Bài giảng Xã hội học nông thôn TS. Trương Xuân Trường

ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
BAN XÃ HỘI HỌC
BAN XÃ HỘI HỌC


MÔN HỌC
XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
GIẢNG VIÊN:


TS. TRƯƠNG XUÂN TRƯỜNG
Địa chỉ liên lạc:
Địa chỉ liên lạc:
Viện Xã hội học, 27-Trần Xuân Soạn
Viện Xã hội học, 27-Trần Xuân Soạn
DĐ: 0913536733; CĐ: 04.9725054
DĐ: 0913536733; CĐ: 04.9725054
E-mail:
E-mail:
Đ
Đ
Ề C
Ề C
ƯƠ
ƯƠ
NG TÓM TẮT VỀ XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NG TÓM TẮT VỀ XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN

Mục
Mục

đ
đ
ích
ích
: Giúp sinh viên nắm
: Giúp sinh viên nắm
đư
đư
ợc kiến thức nhập
ợc kiến thức nhập


môn, nội dung và ứng dụng về môn học
môn, nội dung và ứng dụng về môn học


XHH nông thôn.
XHH nông thôn.

Số tiết
Số tiết
: 45 tiết
: 45 tiết

Ph
Ph
ươ
ươ
ng pháp truyền
ng pháp truyền

đ
đ
ạt
ạt
:
:
Thuyết trình, Thảo luận,
Thuyết trình, Thảo luận,
Làm bài tập ứng dụng
Làm bài tập ứng dụng
TÀI LIỆU CHÍNH:
TÀI LIỆU CHÍNH:



Tô Duy Hợp
Tô Duy Hợp
(chọn lọc và giới thiệu):
(chọn lọc và giới thiệu):


Xã hội học nông thôn - Tài liệu tham khảo n
Xã hội học nông thôn - Tài liệu tham khảo n
ư
ư
ớc
ớc
ngoài.
ngoài.
Nxb Khoa học xã hội, Hà nội 1997.

Nxb Khoa học xã hội, Hà nội 1997.

Tống V
Tống V
ă
ă
n Chung
n Chung
:
:


Xã hội học nông thôn
Xã hội học nông thôn
. Nxb Đại học Quốc gia Hà nội,
. Nxb Đại học Quốc gia Hà nội,
2001.
2001.

Bùi Quang Dũng
Bùi Quang Dũng
:
:


Xã hội học nông thôn
Xã hội học nông thôn
. Nhà xuất bản Khoa học xã hội,
. Nhà xuất bản Khoa học xã hội,
Hà

Hà
Nội, 2007.
Nội, 2007.

Viện Xã hội học
Viện Xã hội học
:
:


Những nghiên cứu chọn lọc về Xã hội học nông thôn
Những nghiên cứu chọn lọc về Xã hội học nông thôn
.
.
Nhà
Nhà
xuất bản KHXH, Hà Nội, 2004
xuất bản KHXH, Hà Nội, 2004
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Bùi Xuân Đính
Bùi Xuân Đính
, 1995.
, 1995.
Lệ làng phép n
Lệ làng phép n
ư
ư
ớc

ớc
, Nxb Pháp lý, Hà
, Nxb Pháp lý, Hà
nội, 1995.
nội, 1995.

Chử V
Chử V
ă
ă
n Lâm chủ biên, 1991.
n Lâm chủ biên, 1991.
ảnh h
ảnh h
ư
ư
ởng của các yếu tố
ởng của các yếu tố
truyền thống
truyền thống
đ
đ
ối với tổ chức sản xuất nông nghiệp
ối với tổ chức sản xuất nông nghiệp
, Nxb
, Nxb
KHXH, Hà nội, 1991.
KHXH, Hà nội, 1991.

Diệp Đình Hoa

Diệp Đình Hoa
, 1990.
, 1990.
Tìm hiểu làng Việt,
Tìm hiểu làng Việt,
Nxb KHXH, Hà
Nxb KHXH, Hà
nội, 1990.
nội, 1990.

Đào Thế Tuấn
Đào Thế Tuấn
, 1997.
, 1997.
Kinh tế hộ nông dân
Kinh tế hộ nông dân
. Nxb Chính trị
. Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà nội, 1997.
Quốc gia, Hà nội, 1997.

F. Houttar & G. Lemercinier
F. Houttar & G. Lemercinier
, 2001.
, 2001.
Xã hội học về một xã ở
Xã hội học về một xã ở
Việt nam, tham gia xã hội, các mô hình v
Việt nam, tham gia xã hội, các mô hình v
ă

ă
n hoá, gia
n hoá, gia
đ
đ
ình,
ình,
tôn giáo ở xã Hải Vân.
tôn giáo ở xã Hải Vân.
Nxb KHXH, Hà nội 2001.
Nxb KHXH, Hà nội 2001.

Mai V
Mai V
ă
ă
n Hai và Phan Đại Doãn
n Hai và Phan Đại Doãn
, 2000.
, 2000.
Quan hệ dòng họ ở
Quan hệ dòng họ ở
châu thổ sông Hồng
châu thổ sông Hồng
. Nxb Khoa học xã hội, Hà nội, 2000.
. Nxb Khoa học xã hội, Hà nội, 2000.

Phan Đại Doãn
Phan Đại Doãn
, 1992.

