỉnh
hoạt động chức năng đó trở lại bình thường.
Điều hoà ngược âm tính
- Phổ biến, duy trì hằng định nội môi
- Có tác dụng làm tăng nồng độ một chất hoặc tăng hoạt động của một cơ quan khi
nồng độ chất đó hoặc hoạt động của cơ quan đó đang giảm và ngược lại
Ví dụ, khi nồng độ CO2 trong dịch ngoại bào tăng sẽ kích thích trung tâm hô hấp,
tăng thông khí phổi, đưa nồng độ CO2 trở lại bình thường
- Hiệu suất thường được không đạt 100%.

Điều hoà ngược dương tính
- Hiếm gặp, mang tính bảo vệ, diễn ra trong thời gian ngắn, không dẫn tới sự ổn
định, có thể dẫn tới cái chết, đôi khi có lợi.
- Khi một yếu tố hoặc hoạt động chức năng của một cơ quan nào đó tăng, xảy ra
một loạt các phản ứng càng làm tăng yếu tố đó hoặc hoạt động chức năng của cơ
quan đó và ngược lại, khi đã giảm lại càng giảm thêm.
Ví dụ: đông máu, sổ thai, shock tuần hoàn …

5 - KẾT LUẬN
- Cơ thể là một tập hợp bao gồm nhiều cơ quan và hệ thống cơ quan mà đơn vị cấu
tạo là những tế bào - đơn vị của sự sống. Nếu một lượng đủ lớn tế bào chết là cơ
thể sẽ chết.
- Tất cả hoạt động chức năng đều tiến đến mục đích cuối cùng là duy trì hằng tính

nội môi.
- Mỗi tế bào, cơ quan đều có những đặc tính- chức năng riêng biệt nhưng đều liên
quan chặt chẽ với nhau trong một cơ thể thống nhất để đảm bảo cho sự tồn tại,
phát triển và tạo ra tính cá thể.