Tài liệu hướng dẫn thực tập công nhân điện tử viễn thông part 1 pdf

Xưởng Điện tử Bài 1: Hàn chì
Thực tập công nhân
Trang 1
BÀI 1
HÀN CHÌ TRÊN BOARD MẠCH

I. Mục đích yêu cầu.
- Chất lượng mối hàn là mối quan tâm rất lớn của một board mạch. Trong
thiết bị sử dụng số lượng mối hàn rất lớn, chỉ cần một mối hàn không đạt về mặt
kỹ thuật xem như board mạch, thiết bị sẽ ngưng hoạt động.
- Mối hàn thường xuyên tiếp xúc với môi trường chung quanh (oxy trong
không khí, độ ẩm, nhiệt độ…), do đó ngoài chất lượng mối hàn còn phải đảm bảo
độ bền (tuổi thọ) lâu dài.
- Bài này giúp sinh viên kết nối linh kiện đảm bảo chất lượng mối hàn, tháo
thử mạch nhanh không làm hư linh kiện và hàn đúng sơ đồ mạch.
- Sinh viên phải biết hàn chì, xác định chân linh kiện.
II. Nội dung
IC55.
Mạch phi ổn cơ bản
Hình 5.3 là mạch dao động đa hài phi ổn cơ bản dùng 555. Mạch dùng hai điện
trở và một tụ, cách nối đến các ngõ xả, thềm, nảy khác với trường hợp 555 dùng
như mạch đơn ổn.


Khi mở điện, điện thế của tụ bằng 0V tức ở dưới thềm dưới (1/3Vcc). Mức
thấp này áp dụng cho ngõ nảy (chân 2) làm mạch nảy và ngõ ra lên cao (xấp xỉ
Vcc-1,7V), đồng thời tụ nạp về hướng Vcc qua hai điện trở Rta và Rtb. Khi điện
thế của tụ đạt đến thềm trên (2/3Vcc) flip flop lật trạng thái, ngõ ra xuống thấp
(xấp xỉ 0V), transistor xả dẫn và tụ xả điện qua Rtb vào ngõ xả (chân 7) về hướng
0V. Khi điện thế của tụ đến thềm dưới (1/3Vcc) flip flop trở về trạng thái như lúc
mở điện, ngõ ra xuống thấp, transistor xả ngưng và tụ lại nạp lên về hướng Vcc

qua Rta, Rtb. Kết quả có dạng sóng vuông ở ngõ ra (chân 3). Vì tụ nạp qua hai
điện trở Rta, Rtb còn chỉ xả qua một điện trở Rtb nên dạng sóng ra không đối
t
1
= 0,693(Rt
a
+ Rt
b
)Ct
t
2
= 0,693 Rt
b
.Ct
T= t
1
+ t
1
= 0,693(Rt
a
+ 2Rt
b
)Ct
Ra
Hçnh 5.3
.01uF
Ct
Rtb
Rta
(5-15V)

Vcc
555
7
6
2
1
5
3
4
8
Nạp
xã
Xưởng Điện tử Bài 1: Hàn chì
Thực tập công nhân
Trang 2
xứng với thời gian ở mức cao t1 lâu hơn thời gian ở mức thấp t2 hay nói cách khác
dạng sóng có chu trình làm việc, mà theo định nghĩa là tỉ số thời gian ở cao t1 chia
cho chu kì T=t1+t2, trên 50%. Khi Rta rất nhỏ so với Rtb thì t1 gần bằng t2 và
dạng sóng trở nên đối xứng tức chu trình làm việc 50%, còn khi Rta rất lớn so với
Rtb chu trình làm việc tiến đến gần 100%.
Mạch đơn ổn cơ bản

Sau khi mạch được kích bởi tín hiệu kích
khởi Vi < 1/3 Vcc.
Khi có xung kích Vi tại chân 2 thì tụ C bắt đầu nạp thì điện áp ngõ ra lên
mức cao. Khi tụ nạp đến giá trị 2/3Vcc thì tụ C xã và ngõ ra xuống mức thấp đồng
thời tụ C xả. Mạch ổn định trạng thái này cho đến khi có xung âm khác.
V
c
(t) = [ V
c
(∞ ) - V
c
(0) ] (1 - exp (-(t - t
0
)/τ )) + V
c
(0)
V
c
(∞ ) = V
cc
; V
c
(0) = 0.
⇒ V
c
(t) = Vcc (1 - exp (-(t - t

