VĂN HỌC ẤN ĐỘ, NHẬT BẢN LÀO, CAMPUCHIA, Ả RẬP - CHƯƠNG 16. IỚI THIỆU VĂN HỌC Ả RẬP- HỒI GIÁO VÀ TÁC PHẨM “NGHÌN LẺ MỘT ĐÊM” doc

Ph
ần

th
ứ

t
ư

CH
Ư
Ơ
NG

XVI

G
I
Ớ
I

TH
I
ỆU

VĂN

H
ỌC

Ả

RẬP-

HỒ
I

G
I
ÁO

VÀ

TÁC

PH
ẨM

“NG
H
ÌN

LẺ

M
Ộ
T

ĐÊM”

1

-

Vù
n
g

văn

h
oá

Ả

r
ập

-

H
ồi

giáo

SƠ

L
ƯỢC

QUÁ

T
R
ÌNH

HÌNH

THÀNH

HỒI

GI
Á
O

Khi

đ
ạ
o

Gi
a

T
ô

đa
ng

b
à
nh

tr
ướ
ng

ở

ph
ươ
ng

T
â
y

t
h
ì

đ
ạ
o

H
ồ
i

x
uấ
t

hi
ệ
n

ở

vùng

các
dân

t
ộc

Ả

r
ậ
p.

N
ơ
i

đ
â

y

c
á
c

dâ
n

t
ộc

du

m
ục

A

r
ậ
p

t
h
ườ
ng

h
a

y

đ
i

đá
nh

c
ướ
p

vùng

lân

c
ậ
n
ho
ặ
c

ch
ặ
n

c
ướ
p

c
á
c

đo
à
n

t
h
ươ
ng

nhâ
n

đ
i

qua

s
a

m
ạ
c.

Đầu

t
h
ế

k
ỉ

t
h
ứ

7

họ

dầ
n

dầ
n

đ
ị
nh

c
ư
vùng

có

th
ể

l
àm

nông

nghi
ệ
p,

l
ậ
p

r
a

thị

tr
ấ
n.

Ha
i

thị

tr
ấ
n

cổ

nh
ấ
t

l
à

Medin

và

Mecque

(Mecce,

Mecca).

Dân

Ar
ậ
p

v
ốn

t
h
e
o

đa

t
h
ầ
n

g
i
á
o,

b
ấ
y

g
i
ờ

họ

t
h
ờ

m
ộ
t

m
ả
nh

thiên

th
ạ
ch

(v
ẫ
n

t
h
ạ
ch
)

.

Nhân

v
ậ
t

M
a
ho
m
e
d

(
Mahomed

có

nghĩ
a

l
à

đ
ư
ợc

t

ôn

v
i
nh
)

s
i
nh

nă
m

570

g
ầ
n
Mecce,

nhà

nghèo.

C
ậ
u

b

é

đ
i

c
hă
n

c
ừu,

l
à
m

h
ướ
ng

đạ
o

cho

c
á
c

đo

à
n

t
h
ươ
ng

nh
â
n

n
ê
n

có
d
ị
p

đ
i

nh
i
ề
u

n

ơ
i
.

M
a
ho
m
e
d

đ
ã

làm

nô

b
ộc

cho

m
ộ
t

quả

phụ

g
i
àu,

r
ồ
i

c
ướ
i

b
à

ấ
y
.

T
ừ

40

t
uổ
i
đ
ế

n

50,

M
a
ho
m
e
d

có

h
à
nh

vi

k
h
á
c

t
h
ườ
ng,

đề

x
ướ
ng

l
ố
i

s
ống

độc

t
h
â
n

.

Nhi
ề
u

ng
ườ
i

nh

ắ
c
nh
ở

đồn

đạ
i

v
ề

ông

nh
ư

m
ộ
t

s
ự

l
ạ

v
à

đ
i

ng
he

ông

g
i
ả
ng

đạ
o.

Nhi
ề
u

dâ
n

Do

T
h
á
i

bỏ

đa
th
ầ
n

g
i
á
o

m
à

tin

theo

Mahomed.

H
ọ

m
ờ
i

ông

t
ớ
i

M
e
d
i
n,

ông

ch
ưa

đ
i

m
à

g
ở
i

tí
n

đồ

đ
i
tr
ướ
c.

B
ọn

h
ào

m
ục

đ
ị
a

ph
ươ
ng

ở

M
e
cc
e

đ
ị
nh

á
m

s
á
t

ông,

đúng

đ
êm

ấ
y

ông

bỏ

tr
ốn

.

Nă
m

622

cu
ộc

đ
ào

t
ẩ
u

c
ủa

M
a
ho
m
e
d

đá
nh

dấ

u

s
ự

b
ắ
t

đầ
u

k
ỉ

ngu
yên

H
ồ
i

G
i
á
o.

T
ớ
i

M
e
d
i
n,

ông

t
ổ

ch
ức

t
ôn

g
i
á
o

m
ớ
i

t
h
ành

công,

l
ạ
i

t
ổ

ch
ức

t
h
á
nh

c
hi
ế
n

để

tr
ừn
g
ph
ạ

t

nh
ữ
ng

kẻ

chống

đạ
o.

Quân

l
í
nh

c
ủa

h
a
i

thị

tr
ấ

n

đá
nh

nh
a
u

dữ

dộ
i
,

ph
ầ
n

vì

đ
ức

t
i
n

phầ
n

vì

nhân

c
ơ

hộ
i

n
à
y

m
à

c
ướ
p

bóc.

Khi

quâ
n

củ
a

ông

c
hi
ế
n

t
h
ắ
ng,

ông

đ
ượ
c

r
ướ
c

v
ề

thị

tr
ấ

n
Mecce

quê

nhà.

V
ề

s
a
u

M
e
cc
e

đ
ượ
c

co
i

l
à

"

đ
ấ
t

t
h
á
nh"
.

Nă
m

62

t
uổ
i
,

ông

đ
ượ
c

t
o
àn

x
ứ

Ả
r
ậ
p

t
ôn

s
ùng

là

giáo

ch
ủ.

Tr
ướ
c

khi

l
â
m

chung,

ông

c
òn

đ
ể

l
ạ
i

nh
ữ
ng

l
ờ
i

g
i
ả
ng

nh
â

n

t
ừ

h
ấ
p
d
ẫ
n

.

G
i
á
o

đ
i
ề
u

c
ă
n

b
ả

n

có

t
h
ể

gọn

tr
ong

c
â
u

t
h
ứ

nh
ấ
t

"
C
hỉ

có

m
ộ
t

đức

C
h
úa

du
y

nh
ấ
t

l
à
Allah

và

m
ộ
t

tiên

tri

c
ủ
a

ng
ườ
i

l
à

Mahomed".

Câu

th
ứ

h
a
i

l
à

"
con

ng
ườ
i

ph
ả
i

phục

tùng

ý mu
ốn

c
ủa

C
h
úa

-

n
hư

t
h
ế

gọ
i

l
à

Islam

"

.

Nghi

l
ễ

cũng

đ
ơ
n

g
i
ả
n

vớ

i

bốn

đ
i
ề
u

r
ă
n

c
ơ

b
ả
n

:

-

M
ỗ
i

ng
ày

c
ầ
u

ngu
y
ệ
n

5

l
ầ
n

và

nh
ớ

t
ắ
m

r
ửa

tr
ướ

c

khi

c
ầ
u

ngu
y
ệ
n

.

-

M
ột

l
ầ
n

t
ố
i

thi
ể

u

tr
ong

đờ
i

c
ầ
n

h
à
nh

h
ươ
ng

đ
ế
n

M
e
c
que

.

-

Ki
ê
ng

r
ượ
u

và

th
ị
t

h
e
o

-

Chi
ế
n

đấ
u

vì

Chúa

s
ẽ

đ
ượ
c

l
ê
n

thi
ê
n

đà
ng

.

H
ồ
i

nhỏ

khi

l
à
m

h
ướ
ng

đ
ạ
o,

M
a
ho
m
e
d

gặ
p

m
ộ
t

gi
á

o

s
ĩ

G
i
a

T
ô

v
à

đ
i

t
h
e
o

đ
ạ
o

n
ày

.
Khi

s
ống

ở

M
ê
đ
i
n

g
ầ
n

ng
ườ
i

Do

t
h
á
i
,

ông

l
ạ
i

c
hị
u

ả
nh

h
ưở
ng

Do

thái

giáo

.

V
ậ
y

đạ

o

Hồ
i

l
à
m
ộ
t

hỗn

h
ợ
p

G
i
a

t
ô

và

Do

thái

giáo

.

Giáo

ch
ủ

-

nhà

tiên

tri

Mahomed

-

có

tài

ngo
ạ
i

g

i
a
o,

v
ừa

trí

xảo

v
ừa

có

t
h
ể

d
ùng

b
ạ
o

l
ực

,

bi
ế
t

tùy

th
ờ
i

(

khi

m
ề
m

dẻ
o

h
òa

hoãn

,

khi

t
ấ
n

công

quy
ế
t

li
ệ
t)

.







12
0

Các

qu

ốc

v
ươ
ng

H
ồ
i

g
i
á
o

đầ
u

tiên

s
ống

g
i
ả
n

d
ị

g
ươ
ng

m
ẫ
u

-

nh
ư

quốc

v
ươ
ng
Aboukark

và

Giaó

ch
ủ

Om
a

r

I

.

.

.

Dần

dầ
n

v
ề

s
a
u

m
ọ
i

quốc

v
ươ

ng

cũng

g
i
ống

nh
ư

c
á
c

v
ua
ch
úa

ph
ươ
ng

Đô
ng

khác.

Đ

ế

quốc

A

r
ậ
p

l
ạ
i

c
hi
a

r
a

t
h
ành

ba

x
ứ

:

Ai

c
ậ
p,

B
a
gh
da
d

và

Cordoue.

D
ầ
n

d
à

trung tâm

c
ủa

vùng

A

r
ậ
p

là

Iraq
,

th
ủ

đô

l
à

Baghdad

.

Nhìn

chung

v

ă
n

hó
a

v
ùng

A
r
ậ
p

ph
á
t

tr
i
ể
n

k
h
á

đề
u

do

học

t
ậ
p

v
ă
n

ho
á

t
ừ

c
á
c

vùng
xung

quanh

t
ừ

Á

s
a
ng

Â
u

tr
ong

c
á
c

cuộc

t
i
ế
p

x
úc.

T
ừ

đó

họ

đóng

góp

nhi
ề
u

s
á
ng

t
ạ
o,

ph
á
t
tri
ể
n,

t
i
ế
p

bi
ế
n

n
ề
n

văn

ho
á

kh
u

v
ực

c
ủa

họ.




TÁM

CU
ỘC

TH
Ậ
P

T
Ự

C
HI
NH

-

XUNG

Đ
Ộ
T

T
HI
ÊN

CHÚA

GIÁO

VÀ

HỒI

GI
Á
O

.

(t
ừ

t
h
ế

k
ỉ

11

đế
n

13

) T
ừ

n
ă
m

1096

đế
n

1270

x
ả
y

r
a

8

cuộc

t
h
á
nh

c
hi
ế

n

.
Ngu
y
ê
n

nh
â
n

l
à

do

x
ung

đ
ột

đức

t
i
n

c

ủa

h
a
i

t
ôn

g
i
á
o

.

K
ẻ

gâ
y

r
a

c
hi
ế
n

tr
a
nh

l
à

tí
n

đồ

đạ
o

Gi
a

T
ô

ở

T
â
y

Â
u

nhằ
m

g
i
ả
i

t
ho
á
t

t
h
á
n
h

m
ộ

ch
úa

J
e
s
u
s

do

n
gư
ờ
i

Hồ
i

G
i
á
o

c
hi
ế
m

đóng

.

T
h
á
nh

đ
ị
a

J
e
r
us
a
l
e
m

v
ốn

t
huộc

tí
n

đồ

đạ
o

Gi
a

T
ô

nh
ư
ng

đ
ế
n

t
h
ế

k
ỉ

11

nhó
m

ng
ườ
i
Th
ổ

nhĩ

kì

theo

đ
ạ
o

Hồ
i

t
ừ

T
â
n

c
ươ
ng

đ
ế
n,

t
i
êu

di
ệ
t

đế

quốc

Ả

r
ậ
p

ở

B
a
gda
d,

đe

dọ
a

t
h
ành

Constantinope

và

châu

Âu

.

.

.

và

chi
ế
m

Jerusalem.

Khi

làm

ch
ủ

x

ứ

n
ày,

h
ọ

ng
hiêm

c
ấ
m

tí
n đồ

Gi
a

T
ô

đ
i

h
ành

l
ễ
.

N
h
â
n

c
ơ

hộ
i

n
ày,

các

lãnh

chúa

phong

ki
ế
n

m
uốn

c
hi
ế
m

t
h
ê
m

đ
ấ
t
,
b
ọn

võ

sĩ

t
hí
ch

p
hi

ê
u

l
ưu

nh
ữ
ng

n
ơ
i

xa

l
ạ
,

nông

dâ
n

m
uốn

tìm

thêm

đ
ấ
t

c
ày

c
ấ
y

t
ự

do.

L
í

do
kh
á
c
:

n
gư
ờ

i

G
i
a

T
ô

ở

P
hi

ch
â
u

b
ị

ng
ườ
i

T
hổ

đá
nh

đuổ
i

n
a
y

m
uốn

phả
n

công

tr
ả

t
hù

n
gư
ờ
i
Th
ổ.

Giáo

hoàng

Urbain

II

t
ạ
i

hộ
i

ng
hị

công

g
i
á
o

C
l
e
r
m
on

ng
à
y

27

t
h
á
ng

11

nă
m

1095

đ
ã

đ
ề

x
ướ
ng

cuộc

t
h
á
nh

c
hi
ế
n

và

Pierre

L'Ermite

lãnh

đ
ạ
o

vi
ệ
c

hô

h

ào

qu
ầ
n

chúng

.

Trong

b
ả
n

t
hông

tr
i

g
ở
i

c
á
c

g
i
á
o

sĩ
,

G
i
á
o

ho
à
ng

đ
ã

h
ứa

h
ẹ
n

s
ẽ

t
h
a

t
ộ
i

cho

nh
ữ
ng

t
ộ
i
nhân

nào

tham

d
ự

c
hi
ế
n

tr
a
nh.

Vợ

con
,

tài

s
ả
n

c
ủa

c
hi
ế
n

s
ĩ

đ
ượ
c

g
i
á
o

hộ
i

b
ả
o

v
ệ

.

Nh
ữ
ng

kẻ
đó
i

k
hổ,

t

h
ấ
t

n
ghi
ệ
p,

l
ưu

m
a
nh

t
h
ừa

c
ơ

hộ
i

kéo

t
ừ

ng

đo
à
n

đ
i

c
ướ
p

g
i
ậ
t
.

Đến

đâ
u

họ

cũng

b
ị

x
ua

đuổ
i

ngu
y
ề
n

r
ủa

đế
n

đó.

H
ọ

ch
ế
t

đ
ườ
ng

c
hế
t

x
á

r
ấ
t

nhi
ề
u.

Qua

t
ớ
i

vùng

Ti
ể
u

Á
,

ít
n
gư
ờ
i

t
ho
á
t

kh
ỏ
i

t
a
y

ng
ườ
i

T
hổ

n
hĩ

kì

mà

tr
ở

v
ề
.

Trong

cu
ộc

c
hi
ế
n

tr
a
nh

d
ướ
i

ngọn

c
ờ

t
h
ậ
p

t
ự,

ngo
ài

các

lãnh

chúa

nh
ấ
t

l
à

các

lãnh chúa

Pháp

thì

không

có

qu
ốc

v
ươ
ng

n
à
o

t
h
a
m

d
ự

(
L

ãnh

chúa

là

nh
ữ
ng

n
gư
ờ
i

m
a
ng

da
nh
hi
ệ
u

qu
í

t
ộc,

c
a
i

tr
ị

t
ừn
g

v
ùng,

dư
ớ
i

qu
y
ề
n

l
ãnh

đ
ạ
o

c
ủa

quốc

v
ươ
ng

nh
ư
ng

họ

ít

khi

ch
ấ
p
hành

l
ệ
nh

quốc

v
ươ
n
g)
.

S
ố

l
í
nh

c
hí
nh

qu
i

c
ủa

đo
àn

quân

th

ậ
p

t
ự

gồ
m

m
ộ
t

tr
i
ệ
u

ng
ườ
i
.

Họ

đế
n

t
ụ

họp

tr
ướ
c
t
h
à
nh

C
on
s
t
a
n
t
i
no
pe

n
ă
m

1097

t
h

e
o

s
ự

c
hỉ

hu
y

c
ủ
a

m
ộ
t

ông

ho
àng

B
ỉ
,

công

t
ướ
c

Go
de
f
r
o
i
de

Bouillon.

T
ừ

đó

họ

t
i
ế
n

quâ
n

s
a
ng

C
h
â
u

Á
.

Khi

t
ớ
i

J
e
r
us
a
l
e
m

ph
ầ
n

bị

quâ
n

T
hổ

t
i
êu

di
ệ
t
,
ph
ầ
n

vì

thi
ế
u

n
ướ
c

uống,

họ

ch
ế
t

gầ
n

hế
t
.

S
ố

tàn

quân

còn

kho
ả
ng

bốn

chục

ng
àn.

Nh
ờ

đức
t
i
n

t
húc

đ
ẩ
y
,

họ

qu
y
ế
t

li

ệ
t

t
ấ
n

cô
ng

Jerusalem

và

khi

chi
ế
m

đ
ượ
c

t
h
ành,

h
ọ

t
ổ

ch
ức

vùng
này

thành

m
ộ
t

quốc

g
i
a

phong

k
i
ế
n

k

i
ể
u

C
h
â
u

Âu,

gồ
m

c
á
c

l
ãnh

th
ổ

E
de
ss
e
,

Ant
i
och
e

và
Tr
i
po
li
.

N
hư
ng

c
á
c

x
ứ

n
ày

l
ạ
i

x
ung

độ
t

v
ớ
i

nh
a
u.

Quốc

v
ươ
ng

m
ớ
i

J
e
r
us
a
l

e
m

k
hông

đủ

k
h
ả
n
ă
ng

ch
ế

n
gự

c
á
c

ch
ư

h
ầ

u

b
ở
i

họ

t
h
e
o

đuổ
i

c
á
c

đ
ườ
ng

l
ố
i

c
hí

nh

tr
ị

r
i
êng.

Lúc

này,

vùng

Jerusalem

b
ị

t
ấ
n

công

t
ừ

n

hi
ề
u

phí
a
.

Ho
à
ng

đ
ế

Al
e
xi
s

ở

t
h
ành
C
on
s
t
a

n
t
i
no
pe

dùng

đủ

m
ọ
i

c
á
ch

g
i
ành

l
ạ
i

xứ

Ant
i

och
e
,

c
òn

ng
ườ
i

Hồ
i

g
i
á
o

t
h
ì

mu
ốn

l
ấ
y l
ạ

i

nh
ữ
ng

đấ
t

đa
i

m
à

h
ọ

đ
ã

m
ấ
t
.

R
ồ
i

ng
ườ
i

T
hổ

phả
n

công,

đá
nh

ph
á

c
á
c

v
ùng

l
a

t
i

nh

(v
ùng






12
1

G
i
a

T
ô

g
i
á
o
)
.

Nă
m

1146,

họ

c
hi
ế
m

x
ứ

E
de
ss
e
,

x
u
a

đuổ
i

tí
n

đồ

G
i
a

T
ô

r
a

kh
ỏ
i

m
ộ
t

ph
ầ
n

xứ

s
ở

v
à

h
ă
m

dọ
a

x
ứ

Ant
i
och
e
.

Nhi
ề
u

cuộc

c
hi
ế
n

tr
a
nh

t
h
ành

chi
ế
n

l
ạ
i

t
i
ế
p

d
i
ễ
n

.

Cu
ộc

c
hi

ế
n

tr
a
nh

t
h
ậ
p

t
ự

t
h
ứ

4

x
ả
y

r
a

n
ă

m

1202
-1204.

L
ầ
n

n
ày

quân

th
ậ
p

t
ự

kh
ông
ti
ế
n

vào

Ai

C
ậ
p

và

Palestine

mà

l
ạ
i

đ
á
nh

ph
á

t
h
ành

Constantinope,

phá

h
ủ
y

đế

quốc

Hy L
ạ
p,

t
h
ành

l
ậ
p

đế

quốc

L
a

T
i
nh

p
hí
a

Đô
ng

(
Đế

quốc

n
ày

t
ồn

t
ạ
i

đ
ượ
c

trên

n

ửa

t
h
ế

k
ỉ

đế
n

1261).

Tr
ong

l
úc

đá
nh

t
h
à
nh

C
on

s
t
a
n
t
i
no
pe
,

quâ
n

t
h
ậ
p

t
ự

tham

tàn

man

r
ợ

.

Họ

đậ
p

ph
á

c
á
c
di

s
ả
n

ngh
ệ

t
h
uậ
t

để

l

ấ
y

ngọc

vàng

châu

báu,

n
ấ
u

c
ả

t
ượ
ng

đồng

và

nh
ữ
ng

t
á
c

ph
ẩ
m

đ
i
êu
kh
ắ
c

cổ

x
ưa

đ
ể

đúc

t
i
ề
n

.

L
ầ
n

t
h
ứ

5

quâ
n

t
h
ậ
p

t
ự

đá
nh

x
ứ

Ai

C
ậ
p

nh
ư
ng

kh
ông

k
ế
t

quả

.

L
ầ
n

t
h
ứ

6

ho
à
ng

đ
ế

F
r
e
de
r
i
c

II

kh
ông

đá
nh

m
à

t
h
ươ
ng

ngh
ị

v
ớ
i

tí
n

đồ

đạ
o

H
ồ
i

,

xi
n
cho

tí
n

đồ

Gi
a

T
ô

đ
ượ
c

h
ành

l
ễ

ở

J
e
r
us
a
l
e
m

.

L
ầ
n

t
h
ứ

7

và

8

cu
ộc

c
hi
ế
n

củ
a

quâ
n

t
h

ậ
p

t
ự

do

S
a
i
n
t

L
o
ui
s

đ
i
ề
u

khi
ể
n

l
ạ

i

bị

t
hấ
t

b
ạ
i

th
ả
m

hạ
i

-

v
à

đó

l
à

l

ầ
n

cuố
i

c
ùng

.

Chi
ế
n

tr
a
nh

t
h
ậ
p

t
ự

c
hi
nh

ph
á
t

s
i
nh

vì

lí

do

tín

ng
ưỡ
ng

nh
ư
ng

k
ế
t

quả

c
ủa

t
á
m

cuộc
chi
ế
n

ấ
y

c
hỉ

l
à
m

cho

đ
ức

t
i

n

c
ủa

G
i
a

t
ô

g
i
á
o

g
i
ả
m

đ
i

v
à

t
h

á
nh

đ
ị
a

J
e
r
us
a
l
e
m

vẫn

k
hông
đư
ợ
c

g
i
ả
i

t

ho
á
t
.

T
h
ậ
t

r
a

b
a
n

đ
ầ
u

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

t

ha
m

dự

c
hi
ế
n

tr
a
nh

t
h
ậ
p

t
ự

đề
u

có

m
ộ
t

đức
tin

h
ồn

nhi
ên

v
ề

đạ
o

Gi
a

T
ô.

H
ọ

h
ưở
ng

ứ

ng

l
ờ
i

kêu

g
ọ
i

c
ủa

giaó

hoàng

m
ộ
t

c
á
ch

t
h
ành

th
ực
và

s
ẵ
n

s
àng

nh
ậ
n

g
i
á
o

ho
à
ng

l
à
m

ngư

ờ
i

h
ướ
ng

đạ
o.

Nh
ưn
g

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

t
i
ế
p

t
ục

t
h
a
m
chi
ế
n

l
ạ
i

l
ợ
i

dụng

đức

t
i
n

để

k
i
ế
m

l
ợ
i

khi
ế
n

đức

t
i
n

bị

tàn

phá.

Nh
ữ
ng

cuộc

t
h
ậ

p

t
ự

v
ề

s
a
u đ
ã

mang

tính

ch
ấ
t

c
hí
nh

tr
ị

và

kinh

t
ế

h
ơ
n

l
à

đ
ức

t
i
n

.

Hàng

ngàn

lãnh

chúa,

võ

sĩ

ph
ả
i

bỏ

m
ạ
ng.

Nhi
ề
u

nh
à

quí

t
ộc

ph
ả
i

c

hị
u

ph
á

s
ả
n

k
i
ệ
t qu
ệ

tr
ở

t
h
ành

dân

nghèo.

Trái

l

ạ
i

g
i
a
i

c
ấ
p

t
h
ươ
ng

nhâ
n

t
h
à
nh

t
h
ị

nhờ

c
hi
ế
n

tr
a
nh

m
à

giàu lên.

H
ọ

đ
ã

b
ỏ

t
i
ề
n

cho

l
ãnh

chúa

đá
nh

g
i
ặ
c

n
ên

h
ọ

c
hi

phố
i

đ
ượ
c

l
ãnh

chúa

ho
ặ
c

t
ho
át

ly kh
ỏ
i

kề
m

kẹp

củ
a

bọn

n
à
y

và

t
ă
ng

c
ườ
ng

u
y

qu
y
ề
n

c
ủa

họ.

Chí
nh

phủ

l

ãnh

chúa

y
ế
u

đ
i

t
h
ì chính

ph
ủ

quâ
n

chủ

tr
ung

ươ
ng

m

ạ
nh

l
ên,

c
ủng

cố

v
à

b
à
nh

tr
ướ
ng.

N
h
ìn

chung

chi
ế

n

tr
a
nh
làm

ch
ế

độ

phong

ki
ế
n

s
u
y

y
ế
u

đ
i

.

V
ề

k
i
nh

t
ế
,

quâ
n

t
h
ậ
p

t
ự

c
hi
ế
m

h
ả

i

c
ả
ng

l
ớ
n

ở

S
yr
i
e

t
ạ
o

đi
ề
u

k
i
ệ
n

cho

c
á
c

đô

t
h
ị
Venice,

Jaine,

Pisc

phát

tri
ể
n

m
ạ
nh.

C
á
c

h
ả
i

c
ả
ng

M
a
r
s
e
ill
e
,

B
a
r
c
e
l
on
a

ho
ạ
t

động

l
ạ
i

đ
ượ
c
nh
ờ

con

đ
ườ
ng

h
àng

h
ả
i

T
â
y

ph
ươ
ng

v
à

Đô
ng

ph
ươ
ng

k
h
a
i

t
hông.

T
h
ươ
ng

ng
hi
ệ

p

c
á
c

n
ướ
c
chung

qua
nh

v
ùng

Đ
ị
a

Tr
ung

Hả
i

thị
nh

v
ượ
ng

và

l
ấ
n

á
t

c
á
c

tr
ung

t
â
m

t
h
ươ
ng

m

ạ
i

ở

đạ
i

l
ục.
S
ả
n

ph
ẩ
m

ph
ươ
ng

Đô
ng

tr
à
n

v

ề

ch
â
u

Â
u

nh
ấ
t

l
à

vào

h
ả
i

c
ả
ng

Ý

(
I

t
a
li
a
)
.