, 1992.
Làng Việt Nam - Một số vấn
Làng Việt Nam - Một số vấn
đ
đ
ề kinh
ề kinh
tế xã hội
tế xã hội
. Nxb Khoa học xã hội và Nxb Mũi Cà Mau, 1992.
. Nxb Khoa học xã hội và Nxb Mũi Cà Mau, 1992.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Piere Gourou
Piere Gourou
, 1936.
, 1936.
Ng
Ng
ư
ư
ời nông dân
ời nông dân
đ
đ
ồng bằng Bắc Bộ
ồng bằng Bắc Bộ
. Paris,
. Paris,

1936
1936

Philippe Papin - Olivier Tessier
Philippe Papin - Olivier Tessier
(chủ biên).
(chủ biên).
Làng ở vùng châu
Làng ở vùng châu
thổ sông Hồng, vấn
thổ sông Hồng, vấn
đ
đ
ề còn bỏ ngỏ
ề còn bỏ ngỏ
(Le Village en questions.
(Le Village en questions.
The Village in questions). Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân
The Village in questions). Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân
v
v
ă
ă
n Quốc gia, Hà nội, 2002.
n Quốc gia, Hà nội, 2002.

Tô Duy Hợp và L
Tô Duy Hợp và L
ươ
ươ

ng Hồng Quang
ng Hồng Quang
, 2000.
, 2000.
Phát triển cộng
Phát triển cộng
đ
đ
ồng - Lý thuyết và vận dụng
ồng - Lý thuyết và vận dụng
. Nxb V
. Nxb V
ă
ă
n hoá thông tin, 2000.
n hoá thông tin, 2000.

Tô Huy Hợp
Tô Huy Hợp
chủ biên, 2000.
chủ biên, 2000.
Sự biến
Sự biến
đ
đ
ổi của làng - xã Việt
ổi của làng - xã Việt
nam ngày nay ở
nam ngày nay ở
đ

đ
ồng bằng sông Hồng
ồng bằng sông Hồng
. Nxb KHXH, Hà nội,
. Nxb KHXH, Hà nội,
2000.
2000.

Trần Ngọc Thêm
Trần Ngọc Thêm
, 1996.
, 1996.
Tìm về bản sắc v
Tìm về bản sắc v
ă
ă
n hoá Việt Nam (Cái
n hoá Việt Nam (Cái
nhìn hệ thống và loại hình).
nhìn hệ thống và loại hình).
Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 1996.
Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 1996.

Trần Từ
Trần Từ
, 1984.
, 1984.
C
C
ơ

ơ
cấu tổ chức của làng Việt cổ truyền ở Bắc
cấu tổ chức của làng Việt cổ truyền ở Bắc
Bộ.
Bộ.
Nxb KHXH, Hà nội, 1984.
Nxb KHXH, Hà nội, 1984.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Samuel L.Popkin
Samuel L.Popkin
.
.
The Rational peasant. The political Economy
The Rational peasant. The political Economy
of Rural society in Vietnam
of Rural society in Vietnam
. University of California Press, Ltd.,
. University of California Press, Ltd.,
1979.
1979.

Viện KHXH Tp.HCM
Viện KHXH Tp.HCM
, 1995.
, 1995.
Làng - xã ở châu á và ở Việt nam
Làng - xã ở châu á và ở Việt nam
,

,
Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 1995
Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 1995

Adrew Shepherd
Adrew Shepherd
.
.
Sustainable Rural Development
Sustainable Rural Development
. MacMillan
. MacMillan
Press Ltd., London, 1998.
Press Ltd., London, 1998.

Bob Warner
Bob Warner
, 2001.
, 2001.
Rural development and off farm employment
Rural development and off farm employment
.
.
UNDP, Hanoi, 2001.
UNDP, Hanoi, 2001.

Cambodia Human Development Report 1999.
Cambodia Human Development Report 1999.
Village economy and
Village economy and

development
development
. Ministry of Planning, 1999.
. Ministry of Planning, 1999.

G. Lenski, P. Nolan & J. Leski, 1995.
G. Lenski, P. Nolan & J. Leski, 1995.
Human societies - An
Human societies - An
introduction to macrosociology.
introduction to macrosociology.
Seventh edition, McGraw - Hill,
Seventh edition, McGraw - Hill,
Inc. 1995.
Inc. 1995.

James C.Scott
James C.Scott
.
.
The Moral Economy and Subsistence in Southeast
The Moral Economy and Subsistence in Southeast
Asia
Asia
. New Haven and London, Yale University Press, 1976.
. New Haven and London, Yale University Press, 1976.
BỐ CỤC CÁC CH
BỐ CỤC CÁC CH
ƯƠ
ƯƠ

NG CỦA MÔN HỌC
NG CỦA MÔN HỌC
CH
CH
ƯƠ
ƯƠ
NG I: NHẬP MÔN XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NG I: NHẬP MÔN XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
1.
1.
Khái niệm Xã hội học nông thôn
Khái niệm Xã hội học nông thôn
2.
2.
Về sự hình thành và phát triển của chuyên ngành Xã hội học nông thôn
Về sự hình thành và phát triển của chuyên ngành Xã hội học nông thôn
3.
3.
Đối t
Đối t
ư
ư
ợng và chức n
ợng và chức n
ă
ă
ng của Xã hội học nông thôn
ng của Xã hội học nông thôn
4.
4.