0
)/τ )).
Tại thời điểm t = t
0
+ T
0
( V
c
(t
0
+ T
0
) = 2/3 Vcc.
⇒ T
0
= τ. ln 3 = 1,1 RC
Khi thực tập bài hàn lắp này, sinh viên chú ý đến số lượng linh kiện được
nhận cho từng bài thực tập.
Chất lượng mối hàn chắc chắn, bóng, ít hao chì.
Chắc chắn: Đảm bảo không hở mạch khi có chấn động hoặc sử dụng lâu
dài.
Bóng: Thể hiện nét đẹp về thẩm mỹ nhưng bóng cũng thỏa mãn hai yêu cầu
kỹ thuật là chì đã chảy được đúng nhiệt độ và nhựa thông đã che phủ đều khắp
mối hàn, bảo đảm sử dụng lâu dài.
Ít hao chì: Thể hiện ý thức tiết kiệm và tối ưu hóa mọi công việc về sau.
III. Phần thực tập cụ thể:
* Trình tự thực hiện các bước trong quá trình thực tập được tiến hành như
sau:
- Tính mạch và nêu nguyên lý hoạt động của mạch.
- Làm sạch dây nối: cạo sạch dây đồng bằng dao hay giấy nhám.

- Tráng chì đều trên bề mặt ngoài của dây đồng vừa được cạo sạch.
8 4
7
6
2
3
1 5
R
v
I

v
0
v
cc
c
.01
t
t
t
v
cc
v
i
1/3v
v
0
v
logi
v

cc
v
c
0

0

t
1
Xưởng Điện tử Bài 1: Hàn chì
Thực tập công nhân
Trang 3
- Bố trí linh kiện trên board nổi.
- Cắt dây đồng vừa tráng chì nối các chân linh kiện theo sơ đồ mạch
nguyên lý.
- Kiểm tra độ bền và bám dính đúng quy cách của các mối hàn, kiểm tra
xem các mối hàn có nối các linh kiện với nhau đúng mạch nguyên lý hay không.
- Nếu không có gì sai sót, sinh viên tiến hành sang bước kế tiếp.
- Cấp nguồn vào mạch, vận hành thử.
- Chất lượng mối hàn chắc chắn, bóng, ít hao chì, không chảy chì theo
đường đồng (mạch in).
- Hai mối hàn gần nhau chì vẫn không chạm nhau, mối hàn tròn đều.






R9
R

U4B 7408
4
5
6
R14
R
D7
VANG2
R10
R
Q6
R8
R
R6
R
VCC
Q2
U2A
74ACT74
2
3
5
6
14
4
7
1
D
CLK
Q

Q
VCC
PR
GND
CL
Q1
R11
R
D5
DO1
R4
R
D3
XANH1
VCC
D4
VANG1
U4D 7408
12
13
11
VCC
D6
XANH2
R1
U3A
7404
1 2
U4A 7408
1

2
3
D2
U4C 7408
9
10
8
U3B
7404
34
R7
R
R5
R
D1
Q4
Q3
C1C
R13
R
Q5
R3
R
U1
NE555
3
4
8
1
5

2
6
7
OUT
RST
VCC
GND
CV
TRG
THR
DSCHG
R12
R
R2
C2
U3C
7404
5 6
D8
DO2
Xưởng Điện tử Bài 2: Phân tích sơ đồ mạch
Thực tập công nhân
Trang 4
BÀI 2
PHÂN TÍCH SƠ ĐỒ MẠCH ĐIỆN TỬ

I. Mục đích yêu cầu.
- Trong sửa chữa cần phải hiểu rõ nguyên lý vận hành mạch bên trong lẫn
bên ngoài của mỗi thiết bị (cấu trúc của thiết bị), từ đó, thông qua kiến thức lý
thuyết và phân tích sơ đồ mạch, sẽ định được nơi hư hỏng khi thiết bị có sự cố.