T
h
ươ
ng

nhâ
n

t
ả
i
v
ề

n
ào

là

th
ả
m

qu
í
,

g
ươ
ng

s
o
i
,

đồ

đạ
c,

khí

g
i
ớ
i

ch
ạ
m

k

h
ắ
c

c
ẩ
n

ngọc

vàng,

v
ả
i

qu
í
,

l
ụa
nhung.

Nh
ữ
ng

dâ
n

t
ộc

T
â
y

Â
u

s
a
u

khi

ti
ế
p

x
úc

v
ớ
i

n
ề

n

văn

m
i
nh

ph
ươ
ng

Đô
ng

c
a
o

h
ơ
n

đ
ã
h
ọc

đ
ượ

c

c
ả

l
ố
i

s
ống

phong

l
ưu

c
a
o

nh
ã

nên

r
ấ
t

ưa

t
h
í
ch

nh
ữ
ng

t
h
ứ

x
a

xỉ

ph
ẩ
m

n
ày.

Chi
ế
n

tranh

th
ậ
p

t
ự

l
àm

cho

chính

tr
ị

s
u
y

y
ế
u

đồng

t

h
ờ
i

có

l
ợ
i

cho

công

t
h
ươ
ng

ng
hi
ệ
p

ph
á
t

tr
i

ể
n
và

m
ộ
t

l
ầ
n

n
ữa

c
hí
nh

n
ề
n

công

t
h
ươ
ng

n
à
y

l
ạ
i

g
i
ế
t

ch
ế
t

h
ẳ
n

ch
ế

độ

phong

k
i

ế
n.

G
i
a
i

c
ấ
p

t
h
ị
dân

l
ớ
n

m
ạ
nh

đủ

s
ức

đ
ươ
ng

đ
ầ
u

vớ
i

g
i
ớ
i

l
ãnh

chúa

phong

ki
ế
n.

Họ

x

â
y

dự
ng

m
ộ
t

n
ề
n

k
i
nh
t
ế

t
ư

b
ả
n,

họ

l

ũng

đo
ạ
n

n
ề
n

k
i
nh

t
ế

nông

ng
hi
ệ
p

phong

k
i
ế
n

và

t
ổ

ch
ức

m
ộ
t

l
ự
c

l
ượ
ng

c
hí
nh
tr
ị

m
ớ
i

l
ấ
n

á
t

ch
ính

quy
ề
n

phong

k
i
ế
n

để

m
ộ
t

ng
ày

kia

h
ọ

l
àm

cách

m
ạ
ng

l
ậ
t

đổ

c
hí
nh
quy
ề
n

đó,

t
h
ành

l
ậ
p

m
ộ
t

xã

h
ộ
i

kh
á
c
-

xã

h
ộ
i

dựa

tr
ê
n

công

t
h
ươ
n
g

làm

n
ề
n

t
ả
ng
.



2

–

Hai

tác

ph
ẩm

văn

h
ọc

tiêu

bi
ể
u





KINH

CORAN

Kinh

c
ủa

Đạo

Hồ
i

(
I
s
l
a
m
i
s
m
)

gồ
m

114

ch
ươ
ng

(x
ur
a
t)

.

M
ỗ
i

x
ur
a
t

g
ồ
m

nhi
ề
u

a
i
a
t

(
c
â
u

t

h
ơ
)
.

T
o
à
n

bộ

cuốn

k
i
nh

có

6

219

c
â
u

t
h

ơ
.

M
ỗ
i

ch
ươ
ng

có

m
ộ
t

t
i
ê
u

đ
ề

l
à

ch
ủ

đề

b
àn
lu
ậ
n,

nh
ìn

chung

n
ộ
i

dung

c
á
c

ch
ươ
ng

k
hông

nh
ấ
t

quá
n

.




12
2

C
h
ươ
ng

đ
ầ
u

d
ài

nh
ấ

t

gầ
n

nh
ư

t
ó
m

t
ắ
t

t
o
àn

b
ộ

nộ
i

dung

k
i

nh

C
o
r
a
n.

C
á
c

nh
à

th
ầ
n

h
ọc

Hồ
i

g
i
á
o

co
i

c
hươ
ng

đ
ầ
u

nh
ư

m
ộ
t

quy
ể
n

"
bổn

k
i
nh
"

(k
i
nh

gốc
)
.

Kinh

Coran

g
ồ
m

nh
ữ
ng

b
ài

truy
ề
n

g
i
á

o,

l
uậ
t

l
ệ

v
à

qu
i

đ
ị
nh

ng
hi

l
ễ

t
h
ờ

cúng,

nh
ữ
ng
l
ờ
i

ni
ệ
m

chú

và

c
ầ
u

ngu
y
ệ
n,

nh
ữ
ng

tr

u
y
ệ
n

g
i
á
o

h
uấ
n

và

ng
ụ

ngôn

do

M
oh
a
m
e
d

-

n
gư
ờ
i
đư
ợ
c

T
h
ượ
ng

đế

Al
l
a
h

g
i
a
o

phó

s

ứ

m
ệ
nh

t
i
ên

tri

và

truy
ề
n

g
i
ả
ng

t
ôn

g
i
á
o.

Tr
ướ
c

h
ế
t
M
oh
a
m
e
d

đư
ợ
c

"
thiên

kh
ả
i

t
i
ên

tri",

làm

m
ộ
t

thiên

s
ứ

x
uống

tr
ầ
n

tr
uy
ề
n

đạ
t

l
ờ

i

T
h
ượ
ng

đế

.
Mohamed

ghi

nh
ớ

n
hữ
ng

l
ờ
i

ấ
y

.

Kinh

Coran

ghi

l
ạ
i

h
a
i

t
h
ờ
i

kì

truy
ề
n

g
i
á
o

c
ủa

nh
à

tiên

tri

Mohamed,

c
ũng

l
à

hai

l
ầ
n
thiên

kh
ả
i

:

t
h
ờ
i

kì

ở

M
e
cc
a

và

th
ờ
i

kì

ở

M
e
d
i
n,

k
ho
ả
ng

n
ă
m

610
-632

.

.

.Khi

Mohamed

còn s
ống,

ch
ưa

có

k

i
nh

C
o
r
a
n,

ông

t
ự

t
a
y

g
hi

ch
é
p

l
ờ
i

tr

u
y
ề
n

g
i
á
o

c
ủa

m
ình.

Sau

khi

ông

qua
đ
ờ
i

(
632)

c
hi
ế
n

h
ữu

c
ủa

ông

m
ớ
i

g
hi

ch
é
p

t
h
à
nh

v

ă
n

b
ả
n.

Vă
n

bả
n

s
ớ
m

nh
ấ
t

c
òn

l
ưu

g
i
ữ

đư
ợ
c

qu
ãng

th
ế

k
ỉ

7

-

8.

Nă
m

1923

ở

C
a
i
r

o

Ai

c
ậ
p

g
i
á
o

hộ
i

I
s
l
a
m

ch
uẩ
n

hó
a

l

ầ
n

cuố
i

v
ă
n
b
ả
n,

qu
i

đ
ị
nh

kế
t

c
ấ
u,

qui

t

ắ
c

đọc,

c
hí
nh

t
ả
.
v
.
v…

cho

ph
ù

h
ợ
p

v
ớ
i

s

ự

ph
á
t

tr
i
ể
n

c
ủa

ngôn
ng
ữ

Ả

r
ậ
p

.

N
ộ
i

dung

k
i
nh

C
o
r
a
n

nhằ
m

chống

l
ạ
i

ch
ế

độ

công

xã

nguyên

th
ủ
y

và

h
ệ

t
ư

t
ưở
ng
c
ủa

nó,

v
ớ
i

t
ậ
p

t
ục

l
ễ

ng
hi

t
ôn

g
i
á
o

ngu
yên

th
ủ
y

nh
ư

ng
ẫu

t
ư
ợng

gi
áo,

đa

t
hần

gi
áo

,

ch
ống
quan

h
ệ

ch
ậ
t

h
ẹ

p

c
ủa

bộ

l
ạ
c,

chống

c
hi
ế
n

tr
a
nh

c
ướ
p

bóc

và

tr
ả

t
h
ù

n
ợ

m
á
u.

Ki
nh

C
o
r
a
n

đ
ã

th
ầ
n

t
há
nh

hó
a

s
ự

bấ
t

b
ình

đ
ẳ
ng

tr
ong

t
h
ế

g
i
ớ

i

Ã

r
ậ
p

,

khẳng

đ
ị
nh
quy
ề
n

t
ư

h
ữu

tài

s
ả
n

,

x
á
c

đ
ị
nh

qua
n

hệ

á
p

b
ức

bóc

l
ột

gi
ữa

ng
ườ
i

g
i
àu

k
ẻ

ngh
è
o

,

đ
ặ
c

bi
ệ
t
gi
ữa

n
a
m

và

n
ữ

g
i
ớ
i

.

Nó

kh
ẳ
ng

đ
ị
nh

t
ư

t
ưở
ng

"
nh
ấ
t

t
h
ầ
n

g
i
á
o
"

-

ch
ỉ

có

đấ
ng

Al
l
a
h

l
à

cao
quí

nh
ấ
t

-

là

ngu
ồn

gốc

c
ủa

s
ự

s
ống.

C

ơ

s
ở

t
ư

t
ưở
ng

tr
i
ế
t

học

c
ủa

Hồ
i

G
i
á
o

l
à

tinh

th
ầ
n

củ
a
truy
ệ
n

kể
,

ng
ụ

ngôn

nh
ư
:

s
ự

s
á
ng

t
ạ
o

t
h
ê

gian,

t
ộ
i

ngu
yên

th
ủ
y

,

ng
ày

t
ậ
n

t
h
ế

,

v
.
v…th
ậ
t

r
a
b
ắ
t

nguồn

t
ừ

t
ư

t
ưở
ng

t
ôn

g
i
á
o

tr
i
ế
t

học

Anh
.

N
hữn
g

t
ư

t

ưở
ng

n
à
y

đ
ã

t
ừn
g

l
ưu

h
à
nh

tr
ong c
á
c

g
i
á
o

phá
i

đ
ạ
o

Do

t
h
á
i

v
à

Đ
ạ
o

Thiên

chúa

r
ồ
i
.

C
á
c

g
i
á
o

phá
i

n
à
y

đ
ã

coi

kinh

Coran

là
m
ộ
t

t
ôn

g
i
á
o

v
à

ph
á
t

s
i
nh

r
a

đ
ạ
o

I
s
l

a
m

.

Thêm

m
ộ
t

nguồn

đóng

góp

n
ữa

l
à

tôn

giáo

Doroastrer

c

ủa

ng
ườ
i

I
r
a
n

t
ừ

t
h
ờ
i

cổ

đạ
i

(th
ế

k
ỉ

7

tr
.

C
N)

và

quan

ni
ệ
m

M
a
li
ch

l
à

v
ị

t
h
ầ

n

c
ầ
m

đầ
u

â
m

phủ

-

di

s
ả
n

c
ủa

Do

t
h
á

i

g
i
á
o
và

Thiên

chúa

giáo…
G
i
a

t
à
i

v
ă
n

hó
a

dâ
n

g
i
a
n

c
ủa

Ả

r
ậ
p

cũng

góp

ph
ầ
n

c
ấ
u

t
h
ành

b
ộ

k
i
nh
Coran.

Trong

b
ộ

k
i
nh

có

đủ

s
ự

tr
uy
ề
n

g
i
ả
ng

v
ề

thi
ê
n

đư
ờ
ng

,

đ
ị
a

ngục

,

ng
ày

sám

h
ố
i
,

ng
ày
phán

xét

cu
ố
i

c
ùng,

v
ề

A

d
a
m

và

Eva,

Jesus

Christ

…

nghĩ
a

l
à

nh
ữ
ng

c
hấ
t

li
ệ
u

tr
u
y
ề

n
thuy
ế
t

c
ủa

Ki
nh

T
há
nh

thiên

chúa

giáo

.

KINH

CORAN

không

trình

bày

m
ộ
t

c
á
ch

h
ệ

t
hống

g
i
a
ó

đi
ề
u

c
ủa

Đạo.

N
ó

c
hỉ

đặ
t
c
ơ

s
ở

cho

đức

t
i
n

để

s
a
u

n

ày

các

nhà

th
ầ
n

học

ph
á
t

tr
i
ể
n

và

xây

d
ự
ng

h

ệ

t
hống

.

Ph
ầ
n

l
ớ
n

văn

b
ả
n

k
i
nh

C
o
r
a
n

t
ườ
ng

t
h
uậ
t

nh
ữ
ng

cuộc

l
uậ
n

c
hi
ế
n

g
i
ữa

đ

ức

t
h
á
nh
Allah

v
ớ
i

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

chống

đố
i

đạ
o

ho
ặ

c

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

c
òn

do

d
ự

ch
ưa

t
i
n

đ
ạ
o.

Tr

ong
kinh

có

nh
ữ
ng

l
ờ
i

nh
ạ
o

b
á
ng

công

kí
ch

nh
ữ
ng

"
d
ị

g
i
á
o
"

nh
ư

Do

t
h
á
i

g
i
á
o

v
à

Thi
ê

n

ch
úa
giáo.

Nhi
ề
u

chỗ

nộ
i

dung

k
hông

nhấ
t

quá
n,

m
ơ

hồ,

l
ộn

x
ộn,

m
â
u

t
h
uẫ
n,

k
hó

hi
ể
u.

Đó
c
ũng

l
à

quá

trình

hình

thành

t
ư

t
ưở
ng

c
ủa

nh
à

tiên

tri

Mohamed

và

s

ự

tìm

tòi

cách

di
ễ
n

đạ
t t
ư

t
ưở
ng

m
ớ
i

.

T
ừ

đó

đ
òi

h
ỏ
i

c
á
c

nh
à

truy
ề
n

g
i
á
o

ph
ả
i

b
ình

lu
ậ
n

và

chú

gi
ả
i

k
i
nh

C
o
r
a
n

KINH

CORAN

gây

ả

nh

h
ưở
ng

l
ớ
n

đố
i

v
ớ
i

s
ự

ph
á
t

tr
i
ể
n

t

ư

t
ưở
ng

v
ă
n

hó
a
,

tri
ế
t

học,
đ
ạ
o

đức
,

l
uậ
t

ph
á
p

ở

c
á
c

n
ướ
c

Ả

r
ậ
p.

Ki
nh

C
o
r
a
n

tr

ướ
c

h
ế
t

l
à

tr
ướ
c

t
á
c

t
ôn

g
i
á
o

và

lu
ậ

t

ph
á
p,

và

c
ũng

l
à

tác

ph
ẩ
m

văn

học
đ
ầ
u

t
i
ên

c
ủa

n
ề
n

v
ă
n

học

Ả
r
ậ
p.

Ảnh

h
ưở
ng

c
ủa

C
o

r
a
n

v
ớ
i

v
ă
n

học

c
á
c

n
ướ
c

Hồ
i

g
i
á
o
ph

ươ
ng

Đô
ng

cũng

t
ươ
ng

đươ
ng

nh
ư

Ki
nh

T
h
á
nh

đố
i

vớ

i

v
ă
n

học

ph
ươ
ng

T
â
y

.






12
3

T
ừ

t

h
ế

k
ỉ

11
-
12,

ki
nh

C
o
r
a
n

đư
ợ
c

d
ị
ch

r
a

h
ầ
u

h
ế
t

c
á
c

ngôn

ng
ữ

Ả

r
ậ
p.

C
h
â
u

Â
u

d
ị
ch
k
i
nh

C
o
r
a
n

đ
ể

ng
hiên

c
ứu

t
ừ

t
h
ế

kỉ

19.

Kinh

Coran

ph
ả
n

á
nh

m
ộ
t

ch
ặ
ng

đ
ườ
ng

c
ủa

lị
ch

s
ử

t
ư

t
ưở
ng

nh
â
n

l
o
ạ
i

và

l
ị
ch

s
ử

t
ôn

giáo.




NGHÌN

LẺ

M
Ộ
T

ĐÊ
M


Đư
ợ
c

kể

vào

kho

ả
ng

tr
ướ
c

s
a
u

n
ă
m

1400,

t
ậ
p

tr
u
y
ệ
n

dâ
n

g
i
a
n

đồ

s
ộ

đ
ượ
c

s
á
ng

t
á
c
tr
ê
n

c
á
c

đ

ấ
t

n
ướ
c

c
ủa

c
á
c

ho
à
ng

đ
ế

Ả

r
ậ
p

-

c

á
c

n
ướ
c

nó
i

n
gữ

h
ệ

Ấn-

Â
u.

S
a
u

đó

l
ạ
i

đ
ượ
c

bổ
sung

qua

nhi
ề
u

t
h
ế

k
ỉ
,

l
ưu

tr
uy
ề
n

r
ộng

rãi

ở

c
á
c

n
ướ
c

I
r
a
n,

I
r
ă
c

,

Ai
c
ậ

p,

E
t
i
op
i
a

.

.

.

r
ồ
i

l
a
n
ra

kh
ắ
p

vùng

Trung

c
ậ
n

Đô
ng.

C
uố
i

t
h
ế

k
ỉ

14,

bộ

tr
uy
ệ
n

đ

ượ
c

đ
ị
nh

h
ình

.

L
ầ
n

đầ
u

t
i
ên

b
ộ

tr
uy
ệ
n

đư
ợ
c

công

bố

ở

ch
â
u

Â
u

(
1704

-1709)

trong

b
ả
n

d

ị
ch

t
i
ế
ng
Pháp,

g
ồ
m

12

t
ậ
p

c
ủa

học

gi
ả

Ant
o
i

n
e

Ga
ll
a
nd.

S
a
u

đó

b
ả
n

t
i
ế
ng

Phá
p

đ
ượ
c

chu
y
ể
n

d
ị
ch
sang

nhi
ề
u

t
h
ứ

t
i
ế
ng

k
h
á
c

trên

th
ế

gi
ớ
i

.

Nghìn

l
ẻ

một

đ
êm

là

m
ộ
t

h
ệ

t
hống

tr
u
y
ệ
n

cổ

x
o
a
y

qua
nh

m
ộ
t

c
â
u

chu
y
ệ
n

h
ạ
t

nh
â
n

.

Đâ
y

l
à

s
ự

học

t
ậ
p

kế
t

c
ấ

u

que
n

t
huộc

c
ủa

nh
ữ
ng

bộ

tr
uy
ệ
n

cổ

Ấ
n

Độ

. Ngà

y

x
ưa

ở

m
i
ề
n

Đô
ng

Ả

r
ậ
p

có

m
ộ
t

nh
à

vua

tên

Sariya,

vì

bà

hoàng

h
ậ
u

ngo
ạ
i

tình

n
ê
n

ông

v
u

a

c
ă
m

gh
é
t

t
ấ
t

c
ả

phụ

n
ữ.

Tí
nh

n
ế
t

ông

tr
ở

n
ên

hung

d
ữ

tàn

b
ạ
o.

Để

t
hỏ
a

nỗ
i

h
ờ
n

c
ă
m

phụ

n
ữ,

ông

đặ
t

r
a

l
u
ậ
t

l
ệ
:

m
ỗ
i

ng
à
y

ông

c
ướ
i

m
ộ
t

t
h
i
ế
u

n
ữ,

s
á
ng

s
ớ
m

hô
m

s
a
u

đe
m

đ
i
hành

quy
ế
t…

Đã

có

bao

nhiêu

cô

gái

tr
ẻ

ch
ế
t

t
h
ê

th
ả
m
,

dâ
n

chúng

kh
ắ
p

n
ơ
i

ho
a
ng

m
a
ng

l
o
s
ợ
,

nhữ
ng

ng
ườ
i

có

con

gá
i

đẹ
p

dắ
t

d
í
u

con

ch
á
u

tìm

n
ơ
i

tr
ốn

tr
á
nh,

nh
ư
ng

t
h
ậ
t

kh
ó

t
ho
á
t
kh
ỏ
i

b
àn

tay

khát

máu

c
ủa

nh

à

vua

.

S
ắ
p

đế
n

l
ượ
t

n
à
ng

S
e
h
e
r
a
z
a
t

con

gá
i

xi
nh

đ
ẹ
p

c
ủa

vị

qua
n

đạ
i

t
hầ
n

ph
ả

i

đ
i

nộp
mình

cho

nhà

vua.

Quan

đ
ạ
i

th
ầ
n

buồn

r
ầ
u

v
ô

h
ạ
n,

cố

tìm

cách

che

gi
ấ
u

con

m
ình

nên

ngày
đê
m

l
o

l
ắ
ng

m
ấ
t

ă
n

m
ấ
t

ngủ.

Ông

nó
i

t
h
ự
c

s
ự

tình

v
ớ
i

con

gá
i

để

b
à
n

c
á
ch

đố
i

phó

.

Seherazat

là

cô

gái

thông

minh

tài

trí

giàu

ngh
ị

l
ự
c

n
ên

nàng

an

ủ
i

ch
a

k
hu
yên

cha

c
ứ

yên tâm

d
ẫ
n

n
àng

vào

tri
ề

u

vì

nàng

đ
ã

có

m
ưu

k
ế

.

N
à
ng

đe
m

t
h
e
o

cô

e
m

gá
i

nhỏ

,

dự

đ
ị
nh

s
ẽ
thay

nhau

k
ể

chu
y

ệ
n

cho

nh
à

vua

nghe.

M
ỗ
i

đ
êm

m
ột

tr
uy
ệ
n

,

nh

ư
ng

ch
ưa

h
ế
t

đ
êm

thì

cô k
ể

s
a
ng

tr
u
y
ệ
n

k
ế

t
i
ế
p,

tr
ờ
i

s
á
ng

c
â
u

chu
y
ệ
n

h
ấ
p

dẫ
n

ch
ưa

k
ể

x
ong.

M
ỗ
i

c
â
u

chu
y
ệ
n

c
òn
li
ê
n

qua
n

đ
ế
n

chu
y
ệ
n

sau

khi
ế
n

nh
à

vua

không

th
ể

dứt.

S
u

ốt

m
ộ
t

ngh
ìn

l
ẻ

m
ộ
t

đ
êm

v
ớ
i

tài nh
ớ

chu
y
ệ
n

và

tài

k
ể

h
ấ
p

dẫ
n

c
ủa

n
àng,

v
ớ
i

s
ức

m
ạ

nh

c
ả
m

hó
a

c
ủa

nh
ữ
ng

nhâ
n

v
ậ
t

phụ

n
ữ
trong

truy

ệ
n,

nh
à

v
u
a

S
a
r
i
y
a

đư
ợ
c

đ
ưa

v
à
o

m
ộ

t

t
h
ế

g
i
ớ
i

kỳ

t
hú

,

khi
ế
n

ông

t
a

s
u
y

ngh
ĩ
ng
hi
ê
m

t
úc

hơ
n,

th
ấ
u

đá
o

h
ơ
n

v
ề

con

ng
ườ
i
.

N
h
à

v
ua

đ
ã

nguôi

quên

m
ố
i

hậ
n

c
ủa

m

ình

và tuyên

b
ố

b
ãi

b
ỏ

l
ệ
nh

tàn

b
ạ
o

b
a

n
ă
m

tr
ướ
c,

c
hí
nh

t
h
ức

c
ướ
i

S
e
h
e
r
a
z
a
t

l
àm

hoàng

h
ậ
u

Nh
ư

m
ọ
i

tr
u
y
ệ
n

k
ể

dâ
n

g
i
a
n,

Nghìn

L
ẻ

M
ột

Đêm

ph
ả
n

á
nh

ngu
y
ệ
n

v
ọng

v
à

ướ
c

m
ơ
c
ủa

dâ
n

chúng

tr
ong

một

xã

h
ộ
i

bị

á
p

b
ức

c

ùng

kh
ổ.

Họ

c
hỉ

m
ong

t
h
á
i

b
ình

yên

ấ
m
,

m
a
y

m
ắ
n

h
ạ
nh

phúc.

N
h
ư

c
á
c

tr
uy
ệ
n

Cu
ộc

h
ành

trình

trên

bi
ể
n

của

thuy
ề
n

t
r
ư
ởng

X
i
nbat,
A
ll
ahdanh

và

cây

đè

n

t
hần,

N
g
ư
ờ
i

câu

cá

vớ
i

v
ị

t
hần,

Con

ng
ự
a

t
hần

k
ì

.v.v.

.

.

Nhi
ề
u
truy
ệ
n

phả
n

á
nh

bả
n

ch
ấ

t

t
ố
t

đ
ẹ
p

c
ủa

ng
ư
ờ
i

l
a
o

động

c
ầ
n

cù

ch
ă
m

ch
ỉ
,

ki
ê
n

c
ườ
ng

dũng
c
ả
m

t
hông

m
i
nh

tài

trí,

giàu

lòng

th
ươ
ng

n
gư
ờ
i

.

Ali

Baba

và

b
ốn

mư
ơ
i

t
ê
n

c
ư
ớp

.

Truy
ệ
n

k
ể

m
ộ
t

cô

gá
i

nô

l
ệ

t
ê
n

l
à

M
o
r
ga
n

đ
ã

c
ứu

s
ống

g
i
a

đ
ình

bác

ti
ề
u

phu

Al
i

B
a
b
a

t
ho
á
t

kh
ỏ
i

b
à
n

t

a
y

độc

á
c

c
ủa

tê
n

c
ướ
p

Ha
t

x
a
nh

.

Nghìn

l

ẻ

một

đ
êm

còn

t
ậ
p

tr
ung

v
ạ
ch

tr
ầ
n

t
ộ
i

á
c

c
ủa

v
ua

ch
úa
,

qua
n

ch
ứ
c,

phú
t
h
ươ
ng,

phù

t
hủ
y
,

bọn

bóc

l
ộ
t
,

nh
a
m

hi
ể
m

tàn

ác

Truy
ệ
n

n
ào

c

ũng

t
h
ể

hi
ệ
n

c
hâ
n

l
ý

thi
ệ
n
th
ắ
ng

á
c,

ở

hi

ề
n

gặ
p

l
ành

mang

ý

nghĩ
a

g
i
á
o

dục

c
ả
m

hó
a

con

ng
ườ
i
.

Tuy

nhiên

Nghìn

L
ẻ

M
ộ
t

Đêm

c
ũng

c
òn

có

nh
ữ
ng

nh
ượ
c

đ
i
ể
m

nh
ư

m
ê

tí
n

d
ị

đo
a
n,

mù

quáng

tin

vào

s
ố

m
ệ
nh,

l
o

s
ợ

tr
ờ
i

đấ
t

qu
ỷ

t
h
ầ
n

khi
ế
n

cho

tr
uy
ệ
n

tr
ở

n
ên

li

kì

huy
ề
n

bí




12
4

thi
ế
u

tí
nh

hi
ệ
n

t
h
ực
.

Đ
i
ề
u

qua

n

tr
ọng

nhấ
t

l
à

b
ộ

tr
u
y
ệ
n

đ
ã

mô

t
ả

đ
ượ

c

c
ả

m
ộ
t

t
h
ế

g
i
ớ
i

m
uôn
m
ặ
t

đa

d
ạ
ng

c
ủa

đờ
i

s
ống

c
á
c

dâ
n

t
ộc

Ả

r
ậ
p

t
h
ờ
i

Tr
ung

cổ

m
ộ
t

c
á
ch

rõ

nét

và

sinh

động

nh
ờ
óc

t
ưở
ng

t
ượ
ng

phong

phú.