Vai trò của Xã hội học nông thôn trong hệ thống các chuyên ngành Xã hội học.
Vai trò của Xã hội học nông thôn trong hệ thống các chuyên ngành Xã hội học.
5.
5.
Hệ thống những vấn
Hệ thống những vấn
đ
đ
ề cần nghiên cứu của Xã hội học nông thôn Việt Nam hiện nay.
ề cần nghiên cứu của Xã hội học nông thôn Việt Nam hiện nay.
BỐ CỤC CÁC CH
BỐ CỤC CÁC CH
ƯƠ
ƯƠ
NG CỦA MÔN HỌC
NG CỦA MÔN HỌC
Ch
Ch
ươ
ươ
ng II: Bản chất xã hội nông thôn
ng II: Bản chất xã hội nông thôn
2.1. Đô thị và nông thôn
2.1. Đô thị và nông thôn
2.2. Xã hội nông thôn
2.2. Xã hội nông thôn
2.3. Mối quan hệ giữa nông thôn và
2.3. Mối quan hệ giữa nông thôn và
đ
đ

ô thị
ô thị
2.4. Phân loại nông thôn và lịch sử nông thôn
2.4. Phân loại nông thôn và lịch sử nông thôn
Ch
Ch
ươ
ươ
ng III:
ng III:
C
C
ơ
ơ
cấu xã hội và phân tầng xã hội nông thôn
cấu xã hội và phân tầng xã hội nông thôn
3.1. C
3.1. C
ơ
ơ
cấu xã hội nông thôn
cấu xã hội nông thôn
3.2. Phân tầng xã hội nông thôn
3.2. Phân tầng xã hội nông thôn
3.3. Các thiết chế xã hội nông thôn
3.3. Các thiết chế xã hội nông thôn
BỐ CỤC CÁC CH
BỐ CỤC CÁC CH
ƯƠ
ƯƠ

NG CỦA MÔN HỌC
NG CỦA MÔN HỌC


Ch
Ch
ươ
ươ
ng IV
ng IV
: Làng xã nông thôn việt nam
: Làng xã nông thôn việt nam
4.1. Các khuôn mẫu c
4.1. Các khuôn mẫu c
ư
ư
trú
trú


4.2. Các
4.2. Các
đ
đ
ặc tr
ặc tr
ư
ư
ng của làng Việt truyền thống
ng của làng Việt truyền thống

4.3. Con ng
4.3. Con ng
ư
ư
ời cá nhân trong xã hội làng xã
ời cá nhân trong xã hội làng xã


4.4. Làng xã Việt Nam hiện nay.
4.4. Làng xã Việt Nam hiện nay.
Ch
Ch
ươ
ươ
ng V
ng V
: Gia
: Gia
đ
đ
ình nông thôn
ình nông thôn
5.1. Khái niệm và chức n
5.1. Khái niệm và chức n
ă
ă
ng của gia
ng của gia

đ
đ
ình nông
ình nông
thôn
thôn
5.2. Đặc
5.2. Đặc
đ
đ
iểm chung của gia
iểm chung của gia
đ
đ
ình nông thôn Việt
ình nông thôn Việt
Nam
Nam
5.3. Các loại gia
5.3. Các loại gia
đ
đ
ình
ình
5.4. Hôn nhân
5.4. Hôn nhân
BỐ CỤC CÁC CH
BỐ CỤC CÁC CH
ƯƠ
ƯƠ

NG CỦA MÔN HỌC
NG CỦA MÔN HỌC
Ch
Ch
ươ
ươ
ng VI: Họ tộc ở nông thôn
ng VI: Họ tộc ở nông thôn
6.1. Khái niệm và phân loại
6.1. Khái niệm và phân loại
6.2. Vai trò và tính chất dòng họ
6.2. Vai trò và tính chất dòng họ
6.3. Quan hệ dòng họ
6.3. Quan hệ dòng họ
6.4. Vấn
6.4. Vấn
đ
đ
ề dòng họ hiện nay
ề dòng họ hiện nay
Ch
Ch
ươ
ươ
ng VII: V
ng VII: V
ă
ă
n hoá nông thôn
n hoá nông thôn

7.1. Các khái niệm trong lĩnh vực v
7.1. Các khái niệm trong lĩnh vực v
ă
ă
n hoá
n hoá


7.2. Các loại hình v
7.2. Các loại hình v
ă
ă
n hoá nông thôn
n hoá nông thôn


7.3. Các vùng v
7.3. Các vùng v
ă
ă
n hoá nông thôn Việt Nam
n hoá nông thôn Việt Nam


7.4. Đặc
7.4. Đặc
đ
đ

iểm chung của v
iểm chung của v
ă
ă
n hoá nông thôn
n hoá nông thôn
BỐ CỤC CÁC CH
BỐ CỤC CÁC CH
ƯƠ
ƯƠ
NG CỦA MÔN HỌC
NG CỦA MÔN HỌC
Ch
Ch
ươ
ươ
ng VIII
ng VIII
: Ph
: Ph
ươ
ươ
ng pháp nghiên cứu Xã hội học
ng pháp nghiên cứu Xã hội học


nông thôn
nông thôn
8.1. Khái niệm
8.1. Khái niệm

8.2. Xác
8.2. Xác
đ
đ
ịnh vấn
ịnh vấn
đ
đ
ề nghiên cứu
ề nghiên cứu
8.3. Xây dựng
8.3. Xây dựng
đ
đ
ề c
ề c
ươ
ươ
ng nghiên cứu
ng nghiên cứu
8.4. So sánh ph
8.4. So sánh ph
ươ
ươ
ng pháp thu thập thông tin
ng pháp thu thập thông tin
đ
đ
ịnh tính và
ịnh tính và