- Sơ đồ mạch rất quan trọng trong việc sửa chữa, tuy nhiên thường thì hãng
sản xuất ít cung cấp, hay cung cấp thiếu hoặc do sử dụng lâu ngày nên sơ đồ mạch
bị hư, thất lạc. Do đó thao tác phục hồi sơ đồ mạch là rất cần thiết.
- Bài thực hành này thực hiện trong điều kiện không có sơ đồ mạch của một
board mạch đã có những linh kiện trên đó, mà dựa vào board mạch với các đường
mạch có sẵn, vị trí liên kết giữa các phần tử trong mạch để vẽ lại sơ đồ mạch
nguyên lý và phân tích nguyên lý làm việc của mạch.
II. Nội dung
Bài thực tập này giúp sinh viên luyện kỹ năng quan sát các board mạch, để
có thể tìm hiểu hoặc vẽ lại sơ đồ mạch trong một số trường hợp cần thiết, trong
lúc sửa chữa.
Các yêu cầu trước khi thực hành.
1. Giới thiệu một số phương tiện dụng cụ: VOM, Oscilloscope và các loại
máy đo khác.
*. Dụng cụ căn bản trong sửa chữa và các thao tác cần thiết
Sinh viên sẽ được giới thiệu:
- Các loại cây vit (tourne vis) paker, dẹp.
- Các loại khóa lục giác trong và ngoài có kích thước khác nhau.
- Các loại kìm (cắt, kẹp).
- Dụng cụ hút chì, mỏ hàn, giá đỡ, nhíp dao,v.v.

Hình 2.1: Dụng cụ sửa chữa
*. Các thiết bị đo cụ thể
Xưởng Điện tử Bài 2: Phân tích sơ đồ mạch
Thực tập công nhân
Trang 5
VOM, Oscilloscope, máy phát sóng sin, vuông, răng cưa, máy phát cao tầng.




Hình 2.2: Máy phát sóng và dao động ký

2. Bảo dưỡng, bảo quản thiết bị:
- Máy đo.
- Máy dùng sửa chữa.
- Sơ đồ máy.
3. An toàn trong lao động:
- Sử dụng vật dụng cách điện để tránh điện giật.
- Tiếp cận máy không có các thao tác dư thừa.
- An toàn cho phòng cháy.
Phương pháp thực hiện có thể tiến hành theo các bước sau đây:
1. Sinh viên nhận một board mạch cụ thể và tìm hiểu các linh kiện trên
board mạch.
2. Dựa theo đường mạch trên mạch in và thực hiện “ đo nóng” và “đo
nguội” trên board để vẽ các đường mạch in nối linh kiện trên board, phản
ảnh trung thực và đầy đủ trên giấy.

3. Vẽ sơ đồ mạch nguyên lý của board mạch.
4. Đưa về sơ đồ khối để hiểu cách vận hành.
5. Phân tích nguyên lý làm việc của mạch và công dụng của mạch.

III. Phần thực tập cụ thể:
Xưởng Điện tử Bài 2: Phân tích sơ đồ mạch
Thực tập công nhân
Trang 6

- Sinh viên nhận ở thầy hướng dẫn một board mạch.
- Kết hợp với kiến thức, kỹ năng tay nghề để thực hiện phục hồi sơ đồ mạch
cho máy.
- Phương tiện thực tập: VOM, Oscilloscope và các loại máy đo khác.
- Tùy thời gian nhiều ít, thầy hướng dẫn sẽ khoanh vùng cho sinh viên phục
hồi.
- An toàn trong thực tập.
- Lưu ý sinh viên các nơi dễ làm đứt, chạm mạch, đứt dây nối. Để giúp việc
phục hồi nhanh, chính xác, sinh viên không được điều chỉnh hoặc làm sai lệch
hiện trạng của máy.

Xưởng Điện tử Bài 3: Kiểm tra và sửa chữa
Thực tập công nhân
Trang 7
BÀI 3
KIỂM TRA VÀ SỬA CHỮA THIẾT BỊ

I. Mục đích yêu cầu.

- Thực tập các thao tác trước, trong và sau khi sửa chữa phải rất cẩn thận
và chính xác.

- Thực tập xác định linh kiện cụ thể trên máy so với ký hiệu trên sơ đồ
mạch và ngược lại.
- Xác định được các thông số của mỗi điểm trên sơ đồ mạch.