Đủ

m
ọ
i

l
o
ạ
i

nh
â
n

v
ậ
t

tr
ong

xã

h
ộ
i

Ả

r
ậ
p

,

nh
ữ
ng

phong

c
ả
nh
r
ộng

l
ớ
n

l
uôn

l
uôn

t
h
a
y

đổ
i
,

nh
ữ
ng

s
ự

k
i
ệ
n

ga
y

c
ấ
n

li

kì

.

Ngh
ệ

t
h
uậ
t

dẫ
n

dắ
t

c
â
u

chuy

ệ
n
r
ấ
t

ho
àn

ch
ỉ
nh

,

đột

x
uấ
t

b
ấ
t

n
gờ
,

ph

ức

t
ạ
p

m
à

ch
ặ
t

ch
ẽ

t
ừ

c
á
c

tình

ti
ế
t

,

ngôn

n
gữ

kể

và

t
ả
th
ậ
t

điêu

luy
ệ
n,

nh
ư

nh
à

v
ă

n

M
.Go
r
ki

nh
ậ
n

x
é
t

:

“
ngôn

ng
ữ

N
gh
ìn

L
ẻ

M
ột

Đêm

là

nh
ữ
ng
s
ợ
i

t
ơ

muôn

màu

l
an

t
ỏa

khắp

bốn

ph
ư
ơng

t
r
ờ
i
,

m
ột

t
ấm

t
hảm

t
ừ

ngữ

đẹ
p

l
ạ

l
ùng

ph
ủ

t
r
ên m
ặt

đất

“.

Tác

ph
ẩ
m

qu
a

t
a
y

nhi

ề
u

ng
ườ
i

kể

và

chép

nên

nhi
ề
u

tr
uy
ệ
n

k
hông

c
òn

gi
ữ
nguyên

b
ả
n

gốc

m
à

b
ị

ph
a

t
ạ
p

v
ớ
i

nh
ữ
ng

y
ế
u

t
ố

tr
u
y
ệ
n

n
gắ
n

hi
ệ
n

đạ
i

.

T
ừ

khi

r
a

đờ
i

đế
n

n
a
y
,

Ng
h
ìn

L
ẻ

M
ộ
t

Đ
ê
m

đ
ã

tr
ở

t
h
ành

tài

s
ả
n

v
ă
n

hó
a

chung

củ
a
nhân

lo
ạ
i
,

gây

ả
nh

h
ưở
ng

l
ớ
n

t
ừ

Đ
ông

s
a
ng

T
â

y
.

nhi
ề
u

ng
ườ
i

đ
ã

s
ử

dụng

c
ốt

tr
uy
ệ
n

Ngh
ìn
L

ẻ

M
ộ
t

Đ
ê
m

đ
ể

s
á
ng

t
á
c

l
ạ
i

phóng

t
á
c

t
h
ành

k
ị
ch

b
a
ll
e
t
,

phim

tr
uy
ệ
n,

p
hi
m

ho
ạ
t

h
ình,

ca

v
ũ
k
ị
ch

.
v
.
v

.

.

.

TÍNH

TH
ỐNG

NHẤ
T

K
HÔNG

P
HÂ
N

B
I
Ệ
T

DÂN

T
ỘC

QUỐC

G
I
A

C
Ủ
A

B
Ộ

TRUY
Ệ
N

:

Do

s
ự

gi
a
o

l
ưu

m
ạ
nh

m
ẽ

(
l
à
m

ă
n,

buôn

b
á
n

m
ậ
t

thi
ế
t

g
i
ữa

c
á
c

dâ
n

t

ộc

Ả

r
ậ
p

và

do
cùng

chung

tí
n

n
gư
ỡ
ng

Đạo

Hồ
i
,

nh

ữ
ng

tr
u
y
ệ
n

cổ

Ả

r
ậ
p

k
hông

ph
â
n

bi
ệ
t

quốc

gi
a

dâ
n

t
ộc
mà

tr
ở

n
ên

tác

ph
ẩ
m

chung

c
ủa

kh
u

v
ực
.

Đó

l
à

đ
i
ề
u

độc

đá
o

c
ủa

bộ

tr
uy
ệ
n

n

ày

.




H
ư
ớ
n
g

dẫn

ôn

t
ập

phần

văn

h
ọc

Ả

r

ập



1.

Trình

bày

k
ế
t

c
ấ
u

c
ủa

“
Ng
h
ìn

l
ẻ

m

ộ
t

đ
êm”

.

Ý

nghĩ
a

thi

ph
á
p

c
ủa

kế
t

c
ấ
u

đó.

2.

Đ
ọc

kỹ

3

tr
uy
ệ
n

li
ên

hoàn

“Chuy
ế
n

du

h
ành

c

ủ
a

t
hu
y
ề
n

tr
ưở
ng

X
i
n

bá
t
”
,

t
hu
y
ế
t

trình

v
ề

các

v
ấ
n

đề

s
a
u

:

+

Khát

v
ọng

k
i
nh

t
ế

c
ủa

ng
ườ
i

Ả

r
ậ
p

?

+

M
ẫ
u

ng
ườ
i

l
í

t

ư
ỏng

c
ủa

v
ùng

đ
ấ
t

Ả

ậ
p

?

+

Ý

nghĩ
a

con

s

ố

3

?

3.

Đ
ọc

tr
uy
ệ
n

“
Al
l
a
h
da
nh

v
à

c
â
y

đ
è
n

t
h
ầ
n
”
,

trình

bày

các

v
ấ
n

đề

s
a
u

:

+Thân

ph
ậ
n

ng
ườ
i

l
a
o

động

b
ình

dân

.

+

Tình

yêu

lãng

m
ạ
n

củ
a

công

ch
úa

và

c
ả
m

x
úc

t
hẩ
m

m
ỹ

tr

ong

tình

yêu

c
ủa
n
gư
ờ
i

ph
ụ

n
ữ

Ả

r
ậ
p

.

4.

Đ

ọc

tr
uy
ệ
n

“
Al
i
baba

và

b
ốn

m
ươ
i

t
ê
n

c
ướ
p”
,

a
nh

c
hị

s
u
y

ng
hĩ

g
ì

v
ề

h
ình

t
ượ
ng

nh
â
n

v
ậ
t

n
ữ

c
hính:

cô

M
or
gi
a
ne

(
l
òng

nhân

ái,

trí

tu
ệ

,

quả

c
ả
m



)
.

5.

Ch
ứ
ng

m
i
nh

r
ằ
ng

“
ẩ
n

ức

s
a

m
ạ
c
”

nh
ư

m
ộ
t

đặ
c

đ
i
ể
m

thi

p
há

p

c
ủa

tr
u
y
ệ
n

cổ

“
Ng
h
ìn

l
ẻ

m
ộ
t

đê
m
”
.

6.

S
o

s
á
nh

tí
nh

“
v
ă
n

ho
á

v
ùn
g”

c
ủa

“
Ng
h

ìn

l
ẻ

m
ộ
t

đ
êm”

v
ớ
i

“
Tr
u
y
ệ
n

cổ

Gr
i
m
“

c
ủa

Đức

















12
5


ĐỌC

TH
ÊM

1



1.

TỤNG

CA

US
H
A

-

N
Ữ

TH
ẦN

RẠNG

ĐÔNG

(

trích

kinh

Rig

Veda)

1.

Ánh

s
áng

đang

t
ớ
i

k
ìa,

ánh

sáng

đ
ẹ
p

nhất

t
r
ong

m
ọi

nguồn

ánh

s
áng.

Ánh

s
áng

sinh

sôi,

lan

t
ỏa,

ngập

t
r
àn.

Bóng

đêm

đang

l
ui

chân

đ
ể

mặt

t
r
ờ
i

bừng

dậy,

nh
ư
ờng

không

gi
an

cho

buổi

s
ớ
m

chào

đờ
i
.

2.

Nàng

hi
ệ

n

r
a

k
ìa,

R
ạng

Đông

t
ư
ơ
i

t
ắn,

l
àn

da

tr
ắng

s

áng

t
r
ong,

t
r
ư
ớc

N
àng,

cô

e
m

Bóng

Đê
m

da

đe
n

r

ờ
i

gót

k
hỏi

nơ
i

c
ư

ngụ.

Hai

ch
ị

e
m

bất

t
ử
,

t
he
o

bước

nhau,

t
hay

đổi

s
ắc

m
àu

và

cùng

ti
ế
n

v
ề

phí
a

t
r
ư
ớc.

3.

C
hung

bước

t
r
ê
n

đường

xa

tít

t
ắp,

đ

ư
ợc

các

t
hần

li
nh

dạy

bảo,

hai

nữ

t
hần

nối
gót

nhau

đi
.

C
ùng

t
ư
ơ
i

đ
ẹ
p,

khác

m
àu

da

nhưng

chung

phận

s
ự
.

Đêm

tối

vớ
i

R
ạng

Đông

không

cãi

c
ọ

bất

h
òa

song

c
ũng

kh
ông

ở

c
ùng

nhau.

4.

Ôi

Usha,

chúng

tôi

ngưỡng

mộ

N
àng,

ngườ
i

dẫn

dắt

những

âm

t
hanh

v
ui

v
ẻ
.

Trong

ánh

sáng

chói

lọi
,

N
àng

m
ở

r
ộng

cổng

t
r
ờ
i
.

Th
ứ
c

t
ỉ
nh

t
o
àn

v
ũ

t

r
ụ,

N
àng

làm

phát

l
ộ

vô

v
àn

kho

báu

th
ế

gi
an:

N
àng

đánh

t
h
ứ
c

mọi

s
i
nh

li
nh

t
r
ê
n

t
r
ái

đ
ất
.

5.

N
àng

bước

t
ớ
i

những

ai

đang

m
ê

man

vùi

ng
ủ
:

k
ẻ

do

v
ui

t
hú,

k
ẻ

bở
i

giàu

sang,

ngườ
i

v
ì

tín

ng
ư
ỡng.

Ảo

mộng

t
r
i
ề
n

mi
ên

tối

t
ăm

c
he

mắt

họ:

R
ạng

Đ

ông

đ
ã

đ
ế
n,

gi
ác

t
ỉ
nh

khắp

muôn
ngườ
i
.

6.

Đây

k
ẻ

c
hi
ế
m

đị
a

v
ị
,

k
i
a

ng
ư
ờ
i

tìm

vinh

quang,

ng
ư
ờ

i

n
ày

khát

l
ộc

tài,

k
ẻ

khác

say

công

vi
ệ
c.

Ai

n
ấy

t
he
o

đuổi

nghề

nghi
ệ
p

r
i
êng

mình,

còn

b
ổn

phận

R
ạng

Đông,

N
àng

đánh

th
ứ
c

t
ất

cả.

7.

Chúng

ta

th
ấy

N
àng

trên

cao

kia,

trong

sáng,

con

gái

c
ủa

Bầu

t
r
ờ
i
,

cô

t
h
i
ế
u

nữ

tr
ẻ

t
r
ung,

ử
ng

hồng

t
r
ong

x
i
êm

y

r
ự
c

r
ỡ.

Nàng,

bà

chúa

c
ủa

mọi

tài

nguyên

trên

t
r
ái

đ
ất
,

r
ạng

ngờ
i

t
ư
ơ
i

t
r
ẻ
,

đang

s
oi

c
hi
ế
u

chúng

ta,

R
ạng

Đông

l
ộng

l
ẫy,

buổ
i

s
ớ
m

mai

n
ày.

8.

N
àng,

ngườ
i

đầu

t
i

ên

c
ủa

những

Ban

Mai

bất

t
ử

r
ồi

đây

s
ẽ

đế
n

vớ
i

chúng

t
a,
đang

t
he
o

bước

những

B
ình

Minh

đ
ã

ra

đi

ngày

t
r

ư
ớc.

Ôi

Usha,

b
ừ
ng

l
ê
n,

t
ăng

k
hí

l
ự
c

cho

muôn

loài

sinh

s
ống

–

Và

v
ớ
i

cả

những

ng
ư
ờ
i

đ
ã

ch
ế
t
, x

i
n

đánh

t
h
ứ
c

họ

k
hỏi

gi
ấc

ngủ

m
ơ

m
òng.



2.

CHANDOGYA

UPANISHAD

(

trích

trong

Kinh

Upanisad)

Chandogya

Upanishad

g
ồ
m

8

ch
ươ
ng.

S
a

u

h
a
i

c
hươ
ng

đ
ầ
u

b
àn

v
ề

m
ộ
t

s
ố

v
ấ
n

đề

ng
hi

t
h
ức
t
ế

l
ễ

,

c
á
c

ch
ươ
ng

còn

l
ạ
i

b
àn

v
ề

b
ả
n

ch
ấ
t

c
ủa

Br
a
hm
a
n.

C
húng

t
ô
i

trí
ch

d
ướ
i

đâ
y

m
ộ
t

s
ố
m
ục

(
ph
ầ
n
)

c
ủa

ch

ươ
ng

6

t
huộc

v
ề

b
ài

thuy
ế
t

g
i
ả
ng

c
ủa

Udd
Al
l
a

hka

A
r
u
ni

cho

S
v
e
t
a
ke
t
u

(
con

tr
a
i

đồng

t
h
ờ

i

l
à

h
ọc

trò

c
ủa

ôn
g)
,

li
ê
n

qua
n

đ
ế
n

tí
nh

du
y

nhấ
t
,

b
ấ
t

bi
ế
n

c
ủa

Br
a
hm
a
n,
đư
ợ
c

m
i

nh

h
ọ
a

b
ằ
ng

h
àng

lo
ạ
t

c
á
c

t
hí

dụ.

2.1.

Khanda

th
ứ

m
ư
ờ
i



1.

“Này

con

trai

ta,

nh
ữ
ng

d
òng

sông

kia

đang

chảy,

con

s
ông

phí
a

đông

(
nh
ư

s
ông
H
ằng)

chảy

v
ề

h

ư
ớng

t
ây.

C
húng

bắt

nguồn

t
ừ

bi
ể
n

r
ồi

l
ại

đổ

r
a

bi
ể
n

(
v
ì

nh
ữ
ng

đám

mây đ
ã

l
ấy

hơ
i

nước

t
ừ

n

ư
ớc

của

bi
ể
n

bốc

lên

tr
ờ
i

r
ồi

gở
i

t
r
ả

l
ại

chúng

cho

bi
ể
n

d
ư
ớ
i

dạng
mư
a)
.

C
húng

t
r
ở

n
ên

chính

bi
ể
n

cả.

V
à

khi

nh
ữ
ng

con

s
ông

đó

ở

t
r
ong

bi
ể

n,

nhập

v
ào

làm m
ột

vớ
i

bi
ể
n

cả,

không

s
ao

bi
ế
t

đ
ư

ợc,

t
a

l
à

sông

này

hay

sông

kia

”.

2.

“C
ũng

nh
ư

vậy,

con

ạ,

mọi

t
ạo

v
ật

s
au

k
hi

s
i
n
h

Xu
ất

t
ừ

Thực

T
ại

cũng

không

bi
ế
t
c
hí
nh

chúng

đ
ã

tr
ở

v
ề

t
ừ

Thực

T
ại
.

N
hững

t
ạo

v
ật

đó

d
ù

gi
ờ

đây

l
à

gì

đi

n
ữ
a,

s
ư

t
ử

hay

chó
sói,

l
ợn

hay

gi
un

dế
,

r
uồi

hay

muỗi
,



t
ấ
t

cả

chúng

đề
u

x
uất

phát

t
ừ

Thực

T
ại

”
.

3.

“
Đó,

c
hí
nh

đó

l
à

c
ái

bản

c
hất

t
ế

v
i

,

t
ất

cả

nh
ữ
ng

g
ì

t
ồn

tại

đề
u

có

t
ự

ng
ã

c
ủa
mình

trong

cái

đó.

C
ái

đó

l
à

Th
ự
c

T
ại
.

C
ái

đó

l
à

T
ự

N
g
ã

và

con,

Svetaketu,

con

c
ũng

l
à

cái
đó”
.

“

Thưa

cha,

l
àm

ơn

gi
ảng

g
i
ải

t
h
êm

n
ữ
a

cho

c
on”
.

N
g
ư
ờ
i

con

nói
.

“
Đư
ợc
”

cha

t
r
ả

l
ờ
i
.

2.2

–

Khanda

th
ứ

m
ư
ờ
i

m
ột

1.

“N
ế
u

ai

đó

đ
ị
nh

đốn

ngang

r
ễ

của

một

c
ái

cây

l
ớn,

nó

ứ
a

nhựa

nh
ư
ng

vẫn

s
ống.
N
ế
u

anh

t
a

đốn

ngang

t
hân

cây,

nó

ứ
a

nh
ự
a

nh

ư
ng

vẫn

s
ống.

T
ự

N
g
ã

s
ống

động

l
an

t
ỏa,
thâm

nh
ập

c
ái

cây

đó

k
hi
ế
n

nó

đứng

v
ữ
ng

ch
ãi,

h
ấp

t
hụ

c

hất

di
nh

d
ư
ỡng

v
à

vui

thú”.

2.

“
N
hưng

n
ế
u

cu
ộc

s

ống

(
T
ự

N
g
ã

s
ống

động)

r
ờ
i

k
hỏi

một

c
ành

nhánh

nào

c
ủa cây,

nhánh

cây

đó

s
ẽ

tàn

lụi
,

nế
u

T
ự

N
g
ã

lìa

b
ỏ

c
ành

th
ứ

hai
,

c
ành

ấy

phải

úa

hé
o,

nế
u

T
ự
Ngã

lìa

b
ỏ

c
ành

th
ứ

ba,

c
ành

này

c
ũng

r
ã

r
ờ
i
.

N
ế
u

t
ự

ng
ã

r
ờ
i

bỏ

t
o
àn

b
ộ

c
ái

cây,

cả

cây

s
ẽ
ch
ế
t
.

C
ũng

đúng

như

vậy

đó,

con

t
r
ai

t
a

ạ,

h
ãy

bi
ế
t

t
hế
”
.

V
ì

v
ậy

ng
ư
ờ
i

cha

nói
.

3.

“Cái

thân

xác

này

s
ẽ

tàn

t
ạ

v
à

s
ẽ

c
hế
t

k
hi

T
ự

N
g
ã

s
ống

động

r
ờ
i

k
hỏi

nó,

T
ự

N
g
ã s
ống

động

t
h
ì

không

ch
ế
t
”

“
Đó,

c
hí
nh

đó

l
à

c
ái

bản

c

hất

t
ế

v
i
,

t
ất

cả

những

g
ì

t
ồn

tại

đề
u

có

t

ự

ng
ã

c
ủa

mình

t
r
ong

c
ái

đó.

C
ái

đó

l
à

Th
ự
c

Tạ
i
.

C
ái

đó

l
à

T
ự

N
g
ã

và

con,

Svetaketu,

con

c
ũng

l
à

c
ái

đó”
.

“
Thưa

cha,

l
àm

ơn

gi
ảng

g
i
ải

t
h
êm

n
ữ
a

cho

c
on”
.

N
g
ư
ờ
i

con

nói
.

“
Đư
ợc
”

cha

t

r
ả

l
ờ
i
.

2.3

–

Khanda

th
ứ

m
ư
ờ
i

h
ai

1.

“Hãy

mang

v
ề

đây

một

t
r
ái

v
ả”

“
Thưa

cha,

nó

đây
”

“Hãy

b
ử
a

nó

ra”

“
Thưa

cha,

con

đ
ã

b
ử
a

r
ồi
”

“Con

th
ấy

g
ì

trong

đó?”

“Nh
ữ
ng

c
ái

hạt

r
ất

nhỏ

ạ”

“Hãy

b
ử
a

một

hạt

”

“
C
on

đ
ã

b
ử
a

một

hạt
,

t
h
ư
a

C
ha”

“Con

th
ấy

g
ì

trong

đó?”

“Không

gì

c
ả

ạ,

t
h
ư
a

C
ha”

1.

N
gườ
i

C
ha

nói
:
”
C
on

t
r
ai

của

t
a,

c
ái

bản

c
hất

t
ế

v
i

m
à

con

không

th
ể

nhận

t
hấy, c
hí
nh

nó

đ
ã

làm

cho

cây

v
ả

t
o

l
ớn

k
i
a

t
ồn

t
ạ
i
”
.

3.
”
C
on

ơ
i

,

h
ãy

tin

đi
ề
u

đó.

Đó,

c
hí
nh

đó

l
à

cái

b
ản

c

hất

t
ế

v
i
,

t
ất

cả

những

g
ì

t
ồn

tại
đ
ề
u

có

t

ự

ng
ã

c
ủa

m
ình

trong

cái

đó.

C
ái

đó

l
à

Th
ự
c

T

ại
.

C
ái

đó

l
à

T
ự

N
g
ã

và

con, Svetaketu,

con

c
ũng

l
à

c
ái

đó”
.

“
Thưa

cha,

l
àm

ơn

gi
ảng

g
i
ải

t
h
êm

n
ữ
a

cho

c
on”
.

N
g
ư
ờ
i

con

nói
.

“
Đư
ợc
”

cha

t
r
ả

l

ờ
i
.






12
2

.4

–

Khanda

th
ứ

m
ư
ờ
i

ba

1.

“Hãy

th
ả

muối

này

vào

nước

r
ồi

s
áng

mai

đế
n

gặp

t
a”
N
gườ

i

con

l
àm

như

cha

bảo.

N
gườ
i

cha

nói
:

“
Hãy

mang

đưa

t

at

chỗ

muối

con

đ
ã

cho

vào

n
ư
ớc

đ
êm

qua”.

N
gườ
i

con

tìm

ki
ế
m

nh
ư
ng

không

t
hấy,

t
ất

nhi
ên,

vì

muối

đ
ã

hòa

tan

trong

n
ư
ớc.

2.

N
gườ
i

cha

nói
:

“
Hãy

n
ế
m

n
ư
ớc

đó

ở

t
r
ên

b
ề

mặt.

N
ó

t
hế

n
ào?” Con

tr
ả

l
ờ
i
:
”

N
ó

mặn

ạ”
.

“Hãy

n
ế
m

n
ư
ớc

đó

ở

khoảng

gi
ữ
a.

T
hế

n
ào?”

“
Thưa,

m
ặn

ạ”

“Hãy

n
ế
m

n
ư
ớc

đó

ở

đáy,

t
hế

n
ào?”

“M
ặn,

t
h
ư
a

c
ha”

Cha

b
ảo:

“
Đổ

n
ư
ớc

đó

đi

và

đ
ế
n

gặp

t
a

đây
”
.

N
gườ
i

con

đổ

n
ư
ớc

đi

nh
ư
ng

mu
ối

vẫn

t
ồn

tại

m
ãi

mãi.

Khi

ấy

ng
ư
ờ
i

cha

bảo:

“
Ở

đây

cũng

t
hế
,

con

ạ,

không

ngờ

v
ự
c

g
ì

n
ữ

a,

con

không

nh
ận

bi
ế
t

đ
ư
ợc

Thực

T
ại

(
Sat
)

nh
ư
ng

t
h
ự
c

r
a

nó

vẫn

t
ồn

tại
”
.

3.

“
Đó,

c
hí
nh

đó

l
à

c
ái

bản

c
hất

t
ế

v
i
,

t
ất

cả

những

g
ì

t
ồn

tại

đề
u

có

t
ự

ng
ã

c
ủa

m
ình t
r
ong

c
ái

đó.

C
ái

đó

l
à

Th
ự
c

T
ại
.

C
ái

đó

l
à

T
ự

N
g
ã

và

con,

Svetaketu,

con

c
ũng

l
à
c
ái

đó”
.

TIỂU

DẪN

Di
ễ
n

đ
à
n

t

ư

t
ưở
ng

củ
a

Ấn

D
ộ,

cho

đ
ế
n

gầ
n

h
ế
t

n
ửa

đầ
u

thiên

niên

kỷ

t
h
ứ

nh
ấ
t

tr
ướ
c
công

nguyên,

v
ề

c
ơ

b
ả
n

l
à

s
ự

độc

t
ho
ạ
i

c
ủa

t
ôn

g
i
á
o,

tr
i

ế
t

học,

v
ă
n

học,

đạ
o

đức
,

c
hí
nh
th
ống

B
Al
l
a
hm
on

.

Khi

b
ướ
c

s
a
ng

t
h
ế

kỷ

t
h
ứ

V
I

tr
ướ
c

công

ngu
yên

thì

b
ắ
t

đầ
u

chu
y
ể
n
m
ạ
nh

t
h
à
nh

đố
i

t

ho
ạ
i
.

Đã

xu
ấ
t

hi
ệ
n

nhi
ề
u

p
hong

trào

r
ộng

l
ớ
n

vớ
i

c
á
c

l
ãnh

t
ụ

t
i
nh

t
h
ầ
n

x
uấ
t
s
ắ
c

dũng

c
ả
m

phủ

nh
ậ
n

h
ệ

t
hống

đẳ
ng

c
ấ
p

và

nghi

l

ễ

tr
ong

t
ôn

g
i
á
o

B
Al
l
a
hm
on,

đặ
t

l
ạ
i

v
ấ
n đ

ề

đố
i

vớ
i

c
á
c

ng
hiên

c
ứu

s
i
êu

hình

c
ủa

nó,

đồng

t
h
ờ
i
,

thi
ế
t

l
ậ
p

trên

nh
ữ
ng

đ
i
ề
u

k
i
ệ
n

xã

h
ộ
i
đ
ã

thay

đổ
i

nhữ
ng

c
ơ

s
ở

m
ớ
i

cho

h

à
nh

động

và

ti
ế
n

bộ

ý

t
h
ức

c
ủa

con

ng
ườ
i
.

Tr

ong

đó,

tr
ở
t
h
à
nh

có

đ
ặ
c

tr
ưn
g

rõ

nét

nh
ư

nh
ữ

ng

tr
uy
ề
n

t
hống

l
ớ
n,

phả
i

kể

đế
n

đạ
o

Jain

v
à

đ
ạ
o

Ph
ật
.

Ha
i

t
ôn

g
i
á
o

n
à
y

đư
ợ
c

s
á
ng

l
ậ
p

b
ở
i

Va
r
dh
a
m
a
na

M
a
h
a
vi
r
a
,

t
ức

J

i
n
a

và

Gautama
Siddhartha,

t
ức

B
uddh
a

(
đức

Ph
ậ
t)

-

nh
ữ
ng

đạ

i

s
ư

g
i
á
c

ngộ

nhi
ệ
t

t
h
à
nh

x
ư
ng

t
ụng

y
ế

u

t
ố
th
ầ
n

t
h
á
nh

tr
ong

nh
â
n

c
á
ch

con

ng
ườ
i

và

thuy
ế
t

g
i
ả
ng

nh
ữ
ng

ngu
yên

t
ắ
c

đạ
o

đức

c
ủa

tình
yêu

nhân

lo
ạ
i
,

l
òng

tr
ắ
c

ẩ
n

v
à

đ
ức

vị

t
h

a
.