đ
đ
ịnh l
ịnh l
ư
ư
ợng
ợng
8.5. Ph
8.5. Ph
ươ
ươ
ng pháp
ng pháp
đ
đ
iều tra chọn mẫu
iều tra chọn mẫu
8.6. Một số kỹ thuật nghiên cứu
8.6. Một số kỹ thuật nghiên cứu
đ
đ
ịnh tính
ịnh tính
8.7. Thu thập thông tin tại
8.7. Thu thập thông tin tại
đ
đ
ịa bàn, xử lý thông tin và viết
ịa bàn, xử lý thông tin và viết

báo cáo NC
báo cáo NC
Phần cuối
Phần cuối
: Giới thiệu một số nghiên cứu XHH thực
: Giới thiệu một số nghiên cứu XHH thực


nghiệm về nông thôn gần
nghiệm về nông thôn gần
đ
đ
ây
ây
Ch
Ch
ươ
ươ
ng I:
ng I:
Nhập môn Xã hội học nông thôn
Nhập môn Xã hội học nông thôn
1.
1.
Khái niệm Xã hội học nông thôn
Khái niệm Xã hội học nông thôn
2.
2.
Về sự hình thành và phát triển của chuyên
Về sự hình thành và phát triển của chuyên

ngành Xã hội học nông thôn
ngành Xã hội học nông thôn
3.
3.
Đối t
Đối t
ư
ư
ợng và chức n
ợng và chức n
ă
ă
ng của Xã hội học
ng của Xã hội học
nông thôn
nông thôn
4.
4.
Vai trò của Xã hội học nông thôn trong hệ
Vai trò của Xã hội học nông thôn trong hệ
thống các chuyên ngành Xã hội học.
thống các chuyên ngành Xã hội học.
5.
5.
Hệ thống những vấn
Hệ thống những vấn
đ
đ
ề cần nghiên cứu của
ề cần nghiên cứu của

Xã hội học nông thôn Việt Nam hiện nay.
Xã hội học nông thôn Việt Nam hiện nay.
1.1. KHÁI NIỆM XÃ HÔI HỌC NÔNG THÔN
1.1. KHÁI NIỆM XÃ HÔI HỌC NÔNG THÔN
1.1.1. Các khái niệm liên quan:
1.1.1. Các khái niệm liên quan:

Nông dân
Nông dân
: Nói
: Nói
đ
đ
ến nông dân là nói
ến nông dân là nói
đ
đ
ến một nhóm xã
ến một nhóm xã
hội, một giai tầng xã hội, một giai cấp xã hội. Từ
hội, một giai tầng xã hội, một giai cấp xã hội. Từ
đ
đ
iển
iển
tiếng Việt viết: nông dân là ng
tiếng Việt viết: nông dân là ng
ư
ư
ời dân làm nghề trồng

ời dân làm nghề trồng
trọt, cày cấy. Các từ liên quan: nông gia, nông phu, nông
trọt, cày cấy. Các từ liên quan: nông gia, nông phu, nông
lâm, nông hội, nông hộ.
lâm, nông hội, nông hộ.

Nông nghiệp
Nông nghiệp
: Nông nghiệp là một ngành nghề. Từ
: Nông nghiệp là một ngành nghề. Từ
đ
đ
iển
iển
tiếng Việt viết: nông nghiệp là ngành kinh tế quốc dân
tiếng Việt viết: nông nghiệp là ngành kinh tế quốc dân
chuyên trồng trọt và cày cấy
chuyên trồng trọt và cày cấy
đ
đ
ể cung cấp l
ể cung cấp l
ươ
ươ
ng thực-
ng thực-
thực phẩm cho nhân dân và nguyên liệu cho công
thực phẩm cho nhân dân và nguyên liệu cho công
nghiệp. Các từ liên quan
nghiệp. Các từ liên quan

đ
đ
ến nghề nông: nông học, nông
ến nghề nông: nông học, nông
lịch, nông sản, nông nhàn, nông trang, nông tr
lịch, nông sản, nông nhàn, nông trang, nông tr
ư
ư
ờng.
ờng.
1.1.1. Các khái niệm liên quan:
1.1.1. Các khái niệm liên quan:

Nông thôn
Nông thôn
: Là nói
: Là nói
đ
đ
ến vùng
ến vùng
đ
đ
ịa lý c
ịa lý c
ư
ư
trú. Từ
trú. Từ
đ

đ
iển
iển
tiếng Việt viết: nông thôn là làng mạc sống bằng
tiếng Việt viết: nông thôn là làng mạc sống bằng
sản xuất nông nghiệp, khác hẳn thành thị. Nói
sản xuất nông nghiệp, khác hẳn thành thị. Nói
đ
đ
úng h
úng h
ơ
ơ
n nông thôn là vùng
n nông thôn là vùng
đ
đ
ịa lý c
ịa lý c
ư
ư
trú gắn với
trú gắn với
thiên nhiên, khác hẳn thành thị, với dân c
thiên nhiên, khác hẳn thành thị, với dân c
ư
ư
chủ yếu
chủ yếu
là nông dân, ngành nghề chủ yếu là nông nghiệp và

là nông dân, ngành nghề chủ yếu là nông nghiệp và
có lối sống riêng, v
có lối sống riêng, v
ă
ă
n hoá riêng.
n hoá riêng.
1.1.2. KHÁI NIỆM
1.1.2. KHÁI NIỆM
XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN

Xã hội nông thôn
Xã hội nông thôn
(xã hội nông dân) là một phạm
(xã hội nông dân) là một phạm
trù lịch sử, nói tới một hình thái kinh tế-xã hội. Xã
trù lịch sử, nói tới một hình thái kinh tế-xã hội. Xã
hội nông thôn là một cấu trúc xã hội chỉnh thể từ
hội nông thôn là một cấu trúc xã hội chỉnh thể từ
các khía cạnh: cấu trúc, chính trị, kinh tế, v
các khía cạnh: cấu trúc, chính trị, kinh tế, v
ă
ă
n
n
hoá… Trong t
hoá… Trong t
ươ
ươ

ng quan với xã hội tổng thể, xã hội
ng quan với xã hội tổng thể, xã hội
nông thôn là một thành tố cấu thành (bên cạnh xã
nông thôn là một thành tố cấu thành (bên cạnh xã
hội
hội
đ
đ
ô thị- thị dân) thì xã hội nông thôn có những
ô thị- thị dân) thì xã hội nông thôn có những
nét
nét
đ
đ
ặc thù riêng biệt và có tính
ặc thù riêng biệt và có tính
đ
đ
ộc lập t
ộc lập t
ươ
ươ
ng
ng
đ
đ
ối.
ối.
1.1.2. KHÁI NIỆM
1.1.2. KHÁI NIỆM

XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN

Xã hội học nông thôn
Xã hội học nông thôn
là chuyên ngành Xã hội học
là chuyên ngành Xã hội học
nghiên cứu về xã hội nông thôn, nó cố gắng khám phá
nghiên cứu về xã hội nông thôn, nó cố gắng khám phá
ra các quy luật phát triển của xã hội nông thôn, nghiên
ra các quy luật phát triển của xã hội nông thôn, nghiên
cứu một cách hệ thống và toàn diện cách thức tổ chức
cứu một cách hệ thống và toàn diện cách thức tổ chức
xã hội nông thôn, c
xã hội nông thôn, c
ơ
ơ
cấu và các chức n
cấu và các chức n
ă
ă
ng, những mục
ng, những mục
tiêu và các khuynh h
tiêu và các khuynh h
ư
ư
ớng phát triển của nó.
ớng phát triển của nó.

Xã hội học nông thôn là môn khoa học nghiên c
Xã hội học nông thôn là môn khoa học nghiên c
ư
ư
ú các
ú các
vấn
vấn
đ
đ
ề, các sự kiện và tính quy luật
ề, các sự kiện và tính quy luật
đ
đ
ặc thù của hệ
ặc thù của hệ
thống xã hội nông thôn, xét trong toàn bộ tính chỉnh thể
thống xã hội nông thôn, xét trong toàn bộ tính chỉnh thể
và phức thể phức tạp,
và phức thể phức tạp,
đ
đ
a dạng, phong phú của nó trong
a dạng, phong phú của nó trong
hiện thực.
hiện thực.
CÁC
CÁC
Đ

Đ
ỊNH NGHĨA THAM KHẢO:
ỊNH NGHĨA THAM KHẢO:

Ôxi-pốp
Ôxi-pốp
, 1990: “Vấn
, 1990: “Vấn
đ
đ
ề trung tâm của xã hội học nông
ề trung tâm của xã hội học nông
thôn là nghiên cứu quá trình tái tạo xã hội, xác lập các
thôn là nghiên cứu quá trình tái tạo xã hội, xác lập các
mức
mức
đ
đ
ộ phù hợp của các
ộ phù hợp của các
đ
đ
iều kiện, mục tiêu và kết quả của
iều kiện, mục tiêu và kết quả của
quá trình
quá trình
đ
đ
ó”
ó”


Bertrand
Bertrand
, 1972: “Xã hội học nông thôn nghiên cứu mối
, 1972: “Xã hội học nông thôn nghiên cứu mối
quan hệ của con ng
quan hệ của con ng
ư
ư
ời trong hoàn cảnh môi tr
ời trong hoàn cảnh môi tr
ư
ư
ờng nông
ờng nông
thôn”
thôn”

Summer
Summer
, 1991: “Xã hội học nông thôn nghiên cứu tổ chức
, 1991: “Xã hội học nông thôn nghiên cứu tổ chức
xã hội và các quá trình xã hội
xã hội và các quá trình xã hội
đ
đ
ặc tr
ặc tr
ư
ư

ng cho những khu
ng cho những khu
vực
vực
đ
đ
ịa lý có dân số t
ịa lý có dân số t
ươ
ươ
ng
ng
đ
đ
ối nhỏ và mật
ối nhỏ và mật
đ
đ
ộ thấp”.
ộ thấp”.
CÁC
CÁC
Đ
Đ
ỊNH NGHĨA THAM KHẢO:
ỊNH NGHĨA THAM KHẢO:
•
Tô Duy Hợp
Tô Duy Hợp
, 1997: “Xã hội học nông thôn nghiên cứu