II. Nội dung

- Đưa sơ đồ mạch về sơ đồ khối để hiểu cách vận hành (bài 2).
- Khai thác các điểm thử và đo kiểm tra các điểm cần thiết khác trong
mạch (V, A, dạng tín hiệu, tần số, biên độ …). Mỗi điểm trên sơ đồ mạch thường
có ghi các thông số cần thiết, khi máy hư thì các thông số tại điểm này sẽ biến đổi
rất lớn, từ đó, nhờ vào các loại máy đo, sinh viên sẽ xác định cụ thể thông số sai
và suy luận ra nơi hư của máy để sửa chữa.
- Cung cấp kiến thức về phân cực các loại bán dẫn: BJT, FET, SCR, IC…
- Các bước trên sẽ giúp sinh viên nhạy bén trong đối chiếu thuận nghịch
Và giúp phản xạ chính xác trong sửa chữa.
- Giới thiệu cách phân vùng trong sơ đồ để tìm linh kiện:
Tên 201, 221, 301 …
Đối chiếu cột và hàng trên sơ đồ mạch.
Dùng mũi tên để chỉ từ đâu đến đâu.
- Ứng dụng lý thuyết mạch, lý thuyết về phân cực các loại bán dẫn, từ đó
khoanh vùng hư, đi dần đến tìm linh kiện hư (đi từ rộng sang hẹp).
- Khả năng hư của các linh kiện:
Pin: yếu, hở tiếp xúc, hết pin.
Điện trở: đứt, tăng trị số, biến màu, ít khi bị nối tắt.
Tụ điện: nổ, nối đất, rò rỉ, ít khi hở chân.
Cuộn dây: đứt.
Bán dẫn: nối tắt, rò rỉ.
Lưu ý: Các điểm đo nếu không đúng quy định có thể làm hư máy, nghiêng
mạch trống trải để đo, tránh làm chạm 2 điểm gần nhau trên mạch in, tránh
làm ngã board, không vặn (chỉnh) bất cứ nút nào khi chưa có ý kiến của thầy

hướng dẫn.
- Sau khi thực tập, đóng máy lại, tránh làm hư vỏ máy vì đưa vào không
đúng khớp.

III. Phần thực tập cụ thể:

- Các phương tiện thiết bị là VOM, oscilloscope.
Xưởng Điện tử Bài 3: Kiểm tra và sửa chữa
Thực tập công nhân
Trang 8
- Căn cứ vào sự thay đổi các thông số khi đo ở từng điểm trong máy sinh
viên sẽ suy luận khả năng hư hỏng.
- Đối với IC cần khai thác các chân sau: nguồn; ngõ vào, ra; các phân cực ở
chân khác.
- IC hư thường rất nóng và thông số ở các chân thường thay đổi rất lớn.
- An toàn trong thực tập: tránh làm chạm mạch khi đo.
Tùy thời điểm cụ thể và thực tế thị trường, sinh viên có thể thực tập công
việc khác nhưng nội dung vẫn nằm trong mảng kiến thức này
.

Hình 3.1: Mạch thực tập


Xưởng Điện tử Bài 4: Vẽ mạch in
Thực tập công nhân
Trang 9
BÀI 4
VẼ MẠCH IN DÙNG PHẦN MỀM ORCAD

I. Mục đích yêu cầu.
- Với kỹ thuật công nghệ ngày càn triễn,bản vẽ mạch điện tử được tạo ra với
sự trợ giúp của máy vi tính sẽ mang những nét đặc trưng mà cách vẽ bằng tay không
có được. Khả năng lưu trữ cập nhật dễ dàng, có thể giả lập chạy thử nghiệm mô

phỏng, chuyển từ sơ đồ nguyên lý sang thực hiện mạch in, chuẩn hóa các đường nối
mạch in và có thể giao tiếp với máy móc và công nghệ hiện đại tạo ra bản mạch in
với kỹ thuật cao.
- ORCAD 9.2 là phần mềm dùng để vẽ sơ đồ nguyên lý và mạch in điện tử
khá thông dụng hiện nay với tổ chức như sau: Bắt đầu với phần mềm Capture CIS để
vẽ sơ đồ mạch nguyên lý, sau đó liên thông với các phần mềm khác như Pspice để
thiết kế mạch điện, Layout Plus để vẽ mạch in….
- Trong phần thực tập này chỉ giới hạn dùng phần mềm ORCAD 9.2 để vẽ
mạch nguyên lý và mạch in.
Yêu cầu sinh viên
- Vẽ và thiết kế các bảng mạch in dùng cho việc ráp board mạch.
- Sinh viên sẽ được trang bị các kỹ năng vẽ và cách sử dụng phần mềm
Orcad 9 để vẽ mạch in (layout plus).
II. Nội dung
1. Các lệnh vẽ sơ đồ nguyên lý.
1.1. Lấy và đặt linh kiện.
- Để lấy kiện vào bản vẽ, dùng chuột click vào nút Place Part trên thanh
Toolbar hoặc gõ phím p từ bàn phím.