S
ự

x
uấ
t

hi
ệ
n

c
ủa

h
a
i

t
ôn

g
i
á
o

m

ớ
i

cũng

l
àm

n
ả
y
sinh

hai

n
ề
n

v
ă
n

học

phong

phú

v

à

đ
ề
u

có

tí
nh

ch
ấ
t

li
nh

t
h
á
nh
:

v
ă
n

học

đạ
o

J
a
i
n

v
à

văn

học
Ph
ậ
t

g
i
á
o

m
à

các

tác

ph
ẩ
m

t
h
ực

r
a

l
à

s
ự

g
hi

ch
é
p

l
ạ
i

nh
ữ

ng

b
ài

thuy
ế
t

g
i
ả
ng

củ
a

c
á
c

vị

chủ
soái

tôn

giáo.

Ở

t
h
ờ
i

kỳ

đầ
u,

c
ả

h
a
i

đ
ề
u

t
ừ

chố
i

s

ử

dụng

ngôn

n
gữ

S
a
n
s
kr
i
t

và

tìm

ki
ế
m

m
ộ
t
ngôn

ng
ữ

v
ă
n

ch
ươ
ng

c
ủa

r
i
êng

mình:

v
ă
n

học

đạ
o

J

a
i
n

d
ùng

ngôn

ng
ữ

A
r
dh
a
m
a
ga
d
hi

c
òn
v
ă
n

học

P
h
ậ
t

g
i
á
o

d
ùng

ngôn

ng
ữ

P
a
li

-

nh
ữ
ng

ngôn

n
gữ

ph
á
t

s
i
nh

và

có

tính

ch
ấ
t

“
t
ự
nhi
ê
n
”

h

ơ
n

s
o

v
ớ
i

S
a
ns
kr
i
t
,

t
h
ườ
ng

gọ
i

l
à

ngôn

ng
ữ

P
r
a
kr
i
t
.

Tuy

nhiên,

ả
nh

h
ưở
ng

c
ủa

đ
ạ
o

J
ain

ch
ỉ

h
ạ
n

c
hế

tr
ong

ph
ạ
m

vi

Ấn

độ

và

nhi
ề

u

m
ặ
t
,

kh
ông
th
ể

s
o

s
á
nh

vớ
i

đạ
o

P
h
ậ
t
.

Hứng

t
hú

văn

ch
ươ
ng

cũng

nh
ư

g
i
á

tr
ị

v
ă
n

ch
ươ

ng

tr
ong

c
á
c

k
i
nh đ
i
ể
n

đạ
o

J
a
i
n

cũng

ít

h
ơ

n

nhi
ề
u

s
o

v
ớ
i

c
á
c

k
i
nh

Phậ
t
.

Đ
ức

Ph
ật

Gautama

Siddhartha

(563

–

483

tr
ướ
c

C
N)

Đó

c
hí
nh

l
à

“
con

n
gư
ờ
i

vĩ

đạ
i

nh
ấ
t

t
ừn
g

x
u
ấ
t

hi
ệ
n

trên

th

ế

g
i
a
n

n
ày”

(ý

ki
ế
n

củ
a

thi

hào

R.

Tagore).

Xu
ấ
t

t
h
â
n

l
à

m
ộ
t

ho
àng

t
ử,

vào

tu
ổ
i

29,

ng
à
i

đ
ã

t
ừ

g
i
ã

v
ợ

con,

t
ừ

bỏ

v
ươ
ng




12
8

quy
ề
n

c
ùng

m
ọ
i

c
ủa

c
ả
i
,

qu
y
ề
n

h
ành,

l
ạ

c

t
hú

để

d
ấ
n

b
ướ
c

trên

hành

trình

gian

n
a
n

v
à

c
ă
ng
th
ẳ
ng

c
ủa

s
ự

ng
hiên

c
ứu

t
i
nh

t
h
ầ
n

tìm

l
ố
i

g
i
ả
i

qu
y
ế
t

nh
ữ
ng

nổ
i

k
hổ

c
ủa

nh
â
n

l
ọ
a
i
.

S
a
u

khi
giác

ng
ộ

ở

t
uổ
i

35,

ng
à
i

đ

ã

c
ống

hi
ế
n

c
ả

45

n
ă
m

c
òn

l
ạ
i

c
ủa

cuộc

đờ
i

m
ình

đ
ể

g
i
á
c

ngộ
chúng

sinh.

Ngay

trong

thiên

niên

kỷ

t

h
ứ

nh
ấ
t
,

t
ôn

g
i
á
o

c
ủa

ng
à
i

đ
ã

lan

truy
ề

n

r
ộng

rãi

t
ừ
Đ
ị
a

Tr
ung

Hả
i

t
ớ
i

N
h
ậ
t

B
ả

n

và

m
ặ
c

dù

đ
ị
a

vị

bị

s
u
y

t
ho
á
i

k
há

s
ớ
m

ở

Ấn

độ

(
ng
ày

nay

ch
ỉ
còn

kho
ả
ng

1%

dâ
n

s

ố

t
h
e
o

đạ
o

P
h
ậ
t)

nh
ư
ng

P
h
ậ
t

g
i
á
o

v

ẫ
n

l
à

m
ộ
t

tr
ong

nh
ữ
ng

t
ôn

g
i
á
o

có
tính

ch
ấ

t

quốc

t
ế

qua
n

tr
ọng

nh
ấ
t

c
ủa

nh
â
n

l
o
ạ
i

t

hế

kỷ

20

v
ớ
i

h
ơ
n

500

tr
i
ệ
u

tí
n

đồ

khắp

c
á

c
n
ướ
c

C
e
yl
a
n,

M
i
ế
n

Đ
i
ệ
n,

T
h
á
i

l
a
n,

C
a
m

pu

c
hi
a
,

L
ào,

Vi
ệ
t

Na
m
,

T
â
y

T
ạ
ng,

Tr
ung

Quốc,
Nh
ậ
t

B
ả
n,

M
ông

C
ổ,

Tr
i
ề
u

T
i
ê
n,

Đà
i

L
o
a
n,

m
ộ
t

vài

vùng

ở

Ấn

độ,

P
a
k
i
s
t
a
n,

Ne

pa
l

và

ở
Liên

Xô

(c
ũ)


Đ
ể

có

t
h
ể

đạ
t

nh
ữ
ng

t
h
ành

t
ựu

vĩ

đạ
i

nh
ư

v
ậ
y
,

m
ộ
t

s
ức

s
ống

l
â
u

b
ề
n

và

m
ộ
t

s
ự

c
hi
nh
ph
ục

d
i
ệ
u

kỳ

nh
ư

v
ậ
y

(r
ấ
t

c
ầ
n

nhấ
n

m
ạ
nh

đâ
y

l
à

m
ộ

t

s
ự

c
hi
nh

phục

ho
à
n

t
o
à
n

v
ă
n

hó
a

–
con

đư
ờ
ng

tr
uy
ề
n

b
á

đạ
o

P
h
ậ
t

qua

b
a
o

nhi
êu

th

ờ
i

đạ
i
,

t
ớ
i

nhi
ề
u

x
ứ

s
ở

k
há
c

nh
a
u

ch

ưa

t
ừn
g
khi

nào

theo

sau

l
ực

l
ượ
ng

x
â
m

l
ượ
c

v
à

ch
ưa

t
ừ
ng

l
à
m

đổ

m
ộ
t

gi
ọ
t

m
á
u

n
ào)

ch

ắ
c

c
hắ
n
tr
ong

t
hông

đ
i
ệ
p

c
ủa

đức

P
h
ậ
t

ph
ả
i

ch
ứa

đự
ng

nhữn
g

đ
i
ề
u

tr
ọng

y
ế
u

đá
p

ứn
g

đ
ượ

c

nh
ữ
ng
yêu

c
ầ
u

c
ơ

b
ả
n,

nh
ữ
ng

k
h
a
o

kh
á
t

m
uôn

t
h
uở

c
ủa

t
i
nh

t
h
ầ
n

nh
â
n

l
o
ạ
i
.

Vậ
y

t
h
ì

nh
ữ
ng

đ
i
ề
u
tr
ọng

y
ế
u

ấ
y

l
à

đâ
u

?

Ph
ả
i

ch
ă
ng

ở

ng
ay

xu
ấ
t

ph
á
t

đi
ể
m

khi

đứ

c

P
h
ậ
t

khô
ng

chú

t
â
m

t
ớ
i

nh
ữ
ng

ngu
yên

t
ắ
c

siêu

hình

khó

n
ắ
m

b
ắ
t

ẩ
n

d
ướ
i

t
h
ế

g
i
ớ
i

bi
ể
u

hi
ệ
n

m
à

ch
ỉ

đa
u

đá
u

vớ
i

nh
ữ
ng

nỗ
i

đa
u

c
ủa
nhân

lo
ạ
i

chúng

t
a

“
nước

mắt

chúng

s
i
nh

t
r
ong

ba

ng
àn

th
ế

gi
ớ
i

đem

chứa

tí
ch

l
ại

c
òn nhi
ề
u

hơn

nước

t
r
on
g

b
ốn

bể
”

?
!
.

Nh
ư
ng

k
hông

ch
ỉ

t
h
a

n

van,

ng
ài

d
ạ
y

m
ộ
t

t
h
á
i

độ

đầ
y

hi
ể
u
bi
ế

t

tr
ướ
c

đa
u

kh
ổ

r
ằ
ng

m
ọ
i

đa
u

k
hổ

do

ở

s
ự

t
h
a
y

đổ
i
,

ở

tr
ạ
ng

t
h
á
i

bị

qu
y

đ
ị

nh

và

nh
ữ
ng

nỗ
i
th
ống

kh
ổ

nh
ư

v
ậ
y

l
à

chung

cho

t
ấ
t

c
ả
,

ch
ẳ
ng

tr
ừ

m
ộ
t

a
i
.

M
ọ
i

t
ạ
o

v
ậ
t
,

m
ọ
i

hi
ệ
n

t
ượ
ng,

m
ọ
i
quá

trình

có

sinh

thì

có

di
ệ
t
,

có

x
uấ
t

hi
ệ
n

có

bi
ế
n

m
ấ
t


P

h
ả
i

t
h
ừa

nh
ậ
n

c
hâ
n

l
ý

đó,

ph
ả
i
th
ấ
u

rõ

nó.

Khi

tri

th
ức

t
ỉ
nh

dậ
y

ở

tr
ong

t
a
,

t
i
êu

di

ệ
t

ngu

m
ê,

ánh

sáng

t
ỏ
a

r
a
,

x
ua

t
a
n

t
ă
m

t
ố
i
,

khi

chúng

t
a

dậ
p

t
ắ
t

ngọn

l
ửa

t
h
a
m

l

a
m
,

s
â
n

hậ
n,

s
i

m
ê

d
ấ
y

l
ên

t
ừ

ý

t

h
ức

l
ầ
m

l
ạ
c

v
ề

t
ự
kỷ
,

t
â
m

s
ẽ

m
á
t

m
ẻ
,

yên

bình,

an

l
ạ
c.

Chí
nh

s
ự

t
ị
ch

ấ
y

l
à

Ni
ế
t

b
àn

(Nirvana)

–

n
ơ
i

t
i
nh

t
h
ầ
n
đư
ợ
c

g
i
ả

i

t
ho
á
t
.

Ti
ế
p

t
h
e
o,

P
h
ậ
t

b
ả
o

r
ằ
ng

nh
ữ
ng

g
i
ả

t
hu
y
ế
t

v
ề

k
h
ở
i

t
hủ
y

h
a
y

s
ự

hủ
y

d
i
ệ
t

t
h
ế

g
i
ớ
i


không

c
ầ
n

thi
ế
t

g
ì

cho

vi
ệ
c

s
ống

m
ộ
t

cuộc

s
ốn
g

t
ốt

đẹ
p

b

â
y

g
i
ờ

,

n
ơ
i

n
à
y
,

tr
ê
n

tr
á
i

đ
ấ
t
.

P
hủ
nh
ậ
n

c
ả

h
a
i

c
ực

đo
a
n

c
ủa

l
ố
i

s
ống

h
ưở
ng

l
ạ
c

và

kh
ổ

h
ạ
nh,

P
h
ậ
t

h
ướ
ng

dẫ
n

con

đ
ườ
ng

ở
gi
ữa

(tr
ung

đạ
o
)
.

Gi
á
c

ngộ

ch
â
n

l
ý

c
hỉ

có

t
h
ể

t
hu

ho
ạ
ch

b
ằ
ng

“
m
ộ
t

s
ự

ho

á
n

c
ả
i

tr
ong

t
i
nh
th
ầ
n
”
,

qua

“
k
huôn

đúc

t
o
àn

th
ể

nh
â
n

cách,

rèn

luy
ệ
n

x
úc

c
ả
m

v
à

đ
i
ề
u

t
i
ế
t

ý

c
hí
”
,

Tri

là
Hành
.

Bình

lu
ậ
n

v
ề

c
hâ

n

l
ý

P
h
ậ
t

g
i
á
o,

Rhy
s

Da
vi
d

t
ừng

h
ế
t

l

ờ
i

c
a

n
gợ
i
:

“
C
h
ưa

t
ừn
g

có
trong

l
ị
ch

s
ử

t
h
ế

g
i
ớ
i

m
ộ
t

ch
ươ
ng

trình

c
ứu

r
ỗ
i

đ
ượ
c

t
h
ể

hi
ệ
n

đ
ơ
n

g
i
ả
n

đế
n

t
h
ế

tr
ong

b
ả
n

ch
ấ
t;

t
ự

do

đế
n

t
h
ế
,

t
ho
á
t

kh
ỏ
i

m
ọ
i

y
ế
u

t
ố

s
i
êu

nhân;

không

h
ề

phụ

t
huộc

vào

và

th
ậ
m

ch
í
t
ươ
ng

ph
ả
n

đế
n

t
h
ế

v
ớ
i

ni
ề
m

t
i
n

có

m
ộ
t

li
nh

hồn

và

m
ột

hy

v
ọng

vào

ki
ế
p

s
a
u”

.

Đô
ng

đ
ả
o

n
hâ
n

l
o
ạ
i

nh
ậ
n

t
h
ấ
y

đâ
y

l
à

cái

dành

cho

h
ọ,

a
n

ủi

t
h
â
n

ph
ậ
n

tr
ầ
n

t
ục

và
nh
ữ
ng

k
hổ

đa
u

m
uôn

t
h
uở

c
ủa

họ.

H
ơ
n

h
a
i

n
gà
n

nă
m

tr
ă
m

n
ă
m

s
a
u

đ
ức

P
h
ậ
t

,

tr
á
i

đ
ấ
t

cũng
ch
ưa

d
ị
u

m
á
t

h
ơ
n

b
ở
i

v
ẫ
n

c
òn

l
ửa

c
hi
ế
n

tr
a
nh,

x
ung

độ
t
,

h
ằ
n

t
h
ù,

áp

b
ức
,

bóc

l
ộ
t



Ng
ườ
i
ta,

m
ỗ
i

c
á

nh
â
n

và

m
ỗ
i

dâ
n

t
ộc,

ch
ưa

h
ế
t

m
ê

l
ầ
m

về

Ng
ã.

Gi
ọng

nó
i

t
h
â
m

tr
ầ
m

c
ủa

đức

P
h
ậ
t kêu

g
ọ
i

t
ừ

bi
,

tr
ắ
c

ẩ
n

vẫn

vang

trong

khát

v
ọng

củ
a

ng
àn

v
ạ
n

con

t
i
m
:

“
o
á
n

h
ờ
n

k
hông

tr
ừ
di

ệ
t

đ
ượ
c

o
á
n

hờ
n.

Oá
n

h
ờ
n

ph
ả
i

g
i
ả
i

qu
y
ế
t

bằ
ng

y
ê
u

t
h
ươ
ng,

đ
ấ
y

l
à

m
ộ
t

đ
ị

nh

l
uậ
t

vĩ
nh
c
ửu”
.






12
9

Giá

tr
ị

c
a
o

c

ả

củ
a

k
i
nh

Phậ
t

chủ

y
ế
u

n
ằ
m

ở

đó,

và

nó

còn

r
ấ
t

x
uấ
t

s
ắ
c

và

h
ấ
p

dẫ
n

ở
tí
nh

v
ă
n

ch
ươ
ng.

V
ớ
i

phong

c
á
ch

tr
ung

t
h
ực
,

t
h
ẳ
ng

t
h

ắ
n,

s
ống

động

và

s
ắ
c

s
ả
o,

s
á
ng

rõ

và
đ
ầ
y

s

ức

t
hu
y
ế
t

phục
;

v
ớ
i

nh
ữ
ng

s
o

s
á
nh

g
i
ả
n

d
ị
,

đ
ờ
i

t
h
ườ
ng,

nh
ữ
ng

ngụ

ngôn

nh
ẹ

nh
àng

mà sâu

s
ắ
c,

đô
i

khi

nh
ữ
ng

c
â
u

chu
y
ệ
n

h
à
i

h
ướ
c

hó
m

hỉ
nh.

Vớ
i

ngôn

n
gữ

h
à
m

s
úc,

cô

đọng,
kinh

Ph
ậ
t

l
à

m
ộ
t

m
ẫ
u

m
ực

t
u
y
ệ
t

v
ờ
i

c
ủa

ngh
ệ

t
h
uậ
t

t
hu
y
ế
t

ph
á
p.

Jataka

(Chuy
ệ
n

t
i
ề
n

t
h
â
n

đức

P
h
ậ
t)

c
òn

g
ọ
i

l
à

Kinh

B
ổn

s
i
nh

hay

B

ổn

s
i
nh

t
r
uy
ệ
n
thu
ộc

Ti
ể
u

bộ

k
i
nh

trong

kinh

t
ạ

ng

P
a
li

gồ
m

547

ph
á
p

t
ho
ạ
i
.

Ki
nh

k
ể

c
á
c

c
â
u

chu
y
ệ
n

t
i
ề
n
thân

c
ủa

đ
ức

P
h
ậ
t
,

có

t
á
c

dụng

g
i
á
o

dụ
c

l
ớ
n

v
ề

đạ
o

đức

P
h
ậ
t

gi
á
o

đồng

t
h
ờ
i

l
à

m
ộ
t

t
á
c
ph
ẩ
m

v
ă
n

học

có

gi
á

tr
ị
.

Về

kế
t

c
ấ
u,

m
ỗ
i

ph
á
p

t
h

oạ
i

có

b
a

t
h
ành

ph
ầ
n
:

1

–

câu

chuy
ệ
n

x
ả
y ra

trong

hi
ệ
n

t
ạ
i

gợ
i

nhớ

đế
n

m
ộ
t

c
â
u

chu
y
ệ

n

x
ả
y

r
a

tr
ong

t
i
ề
n

k
i
ế
p.

2

-

Ph
ậ
t

kể

l
ạ
i

c
â
u
chuy
ệ
n

t
i
ề
n

t
h
â
n.

3

-

Nh
ậ
n

d
i
ệ
n

các

nhân

v
ậ
t

tr
ong

c
â
u

chu
y
ệ
n

t
i
ề
n

t
h
â
n.

Tr
ong

m
ỗ
i

p
há
p
tho
ạ
i

đề
u

có

c
á
c

b

ài

k
ệ

b
ằ
ng

t
h
ơ
,

t
ó
m

t
ắ
t

t
hu
y
ế
t

gi
ả

ng

phá
p

l
ành

c
ủa

đức

P
h
ậ
t
.

Ti
ề
n

t
hân

S
il
avac
a

(
Jat

319
)-

c
on

n
gư
ờ
i

k
h
ôn
g

b
i
ế
t

ơ
n

Câu

chuy
ệ
n

n
ày

khi

ở

t
ạ
i

Tr
úc

L
â
m
,

m
ộ
t

b
ậ
c

đạ
o

s
ư

đ
ã

k
ể

l
ạ
i

v
ề

Đ
ề

bà

đ
ạt

đa

(Silavaca).

Các

tỳ

k
h
e
o

t
ạ
i

ph
á
p

đ
ườ
ng

ngồ
i

nó
i

chu

y
ệ
n
:

T
h
ưa

c
á
c

hi
ề
n

g
i
ả
,

Đề

b
à

đ
ạ
t

đa

v
ô
ơ
n,

k
hông

bi
ế
t

nh
ữ
ng

công

đức

c
ủa

Nh
ư

l

a
i
.

B
ậ
c

Đạ
i

s
ư

đ
ế
n,

hỏ
i
:

Này

các

tỳ

k
h

e
o,

c
á
c
n
gư
ơ
i

ngồ
i

ở

đâ
y

đa
ng

nó
i

chu
y
ệ
n

g
ì?

Sau

khi

đ
ượ
c

bi
ế
t

c
â
u

chu
y
ệ
n

ấ
y
,

b
ậ

c

Đạo

s
ư

nó
i
:
Này

các

tỳk
he
o,

kh
ông

ph
ả
i

c
hỉ

na
y

.

Đề

b
à

đ
ạ
t

đa

m
ớ
i

v
ô

ơ
n.

Tr
ướ
c

k
i
a

,

nó

cũng

đ
ã

vô

ơ
n
r
ồ
i
.

Nó

kh
ông

ba
o

g
i
ờ

bi
ế
t

công

đức

g
ì

c
ủa

T
a
!

N
ó
i

v
ậ
y

x
ong,

t

h
e
o

l
ờ
i

yêu

c
ầ
u

củ
a

họ,

b
ậ
c
Đ
ạ
o

s
ư

k

ể

l
ạ
i

c
â
u

chu
y
ệ
n

quá

kh
ứ:

Thu
ở

x
ưa
,

khi

v

ua

Br
a
h
a
m
da
tta

tr
ị

vì

ở

B
a
ll
a
hna
i
,

B
ồ

t
á

t

s
a
nh

tr
ong

bụng

m
ộ
t

con
voi

ở

nú
i

Hy

m
ã

l
ạ

p

s
ơ
n.

Khi

t
ừ

bụng

m
ẹ

s
i
nh

r
a
,

B
ồ

t
á
t

t
o
àn

tr
ắ
ng

nh
ư

m
ộ
t

kh
ố
i

b
ạ
c
;

con
m
ắ
t

B
ồ

t
á
t

gi
ống

nh
ư

nh
ữ
ng

h
òn

châu

báu,

chói

sáng

nh
ư

n
ă
m

l
o
ạ
i

á
nh

s
á
n
g;

m
i
ệ
ng

g
i
ống
nh
ư

t

ấ
m

m
à
n

đỏ
;

vòi

gi
ống

nh
ư

s
ợ
i

dâ
y

b
ạ
c

đ

i
ể
m

t
h
êm

nh
ữ
ng

ch
ấ
m

v
à
ng

đỏ.

B
ốn

ch
â
n
m
à

i

l
á
ng

nh
ư

s
ơ
n

m
à
i
!

N
h
ư

v
ậ
y
,

t
h
â

n

h
ình

B
ồ

t
á
t

có

s
ắ
c

đẹ
p

t
ố
i

t
h
ượ
ng,

tr
a
ng

đ
i
ể
m

vớ
i
m
ườ
i

bAl
l
a
h

m
ậ
t

t
uy
ệ
t

h

ả
o.

K
hi

B
ồ

t
á
t

l
ớ
n

l
ên,

t
ấ
t

c
ả

nh
ữ
ng

con

v
o
i

ở

Hy

m
ã

l
ạ
p

s
ơ
n

t
ụ

họp
l
ạ
i

đ
ể

h
ầ
u

hạ

B
ồ

t
á
t
.

Khi

s
ống

ở

nú
i

Hy

m

ã

l
ạ
p

s
ơ
n

cùng

v
ớ
i

80.000

con

v
o
i
,

B
ồ

t
á

t

t
h
ấ
y

t
ộ
i
l
ỗ
i

củ
a

đ
à
n

v
o
i

tr
ong

t
ươ

ng

l
a
i
,

n
ê
n

t
á
ch

r
ờ
i

k
hỏ
i

đ
àn,

s
ống

m

ộ
t

m
ình

trong

r
ừn
g,

và

v
ớ
i

đức
h
ạ
nh

c
ủa

m
ình,

đư

ợ
c

gọ
i

l
à

T
ượ
ng

v
ươ
ng

có

đ
ức

h
ạ
nh.

M
ột

ng

ườ
i

s
ống

ở

B
a

l
a

n
ạ
i
,

ch
ưa

que
n

s
ống

ở

r
ừn
g,

đ
i

vào

núi

Hy

mã

l
ạ
p

s
ơ
n,

tìm
nh
ữ
ng

v
ậ

t

li
ệ
u

cho

ngh
ề

ng
hi
ệ
p

nuô
i

s
ống

c
ủa

m
ình,

không

nh
ậ
n

đ
ị
nh

đ
ượ
c

ph
ươ
ng

h
ướ
ng,
l
ạ
c

đ
ườ
ng

ho
ả
ng

hố
t

vì

s
ợ

bị

ch
ế
t
,

v
ừa

đ
i

vừa

k
ho
a

t
a

y

t
h
a
n

k
hóc.

B
ồ

t
á
t

ngh
e

nó

t
h
a
n

k
hóc
quá

độ,

động

l
òng

th
ươ
ng,

m
uốn

c
ứu

nó

t
ho
át

kh
ổ,

li
ề
n

đ
i

đ
ế
n

gầ
n

nó.

Nó

t
h
ấ
y

B
ồ

t
á
t
,
ho
ả
ng

s
ợ

ch
ạ
y

tr
ốn.

B
ồ

t
á
t

t
h
ấ
y

nó

ch
ạ
y
,

li
ề
n

đứ
ng

l
ạ
i

n
ga
y

t
ạ
i

chỗ

ấ
y
.

Ng
ườ
i

ấ

y

t
h
ấ
y

B
ồ

t
á
t
đ
ứn
g,

cũng

đứ
ng

l
ạ
i
.

B
ồ

t
á
t

đi

đế
n,

ng
ườ
i

ấ
y

l
ạ
i

bỏ

ch
ạ
y
.

Khi

t

h
ấ
y

B
ồ

t
á
t

đứn
g,

cũng

đứn
g
l
ạ
i
.

B
ồ

t
á
t

đi

đế
n,

ng
ườ
i

ấ
y

l
ạ
i

bỏ

ch
ạ
y
.

Khi

t
h
ấ
y

B
ồ

t
á
t

đứn
g,

nó

đứn
g

l
ạ
i

và

suy

nghĩ:

C
on
voi

này,

khi

ta

ch
ạ
y

t
h
ờ
i

đứ
ng

l
ạ
i
,

khi

t
a

đứn
g

t
h
ờ
i

đ
i

đế
n

gầ
n,

nó

kh
ông

có

ý

m
uốn

h
ạ
i

t
a
,
nó

mu
ốn

g
i
úp

t
a

t
ho
á
t

kh
ỏ
i

k
hổ

n
ày.

Nghĩ

vậ
y
,

tr
ở

t
h
ành

m
ạ
nh

dạ
n,

nó

đứ
ng

l
ạ
i
.

B
ồ

t
á
t

đi
đ
ế
n

gầ
n

và

nói:

Này

b
ạ
n,

s
a
o

b

ạ
n

l
ạ
i

đ
i

l
a
ng

t
h
a
ng

ở

đâ
y
,

kh
óc

t
h

a
n

nh
ư

v
ậ
y
?

T
h
ưa

chủ,

kh
ông

nh
ậ
n

đ
ị
nh

đ
ượ

c

ph
ươ
ng

h
ướ
ng,

l
ạ
c

đ
ườ
ng,

t
ô
i

s
ợ

c
hế
t

!