, 1997: “Xã hội học nông thôn nghiên cứu
đ
đ
ộng lực và tình hình
ộng lực và tình hình
đ
đ
ời sống nông thôn…”
ời sống nông thôn…”
•
Lý Th
Lý Th
ư
ư
Kinh
Kinh
, 1989: “Xã hội học nông thôn là khoa học
, 1989: “Xã hội học nông thôn là khoa học
thông qua những nghiên c
thông qua những nghiên c
ư
ư
ú về mối quan hệ , c
ú về mối quan hệ , c
ơ
ơ
cấu xã
cấu xã
hội, chức n
hội, chức n

ă
ă
ng và hành vi xã hội ở vùng nông thôn
ng và hành vi xã hội ở vùng nông thôn
đ
đ
ể nói
ể nói
lên sự phát triển của xã hội nông thôn, những quy luật biến
lên sự phát triển của xã hội nông thôn, những quy luật biến
đ
đ
ổi xã hội nông thôn”.
ổi xã hội nông thôn”.
•
Phạm Tất Dong, Lê Ngọc Hùng
Phạm Tất Dong, Lê Ngọc Hùng
, 1997: “Xã hội học
, 1997: “Xã hội học
nông
nông
thôn là một lĩnh vực nghiên cứu của Xã hội học chuyên
thôn là một lĩnh vực nghiên cứu của Xã hội học chuyên
biệt, nó nghiên cứu về nguồn gốc, sự tồn tại và sự phát
biệt, nó nghiên cứu về nguồn gốc, sự tồn tại và sự phát
triển nông thôn nh
triển nông thôn nh
ư
ư
là một cộng

là một cộng
đ
đ
ồng xã hội”.
ồng xã hội”.
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
CHUYÊN
CHUYÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
1.2.1. Trên thế giới
1.2.1. Trên thế giới


Xã hội học nông thôn là chuyên ngành xã hội
Xã hội học nông thôn là chuyên ngành xã hội
học ra
học ra
đ
đ
ời muộn so với các chuyên ngành
ời muộn so với các chuyên ngành
XHH khác (XHH
XHH khác (XHH
đ
đ
ô thị, XHH gia
ô thị, XHH gia
đ

đ
ình, XHH
ình, XHH
v
v
ă
ă
n hoá, XHH pháp luật…). Xã hội học nông
n hoá, XHH pháp luật…). Xã hội học nông
thôn bắt
thôn bắt
đ
đ
ầu hình thành ở Mỹ vào những n
ầu hình thành ở Mỹ vào những n
ă
ă
m
m
20 của thế kỷ XX, sau
20 của thế kỷ XX, sau
đ
đ
ó tràn sang châu Âu và
ó tràn sang châu Âu và
toàn thế giới cho
toàn thế giới cho
đ
đ
ến ngày nay.

ến ngày nay.
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
CHUYÊN
CHUYÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
Mỹ
Mỹ
:
:



Giai
Giai
đ
đ
oạn suy thoái” (1890-1920). Đây là thời kỳ mà xã hội nông thôn Mỹ
oạn suy thoái” (1890-1920). Đây là thời kỳ mà xã hội nông thôn Mỹ
đ
đ
ang chứng kiến một sự suy sụp toàn diện. Nhiều biến
ang chứng kiến một sự suy sụp toàn diện. Nhiều biến
đ
đ
ổi xã hội diễn ra với
ổi xã hội diễn ra với
quá trình c
quá trình c

ơ
ơ
khí hoá- công nghiệp hoá và
khí hoá- công nghiệp hoá và
đ
đ
ô thị hoá diễn ra mạnh mẽ.
ô thị hoá diễn ra mạnh mẽ.

Chính phủ Mỹ yêu cầu các nghiên cứu xã hội học về nông thôn.
Chính phủ Mỹ yêu cầu các nghiên cứu xã hội học về nông thôn.

Các nghiên cứu
Các nghiên cứu
đư
đư
ợc tiến hành, nh
ợc tiến hành, nh
ư
ư
:
:
nghiên cứu phân tích biến
nghiên cứu phân tích biến
đ
đ
ổi nông
ổi nông
thôn Mỹ
thôn Mỹ

của Dean Bailey (1907);
của Dean Bailey (1907);
nghiên cứu về cộng
nghiên cứu về cộng
đ
đ
ồng nông thôn
ồng nông thôn
của
của
tr
tr
ư
ư
ờng Đại học Columbia (1912);
ờng Đại học Columbia (1912);
Nghiên cứu về
Nghiên cứu về
đ
đ
ời sống nông thôn
ời sống nông thôn
của C.J.
của C.J.
Galpin (1915).
Galpin (1915).

N
N
ă

ă
m 1917 các nhà Xã hội học Mỹ
m 1917 các nhà Xã hội học Mỹ
đ
đ
ã thành lập Ban Xã hội học nông thôn
ã thành lập Ban Xã hội học nông thôn
d
d
ư
ư
ới sự lãnh
ới sự lãnh
đ
đ
ạo của Tiến sĩ Galpin.
ạo của Tiến sĩ Galpin.

Một số cuốn sách về xã hội học nông thôn
Một số cuốn sách về xã hội học nông thôn
đư
đư
ợc xuất bản, nh
ợc xuất bản, nh
ư
ư
: “Xã hội học
: “Xã hội học
nông thôn” của giáo s
nông thôn” của giáo s

ư
ư
J.M. Gillettee (1916); cuốn “Sách tra cứu hệ thống
J.M. Gillettee (1916); cuốn “Sách tra cứu hệ thống
về xã hội học nông thôn”
về xã hội học nông thôn”
đư
đư
ợc xuất bản n
ợc xuất bản n
ă
ă
m 1930.
m 1930.

Các tên tuổi lớn nghiên cứu về XHH nông thôn: Sorokin, Zimmerman,
Các tên tuổi lớn nghiên cứu về XHH nông thôn: Sorokin, Zimmerman,
Galpin, Taylor, Kolb, Bronner, Sims, Smith, Landisredfeld, Dwight
Galpin, Taylor, Kolb, Bronner, Sims, Smith, Landisredfeld, Dwight
Sandrson…
Sandrson…

N
N
ă
ă
m 1935, tạp chí “Xã hội học nông thôn” ra mỗi tháng một kỳ, n
m 1935, tạp chí “Xã hội học nông thôn” ra mỗi tháng một kỳ, n
ă
ă

m 1937,
m 1937,
“Hội xã hội học nông thôn Mỹ”
“Hội xã hội học nông thôn Mỹ”
đư
đư
ợc thành lập. Đây là những mốc quan
ợc thành lập. Đây là những mốc quan
trọng trong lịch sử phát triển của chuyên ngành Xã hội học nông thôn.
trọng trong lịch sử phát triển của chuyên ngành Xã hội học nông thôn.
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
CHUYÊN
CHUYÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
Châu Âu:
Châu Âu:



N
N
ă
ă
m 1957, “Nhóm công tác Xã hội học nông thôn châu
m 1957, “Nhóm công tác Xã hội học nông thôn châu
Âu”
Âu”
đư

đư
ợc thành lập, sau
ợc thành lập, sau
đ
đ
ó “C
ó “C
ơ
ơ
quan Xã hội học nông
quan Xã hội học nông
thôn châu Âu” ra
thôn châu Âu” ra
đ
đ
ời.
ời.

N
N
ă
ă
m 1964, giới xã hội học nông thôn châu Âu và Hiệp
m 1964, giới xã hội học nông thôn châu Âu và Hiệp
hội XHH nông thôn Mỹ
hội XHH nông thôn Mỹ
đ
đ
ã tiến hành tổ chức Đại học
ã tiến hành tổ chức Đại học

thế giới về Xã hội học nông thôn lần thứ nhất.
thế giới về Xã hội học nông thôn lần thứ nhất.

Đại hội Xã hội học nông thôn lần thứ hai vào n
Đại hội Xã hội học nông thôn lần thứ hai vào n
ă
ă
m 1968
m 1968
tại Hà Lan.
tại Hà Lan.

Xã hội học nông thôn châu Âu
Xã hội học nông thôn châu Âu
đ
đ
ã phát triển mạnh mẽ
ã phát triển mạnh mẽ
từ những thập kỷ 60 của thế kỷ XX
từ những thập kỷ 60 của thế kỷ XX
đ
đ
ến nay.
ến nay.
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
CHUYÊN
CHUYÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN

Trung Quốc
Trung Quốc
:
:



Xã hội học nông thôn du nhập vào Trung Quốc khá sớm. Ngay những n
Xã hội học nông thôn du nhập vào Trung Quốc khá sớm. Ngay những n
ă
ă
m
m
cuối thập niên 20 thế kỷ XX, một số tr
cuối thập niên 20 thế kỷ XX, một số tr
ư
ư
ờng Đại học ở Trung Quốc (ĐH Lô
ờng Đại học ở Trung Quốc (ĐH Lô
Giang, ĐH Kim L
Giang, ĐH Kim L
ă
ă
ng, ĐH Yến Kinh)
ng, ĐH Yến Kinh)
đ
đ
ã tiến hành một số cuộc
ã tiến hành một số cuộc
đ

đ
iều tra
iều tra
nghiên cứu xã hội học ở nông thôn.
nghiên cứu xã hội học ở nông thôn.

N
N
ă
ă
m 1927, nhà XHH nông thôn Trung Quốc
m 1927, nhà XHH nông thôn Trung Quốc
đ
đ
ầu tiên lấy bằng tiến sĩ ở ĐH
ầu tiên lấy bằng tiến sĩ ở ĐH
Missigan là Cố Phúc.
Missigan là Cố Phúc.

Những n
Những n
ă
ă
m
m
đ
đ
ầu 1930, ở Trung Quốc nhiều nhiều công trình nghiên cứu về
ầu 1930, ở Trung Quốc nhiều nhiều công trình nghiên cứu về
XHH nông thôn

XHH nông thôn
đư
đư
ợc xuất bản của Cố Phúc, Ngô V
ợc xuất bản của Cố Phúc, Ngô V
ă
ă
n Tảo, Phí Hiếu
n Tảo, Phí Hiếu
Thông. N
Thông. N
ă
ă
m 1934, tập san “Nông thôn Trung Quốc” ra
m 1934, tập san “Nông thôn Trung Quốc” ra
đ
đ
ời. N
ời. N
ă
ă
m 1937,
m 1937,
Đồng Nhuận xuất bản cuốn: “Điểm yếu của xã hội học nông thôn”. Tuy
Đồng Nhuận xuất bản cuốn: “Điểm yếu của xã hội học nông thôn”. Tuy
nhiên, mãi
nhiên, mãi
đ
đ
ến n

ến n
ă
ă
m 1979, Viện Xã hội học trực thuộc Uỷ ban KHXH Trung
m 1979, Viện Xã hội học trực thuộc Uỷ ban KHXH Trung
Quốc mới
Quốc mới
đư
đư
ợc thành lập.
ợc thành lập.