R
ồ
i

B
ồ

t
á
t
đưa

n
gư
ờ
i

ấ
y

về

tr
ú

x
ứ

c

ủa

m
ình,

trong

m
ộ
t

vài

ngày,

th
ế
t

đ
ãi

nó

v
ớ
i

tr
á

i

c
â
y

và

nh
ữ
ng

v
ậ
t
th
ực

khác,

nó
i

v
ớ
i

nó:

Này

b
ạ
n,

c
hớ

s
ợ

h
ãi.

Ta

s
ẽ

đ
ưa

n
gươ
i

đ
ế
n

con

đ
ườ
ng

c
ủa

l
o
à
i

n
gư
ờ
i
đ
i

!

B
ồ

t
á
t

để

nó

ngồ
i

tr
ê
n

l
ư
ng

đư
a

nó

đ
ế
n

con

đ
ườ
ng

có

l
o
à
i

n
gư
ờ
i

đ
i
.

Ng
ườ
i

ấ
y

l
à

m
ộ
t
n

gư
ờ
i

ph
ả
n

bạ
n,

ng
hĩ

r
ằ
ng

nế
u

có

a
i

hỏ
i
,

s
ẽ

nó
i

l
ên

nh
ữ
ng

g
ì

c
ầ
n

ph
ả
i

nó
i
.

T
u

y

ngồ
i

trên
l
ư
ng

B
ồ

t
á
t
,

nh
ư
ng

n
gư
ờ
i

ấ
y

v
ừa

đ
i

vừa

nhậ
n

d
i
ệ
n

t
ướ
ng

c
â
y
,

t
ướ
ng

nú

i
.

B
ồ

t
á
t

đi

r
a

k
hỏ
i
r
ừn
g,

đứ
ng

tr
ê
n

con

đư
ờ
ng

l
ớ
n

đ
ưa

đ
ế
n

Ballah

n
ạ
i
,

t
i
ễ
n

ng
ườ

i

ấ
y

đ
i

và

nói:

Này

b
ạ
n,

h
ãy

đ
i




13
0

t
h
e
o

con

đư
ờ
ng

n
ày.

N
ế
u

có

a
i

hỏ
i

h
a
y

k
hông

hỏ
i

chỗ

c
ủa

T
a
,

ch
ớ

có

nó
i

cho

a
i

bi
ế

t
.

Nói

x
ong,

đ
ể

ng
ườ
i

ấ
y

đ
i
,

r
ồ
i

B
ồ

t

á
t

tr
ở

l
ạ
i

tr
ú

x
ứ

c
ủa

m
ình.

Ngư
ờ
i

ấ
y

đế

n

B
a

l
a

n
ạ
i
,

tr
ong

khi

đ
a
ng

đ
i

đế
n

con

đ
ườ
ng

c
ủa

ng
ườ
i

t
h
ợ

ng
à

voi

.
Th
ấ
y

c
á
c

đồ

v
ậ
t

đ
ượ
c

l
àm

t
ừ

ng
à

voi,

nó

h
ỏ
i

:

C
á

c

b
ạ
n,

đ
ượ
c

ng
à

m
ộ
t

con

v
o
i

đa
ng

s
ống,

có

ưa

l
ấ
y

k
hông
?

B
ạ
n

nó
i

g
ì

v
ậ
y
.

Ng
à

con

v
o
i

đa
ng

s
ống

có

gi
á

tr
ị

h
ơ
n

n
gà

con

v
o
i

đ
ã

ch
ế
t

r
ồ
i
.
Ta

s
ẽ

đe
m

về

cho

b
ạ
n

ng
à

m
ộ
t

con

v
o
i

đa
ng

s
ống

!

S
a
u

khi

ch
uẩ
n

bị

l
ươ
ng

t
h
ự
c,

đe
m

t
h
e
o
m
ộ
t

c
á
i

c
ưa

s
ắ

c

b
é
n,

nó

đ
i

đế
n

tr
ú

x
ứ

c
ủa

B
ồ

t
á
t
.

B
ồ

t
á
t

t
h
ấ
y

nó

li
ề
n

hỏ
i
:

Ng
ươ
i

đ
ế
n

đâ
y

vì
m
ục

đ
í
ch

gì

?

Th
ưa

chủ,

t
ô
i

ngh
èo

kh
ổ,

s
i
nh

s
ống

quá

kh
ổ

c
ực
.

Nếu

b
ạ
n

cho

t
ô
i

đô

i

ng
à
c
ủa

b
ạ
n,

t
ô
i

s
ẽ

b
á
n

chúng

l
ấ
y

t
i

ề
n

để

nuô
i

s
ống.

T
a

cho

b
ạ
n

ng
à

c
ủa

T
a
,

b
ạ
n

có

c
â
y

c
ưa

đ
ể
c
ưa

c
ặ
p

ng
à

k
hông

?

T
h
ưa

chủ,

t
ô
i

đế
n

đ
â
y

có

đe
m

t
h
e
o

c
ưa
.

V
ậ
y

h
ãy

l
ấ
y

c
ưa
,

c
ưa

n
gà

đ
ể
đe
m

v
ề
.

R
ồ
i

B
ồ

t
á
t

co

h
a
i

c
hâ
n

l
ạ
i
,

ngồ
i

x
uống

nh
ư

con

b
ò

ng
ồ
i
.

Ng
ườ
i

ấ
y

c
ưa

ha
i

n

gà

t
ố
i
t
h
ượ
ng

củ
a

con

v
o
i

ấ
y
.

B
ồ

t
á
t

l
ấ
y

c
á
i

vòi

giao

hai

cái

ngà

cho

nó

r
ồ
i

nó
i
:

Này

b
ạ
n,

kh
ông
ph
ả
i

vì

không

thích

ý,

vì

không

ưa

m
à

T

a

cho

h
a
i

c
á
i

n
gà

n
à
y
.

N
h
ư
ng

n
gà
n

l

ầ
n,

tr
ă
m

n
gà
n
l
ầ
n

t
h
â
n

y
ê
u

đố
i

v
ớ
i

T
a

l
à

cái

ngà

gi
ả
i

t
ho
á
t

v
ề

g
i
á
c

ngộ,

ng

à

này

có

th
ể

g
i
úp

T
a

hi
ể
u

t
ấ
t

c
ả
các

Pháp.

Do

v
ậ
y
,

m
ong

r
ằ
ng

s
ự

bố

t
hí

nh
ữ
ng

ng
à

này

c
ủa

T
a

s
ẽ

đe
m

l
ạ
i

cho

T
a

Nh
ứt

thi
ế
t trí

!

V
ớ
i

l
ờ
i

nó
i

ấ
y
,

B
ồ

t
á
t

đ
ưa

h
a
i

c
á
i

ngà

cho

n
gư
ờ
i

ấ
y

nh
ư

l
à

cái

giá

c
ủ
a

N
h
ứt

thi
ế
t

trí
.

Nó
l
ấ
y

l
à

x
ong,

đe
m

b
á
n

đ

i
,

khi

t
i
ề
n

t
i
êu

h
ế
t

r
ồ
i
,

l
ạ
i

đế
n

B
ồ

t
á
t

r
ồ
i

nó
i
:

T
h
ưa

chủ,

s
a
u

khi

b
á
n

ha
i

c
á
i

ng
à

c
ủ
a

chủ,

v
ớ
i

t
i
ề
n

l
ấ
y

đ
ượ
c,

t
ô
i

c
hi

tr
ả

h
ế
t

n
ợ

cũ.
V
ậ
y

h
ãy

cho

tôi

cái

ngà

c
ủa

chủ,

vớ
i

t
i
ề
n

l
ấ
y

đ
ượ
c,

t
ô

i

c
hi

tr
ả

h
ế
t

n
ợ

cũ.

Vậ
y

h
ãy

cho

tôi

các
ngà

còn

l
ạ
i

!

B
ồ

t
á
t

ch
ấ
p

t
h
uậ
n,

b
ả
o

c
ưa

nh
ư

l
ầ
n

tr
ướ
c

c
á
c

ng
à

còn

l
ạ
i
.

Ng
ườ
i

ấ
y

đ
e
m

b
á
n
chúng,

r
ồ
i

l
ạ
i

đế
n

và

nói:

Tôi

không

th
ể

s
ống

đ
ượ
c

h
ãy

cho

tôi

chân

g
ốc

c
ủa

c
á
i

ng
à.

T
ốt
l
ắ
m
.

C
on

v
o
i

nó
i

và

ng
ồ
i

x
uống

nh

ư

l
ầ
n

tr
ướ
c.

C
on

n
gư
ờ
i

độc

á
c

ấ
y

đạ
p

l

ên

trên

cái

vòi gi
ống

nh
ư

s
ợ
i

dâ
y

b
ạ
c

c
ủa

b
ậ
c

Đ
ạ
i

chúng

s
a
nh,

l
e
o

l
ê
n

tr
ê
n

đ
ầ
u

v
o
i

nh
ư

đ
ả
nh

nú
i

K
e
l
a
s
a
,
đá
nh

v
à
o

gốc

ch
â
n

c
ủa

h
a
i

c
á
i

ng
à,

móc

th
ị
t

r
a
,

l
e
o

l
ê

n

tr
ê
n

đ
ỉ
nh

đầ
u,

dùng

c
ưa

s
ắ
c

b
é
n

c
ưa
cái

g
ốc

c
hâ
n

ng
à,

l
ấ
y

đe
m

đ
i
.

Khi

ng
ườ
i

á
c

độc

ấ
y

v
ừa

r
ờ
i

k
hỏ
i

t
ầ
m

m
ắ
t

c
ủa

B
ồ

t
á
t
,

t
h
ì

qu
ả
đ
ấ
t

c
ứn
g

d
à
y

đ
ặ
c

,

d

à
i

h
ơ
n

200.000

do

t
u
ầ
n,

có

t
h
ể

c
hở

nổ
i

s
ức

n
ặ
ng

k
i
nh

k
hủng

c
ủa

nú
i

T
u
di,

v
ớ
i

c
á
c

tr
i
ề
n

nú
i

b
a
o

v
â
y
,

v
ớ
i

t
ấ
t

c
ả

ph
â

n

t
i
ể
u

gh
ê

t
ở
m

hô
i

t
hố
i
;

quả

đ
ấ
t

kh
ông

t
h
ể

c
hị
u đ
ựn
g

nổ
i
,

n
ứt

r
a

t
ạ
o

thành

m
ộ
t

v
ực

t
h
ẳ
m
.

C
á
c

ngọn

l
ửa

t
ừ

n
ơ
i

“
Đá
y

đ
ạ
i

A

tỳ

đ
ị
a

ngục

phun
lên,

bao

ph
ủ

con

ng
ườ
i

ph
ả

n

b
ạ
n

v
ớ
i

m
ộ
t

c
á
i

m
àn

t
ử

v
ong,

cuốn

l

ấ
y

nó

đe
m

đ
i
.

N
h
ư

v
ậ
y
,
khi

con

ng
ườ
i

độc

á
c

ấ
y

bị

nuố
t

vào

trong

lòng

đ
ấ
t
,

vị

t
h
ầ
n

tr

ú

ở

n
ơ
i

k
hó
m

r
ừ
ng

l
àm

vang d
ậ
y

k
h
ắ
p

c
ả

khu

r
ừ
ng

v
ớ
i

l
ờ
i

nó
i
:

Ng
ườ
i

b
ạ
n

v
ô

ơ
n

ph
ả
n

bộ
i
,

dầ
u

có

đ
ượ
c

quốc

độ

c
ủa

v
ua
Chuy

ể
n

l
uâ
n

cũng

kh
ông

c
ả
m

t
h
ấ
y

t
hỏ
a

m
ãn.

Và

đ
ể

t
hu
y
ế
t

ph
á
p,

thiên

nhân

ấ
y

nó
i

l
ên

bài
k
ệ

n
ày:

“
C
on

ngườ
i

không

bi
ế
t

ơn,
D
ầu

đ
ư
ợc

cho

quả

đất
,

Luôn

luôn

th
ấy

k
ẽ

hở,
Không

bao

gi
ờ

th
ỏa

m
ãn
”.

Nh
ư

v
ậ

y
,

thiên

nhân

thuy
ế
t

ph
á
p,

l
à
m

v
a
ng

động

c
ả

kh
u

r
ừn
g

ấ
y
,

B
ồ

t
á
t

s
ống

cho
đ
ế
n

m
ạ
ng

chung,

đ
i

t
h
e
o

n
ghi
ệ
p

c
ủa

m
ình.

B
ậ
c

đạ
o

s
ư

nó

i
:

Nà
y

c
á
c

tỳ

k
h
e
o,

kh
ông

ph
ả
i

c
hỉ

na
y

Đề

b
à

đ
ạ
t

đa

m
ớ
i

v
ô

ơ
n.

Tr
ong
quá

kh
ứ

cũng

đ
ã

vô

ơ
n

r
ồ
i
!

S
a
u

khi

k
ể

l
ạ
i

p
háp

tho

ạ
i

ấ
y
,

b
ậ
c

đạ
o

s
ư

nh
ậ
n

d
i
ệ
n

t
i
ề
n

t
h
â
n

nh
ư
sau:

Lúc

b
ấ
y

g
i
ờ
,

ng
ườ
i

b
ạ
n

ph

ả
n

bộ
i

l
à

Đ
ề

b
à

đ
ạ
t

đa
.

Vị

thiên

nhân

ở

t
h
â
n

c
â
y

l
à

Xá

l
ợ
i
ph
ấ
t
.

C
òn

T
ượ
ng

v

ươ
ng

có

đ
ức

h
ạ
nh

l
à

Ta

v
ậ
y

!

(

THÍCH

MINH

CHÂU

d
ị
ch

Truy
ệ
n

ti
ề
n

t
hân

đ
ức

Ph
ật

-

Vi
ệ
n

ng
hiên

c
ứu

P
h
ậ
t

h
ọc

V
i
ệ
t

Na
m
,

1991

-

T
ậ
p

2,

tr

233

–

236

)

MAPADA

(

trích

kinh

PHÁP

CÚ)




13
1

Trong

kinh

t
ạ
ng

P
a
li
,

Ki
nh

P
h
á
p

cú

t
huộc

T
i
ể
u

bộ

k
i
nh

gồ
m

423

b
ài

k
ệ

do

đức

P
h
ậ
t
thuy
ế
t

g

i
ả
ng

tr
ong

nh
ữ
ng

d
ị
p

k
h
á
c

nh
a
u

s
uố
t

45

n
ă
m

cuộc

đờ
i

Ng
à
i

nh
ư

m
ộ
t

Đạ
i

S
ư

G
i
á
c

Ng
ộ.

C
húng

đư
ợ
c

t
ổ

ch
ức

t
h
ành

26

ph
ẩm

(
ch
ươ
ng
)

dư
ớ
i

nh
ữ
ng

đầ
u

đề

kh
á
c

nh
a
u.

“
Đ
ọc

x
ong

k

i
nh

P
h
á
p

cú,

độc

gi
ả

s
ẽ

t
h
ấ
y

tr
ong

đó

gồ
m

nh
ữ
ng

l
ờ
i

dạ
y

v
ề

tr
i
ế
t

l
ý

và
luân

lý

cho

c
ả

h
a
i

g
i
ớ
i

x
uấ
t

g
i
a

và

t
ạ
i

g
i
a
.

N
h
ữ
ng

l
ờ
i

dạ
y

cho

h
àng

xu
ấ
t

gi
a

t
ấ
t

n

hiên

không bao

hàm

hàng

t
ạ
i

g
i
a
,

như
ng

nh
ữ
ng

l
ờ
i

dạ
y

cho

h
àng

t
ạ
i

g
i
a

đ
ươ
ng

nhi
ê
n

tr
ù
m

c
ả

h

àng

xu
ấ
t
g
i
a
.

Do

đó,

dù

ở

dạ
ng

n
à
o,

đọc

cuốn

k

i
nh

n
ày,

c
ũng

t
hu

t
h
ậ
p

đ
ượ
c

nhi
ề
u

í
ch

l
ợ

i

t
ha
nh

c
a
o.
Tôi

tin

r
ằ
ng

nh
ữ
ng

l
ờ
i

dạ
y

g
i

ả
n

d
ị

m
à

thâm

thúy

trong

kinh

có

th
ể

l
àm

cho

chúng

ta

m
ỗ
i

k
h
i
đọc

đế
n

th
ấ
y

m
ộ
t

ni
ề
m

s
i
êu

thoát

lâng

lâng

tràn

ng
ậ
p

t
â
m

hồn,

và

nh
ữ
ng

đức

tí
nh

t
ừ

bi
,

hỉ x
ả
,

b
ình

tĩ
nh,

l
ạ
c

qua
n

v
ươ
n

l
ê
n

t

ỏ
a

r
ộng

g
i
ữa

nh
ữ
ng

n
ga
ng

tr
á
i
,

hẹ
p

h
òi,

kh

ổ

đa
u,

đi
ê
n

đ
ả
o
c
ủa

cuộc

t
h
ế

v
ô

t
h
ườ
ng

”

(T
hí
ch

Thi
ệ
n

S
i
êu).

5
.

Ở

t
h
ế

g
i
a
n

n
ày,

ch
ẳ
ng

ph
ả
i

hậ
n

t
h
ù

tr
ừ

đ
ượ
c

hậ
n

t
h
ù,

ch

ỉ

có

t
ừ

bi

m
ớ
i

tr
ừ

đ
ượ
c

h
ậ
n

t
hù.

Đó

l

à

đ
ị
nh

l
uậ
t

t
ừ

ng
à
n

x
ưa
.

6.

Ngư
ờ
i

k
i
a

,

vì

không

hi
ể
u

r
ằ
n
g:

“
C
húng

t
a

s
ắ
p

bị

hủ
y

d
i
ệ
t
”

(
n
ên

m
ớ
i

p
hí

s
ứ
c

tr
a
nh

lu
ậ
n

h
ơ
n

t
h
ua
)
.

N
ế
u

họ

hi
ể
u

rõ

đi
ề
u

đó,

t
h

ì

ch
ẳ
ng

c
òn

tranh

lu
ậ
n

n
ữa
.

19
.

Dù

t
ụng

nhi
ề
u

kinh

mà

buông

l
ử
ng

k
hông

t
h
ực

h
ành

thì

ch
ẳ
ng

đ
ượ
c

h
ưở
ng

ph
ầ
n

ích

l
ợ
i

củ
a

S
a
m
on,

kh
á
c

n
ào

k
ẻ

ch
ă
n

b
ò

thuê,

lo

đ
ế
m

b
ò

cho

ng
ườ
i
.

(Ph
ẩ

m

Song

y
ế
u

)

42.

Cái

h
ạ
i

c
ủa

kẻ

t
h
ù

gây

ra

cho

k
ẻ

t
h
ù,

hay

c
ủ
a

oa
n

g
i
a

đố
i

v
ớ
i

o
a
n

g
i
a

kh
ông

b
ằ
ng

cái

h
ạ
i

c
ủa

t
â
m

ni
ệ

m

h
ướ
ng

v
ề

h
ành

vi

tà

ác

gây

ra

cho

mình.

43.

Ch
ẳ

ng

ph
ả
i

ch
a

m
ẹ

h
a
y

b
à

con

n
à
o

kh
á
c

l

à
m
,

nh
ư
ng

c
hí
nh

t
â
m

ni
ệ
m

h
ướ
ng

v
ề

h
ành

vi
chánh

thi
ệ
n

l
àm

cho

mình

cao

th
ượ
ng

h
ơ
n.

(

Ph
ẩ
m

Tâm
)

51
.

Nh
ư

t
h
ứ

ho
a

t
ươ
i

đ
ẹ
p

c
hỉ

phô

tr

ươ
ng

m
à
u

s
ắ
c

m
à

ch
ẳ
ng

có

h
ươ
ng

t
hơ
m
,

nh

ữ
ng
n
gư
ờ
i

c
hỉ

bi
ế
t

nó
i

đ
i
ề
u

l
à
nh

m
à

kh

ông

l
à
m

đ
i
ề
u

l
ành,

ch
ẳ
ng

đe
m

l
ạ
i

í
ch

l
ợ

i
.

52
.

Nh
ư

t
h
ứ

ho
a

t
ươ
i

đ
ẹ
p

v
ừa

có

m

àu

s
ắ
c

l
ạ
i

có

h
ươ
ng

t
h
ơ
m
,

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

nó
i

đ
i
ề
u
l
à
nh

v
à

l
à
m

đư
ợ
c

đ
i
ề
u

l
ành,

s
ẽ

đ
ưa

l
ạ
i

kế
t

quả

t
ốt
.

53
.

N
h
ư

t
ừ

đống

ho
a

có

t
h
ể

l
àm

nên

nhi
ề
u

tràng

hoa,

t
ừ

n
ơ
i

t
h
â
n

ng
ườ
i

có

t
h
ể

t
ạ
o

nên

nhi
ề
u

vi
ệ
c

thi

ệ
n.

54
.

M
ù
i

h
ươ
ng

c
ủa

c
á
c

t
h
ứ

ho
a
,

d

ù

là

hoa

chiên-
đà
n

(
2)
,

ho
a

đa
-già-la

(3)

hay

hoa
m
ạ
t-
l
y

đ
ề
u

k
hông

t
h
ể

b
a
y

ng
ượ
c

g
i
ó,

c
hỉ

có

m

ù
i

h
ươ
ng

đ
ứ
c

hạ
nh

c
ủa

ng
ườ
i

c
hâ
n

chính,
t
uy

n

gư
ợ
c

g
i
ó

v
ẫ
n

b
a
y

k
hắ
p

c
ả

m
uôn

ph
ươ
ng.

55
.

Hươ
ng

c
hi
ê
n
-
đà
n,

h
ươ
ng

đa
-già-
l
a
,

hươ
ng

b
ạ
t-t

ấ
t-kỳ

(
5)
,

h
ươ
ng

t
h
a
nh
-liên,
trong

t
ấ
t

c
ả

t
h
ứ

h

ươ
ng,

ch
ỉ

t
h
ứ

h
ươ
ng

đ
ức

h
ạ
nh

l
à

h
ơ
n

c
ả

.

56
.

Hươ
ng

c
hi
ê
n
-
đà
n,

h
ươ
ng

đa
-già-
l
a

đ
ề
u

l

à

th
ứ

h
ươ
ng

vi

d
i
ệ
u,

nh
ư
ng

không

sánh
b
ằ
ng

h
ươ
ng

n
gư
ờ
i

đức

hạ
nh,

x
ông

n
gá
t

t
ậ
n

ch
ư

thi
ê
n.

(Ph

ẩ
m

Hoa
)

60
.

Đê
m

r
ấ
t

d
ài

v
ớ
i

kẻ

m
ấ
t

ngủ,

đ
ườ
ng

r
ấ
t

x
a

vớ
i

k
ẻ

l
ữ

h
ành

m
ỏ
i

m
ệ

t
.

C
ũng

t
h
ế
,

vòng

luân

h
ồ
i

s
ẽ

t
i
ế
p

nố
i

v
ô

t
ậ
n

v
ớ
i

kẻ

ngu

s
i
,

k
hông

m
i
nh

đạ
t

C

h
á
nh

phá
t
.

62
.

“
Đâ
y

l
à

con

t
a
,

đâ
y

l
à

tài

s
ả
n

củ
a

t
a
”
,

kẻ

ph
à
m

phu

t
h
ườ
ng

l
o

ng
hĩ

nh
ư

t
h
ế
,
nh
ư
ng

ch
ẳ
ng

bi
ế
t

c
hí
nh

t
a

c

òn

không

thi
ệ
t

có,

huống

l
à

con

ta

hay

tài

s
ả
n

t
a
.

64
.

Ngư
ờ
i

ngu

s
uố
t

đờ
i

gầ
n

gũ
i

ng
ườ
i

trí
,

vẫn

ch
ẳ
ng

hi
ể
u

g
ì

Chánh

phát,

ví

nh
ư

c
á
i

mu
ỗng

m

úc

t
huốc

t
h
a
ng

l
uôn

m
à

ch
ẳ
ng

b
a
o

gi
ờ

bi
ế
t

đ
ượ
c

m
ùi

v
ị

c
ủa

t
huốc.

65
.

Ngư
ờ
i

trí

d
ù

ch

ỉ

gầ
n

gũ
i

ng
ườ
i

trí

tr
ong

kho
ả
nh

k
hắ
c

cũng

hi
ể
u

n
ga
y

đ
ượ
c
Chánh

pháp,

ch
ẳ
ng

k
h
á
c

g
ì

cái

l
ưỡ
i

m
ớ
i

t
i
ế
p

x
úc

v
ớ
i

t
huốc

t
h
a
ng

đ
ã

bi
ế
t

n
ga
y

đ
ượ
c

m
ùi

v
ị
c
ủa

t
huốc.

(

P
h
ẩ
m

Ngu
)

103
.

Th
ắ
ng

ng
àn

quân

gi
ặ
c

ở

c
hi
ế
n

tr
ườ
ng

ch
ẳ
ng

b
ằ
ng

ng
ườ
i

t
ự

t
h
ắ
ng.

Ng
ườ
i

t
ự

th
ắ
ng

l
à

chi
ế
n

s
ĩ

o
a
nh

li
ệ
t

nh
ấ
t
.

104.

T
ự

t

h
ắ
ng

m
ình

còn

v
ẻ

v
a
ng

h
ơ
n

t
h
ắ
ng

kẻ

kh
á
c.

M
uốn

t
h
ắ
ng

m
ình

ph
ả
i

l
uôn

luôn

ti
ế
t

ch
ế

l
òng

tham

d
ục.

(Ph
ẩ
m

Ngàn
)

121
.

Ch
ớ

khi
nh

đ
i
ề
u

á
c

nhỏ,

cho

r
ằ
ng

“
ch
ẳ
ng

đ
ưa

l
ạ
i

quả

bá
o

c
ho

ta”.

Ph
ả
i

bi
ế
t

gi
ọ
t
n
ướ
c

nh
ể
u

l
â
u

ng
ày

c
ũng

l

à
m

đ
ầ
y

b
ình.

K
ẻ

ngu

phu

s
ở

d
ĩ

đầ
y

t
ộ
i

á
c

b
ở
i

ch
ứa

dồn

t
ừn
g

khi ít

mà

nên.

122
.

Ch
ớ

khi
nh

đ
i
ề
u

l
ành

nh
ỏ,

cho

r
ằ
ng

“
ch
ẳ
ng

đ
ưa

l
ạ
i

quả

b
á
o

cho

t
a
”
.

P
h
ả
i

bi
ế
t
gi
ọ
t

n
ướ
c

nh

ể
u

l
â
u

ng
ày

c
ũng

l
à
m

đ
ầ
y

b
ình.

K
ẻ

trí

s

ở

dĩ

đầ
y

t
o
àn

thi
ệ
n

b
ở
i

c
hứa

dồn

t
ừn
g
khi

ít

mà

nên.

123.

Nh
ư

ng
ườ
i

đ
i

buôn

m
a
ng

nhi
ề
u

c
ủa

b
á
u

m
à

thi
ế
u

bạ
n

đồng

h
ành,

tránh

xa

con
đư
ờ
ng

ngu
y

hi
ể
m

l
à
m

s
a
o,

nh
ư

k
ẻ

t
h
a
m

s
ống

tr
á
nh

x
a

t
huốc

độc

t
h
ế

n
ào,

thì

các

ng
ươ
i

cũng
ph
ả
i

tr

á
nh

x
a

đ
i
ề
u

á
c

t
h
ế

ấ
y
.

125
.

Đe
m

ác

ý

xâm

ph
ạ
m

đ
ế
n

ng
ườ
i

k
hông

tà-v
ạ
y
,

t
h
a
nh

t

ị
nh

v
ô

nhi
ễ
m
,

t
ộ
i

á
c

s
ẽ

tr
ở

l
ạ
i

k
ẻ

l
à
m

á
c,

nh
ư

n
gư
ợ
c

g
i
ó

t
ung

bụ
i
.

(

Ph

ẩ
m

Ác
)

202
.

Không

l
ửa

n
ào

b
ằ
ng

l
ửa

t
h
a
m

l

a
m
,

k
hông

á
c

n
ào

b
ằ
ng

á
c

s
â
n

h
ậ
n.

Kh
ông

k
hổ

nào

b
ằ
ng

kh
ổ

ngũ

uẩ
n

và

không

vui

nào

b
ằ
ng

v
u
i

N
i
ế
t

b
àn.

(Ph
ẩ
m

An

L
ạc
)

219-220
.

Ngư
ờ
i

k

há
ch

l
y

h
ươ
ng

l
â
u

n
gà
y
,

t
ừ

ph
ươ
ng

x
a

tr

ở

v
ề

a
n

ổn

đ
ượ
c

b
à

con
thân

h
ữu

đón

m
ừ
ng

t

h
ế

n
ào,

thì

ng
ườ
i

t
ạ
o

ph
ướ
c

ng
hi
ệ
p

cũng

vậ
y
,

khi

t
ừ

c
õi

đ
ờ
i

n
ày

sang
cõi

đ
ờ
i

k
há
c,

ph
ướ
c

ng
hi
ệ
p

c
ủa

họ

l
à

k
ẻ

t
h
â
n

h
ữu

đón

m
ừ
ng

họ.

(Ph
ẩ
m

H
ỷ

ái
)

222
.

Ngư
ờ
i

n
à
o

n
gă
n

đư
ợ

c

c
ơ
n

g
i
ậ
n

dữ

đa
ng

nổ
i

l
ê
n,

nh
ư

d
ừ
ng

đ
ượ
c

c
hi
ế
c

x
e

đa
ng

ch
ạ
y

m
ạ
nh,

m
ớ
i

l
à

k
ẻ

ch
ế

n
gự

g
i
ỏ
i
,

ngo
ài

ra

ch
ỉ

l
à

k
ẻ

c

ầ
m

c
ươ
ng

h
ờ

m
à

thôi.

(Ph
ẩ
m

Ph
ẫn

n
ộ
)

252
.

Th

ấ
y

l
ỗ
i

ng
ườ
i

t
h
ì

d
ễ
,

t
h
ấ
y

l
ỗ
i

m
ình

m
ớ
i

k
hó.

L
ỗ
i

ng
ườ
i
,

t
a

cố

ph
a
nh

tìm

nh
ư

tìm

thóc

l
ẫ
n

tr
ong

gạ
o,

c
òn

l
ỗ
i

m
ình,

ta

c
ố

ch

e

g
i
ấ
u

nh
ư

k
ẻ

c
ờ

g
i
a
n

b
ạ
c

l
ậ
n

t

hu

g
i
ấ
u

quâ
n
bài.

(Ph
ẩ
m

C
ấu

u
ế
)

266
.

Ch
ỉ

m
a

ng

b
ình

kh
ấ
t

t
h
ực
,

đâ
u

ph
ả
i

l
à

Tỳ

k
h
e
o

!

C
hỉ

l
àm

nghi

th
ứ
c

t
ôn

g
i
á
o,

c
ũng

ch
ẳ
ng

Tỳ

k
h
e
o

v
ậ
y
!

267
.

B
ỏ

t
h
i
ệ
n

(
6)

và

b
ỏ

á
c,

chu
yên

tu

h
ạ
nh

thanh

t
ị
nh,

l
ấ
y

“
bi
ế
t
”

(

7)

m
à

ở

đờ
i
,

m
ớ
i

th
ậ
t

l
à

Tỳ

kh
e
o.

(Ph
ẩ

m

Pháp

tr
ụ
)

276
.

C
á
c

n
gươ
i

h
ãy

n
ỗ

l
ự
c

l

ê
n!

N
h
ư

L
a
i

ch
ỉ

dạ
y

cho

con

đ
ườ
ng

g
i
á
c

ngộ

ch
ứ

k
hông
giác

ng
ộ

t
h
ế

cho

a
i

đ
ượ
c.

S
ự

tr
ó

i

buộc

c
ủa

m
a

v
ươ
ng

s
ẽ

tùy

s
ứ
c

thi
ề
n

đ
ị
nh

củ
a

c
á
c

ng
ươ
i
m
à

đư
ợ
c

c
ở
i

m
ở
.

(Ph
ẩ
m

Đ
ạo
)

340
.

Lòng

ái

d
ục

t
uôn

c
hả
y

k
h
ắ
p

n
ơ
i
,

nh
ư

g
i
ống

cỏ

M
a
n
-la

m
ọc

tràn

lan

m
ặ
t

đấ
t
.
Ngươ

i

h
ãy

xem

gi
ống

cỏ

đó

để

d
ùng

Tu
ệ
-ki
ế
m

đo
ạ
n

h

ế
t

c
ă
n

gốc

á
i

dục

đ
i
.

345
.

Đ
ố
i

vớ
i

ng
ườ

i

trí
,

s
ự

tr
ó
i

buộc

b
ằ
ng

dâ
y

ga
i
,

b
ằ
ng

c

â
y
,

b
ằ
ng

s
ắ
t

ch
ưa

ph
ả
i

b
ề
n

ch
ắ
c,

c
hỉ

có

lòng

luy
ế
n

á
i

vợ

con,

tài

s
ả
n

m
ớ
i

t
h
ậ
t

s
ự

tr
ó
i

buộc

ch
ắ
c

b
ề
n.

346
.

Đ
ố
i

v
ớ
i

ng
ườ

i

trí
,

nhữ
ng

kẻ

dắ
t

ng
ườ
i

v
à
o

s
a

đọ
a

l
à

s
ự

tr
ó
i

buộc

ch
ắ
c

b
ề
n,

nó
hình

nh
ư

k
ho
a
n

dung

h
òa

hoãn

mà

th
ậ
t

kh
ó

l
òng

thoát

ra.

Hãy

đo
ạ
n

tr
ừ

đừn
g

d
í
nh

m
ắ
c,

l
ìa d
ục

đừn
g

x
uấ
t

g
i
a
.

(Ph
ẩ
m

Ái

d
ụ
c
)

393
.

Ch
ẳ
ng

ph
ả
i

vì

b
ệ
n

t
óc,

ch
ẳ
ng

ph
ả
i

vì

ch
ủng

t
ộc,

cũng

ch
ẳ
ng

phả
i

t
ạ
i

n
ơ
i

s
a
nh
mà

g
ọ
i

l
à

Bà

la

môn;

nh
ữ
ng

a
i

hi

ể
u

bi
ế
t

ch
â
n

t
h
ậ
t
,

t
hông

đạ
t

C
h
á
nh

ph
á

p,

đó

m
ớ
i

l
à

k
ẻ

Bà
la

môn

h
ạ
nh

phúc.

(Ph
ẩ
m

Bà

la

môn
)

(
Kinh

Pháp

cú

–

Thích

Thi
ệ
n

S
i
êu

d
ị
c
h

-

Vi
ệ
n

ng
hiên

c
ứu

P
h
ậ
t

học

V
i
ệ
t

Na
m

ấ
n

h
ành,

n
ă
m

1993)

CHÚ

THÍCH:

(1)

Ph
ẩ
m

Song

y
ế
u
:

Nh
ữ
ng

Phá
p

y
ế
u

đ
ượ
c

d
i
ễ
n

nó
i

t
he
o

c
á
ch

s
ong

đố
i
.

(2)

Chiên-
đà
n
-na

(Cadana)

(3)

Đa
-già-la

(Cagara):

Tên

hai

th
ứ

c
â
y

t
h
ơ
m
.

(4)

M
ạ
t-ly-ca

(Mallika)

là

m
ộ
t

t
h
ứ

ho
a

nhỏ,

t
h
ơ
m
,

m
ọc

t
ùm

l
u
m

nh
ư

dâ
y

b
ìm.

(5)

B
ạ
t-t

ấ
t-kỳ

(
Va
ss
i
k
i
)

l
à

V
ũ
-quí-hoa

(6)

Thi
ệ
n

đâ
y

c
hỉ

c
á
i

thi
ệ
n

h
ữu
-l
ậ
u,

l
àm

thi
ệ
n

vớ
i

c
á
i

t
â

m

bĩ

t
h
ử

ng
ã

nhân.

(7)

“bi
ế
t
”
:

bi
ế
t

gi
ớ
i
,

bi
ế
t

đ
ị
nh,

bi
ế
t

t
uệ
.

CÁC

NGỤ

NGÔN

CỦA

ĐỨC

P
H
ẬT

Các

ng
ụ

ngôn

c
ủa

Đức

Phậ
t

l
à

tác

ph
ẩ
m

vi
ế
t

b
ằ

ng

t
i
ế
ng

P
a
li
,

r
a

đ
ờ
i

nă
m

477

tr
ướ
c
công

nguyên,

t
ậ
p

h
ợ
p

nh
ữ
ng

ngụ

ngôn

m
à

Đ
ức

Phậ
t

đ
ã

s

ử

dụng

để

tr
uy
ề
n

đạ
t

ý

ng
hĩ
a

nhi
ề
u
bài

gi
ả
ng

c

ủa

ng
ài

t
ớ
i

c
á
c

đồ

đệ
.

C
â
u

chu
y
ệ
n

Ki
s
a

Got
a
m
i

d
ướ
i

đ
â
y

c
òn

đư
ợ
c

gọ
i

l
à

Ng
ụ
Ngôn

v
ề

Hạ
t

C
ả
i
,

khá

nổ
i

t
i
ế
ng.

KISA

GOTAMI

Gotami

là

cái

tên

thi
ế
u

n
ữ

c
ủa

n
à
ng,

nh
ư
ng

vì

r
ấ
t

dễ

m
ệ
t

m
ỏ
i

n
ê
n

n
à
ng

đư
ợ
c

gọ
i

l
à
Kisa

Gotami

(Gotami

Y
ế
u

đuố
i
)
.

N
à
ng

đư
ợ
c

t
á
i

s
i
nh

ở

S
a

vi
thi

tr
ong

m
ộ
t

gi
a

đ
ình

nghèo khó,

b
ệ
nh

t
ậ
t
.

K
hi

l
ớ
n

l
ên,

l
ấ
y

chồng,

đế
n

ở

nh
à

ch
ồng.

V
ì

dòng

dõi

gia

đ
ình,

nàng

b
ị

khinh r
ẻ
.

C
hỉ

s
a
u

khi

s
i
nh

đ
ượ

c

m
ộ
t

đứa

con

tr
a
i
,

n
àng

m
ớ
i

đ
ượ
c

m
ọ
i

ng
ườ
i

đố
i

x
ử

m
ộ
t

c
á
ch

kí
nh
tr
ọng.

Nh
ư
ng

khi

đ

ứa

b
é

đủ

l
ớ
n,

bi
ế
t

ch
ơ
i

b
ờ
i

ch
ạ
y

nh
ả
y

đâ
y

đó,

nó

ch
ế
t
.

Nàng

vô

cùng
s
ầ
u

kh
ổ.

“
T
ừ

khi

con

r
a

đờ
i

m
ình

v
ốn

bị

khi
nh

r
ẻ

m
ớ
i

tìm

đư

ợ
c

s
ự

kí
nh

tr
ọng

tr
ong

g
i
a

đ
ình
này.

Nay

h
ọ

t
h

ậ
m

c
hí

s
ẽ

tìm

cách

v
ứt

bỏ

con

t
a
”
.

Ôm

con

vào

lòng,

nàng

ra

đ
i
,

tìm

đ
ế
n

nh
à này

nhà

khác

xin

thu
ốc

cho

con.

Ở

m
ọ
i

n
ơ
i
,

g
ặ
p

n
à
ng,

n
gư
ờ
i

t
a

đề
u

c
hế

nhạ
o
:
”
C
ô

t
a

t
ừn
g

t
h
ấ
y

t
huốc

cho

ng
ườ
i

đ
ã
ch
ế
t

ở

đ
â
u

ch
ứ?
”
.

Nó
i

r
ồ
i
,

họ

v
ỗ

t
a
y

c
ườ
i

t
hí
ch

t
hú.

Nàng

không

hi
ể
u

ch
út

g
ì

v
ề

đ
i
ề
u

họ
mu
ốn

nó
i
.

B
ấ
y

g
i
ờ

có

m

ộ
t

ng
ườ
i

t
hông

t
h
á
i

t
hấ
y

n
à
n
g:

“
Ngư
ờ
i

đ

à
n

b
à

n
à
y

quá

đa
u

k
hổ

vì

con
n
ê
n

đ
ã

b
ị

l
ầ
m

l
ạ
c

t
â
m

trí
.

T
huốc

ch
ữa

cho

b
à,

không

ai

khác,

ch
ỉ

Đ
ấ
ng

C
a
i

Qu
ả
n

M
ườ
i
Quy
ề
n

L
ực

m
ớ

i

bi
ế
t

t
hô
i
”
.

Ô
ng

t
a

b
ả
o
:

“
Thi
ế
u

phụ

k
i
a
,

t
huốc

cho

con

tr
a
i

b
à

ch
ỉ

có

m
ộ
t
n
gư
ờ

i

có,

đó

l
à

Đ
ấ
ng

C
a
i

Quản

M
ườ
i

Qu
y
ề
n

L
ự

c,

nhâ
n

c
á
ch

vĩ

đạ
i

nhấ
t

tr
ong

t
h
ế

g
i
ớ
i

l

o
ài
n
gư
ờ
i

và

th
ế

g
i
ớ
i

c
ủa

c
á
c

T
hầ
n

t
h

á
nh,

Ng
à
i

đ
a
ng

c
ư

ngụ

t
ạ
i

t
ị
nh

x
á

gầ
n

đ
â
y
.

Hãy

đ
ế
n

hỏ
i
Ngài”.

“
Ngư
ờ
i

đ
àn

ông

này

đ
ã

nói

chân

lý”.

Nàng

nghĩ

v
à

đ
i

tìm

Đ
ức

Phậ
t
.

Ôm

con

tr

ong
lòng,

nàng

đ
ứ
ng

ở

vòng

ngoài

c
ủ
a

đo
à
n

tí
n

đồ

v
à

nó
i
:

“
T
h
ưa

Đ
ấ
ng

đá
ng

t
ôn

kí
nh,

h
ãy

cho tôi

thu
ốc

ch
ữa

cho

con

tr
a
i

t
ô
i
”
.

Đ
ấ
ng

Đạ
i

s
ư,

t
h

ấ
y

n
à
ng

đ
ã

s
ẵ
n

s
àng

cho

s
ự

c
ả
i

đạ
o,

b

è
n

nó
i
:
”
C
on

đ
ã

làm

đú
ng,
Got
a
m
i
,

khi

đ
ế
n

đâ

y

tìm

thu
ốc.

C
on

h
ãy

đ
i

v
à
o

t
h
à
nh

phố,

t
ớ
i

c
á
c

g
i
a

đ
ình,

hãy

xin

nh
ữ
ng
h
ạ
t

c
ả
i

nhỏ

t

ừ

ngô
i

nh
à

nà
o

ch
ưa

t
ừn
g

có

a
i

ch
ế
t

c
ả
”

.






13
4

“
T
h
ưa

Đ
ấ
ng

T
ôn

Kí
nh,

t
ốt

quá

ạ
”
.

S
ung

s
ướ
ng,

n
à
ng

đ
i

vào

t
h
à
nh

phố.

T
ớ
i

ngô
i

nh
à
đ
ầ
u

t
i
ê
n,

n
à
ng

nó
i
:
”
Đ
ấ
ng

C
a
i

Qu
ả
n

M
ườ
i

Qu
y
ề
n

L
ực

b
ả
o

t
ô
i

xi
n

nh
ữ

ng

h
ạ
t

c
ả
i

nhỏ

l
àm
thu
ốc

cho

con

tr
a
i
”
.

“
Ô
i

d
à,

Gotami”-

h
ọ

nó
i

v
à

đư
a

cho

cô.

“
N
h
ư
ng

t
ô

i

kh
ông

c
ầ
n

nhữ
ng

h
ạ
t

n
à
y
.

Tr
ong

gi
a

đ
ình

đâ
y

t
ừn
g

có

ng
ườ
i

đ
ã

ch
ế
t
”
.

“Cô

nói

gì,

Gotami!

Ở

đâ
y

k
hông

t
h
ể

đế
m

x
uể

s
ố

ng
ườ
i

đ
ã

ch
ế

t
”
.

“
T
hô
i

đủ

r
ồ
i
.

T
ô
i

k
hông

xi
n

nh
ữ
ng

hạ
t

n
à
y
.

Đ
ấ
ng

C
a
i

Quản

M
ườ
i

Qu
y
ề
n

L
ực

k
hông

nói

tôi

dùng

nh
ữ
ng

h
ạ
t

c
ả
i

c
ủa

m
ộ
t

gi
a

đ
ình

đ
ã

có

b
ấ
t

kỳ

m
ộ
t

a
i

t
ừn
g

bị

ch
ế

t
”
.

C
ũng

nh
ư

v
ậ
y
,

n
àng

t
ớ
i

g
i
a

đ
ình

th

ứ

h
a
i

r
ồ
i

t
h
ứ

b
a
.

“
Tr
ong

t
o
àn

thành

ph
ố,

ở

đâ
u
c
ũng

t
h
ế

t
hô
i
.

Đấng

B
udh
a

tr
à
n

đ
ầ
y

l
òng

t
ừ

bi
,

t
h
ươ
ng

x
ót

vì

h
ạ
nh

phúc

nh
â
n

l
o
ạ
i

h
ẳ
n

t
h
ấ
y
đ
i
ề
u

đó
”
.

C
h
ế

n
gự

s

ự

x
úc

động,

n
àng

ra

kh
ỏ
i

t
h
ành

ph
ố,

b
ế

con

t
ớ

i

m
ộ
t

giàn

h
ỏ
a
.

“
C
on

tr
a
i
yêu

quý,

m
ẹ

t
ừn
g

ng
hĩ

r
ằ
ng

con

l
à

n
gư
ờ
i

du
y

nhấ
t

bị

c
á
i

ch
ế
t

m
a
ng

đ
i
.

N
h
ư
ng

k
hông

ph
ả
i
th
ế
.

Đây

là

lu
ậ
t

chung

c
ủa

t
o
àn

th
ể

l
o
à
i

ng
ườ
i
.
”

N
à

ng

đ
ặ
t

con

l
ên

giàn

h
ỏ
a
.

R
ồ
i

đọc

đo
ạ
n
t
h
ơ

s
a
u:

“Không

ph
ả
i

l
ệ

l
àng

xã,

không

ph
ả
i

l
ệ

phố

ph
ườ
ng

Không

ph
ả
i

qu
i

t
ắ
c

r
i
êng

m
ộ
t

gi
a

đ
ình

nào

c
ả

Đó

l
à

l
u
ậ
t

chung

c
ủa

t
h
ế

g
i
ớ
i

l
o
à
i

n
gư
ờ
i

c
ùng

toàn

th
ể

t
h
ầ
n

t
h
á
nh

R
ằ

n
g

t
ấ
t

c
ả

m
ọ
i

t
h
ứ

đ
ã

sinh

ra

đ
ề
u

ch

ẳ
ng

vĩ
nh

h
ằ
ng”
.

S
a
u

đó,

n
à
ng

đ
i

t
ớ
i

gặ
p

b
ậ
c

Đạ
i

Sư.

“
Go
t
a
m
i
,

con

đ
ã

ki
ế
m

đ
ượ
c

nh
ữ
ng

hạ
t

c
ả
i
ch
ưa?
”

“
T
h
ưa

Đ
ấ
ng

T
ôn

Kí
nh,

vi
ệ
c

nhữ
ng

h
ạ
t

c
ả
i

con

đ
ã

hoàn

thành.

Nay

xin

ch
ỉ

cho

con
m
ộ
t

tr
ú

x
ứ

t
ốt

l
à
nh.
”

L
úc

n
à
y
,

Đ
ạ
i

S
ư

đọc

cho

n
à
ng

n
ghe

đo
ạ
n

t
h
ơ

s
a
u

đâ
y

tr
ong

Pháp

Cú
:

Ngư
ờ
i

đ
àn

ông

này

yêu

tr
ẻ

và

súc

v
ậ
t
Ngư
ờ
i

đ
àn

ông

này

tha

thi
ế
t

v
ớ
i

đờ
i
Nh
ư
ng

T
h
ầ
n

C
h
ế
t

bỗng

chụp

l
ấ
y

a
nh

t
a
v
à

đ
i

con

đư
ờ
ng

c
ủa

Ng
ài
Nh
ư

m
ộ
t

tr
ậ
n

l
ụt

l
ớ
n

cuốn

s
ạ
ch
c
ả

m
ộ
t

t
hôn

l
à
ng

đa
ng

s
a
y

ngủ.

(XX.

287)

Dù

ai

có

th
ể

s
ống

t
ớ
i

tr
ă
m

n
ă
m
C
ũng

k
hông

gặ
p

M
i
ề
n

B
ấ
t

T
ử
T
ốt

h
ơ
n

l
à

h
ãy

s
ống

m
ộ
t

ng
ày

gi
ả
n

d
ị

Anh

đa
ng

t
h
ấ
y

n
ơ
i

vĩ
nh

c
ửu

đó

m
à

(VIII.114) V
ớ
i

kế
t

l
u
ậ
n

c
ủa

nh
ữ
ng

b
ài

k
ệ
,

n
à
ng

đ
ạ
t

đế
n

tí
nh

t
h
á
nh

li
nh.



Đ

ọc

t
h
êm

2





CHỦ

NG
H
Ĩ
A

H
I
ỆN

S
I
NH

ẤN

ĐỘ

1.

Vài

nét

v
ề

lị
c
h

s
ử

c
hủ

n
g
h
ĩ
a

h
i
ệ
n

s
i
nh

Ph
ư
ơ
n
g

T
ây

Ch
ủ

ng
hĩ
a

hi
ệ
n

s
i
nh

(

CNHS
)

r
a

đờ
i

ở

Đan

M
ạ
ch

t
h
ế

kỷ

XIX
.

Ngư
ờ
i

đề

x
ướ
ng

l
à
S
or
i
e
n

Ki
e
r
keg
a
r
d,

nh
ư
ng

t
h
ậ
t

r
a

cộ
i

nguồn

C
N
HS

có

t
ừ

x
a

x
ưa
.
T
h
ờ
i

kỳ

Hy

L
a
p

cổ

đạ
i
,
CNHS

đ
ã

n
ả
y

m
ầ
m

vớ
i

nh
à

tri
ế
t

học

S
oc
r
a
tt
e

(
469
-

399

tr.CN)

ông

đ
ã

suy

t

ư

v
à

t
h
ự
c

hi
ệ
n
l
ố
i

s
ống

hi
ệ
n

s
i
nh

chủ

ng
hĩ
a
.

Ông

đ
ã

bàn

sâu

v
ề

l
u
â
n

l
í

v
à

đ
ạ

o

đ
ức

.

T
h
e
o

ông,

có

đ
ạ
o

đức

l
à

ph
ả
i

bi

ế
t

t
h
â
n

phậ
n

m
ình.

Ông

tuyên

b
ố

"
H
i
ể
u

bi
ế
t

l
à

đ
ạ
o
đ
ức
"
,

cũng

có

n
ghĩ
a

thi
ế
u

hi
ể
u

bi
ế

t

l
à

thi
ế
u

đạ
o

đứ
c.

Tr
ong

ngô
i

đ
ề
n

Denph

ở

H

il
ạ
p

có

gh
i
câu

"Hãy

t
ự

bi
ế
t

l
ấ
y

c
hí
nh

m
ình".

Còn

trong

b
ộ

ki
nh

Ve
da

c
ủa

Ấn

Độ

có

câu

"Hi
ể
u

bi
ế

t th
ực

s
ự

s
ẽ

đ
ưa

t
a

đ
ế
n

t
ự

do
"

.

T
ừ

khi

Ki
e
r
ke
ga
r
d

l
ậ
p

r
a

h
ệ

t
hống

chủ

ng
hĩ
a

hi

ệ
n

s
i
nh,

đ
ã

có

tri
ế
t

g
i
a

ph
ả
n

đố
i

c
á
c

nhà

khoa

h
ọc

kh
á
c

r
ằ
ng

c
hỉ

chu
yên

nghiên

c
ứu

kh
á
ch

qua
n

và

v
ũ

tr
ụ

m
à

quên

nghiên

c
ứu




13
5

ngay

thân

ph
ậ
n

con

ng
ườ
i

"
Đừng

bỏ

qu
ên

thân

ph
ậ
n

con

ng
ườ

i
"
.

B
ỏ

qua

ngo
ạ
i

c
ả
nh

để
chú

tr
ọng

đế
n

c
á
i

T
A

nộ
i

t
â
m

đ
ã

tr
ở

t
h
à
nh

k
hu
y
nh

h
ướ
ng

tr
i
ế
t

học

duy

t
â
n

tr
ong

lị
ch

s
ử,
ch
ủ

y
ế
u

l
à

c
ủ
a

g
i
a
i

c
ấ
p

bóc

l
ột

đ
ã

suy

tàn.

Foulquie

-nhà

hi
ệ
n

s
i
nh

P
h
á
p

đ
ề

x
ướ
ng

"
ph
ả
i
nhiên

c
ứu,

k

h
á
m

p
há

nộ
i

t
â
m

con

ng
ườ
i
"
,

"
k
ho
a

học

s

ắ
p

x
ế
p

v
ạ
n

v
ậ
t
,

tìm

hi
ể
u

chúng,

tìm

ra
nh
ữ
ng

m
ố
i

t
ươ
ng

qua
n

g
i
ữa

chúng,

c
òn

kỹ

t
h
uậ
t-

kỹ

ngh
ệ

chú

tr
ọng

t
ớ
i

c
á
i

hữu

dụng.

Tr
á
i
l
ạ
i

vi
ệ
c

k
h
á
m

ph
á

v
ề

s
ự

hi
ệ
n

h
ữu

và

h
ữu

t
h
ể

con

ng
ườ
i

t
h
ì

b
ị

đa

s
ố

ng
ườ
i

đ
ờ
i

bỏ

qua

(
L
ờ
i
nó
i

đ
ầ
u

cuốn

"
C
hủ

ng
hĩ
a

hi
ệ
n

s
i
nh"
)

.

Nhi
ề
u

nh
à

hi
ệ
n

s
i
nh

Phá
p

cho

r
ằ
ng

s
a
u

S
oc
r
a
tt
e
,

tr
ong

Thiên

chúa

giáo

có

thánh
Saint

Augustin

c
ũng

có

t
ư

t
ưở
ng

như

S
oc
r
a
tt
e
,

đ
ã

làm

n
ề
n

t
ả
ng

cho

chủ

ng
hĩ
a

hi
ệ
n

s
i
nh
trong

Kitô

giáo.

Ngay

trong

C
ựu

ướ
c

,

T
â
n

ướ
c

đ
ã

có

ch
ứa

đự
ng

y
ế
u

t
ố

hi
ệ
n

s
i
nh

chủ

ng
hĩ
a

(Existentialism).

T
h
á
nh

J
ob

J
e
s
us

C
h
r
i

s
t

đưa

r
a

l
ờ
i

kêu

g
ọ
i

"
h
ãy

c
ứu

r
ỗ
i

li

nh

hồ
n!
"

(t
ức

l
à

gi
ả
i

t
ho
át
linh

h
ồn
)

.

S.Augustin

nói

"
ở

tr
ong

C
hú
a
,

c
á
i

đ
ã

đư
ợ
c

t
ạ
o

dự
ng

đó

l
à

s
ự

s
ốn
g"
,

"
xi
n

cho

t
ô
i

a
m
hi
ể
u

đ

ượ
c

c
hí
nh

t
ô
i

và

hi
ể
u

đ
ượ
c

c
hí
nh

Ng
ài

"

(t
ậ
p

T
hú

nh
ậ
n

-

C
o
nf
e
ss
i
on
)

.

Ông

đ
ã

xa

r
ờ
i
chúa

Tr
ờ
i
,

s
ống

đa
u

k
hổ

vớ
i

t
ộ
i

l
ỗ
i

v
à

phóng

đ
ãng,

v
ừa

ho
an

l
ạ
c

v
ừa

bi

đá
t

.

C

uộc

s
ống

đ
ã
gây

trong

ông

n
ỗ
i

x
a
o

x
u
y
ế
n

t
h
ầ

m

kí
n

và

s
ự

l
o

â
u

(
S
ouc
i
:

Ho
a

x
u

x
ê

:

đ
i
ể
n

tí
ch

v
ề

s
ự

l
o
l
ắ
n
g)
,

ch
ẳ
ng

bi

ế
t

cuộc

đờ
i

r
ồ
i

đ
i

v
ề

đâ
u

!

Pascal,

nhà

v
ậ
t

l
ý

ng
ườ
i

P
h
á
p

(
đ
ị
nh

l
uậ
t

P
a
s
c
a
l
)
,

đ
ã

vi
ế
t

cuốn

"
T
ư

t
ưở
n
g"

có

đo
ạ
n
:

"
Đâ
y

l
à

b
ả
n

ch
ấ
t

t
h
ực

s
ự

c
ủa

t
a
,

c
hí
nh

nó

l
àm

cho

chúng

ta

không

có

kh
ả

n
ă
ng

bi
ế
t

m
ộ
t
cái

gì

đ
í
ch

x
á
c,

ho
à
n

t
o
à
n.

T
a

b
ơ
i

l
ộ
i

trên

m
ộ
t

kho
ả
ng

kh
ông

m
ênh

mông

và

b
ấ
t

a
n,

t
a

tr
ô
i
gi
ạ
t

v
ậ
t

v
ờ

t
ừ

đầ
u

n
ày

t
ớ
i

đầ
u

k
i
a

"

.

Th
ực

r
a
,

t
ư

t
ưở
ng

hi
ệ
n

s
i
nh

c
ủa

S
oc
r
a
tt
e

n
hằ
m

b
ả
o

v
ệ

g
i
a
i

c
ấ
p

chủ

nô.

C
òn

S.
Augustin

có

m
ục

đ
í
ch

b
ả
o

v
ệ

t
ôn

g

i
á
o.

V
ì

v
ậ
y

,

S
oc
r
a
tt
e

kêu

g
ọ
i

"
s
ống

đ
ạ
o

đức

l
à

s
ống
bi
ế
t

m
ình,

bi
ế
t

m
ình

là

s
ống

đạ
o

đức
"

.

Augustin:

"S
ống

bi
ế
t

C
h
úa

Tr
ờ
i

m
ớ
i

l

à

bi
ế
t

m
ình.

Bi
ế
t

Chúa

Tr
ờ
i

l
à

s
ống

tr
ong

Chúa

Tr
ờ
i
"

.

Tri
ế
t

học

hi
ệ
n

s
i
nh

r
a

đ
ờ
i

nh
ằ

m

ho
àn

ch
ỉ
nh

nhữ
ng

qu
a
n

đ
i
ể
m

hi
ệ
n

s
i
nh

tr

ong

lị
ch
s
ử,

để

li
ên

minh

và

b
ả
o

v
ệ

g
i
a
i

c
ấ

p

t
ư

s
ả
n,

g
i
a
i

c
ấ
p

t
hống

tr
ị

tr
ong

t
h
ờ

i

đạ
i

k
hủng

ho
ả
ng
v
ề

t
ư

t
ưở
ng

và

chính

tr
ị
.

Sorien

Kierkegard

sinh

1813,

ch
ế
t

1855

ở

Đan

M
ạ
ch,

đ
ượ
c

co
i

l
à

ông

t
ổ

c
ủa

chủ
nghĩ
a

hi
ệ
n

s
i
nh

hi
ệ
n

đạ
i
.

S

o
r
i
e
n

r
a

đờ
i

v
à
o

g
i
a
i

đo
ạ
n

chủ

ng
hĩ
a

t
ư

b
ả
n

chu
y
ể
n

qua

g
i
a
i
đo
ạ
n

chủ

ng
hĩ
a

đế

quốc.

L
à

con

út

trong

m
ộ
t

g
i
a

đ
ình

giàu

có,

có

7

ng
ườ
i

con.

Cha

ông

g
ọ
i
ông

l
à

đ
ứa

con

c
ủa

t
uổ
i

g
i
à,

ông

b
ố

có

t
ớ
i

h
a
i

b
à

v
ợ
.

Họ

đề

u

ở

Hộ
i

t
h
á
nh

T
i
n

l
ành

(Kitô bi
ế
n

t
h
ể
)
.

Nă

m

1838,

ch
a

ch
ế
t
,

gi
a

đ
ình

suy

s
ụp.

Ha
i

b
à

v

ợ

c
ủa

c
ha

và

6

ch
ị

e
m

S
o
r
i
e
n

cũng
l
ầ
n

l
ượ
t

ch
ế
t
.

C
hỉ

c
òn

Sorien

Kierkegard.

Ông

ph
ả
i

ch
ị
u

cuộc

đờ
i

s
óng

g
i
ó,

v
ậ
t

l
ộn

v
ớ
i
thân

ph
ậ
n

cô

đ

ơ
n.

Ngh
ĩ

về

t
h
â
n

ph
ậ
n

con

ng
ườ
i
,

ông

da
y

dứt

ho
ài

và

tìm

th
ấ
y

s
ự

t
i
ế
p

nố
i
lu
ồng

t
ự

t
ưở

ng

hi
ệ
n

s
i
nh

cổ

đạ
i
.

S
a
u

khi

học

t
h
uy
ế
t

CNHS

c
ủa

ông

phổ

bi
ế
n

và

có

ả
nh h
ưở
ng

kh
á

m
ạ
nh

ở

ph
ươ
ng

T
â
y
,

nổ
i

l
ên

nh
ữ
ng

nh
à

v
ă
n

ngh
ệ

s
ĩ

t
i
êu

bi
ể
u

s
a
u

đâ
y

s
á
ng

t
á
c
v
ớ
i

c

ả
m

h
ứ
ng

hi
ệ
n

s
i
nh

chủ

ng
hĩ
a

:

+

Ở

Đức,

tr

i
ế
t

học

hi
ệ
n

s
i
nh

chủ

ng
hĩ
a

c
ủa

He
i
de
go
e
r

.

+

Ở

P
h
á
p:

t
h
ơ
,

tr
uy
ệ
n,

k
ị
ch

c
ủa

J
ea

n

P
a
u
l

S
a
rtr
e
,

t
i
ể
u

t
hu
y
ế
t

c
ủa

b
à

Francoise

Sagan

.






+

Ở

T
â
y

b
a
n

nh
a
:

T
h
ơ

c
a

"
nổ
i

l
o
ạ
n"

c
ủa

Br
e
t
on.

H
ộ
i

ho
ạ

"
nổ

i

l
o
ạ
n
"

c
ủa

P
i
c
a
ss
o

+

Ở

T
i
ệ
p

k
h
ắ

c

:

T
i
ể
u

t
hu
y
ế
t

"
Vụ

á
n
"

c
ủa

K
a
f
kaz

13
6

+

Ở

I
t
a
li
a
:

Nhà

v
ă
n

M
a
t
i
ss
e

.

v
.

v


+

Ở

m
i
ề
n

Na
m

V
i
ệ
t

Na
m

tr
ướ

c

1975

cũng

có

m
ộ
t

s
ố

hi
ệ
n

t
ượ
ng

v
ă
n

học

hi

ệ
n

sinh

ch
ủ

ng
hĩ
a
.

H
ọc

g
i
ả

M
o
uni
e
r

(
Phá
p)

vi
ế
t

:

"
Ng
ày

nay,

khi

quan

ni
ệ
m

về

v
ũ

tr
ụ

và

kinh

t
ế

t
ỏ

r
a
l
ạ
c

qua
n

đ
ã

đá
nh

d
ấ
u

t
h
ờ

i

đạ
i

ho
àng

kim

tuy
ệ
t

đỉ
nh

c
ủa

ph
e

tr
ưở
ng

g
i
ả

g
i
àu

sang

sung

túc v
ề

v
ậ
t

ch
ấ
t

nh
ư
ng

t
ư

t
ưở
ng

t
h
ì

ch
ậ
t

h
ẹ
p,

đ
ã

xu
ấ
t

hi
ệ
n

m
ộ
t

l
àn

sóng

ý

th
ức

v
ề

s
ự

b
ấ
t

h
ạ
nh
: m
ộ
t

c
ă
n

bệ

nh

m
ớ
i

c
ủa

t
h
ờ
i

đạ
i

đa
ng

đ
ẩ
y

x
ô

con

ng

ườ
i

v
ề

v
ớ
i

tr
i
ế
t

l
ý

hi
ệ
n

s
i
nh

bi

thi
ế

t

để
bi
ệ
n

m
i
nh

l
ố
i

c
ườ
i

r
a

n
ướ
c

m
ắ
t

"


"
nó

l
à

th
ứ

tr
i
ế
t

l
ý

chống

l
ạ
i

h
ạ
nh

phúc

và

chi
ế
n

t
h
ắ
ng
c
ủa

con

ng
ườ
i
,

l
à

h
ậ
u

q

u
ả

c
ủa

m
ộ
t

Â
u

ch
â
u

t
a
n

rã

vì

hai

cu
ộc

đạ
i

c
hi
ế
n

(
I

và

II)

và

m
ộ
t cu
ộc

kh
ủng

ho
ả
ng

kh

ông

trù

li
ệ
u

tr
ướ
c

"
.

Trong

th
ực

t
ế

xã

h
ộ
i
,

cũng

có

nh
ữ
ng

h
ành

vi

"n
ổ
i

l
o
ạ
n
"

(
s
i
nh

vi
ê

n

ă
n

m
ặ
c

kỳ

l
ạ

:
khoét

áo,

vá

qu
ầ
n

l
ành,

s
ống

gấ
p,

đậ
p

ph
á
,

vì

lo

r
ằ
n
g

có

chi
ế
n

tr
a
nh

t
h
ế

g
i
ớ
i

t
h
ứ

3

k
hủng
khi
ế
p

t
à
n

ph
á

t
ươ

ng

l
a
i
.

C
ó

nh
ữ
ng

hộ
i

k
ho
ả

t
h
â
n

s
ống

ở

v
ườ
n

ho
a

ho
ặ
c

m
ặ
c

đồ

t
hổ

c
ẩ
m
,
t
hô

s
ơ

.

Ông

gi
à

cô

đơ
n

s
ống

vớ
i

con

chó.

L
i

d
ị

xả
y

r
a

phổ

bi
ế
n

ở

m
ọ
i

l
ứa

t
uổ
i



H
ọ

b
ă

n

kh
o
ă
n

"
con

ng
ườ
i

l
à

cái

gì

?"

Ph
ấ
n

đấ
u

hi

v
ọng

vì

cái

gì

?

T
ạ
i

s
a
o

có

con
n
gư
ờ
i

(ý

nó
i

con

ng
ườ
i

xã

h
ộ
i
)
,

có

c
á
i

t
ô
i

?

Họ

t
hí
ch

s
u
y

t
ư

cụ

t
h
ể

v
ề

con

ng
ườ
i

và

s
ố
ph
ậ
n,

kh
ông

b
ằ
ng

l
òng

v
ớ
i

nh
ữ
ng

k
h
á
i

ni

ệ
m

và

ph
ạ
m

trù

tri
ế
t

học.

H
ọ

cho

con

ng
ườ
i

l
à

cái
riêng

l
ẻ
,

kh
ông

li
ên

quan

gì

đ
ế
n

xã

h
ộ
i

.

Kierkegard

nói

"Tôi

là

tôi.

M
ột

c
á

nh
â
n,

kh
ông

ph
ả
i

l
à

m
ộ
t

kh
á
i

ni
ệ
m
.

Kh
ông

m
ộ
t ý

t
ưở
ng

n
ào

di
ễ
n

t
ả

đ
ượ
c

nh
â
n

c
á
ch

c
ủa

t
ô
i
,

k
hông

t
h
ể

thi
ế
t

đ
ị
nh

m
ộ
t

d
ĩ

vãng,

m
ộ
t

hi
ệ
n

t
ạ
i
và

m
ộ
t

t
ươ
ng

l
a
i
.

C
ũng

k
hông

có

l
ậ
p

l
u
ậ
n

n
ào

v
ề

c
hí
nh

t
ô
i

và

cu
ộc

đ
ờ
i

c
ùng

s
ự

s
i
nh

t
ử

c
ủa
tôi"

.



h
ộ
i
)

.


Nh
ư

t
h
ế
,

con

ng
ườ
i

hi
ệ
n

s
i
nh

ph
ươ
ng

T
â
y

l
à

con

n
gư

ờ
i

c
á

bi
ệ
t

(
s
ống

t
á
ch

r
ờ
i

xã



Mu
ốn

tr

ở

t
h
à
nh

"
con

n
gư
ờ
i

ho
àn

thi
ệ
n
"

thì

ph
ả
i

"

s
a

đo
ạ
"

-

khi

đó

a
nh

m
ớ
i

t
h
ấ
y

rõ

mình.

Qua

s
ự

s
a

đo
ạ

và

t
ộ
i

l
ỗ
i

c
ủa

tr
ực

g
i
á
c

và

b
ằ
ng

li
nh

c
ả
m
,

k
i
nh

ng
hi
ệ
m

s
ống

c
ủa
mình,

anh

tr
ở

t
h
ành

siêu

vi
ệ
t
.
Nietzche,

tri
ế
t

gi
a

Đức

nó
i

"
c
àng

tr
ả
i

qua

t
ộ
i

á
c

ba
o

n
hiêu

l
ạ
i
càng

vĩ

đạ
i

b
ấ
y

nhi
ê
u,

đó

l
à

con

n
gư
ờ
i

s
i
êu

vi
ệ
t

-

superman".

Lý

lu
ậ
n

củ
a

N
i
e
t
zch
e

đ
ã

có

ít nh
ấ
t

m
ộ
t

đệ

t
ử

cuồng

tí
n

l
à

Adolf

Hitler

-

t
ê
n

tr
ùm

ph
á
t

xít

Đ
ức

.

J
.
P
.
S
a
rtr
e

nó
i

"
C
on

n
gư
ờ

i

hi
ệ
n

h
ữu

tr
ướ
c

đ
ã.

Con

ng
ườ
i

t
ự

t
h
ấ
y

m
ình

sinh

ra

ở

đ
ờ
i
đ
ã,

sau

đó

a
nh

m
ớ
i

đ
ị
nh

ng
hĩ
a

m
ình

là

ai

?"

(cu
ốn

"
H
i
ệ
n

s
i
nh,

m
ộ
t

t
hu
y
ế
t

nh
â
n

b
ả
n"

c
ủa

L
ê
Tôn

Nghiêm-

xu
ấ
t

b
ả
n

ở

S
ài

gòn).

B
a
n

đ
ầ
u

con

ng
ườ
i

k
hông

l
à

gì

c
ả
,

s
a
u

đó

m
ớ
i

l
à

th
ế

n
ày,

th
ế

k
i
a
,

và

s
ẽ

l
à

cái

mình
t
ự

t
ạ
o

n
ên

mình.

"Hi
ệ
n

hữu"

k
hông

p
hả
i

l
à

TOBE

(est),

không

ph
ả
i

l
à

s
ống

(
li
ve,

li
vr
e
)

.
Hi
ệ
n

hữu

k
hông

có

ng
hĩ
a

l
à

ở

l
ỳ

m

ộ
t

chỗ

m
à

ph
ả
i

l
à

"
v
ươ
n

t
ớ
i

cái

s
ẽ

l

à,

cái

mình

s
ẽ

l
à"

,
l
uôn

l
uôn

v
ượ
t

r
a

ngo
ài

khuôn

kh
ổ

hô
m

na
y
,

t
ự

m
ình

tha

hoá

mình

-

M
ỗ
i

ng

ườ
i

s
ẽ

l
à Would-

be-

man

(N
gư
ờ
i

ph
ả
i

l
à

)

.

Kierkegard

kêu

g
ọ
i

"
h
ãy

ch
ọn

l
ấ
y

c
hí
nh

m
ình".

Trong

tác

ph

ẩ
m

"
Ng
ườ
i

k
h
á
ch

đ
àn
b
à

"

(
ch
ưa

d
ị
ch
)

c

ủa

n
ữ

v
ă
n

s
ĩ

Phá
p

S
i
m
on

De

B
ea
uv
o
i
r

m

i
êu

t
ả

m
ộ
t

ng
ườ
i

đ
àn

bà"

nàng
đ
ế
n

l
àm

cho

s

ự

v
ậ
t

t
ho
á
t

kh
ỏ
i

s
ự

v
ô

t
h
ức

c
ủa

chúng.

N
à
ng

đ
ã

cho

chúng

màu

s
ắ
c,

h
ươ
ng
v
ị

c
ủa

chúng

C
ầ

n

phả
i

có

n
àng

ở

đó

để

b
ấ
t

t
ử

ho
á

s
ự

ho

a
ng

v
ắ
ng

c
ủa

chúng

-

c
á
i

c
ă
n
phòng

Nàng

làm

s
ống

dậ
y

c
á
c

đồ

v
ậ
t

và

s
ự

c
hờ

đợ
i


"

Ng
ườ
i

đ
àn

bà

là

gi
ống

c
á
i

tr
ong
cái

m
ức

độ

n
àng

c
ả
m

t
h
ấ
y

t
h
e
o

t
h
a

nh
â
n

(
ng
ườ
i

kh
á
c
)

ch

ứ

k
hông

do

c
ơ

c
ấ
u

t
h
â
n

t
h
ể

c
ủa
nàng

"

.

M
o
uni
e
r

nó
i

"
con

n
gư
ờ
i

l
à

m
ộ
t

s
ự

k
i

ệ
n

tr
ầ
n

tr
ụ
i

m
ù

loà,

ở

đó

ch
ả

có

ý

ng
hĩ
a

g
ì

c
ả
,
nh
ư

b
ị

n
é
m

r
a

đó
"




13
7

J

.
P
.
S
a
rtr
e

:

"
Ngư
ờ
i
,

m
ộ
t

c
á
i

g
ì

th
ừa
"

"
Ngư
ờ
i

l
à

m
ộ
t

bí

m
ậ
t

t
uy
ệ
t

đố
i
,

kh
ông

a
i

hi
ể
u

đ
ượ
c,

c
a
o

h
ơ
n,

l
à

c
á
i

k
hông

hi
ể
u

đ
ượ
c
"
.
Đ
ờ
i

ng
ườ
i

v
à

con

n
gư
ờ
i

r
ấ
t

phi

l
í
,

nó

m
ù

m
ị
t
,

t
ố
i

t
ă
m
.

"
c
á
i

v
ô

l
í
"

c
òn

hi
ể
u

đ
ượ
c

,

ch
ứ

"
cái

phi

lí"

thì

không

th
ể

hi
ể
u

đ
ượ
c

v
à

nó
i

đư
ợ
c

g
ì".

Chúng

ta

sinh

ra

th
ậ
t

l
à

phi

lí,

ta hãy

ch
ế
t

đi
"
.

M
ỗ

i

ng
ườ
i

l
à

m
ộ
t

bí

m
ậ
t

t
uy
ệ
t

đố
i

vì

m

ỗ
i

ng
ườ
i

l
à

m
ộ
t

s
ự

tr
ống

r
ỗng

t
uy
ệ
t

đố
i

.

V
ì
th
ế
,

ch
ả

c
ầ
n

tìm

hi
ể
u

l
àm

gì

!

H
ọc

g
i
ả

Ngu
y
ễ
n

v
ă
n

Tr
u
ng

(cu
ốn

N
h
ậ
n

đ
ị
nh

-

Sài

Gòn

xu
ấ
t
b
ả
n

tr
ướ
c

1975)

cũng

t
h
ể

hi
ệ
n

ả

nh

h
ưở
ng

hi
ệ
n

s
i
nh

c
ủa

ông

"
T
ô
i

buồn

vì

ý

th
ức

củ
a

t
ô
i
tr
ống

r
ỗng,

tr
ướ
c

khi

t
hông

c
ả
m
,

c

hỉ

có

m
ình

tôi

bu
ồn,

nỗ
i

cô

đ
ơ
n

l
à

t
u
y
ệ
t

đố
i
.

L
ố
i

s
ống
hi
ệ
n

s
i
nh

t
ạ
o

r
a

m
à
ng

n

gă
n

c
á
ch

v
ớ
i

xã

h
ộ
i
.

J
ea
n

P
a
u
l

S
a
rtr

e

nh
à

văn

P
h
á
p,

vi
ế
t

"
c
hỉ

tr
ong
sa

m
ạ
c,

con

ng
ườ
i

m
ớ
i

s
ống

đ
í
ch

t
h
ực
"
.

Keirkegard

vi
ế
t

"
T
ự

m
ình

s
ắp

đặt

t
ấ
t

cả

để

cho

m
ình

cô

đơn.

N
ỗi

cô

đơn

càng

t
ăng
khi

có

m
ột

bản

ng
ã

khác

th
ư
ờng,

một

cá

tí

nh

m
ãnh

li
ệ
t
.

C
on

ng
ư
ờ
i

quần

chúng

r
ất

ít

k
hi c
ảm

t
hấy

cô

đơn

v
ì

tâm

h
ồn

họ

l
à

m
ột

k
hối

đồng

tí

nh.

C
on

ng
ư
ờ
i

quần

chúng

ho
à

vào nhau

d
ễ

d
àng

và

không

có

gì

đặc

bi
ệ
t
,

v
à

c
ũng

không

ai

có

g
ì

độc

nhất

vô

nhị
.

N
g
ư
ờ
i

đặc
bi
ệ
t

l
à

ngườ
i

cô

đơn
"

.

J.J.

Rouseau

vi
ế
t

"
N
hà

nướ
c

là

s
ự

vong

t
hân

của

con

ngườ
i
"

Gi
ữa

ng
ườ
i

vớ
i

ng
ườ
i

có

m
ộ
t

v
ực

t
h
ẳ
m

cô

đ
ơ
n

b
ấ
t

kh
ả

t
hông

c
ả
m

"
s
ống

để

dạ
,
ch
ế
t

m
a
ng

đ
i
"
.

M
o
uni
e
r

nó
i

"
Ta

có

th
ể

có

cuộc

s
ống

đí
ch

t
hực

k
hi

t
a

ho
àn

toàn

tĩ
nh

tại ho
ặc

k
hi

điên

r
ồ
",

"
C
on

ng
ư
ờ
i

s
i
nh

r
a

t
h
ư
ờng

l
àm

nô

l
ệ

cho

t
ha

nhân,

ta

thoát

ách

nô

l
ệ

k
ẻ
này

thì

lại

mắc

v
ào

ách

nô

l
ệ

k
ẻ

khác
,

còn

h
ọc

h
ành

ch
ẳng

qua

c
hỉ

l
à

chuy
ệ
n

ng
ư
ờ
i

t
a

dạy
cho

ta

nh
ữ
ng

đi

ề
u

m
à

ta

không

mu
ốn

'

.

2

.

S
ơ

l
ư
ợ
c

c

hủ

n
gh
ĩ
a

h
i
ệ
n

s
i
nh

ph
ư
ơ
n
g

Đôn
g

và

h
i
ệ

n

t
ư
ợ
n
g

K
r
i
s
na

M
u
r
ti

c
ủa

Ấn

Độ

Tên

th
ự

c

l
à

M
ur
t
i
,

nh
à

v
ă
n,

tr
i
ế
t

gi
a

Ấn

Độ
,

ông

đ
ã

l
ấ
y

b
út

da
nh

K
r
i
s
n
a

v
ốn

l
à

tên

nhân

v
ậ
t

n
ửa

ng
ườ
i

n
ửa

t
h
ầ
n

tr
ong

t
h
ầ
n

t

ho
ạ
i

.

S
i
nh

n
ă
m

1900

t
ạ
i

thị

tr
ấ
n

M
a
danapa
l

ở

m
i
ề
n

na
m

Ấn

Độ
.
Tr
ong

m
ườ
i

t
á
m

n
ă
m
li

ề
n,

l
ậ
p

ph
á
i

"
Thông

thiên

h
ọc
"

v
à

đư
ợ
c

phong

l

à

vua

c
ủa

đạ
o

"
t
hông

thiên

h
ọc
"
.

C
ó

đồ
đ
ệ

l
à

R
a
m
a

K
r
i
s
n
a
,

nh
à

đ
ạ
o

đức

học

chủ

tr
ươ
ng

ho
à

h
ợ
p

t
ôn

g
i
á
o
:

"
Hãy

xoá

b
ỏ

s
ự

kh
á

c
nhau

v
ề

t
ôn

g
i
á
o,

đừn
g

g
i
ành

gi
ậ
t

đ
ị
a

vị

,

qu
y
ề
n

l
ợ
i
,

v
ô

í
ch.

Dù

g
ọ
i

l
à

Jesus,

Alla,

Thích ca

c
ũng

v
ẫ
n

c
hỉ

l
à

m
ộ
t

ch
úa

t
ể

m
à

thôi.

M
ọ
i

con

đ
ườ
ng

c
ủa

t
ôn

g
i
á
o

đề
u

t
ốt

c
ả

.

(v
ề

s
a
u
Tagore

c
ũng

c
hị
u

ả
nh

h
ưở
ng

l
í

t
hu
y

ế
t

đó.

Ông

vi
ế
t:

s
i
nh

t
ồn

c
ủa

nh
â
n

l
o
ạ
i

l
à

b
ả
n

ho
à

âm
tuy
ệ
t

m
ỹ
.

Á,

Âu

nên

xoá

b
ỏ

n
gă
n

c
á
ch
)
.

Krisna

Murti

cùng

m
ộ
t

s
ố

ng
ườ
i

l
ậ
p

r
a

"
Hộ
i

c
ứu

t
i
nh

đông

ph
ươ
n
g"

(G
ồ
m

đủ

tí
n

đồ
c
á
c

đ
ạ
o

P
h
ậ
t
,

Thiên

Chúa,

H
ồ
i

g
i
á
o

t

h
ờ

t
h
á
nh

Al
l
a

)
,

đế
n

n
ă
m

1929

Hộ
i

n
ày

gi
ả
i

t
á
n.

L
ờ
i
tuyên

b
ố

gi
ả
i

t
á
n

c
ủa

M
ur
t

i

nh
ư

s
a
u

"
ch
â
n

l
ý

là

m
ộ
t

x
ứ

s
ở

kh

ông

có

đ
ườ
ng

v
à
o

n
ê
n

n
gư
ờ
i

t
a
c
ũng

k
hông

t

h
ể

đặ
t

ch
â
n

v
à
o

đó

b
ằ
ng

bấ
t

kỳ

l
ố
i

đ

i

n
ào,

Đ
ạ
o

g
i
áo

hay

Ph
ậ
t

g
i
á
o.

C
h
â
n

l

ý

l
à
s
ự

t
h
ậ
t

c
ủa

nộ
i

t
â
m
,

k
hông

a
i

d

ạ
y

a
i

đ
ượ
c,

n
ên

không

ai

là

th
ầ
y

c
ủa

a
i

c

ả
.

M
à

t
ự

m
ình

ph
ả
i
là

th
ầ
y

củ
a

c
hí
nh

m
ình".

T
ừ

đó

ông

kh
ông

l
ậ
p

g
i
á
o

hộ
i
,

kh
ông

nh
ậ
n

học

trò

n
ữa

.

Ông

vi
ế
t

cuốn

"
G
i
ả
i

t
ho
á
t

c

hí
nh

k
i
ế
n"
,

ho
ặ
c

"Gi
ả
i

tr
ừ

ki
ế
n

t
h
ức
"

(

ngu
yên

b
ả
n

t
i
ế
ng

Anh:

Freedom

from

the

Knowledge

)

.

Vì

sao

c
ầ
n

phả
i

g
i
ả
i

tr
ừ

ki
ế
n

t
h
ức

?

Ngư
ờ
i

Ấn

Độ

v
ốn

co
i

tr
ọng

hi
ể
u

bi
ế
t
.

B
ộ

ki
nh

R
i
g

Ve
da

qua
n

tr
ọng

n
hấ
t

c
ủa

Bàlamôn,

sau

này

là

Hindu

giáo

có

nghĩ
a

l
à

"ca

t
ụn
g

s
ự

hi
ể
u

bi
ế
t
"

.

Th
ực

r
a
,

t
ừ

tr
ướ
c

C
ông

ngu
yên

ở

Tr
ung

quốc,

L
ão

t
ử

đ
ã

đưa

r
a

học

t
hu
y
ế
t

V
ô

vi
,
Trang

t
ử

l
ạ
i

ph
á
t

tr
i
ể
n

học

t
hu
y
ế
t

L
ão

-Trang.

Lão

t
ử

nó
i

"
C
on

ng
ườ
i

c
à
ng

đ
i

s
â
u

tìm
hi
ể
u

ngo
ạ
i

g
i

ớ
i

t
h
ì

càng

xa

đ
ạ
o.

D
o

hi
ể
u

bi
ế
t
,

con

ng

ườ
i

m
ấ
t

v
ẻ

s
ống

hồn

nhi
ên.

Do

hi
ể
u




13

bi

ế
t

nhi
ề
u,

n
ả
y

s
i
nh

x
ung

độ
t

v
ớ
i

nh
a
u.

G

i
ữa

nhữn
g

ý

t
h
ức
,

qua
n

ni
ệ
m
,

t
â
m

l
ý

k
h

á
c

nha
u

n
ả
y

s
i
nh

r
a

m
â
u

t
h
uẫ
n"

.

Do

đó

con

n
gư
ờ
i

c
ứ

quẩ
n

qua
nh

vớ
i

nh
ữ
ng

t
â
m

l

ý

ấ
y

c
hỉ

m
uốn

g
i
ả
i

t
ho
á
t

m
ình
kh
ỏ
i

nh
ữ
ng

t
ươ
ng

l
a
i

vi
ể
n

v
ông,

khát

v
ọng

và

m
ục

t
i
ê
u,

con

ng
ườ
i

c
ứ

k
hổ

s
ở

đ
i

tìm
nh
ữ
ng

thi
ê
n

đư
ờ

ng

h
ứa

h
ẹ
n,

nh
ữ
ng

chủ

ng
hĩ
a

m
ơ

hồ.

Tóm

l
ạ
i

M
ur
t
i

k
ế
t

l
u
ậ
n

"
k
hông

c
ầ
n

hi
ể
u

bi
ế
t

g
ì

h
ế
t
,

h
ãy

ph
ủ

nh
ậ
n

quá

k
h
ứ

v
à

t
ươ
ng

lai,

c
ứ

s
ống

vớ
i

hi
ệ
n

t
ạ
i
,

t
ạ
o

cho

m
ình

cu
ộc

s
ống

hi
ệ
n

t
ạ
i
,

hi
ệ
n

h
ữu.

Tr
ướ
c

h
ế
t
,

kh
ông

t
h
ể

m
a
ng

t
h
e
o

kè

kè

bên

mình

nh
ữ
ng

t

h
ành

ki
ế
n,

hi
ể
u

bi
ế
t
,

kế
t

lu
ậ
n

c
ủa

l
o
à
i

n
gư
ờ
i

dồn

l
ạ
i

cho

m
ình

sau

h
ơ
n

h
a
i

ngh
ìn

n
ă
m
.

Hãy

kh
ở
i

h
ành

b
ằ
ng

con

s
ố

0

!

Hãy

lên

đư
ờ
ng,

bỏ

l
ạ
i

t
ấ
t

c
ả

nh
ữ
ng

kỷ

ni
ệ
m
,

ký

ứ
c

c
ủa

ba
o

t
h
á
ng

ng
à
y

qua
,

đ
ể

"

t
ự

t
ạ
i
"
,

"t
ự

ngộ
"
,

Kh
ông

c
ầ
n

u
y

l
ực

n
ào,

không

c
ầ
n

l
ãnh

t
ụ,

đạ
o

s
ĩ

h
a
y

nh
à

phân

tâm

h
ọc,

kh
ông

c
ầ
n

tr
i
ế
t

g
i
a

n
ào.

Hãy

làm

m
ộ
t

con

ng
ườ
i

"
tr
ống

r
ỗn
g",

"b
ấ
t

n
hi
ễ
m
"
,

k
hông

l
à

gì

c
ả
!

S
ống

t
h
ế

n
ào

là

"tr
ống

r
ỗn
g"

?

Murti

v
ạ

ch

r
a

r
ằ
n
g:

s
ống

k
hông

c
ầ
n

có

m
ục

đ
í
ch.
S
ống

kh
ông

c
ầ
n

ph
ấ
n

s
on,

m
ộc

m
ạ
c

m
à

huy
ề
n

d

i
ệ
u,

tĩ
nh

m
à

động,

m
ộ
t

m
à

là

t
ấ
t

c
ả
.

Chí

nh
cu
ộc

s
ống

l
à

Nhân

và

c
ũng

l
à

Qu
ả
.

C
uộc

s
ống

v
ừa

l
à

ph
ươ
ng

t
i
ệ
n

v
ừa

l
à

c
ứu

c
á
nh

(
m

ục
đ
í
ch

)
.

Đ
ạ
o

l
à

chân

lý,

chân

lý

là

cu
ộc

s
ống,

c
òn

t
ươ
ng

l
a
i

ch
ỉ

l
à

ả
o

ả
nh.

C
hỉ

có

hi

ệ
n

t
ạ
i

l
à th
ực
.

Nh
ư
ng

hi
ệ
n

t
ạ
i

l
à

gì

?

Đ
ừ
ng

ng
hĩ

đế
n

!

Nghĩ

đế
n

l
à

m
ấ
t

nó,

cuộc

s

ống

l
ạ
i

bị

kéo

d
ài thêm

m
ộ
t

kỳ

h
ạ
n

t
h
ừa
.

Tr
ong

h
ình

h
ọc,

đi
ể
m

l
à

ch
ỗ

c
ắ
t

đứ
t

h
a
i

con

đ
ườ
ng.

Đ
i
ể
m

l
à

hi
ệ
n

t
ạ
i
,
xu
ấ
t

hi
ệ
n

l
à

do

anh

nghĩ

đế
n.

"
Đ
i
ể
m
"

c
hí
nh

l
à

cu
ộc

s
ống,

kh
ông

có

di
ệ
n

tí
ch

kí
ch

t
h
ướ
c.
V
ậ
y

nó

l
à

"
k

hông
"

nh
ư
ng

cũng

l
à

"có

",

và

Hi
ệ
n

t
ạ
i

l
à

vô

h
ạ
n.

S
ự

g
i
ả
i

t
ho
á
t

kh
ông

h
ẹ
n

ở

ng
ày

mai

và

c
ũng

ch
ưa

t
ừn
g

xả
y

r
a

ở

quá

k
h
ứ.

H
i

ệ
n

t
ạ
i

ngay

lúc

này

m
ớ
i

là

s
ự

g
i
ả
i

t
ho
á

t
,

và

ch
ứa

t
ấ
t

c
ả

m
ọ
i

s
ự

vậ
t
.

Murti

nói

"Mu
ốn

s
ống

c
á
i

hi
ệ
n

t
ạ
i

ấ
y
,

c
á
i

ch
â
n

l
í

vĩ
nh

c
ửu

ấ
y
,

a
nh

phả
i

x
a

l
ìa
t
ấ
t

c
ả

nh
ữ
ng

g
ì

c
ũ

và

mai

sau nh
ữ
ng

l
ý

t
huyế
t

h
ư

ngu

ỵ

đ
i
êu

tàn,

nh
ữ
ng

t
h
ầ
n

t
ượ
ng
ph
ả
i

m
ấ
t

đi
,

và

anh

ph
ả
i

s
ống

nh
ư

đo
á

ho
a

t
o
ả

k
h
ắ
p

h
ươ
ng

t
h
ơ
m

cho

thi
ê
n

h
ạ
.

C
h
ìa

khoá
m
ở

c
ửa

c
ực

l
ạ
c

l
à

ở

n
ga
y

tr
ong

con

ng
ườ
i

t
a
.

S

ống

l
à

phi

lý,

làm

gì

c
ũng

p
hi

l
ý
,

ch
ế
t

cũng

l

à

phi

lý.

C
on

đư
ờ
ng

g
i
ả
i

t
ho
á
t

l
à

con

đ
ườ

ng

v
ô

vi
,

để

con

ng
ườ
i

t
ự

do,

t
h
ả

n
ổ
i

t

h
e
o

d
òng

s
ố

m
ệ
nh.




M
ấ
t

t
ự

do

l
à

ph

ả
i

l
ẽ
,

n
ế
u

đ
i

tìm

chân

lý

thì

l
ạ
i

bị

ràng

bu
ộc.

C
á
i

t
ự

do

ho
àn

toàn

kh
ông

do

a
i

đưa

đ
ế
n,

kh
ông

do

s
ự

đấ
u

tr
a
nh

m
à

là

ở

s
ẵ
n

tr
ong

t
â
m

hồn

t
a
,

c
á
i

t
â
m

hồn
cô

t
ị
ch,

tr
ống

r
ỗng

t
uy
ệ
t

đố
i
,

kh
ông

s
u
y

t
ưở
ng,

có

ch
ă
ng

h
ãy

h
ỏ
i

m
ình

"anh

đ
ã

th
ậ
t

s
ự

m
uốn
có

t
ự

do

ch
ưa

?

M
uốn

l
à

đư
ợ
c

!

»

N
ế
u

a
nh

c
hỉ

m
uốn

g
i
ả
i

qu
y
ế
t

m
ộ
t

v
ấ
n

đề

g
ì

đ
ể

đ
ượ
c

t
ự

do

t
h
ì

lai

m
ắ
c

vào

cái

m
ấ
t

t
ự
do

kh
á
c.

Nh
ư

t
h
ế

ch
ẳ
ng

l
ợ
i

g
ì.

V
ậ
y

c
hỉ

có

t
ự

do

-

t
ự

t
ạ
i

l
à

hoàn

toàn,

không

nên

ch
ị
u

ràng

bu

ộc,

bó

k
huôn

t
h
e
o

t
ư
t
ưở
ng

n
ào,

uy

l
ực

n
ào.

Khi

đ
ạ
t

đ
ượ
c

tình

tr
ạ
ng

cô

t
ị
ch,

tr
ống

kh
ông,

t
a

l
à

n
gư
ờ
i

ngo
ài

cu
ộc

-

n
gư
ờ
i

t
ự

do,

không

bao

gi
ờ

m
ắ
c

c
ạ
m

b
ẫ
y
.

S
ống

t
h
ực

s
ự

v
ớ
i

c
hí
nh

con

ng
ườ
i

m
ình

(man-

would-

be)

ch
ứ

kh
ông

s
ống

t
h

e
o
quan

ni
ệ
m

(
wo
ul
d
-be-man).

Tình

yêu

c
ũng

v
ô

í
ch

vì

ở

đó

con

ng
ườ
i

rõ

ràng

m
ấ
t

t
ự

do.
Nh
ữ
ng

đ
i
ề
u

nó
i

tr
ê
n

l
à

c
ơ

s
ở

l
í

l
uậ
n

củ
a

t
hu
y
ế

t

hi
ệ
n

s
i
nh

ph
ươ
ng

T
â
y

v
à

ph
ươ
ng

Đô
ng.
Murti

phát

tri
ể
n

CNHS

t
h
e
o

m
ộ
t

h
ướ
ng

m
ớ
i
.

Ôâ
ng

cho

r
ằ
ng,

t
h
ế

g
i
ớ
i

hi
ệ
n

có

hai

l
ố
i

ph
ả
n
kháng

.

-

Ph
ả
n

k
h
á
ng

b
ả
n

n
ă
ng




13
9

-

Đ

ấ
u

tr
a
nh

s
a
u

m
ộ
t

s
ự

á
p

b
ức

c
a
i

tr
ị

l
â
u

d
ài.

Murti

cho

r
ằ
ng

m
ọ
i

s
ự

x
ung

độ
t

trên

th
ế

g
i
ớ
i

đề
u

do

t
â
m

l
ý

nóng

g
i
ậ
n,

bực

t
ức

m
à
s
i
nh

r
a
,

ví

nh
ư

m
ộ
t

s
ĩ

qua
n

c
hỉ

hu
y

k
hông

nóng

g
i
ậ
n

t
h
ì

chi
ế
n

tr
a
nh

k
hông

x

ả
y

r
a
.

T
ự
m
ỗ
i

con

ng
ườ
i

gâ
y

r
a

c
hi
ế
n

tr
a
nh,

l
àm

cách

m
ạ
ng

b
ạ
o

l
ực

t
h
ì

m
ỗ
i

ng
ườ

i

cũng

phả
i

g
á
nh
trách

nhi
ệ
m

đó.

Nó
ng

gi
ậ
n

khi
ế
n

con

ng
ườ
i

t
h
ành

tàn

b
ạ
o.

M
uốn

di
ệ
t

nóng

g
i
ậ
n

c

ầ
n

ph
ả
i
gi
ả
i

tr
ừ

k
i
ế
n

t
h
ức
,

ký

ức
,

k
h

á
t

kh
a
o.

Đó

m
ớ
i

l
à

cách

ph
ả
n

k
há
ng,

đó

m
ớ

i

l
à

đ
ấ
u

tr
a
nh,
b
ằ
ng

s
ự

b
ình

tâm.




Quan

ni

ệ
m

về

tình

yêu

và

cái

đ
ẹ
p

c
ủa

c
hủ

n
gh
ĩ
a

h
i

ệ
n

s
i
nh

Ấn

Độ



Ph
ả
i

g
i
ả
i

bỏ

t
ấ
t

c
ả

n
hữ
ng

k
h
á
i

ni
ệ
m
,

qu
i

ướ
c,

t
ư

t
ưở
ng

v
ề

tình

yêu

v
ốn

đ
ượ
c

tr
a
ng

b
ị

t
ừ

tr
ướ
c.

B
ở
i

vì

tình

yêu

đ
ã

b
ị

ph
â
n

l
o
ạ
i

l
à

tình

yêu

gi
ả

dố
i

ngu
ỵ

bi
ệ
n.
Đã

yêu

thì

không

có

gi
ớ
i

h
ạ
n,

qu
i

c
á
ch

n
ào

h
ế
t
.

C
á
i

đ
ẹ
p

v
ốn

t
ự

nó

có.

D
o

s
ự

hi
ể
u

bi
ế
t

m
à

m
ấ
t

c
á
i

đẹ
p.

T

h
ành

th
ị

ch
e
n

chúc

ồn
ào

xa

r
ờ
i

thiên

nhiên,

thi
ế
u

c

á
i

đẹ
p

tr
ă
ng,

hồ,

b
ình

minh,

đà
n

c
hi
m

ba
y

v
ề

t
ổ

buổ
i

c
hi
ề
u.
Ngư
ờ
i

t
h
ành

th
ị

c
hỉ

đ
i

tìm

cái

đ
ẹ
p

ch
ế
t

tr
ong

vi
ệ
n

b
ả
o

tàng.

H
ọ

kh
ông

bi
ế

t

c
ả
m

nh
ậ
n

c
á
i
đ
ẹ
p

t
ừ

t
â
m

m
ình

đ
ế
n

t
h
ẳ
ng

vớ
i

nó

.

Tóm

l
ạ
i
,

nế
u

ở

ph
ươ
ng

T

â
y
,

CNHS

kêu

gọ
i

s
ống

t
h
á
c

lo
ạ
n

b
ấ
t

c
ầ
n

xã

h
ộ
i

và

ngày
mai

thì

ở

Ấn

Độ

M
ur
t
i

kêu

g
ọ
i

s
ống

cô

t
ị
ch,

v
ắ
ng

l
ặ
ng

cô

đ
ơ
n

quê
n

đ
i

t
ấ
t

c
ả
,

h
ãy

th
ả

m
ình
vào

«dòng

sông

hi
ệ
n

s
i
nh

»

không

t
ộ
i

g
ì

gánh

n
ặ
ng

quá

kh
ứ

trên

vai.

Thuy
ế
t

hi
ệ
n

s
i
nh

M
ur
t
i

l
à

s
ự

hỗn

h
ợ
p

nhi
ề
u

t

ôn

g
i
á
o

pha

tr
ộn.

Đó

l
à

thuy
ế
t

s
ùng
đ
ạ
o

B
h
a

kt
i

cổ

x
ưa

dư
ợ
c

k
h
a
i

tr
i
ể
n.

Nó

gi
e
o

r
ắ

c

t
ư

t
ưở
ng

phủ

nhậ
n

c
á
ch

m
ạ
ng,

t
hủ

t
i
êu
đ
ấ

u

tr
a
nh.

H
i
ệ
n

s
i
nh

Ấn

Độ

x
uấ
t

hi
ệ
n

nh
ằ
m

phủ

đ
ị
nh

hi
ệ
n

s
i
nh

ph
ươ
ng

T
â
y
,

dùng

t
ư

du

y b
ị

động

để

chống

t
ư

duy

n
ă
ng

động,

l
à

s
ự

"
nổ
i

l
o
ạ
n

b
ên

trong"

c
ủa

ng
ườ
i

Ấn

h
i
ệ
n

đạ
i
.




Đ
ọ
c

thêm

3

Tuy
ể
n

ch
ọ
n

m
ộ

t

s
ố

b
ài

t
h
ơ

h
ai
k
u

c
ủ
a

Basho



Mùa

xuân

(trích)

1
.
N
g
à
y

đ
ầ
u

x
u
â
n
sao

mà

tôi

nh
ớ

chi
ề
u

t

hu

cô

đ
ơ
n

2.

Trên

bình

nguyên
c
hi
m

v
â
n

t
ướ
c

h
á
t xa

m
ọ
i

ưu

phi
ề
n

3. T
ừ

tr
ong

r
ầ
m

nh
à
Đáp

l
ờ
i

c

hi
m

s
ẻ
Rúc

rích

chu
ộ
t

con



4.

Em

l
à

bư
ớ
m

ư

Ta

là

gi
ấ
c

m
ộng

Trong

h
ồn

Tr
a
ng

C
hu


5.Trên

cành

li
ễ

u

ng
hiêng
C
on

b
ướ
m

đổ
i

chỗ
m
ỗ
i

l
ầ
n

g
i
ó

l
ên

6.



Ti
ế
ng

chuông

ch
ùa

tan
Hươ
ng

ho
a

đà
o

buổ
i

t
ố
i
Nh

ư

c
òn

ngân

vang

7.
Đê
m

x
uâ
n

pha
i

t
à
n
Và

r
ạ
ng

đông

đế
n
Tr
ê
n

c
à
nh

ho
a

đà
o



8
.

M
ùa

x
uâ
n

r

a

đ
i
Ti
ế
ng

c
him

th
ổn

t
h
ức
M
ắ
t

c
á

l
ệ

đầ
y

.



Mùa

h
ạ

9

M
ột

con

ong
t
ừ

l
òng

th
ượ
c

d
ượ
c b

a
y

đ
i

t
ầ
n

n
gầ
n

10

M
ưa

t
h
á
ng

Nă
m
Đ
ứn
g

dầ
m

tr
ong

n
ướ
c
Chân

h
ạ
c

n
gắ
n

dầ
n

11

Nhu

c
ả
nh

tr
ong

tr
a
nh
Tôi

trên

mình

ng
ựa
ch
ầ
m

ch
ậ
m

qua

đồng

12

Trong

ánh

ngày
C
on

đo
m

đó
m

ấ
y c
ổ

đỏ

ga
y

13

Ti
ế
ng

v
e

m
ả
i

m
ê Không

h
ề

để

l
ộ
Cái

ch
ế
t

gầ
n

kề

14.

Ôi

huy

hoàng

Lá

xanh,

lá

xanh

Chói

ng
ờ
i

tr
ong

n
ắ
ng

15.
Ho
a

m
ơ

t
ưn
g

b
ừ
ng

,
bên

l
ầ
u

du

n
ữ

mua

s
ắ
m

đa
i

l
ư
ng



Mùa

thu

(trích)

16

Ti
ế
ng

h
ạ
c

v
a
ng

tr
ờ
i

142

Và

tàu

lá

chu
ố
i

tr
ở

t
h
ành

t
ả

t
ơ
i

17.

Con

chu
ồn

chuồn đ
ậ
u

m
ãi

không

đư
ợ
c
Trên

ng
ọn

cỏ

gi
ó

r
ung

18.
Quán

b
ê
n

đư
ờ
ng
Các

du

n
ữ

ngủ

Tr
ă
ng

v
à

đ
i
nh

h
ươ
ng

19.

Mong

manh

mong

manh M
ột

nh
ành

hoa

cúc v
ừa

đ
ơ
m

nụ

vàng

20.

Con

nh
ệ
n

k
i
a

ơ
i
B
à
i

h
á
t

n
à
o

n
gươ

i

có
Trong

gió

thu

này

?

21.

B
ê
n

đư
ờ
ng
Đo
á

ho
a

dâ
m

b
ụt
Đưa

m
ình

cho

ng
ựa

ă
n

22.

Mùa

thu

ở

Ki
s
o Ngư
ờ
i

t
i
ễ
n

đ
ưa

t
a
Ta

ti
ễ
n

đ
ưa

ng
ườ
i

23.
M
ưa

m
ù

s
ươ
ng,
phù

dung

m
ộ
t

đó
a

l
à
m

m
ùa

l
ê
n

h
ươ
ng

.

M
ùa

đ
ôn
g

(trích)

24.

Lá

thuỷ

t
i
ên
dư
ớ
i

l
à

tuy

ế
t

m
ớ
i
nhè

nh
ẹ

trĩ
u

m
ình

25.

Con

qu
ạ

ô

s
ớ
m

mai

trong

tuy
ế
t
đ
ẹ
p

kh
ông

ng
ờ

26. C
ờ
i

l
ửa

đ
i

n
ào

tôi

có

món

quà

kì

di
ệ
u

N
ắ
m

t
u
y
ế
t

tr
ắ
ng

ph
a

u






143

27

Đ
i

n
ữa

b
ạ
n

ơ
i
Ng
ắ
m

nh
ìn

tuy
ế
t

đổ
C
ho

dù

t
a

r
ơ
i

28.
C
ưỡ
i

n
gự
a

m
ùa

đông

chi
ế
c

bóng

c
ủa

m
ình
dư
ờ
ng

nh
ư

cóng

l
ạ
nh

29.

Hoa

cúc

h
ế
t

m
ùa Ngoài

cây

c
ủ

c
ả
i
Còn

l
ạ
i

g
ì

đâ
u

!



Ghi

chú

:

Trích

theo

tài

li
ệ
u

của

Phan

Nhật

C
hiêu

–

Nhà

xu
ất

bản

Văn

học

1994.

S
ố

t
hứ

t
ự

t
r
ong

phần

t
r

í
ch

do

ng
ư
ờ
i

biên

so
ạn

ghi

theo

các

ch
ủ

đề
khác

nhau.

N

gườ
i

s
oạn

:

P.
H.
N



Ph
ỏng

t
h
e
o

Dân

ca

Nh
ậ
t

Nh
ạ
c

s
ĩ

T
h
a
nh

S
ơ
n


H
oa

anh

đ
ào

(
s
ak
u
r

a)
M
ùa

x
uâ
n

s
a
ng

có

ho
a

a
nhh

đà
o
Màu

hoa

tôi

chót

yêu

t
ừ

l
â
u

Lòng

bâng

khuâng

nh
ớ

a
i

nă
m

n
ào
H
ẹ
n

h
ò

nhau

d
ướ
i

ho
a

a
nh

đ
ào mình

nói

chuy
ệ
n

ng
ày

sau

Còn

tìm

đâ
u

ph
út

v
u
i

b
a
n

đ
ầ
u
b
ụ
i

t
hờ
i

g

i
a
n

cuốn

tr
ô
i

v
ề

đâ
u đ
ể

cho

ai

nh
ớ

t
h
ươ
ng

a

i

nhi
ề
u
vì

đ
ã

xa

cách

nhau

lâu

r
ồ
i

dù

nói

không

nên

l
ờ
i


Chuy
ệ
n

đờ
i

nh
ư

m
ộ
t

gi
ấ
c

c
hiêm

bao

mà

thôi tìm

v
ề

quá

k
h
ứ

t
h
ấ
y

x
a
o

x
u
y
ế
n

l
òng

tôi

G
i
ó

x
uâ
n

đ
ế
n

b
a
o

gi
ờ
ng
ỡ

nh
ư

b
ướ
c

ch
â

n

a
i

qua

t
h
ề
m

.

.

.
R
ồ
i

x
uâ
n

s
a
ng

có

ho
a

a
nh

đ
ào

Màu

hoa

đâ
y

dá
ng

x
ưa

c
òn

đâ
u

?

Ni
ề
m

t
â
m

t
ư

kh
é
p

kí
n

tr
ong

l
òng
Và

t
ô
i

y

ê
u

bóng

a
i

n
ă
m

nà
o
Nh
ư

đ
ã

yêu

hoa

anh

đà
o

.

(sáng

tác:

T
h
a
nh

S
ơ
n
)