Đến nay, xã hội học nông thôn là một trong những lĩnh vực nghiên c
Đến nay, xã hội học nông thôn là một trong những lĩnh vực nghiên c
ư
ư
ú chủ
ú chủ
chốt của giới XHH Trung Quốc. Có nhà XHH nổi tiếng nghiên cứu về “Tam
chốt của giới XHH Trung Quốc. Có nhà XHH nổi tiếng nghiên cứu về “Tam
nông” với những tên tuổi nổi tiếng nh
nông” với những tên tuổi nổi tiếng nh
ư
ư
: Lục Học Nghệ, Cốc Nguyên
: Lục Học Nghệ, Cốc Nguyên
D
D
ươ
ươ

ng…
ng…
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
CHUYÊN
CHUYÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN

Từ sau
Từ sau
đ
đ
ại chiến thế giới lần thứ II, XHH nông
ại chiến thế giới lần thứ II, XHH nông
thôn phát triển mạnh mẽ ở Nhật Bản, ấn Độ và
thôn phát triển mạnh mẽ ở Nhật Bản, ấn Độ và
nhiều n
nhiều n
ư
ư
ớc khác.
ớc khác.

Từ nửa cuối thế kỷ XX, xã hội học nông thôn
Từ nửa cuối thế kỷ XX, xã hội học nông thôn
đă
đă
c biệt phát triển mạnh mẽ ở các n
c biệt phát triển mạnh mẽ ở các n

ư
ư
ớc thuộc
ớc thuộc
thế giới thứ ba, những n
thế giới thứ ba, những n
ư
ư
ớc mà nông nghiệp và
ớc mà nông nghiệp và
nông thôn vẫn là chủ yếu, trong
nông thôn vẫn là chủ yếu, trong
đ
đ
ó có Việt Nam.
ó có Việt Nam.
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
1.2. VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA
CHUYÊN
CHUYÊN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
NGÀNH XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN
1.2.2.
1.2.2.
Xã hội học nông thôn ở Việt Nam
Xã hội học nông thôn ở Việt Nam

Sự ra
Sự ra
đ

đ
ời
ời
:
:

Hai loại ý kiến về xuất phát
Hai loại ý kiến về xuất phát
đ
đ
iểm của chuyên ngành XHH nông thôn
iểm của chuyên ngành XHH nông thôn
Việt Nam: thứ nhất cho rằng XHH nông thôn VN có xuất phát
Việt Nam: thứ nhất cho rằng XHH nông thôn VN có xuất phát
đ
đ
iểm từ
iểm từ
những nghiên cứu của các học giả Pháp và Việt Nam từ những thập kỷ
những nghiên cứu của các học giả Pháp và Việt Nam từ những thập kỷ
đ
đ
ầu tiên của thế kỷ XX, tiêu biểu nh
ầu tiên của thế kỷ XX, tiêu biểu nh
ư
ư
công trình: “Ng
công trình: “Ng
ư
ư

ời nông dân
ời nông dân
vùng
vùng
đ
đ
ồng bằng Bắc Bộ” của Pierre Gourou- 1936…
ồng bằng Bắc Bộ” của Pierre Gourou- 1936…

Loại ý kiến thứ hai, cho rằng về những b
Loại ý kiến thứ hai, cho rằng về những b
ư
ư
ớc
ớc
đ
đ
i
i
đ
đ
ầu tiên của XHH nông
ầu tiên của XHH nông
thôn VN,
thôn VN,
đ
đ
áng kể nhất có 2 công trình. Tr
áng kể nhất có 2 công trình. Tr
ư

ư
ớc hết là “Khảo cứu xã hội
ớc hết là “Khảo cứu xã hội
học và các vấn
học và các vấn
đ
đ
ề phát triển nông thôn ở Đông Nam á” của các tác
ề phát triển nông thôn ở Đông Nam á” của các tác
giả: K.F. Walker, Vũ Quốc Thúc…, Bỉ, Unesco, 1963. Đây là công
giả: K.F. Walker, Vũ Quốc Thúc…, Bỉ, Unesco, 1963. Đây là công
trình nghiên cứu XHH nông thôn
trình nghiên cứu XHH nông thôn
đ
đ
ầu tiên ở n
ầu tiên ở n
ư
ư
ớc ta
ớc ta
đư
đư
ợc khảo sát ở
ợc khảo sát ở
nông thôn Nam Bộ trong bối cảnh chung Đông Nam á. Công trình thứ
nông thôn Nam Bộ trong bối cảnh chung Đông Nam á. Công trình thứ
hai là: “Hải Vân- một xã ở Việt Nam,
hai là: “Hải Vân- một xã ở Việt Nam,
đ

đ
óng góp của xã hội học vào việc
óng góp của xã hội học vào việc
nghiên cứu những sự quá
nghiên cứu những sự quá
đ
đ
ộ” của F. Houtart và G.Lemercinier, Dại
ộ” của F. Houtart và G.Lemercinier, Dại
học Louvain, Bỉ, 1980. Đây là công trình của 2 nhà XHH Bỉ với sự phối
học Louvain, Bỉ, 1980. Đây là công trình của 2 nhà XHH Bỉ với sự phối
hợp nghiên cứu của các nhà nghiên cứu Viện Xã hội học VN tiến hành
hợp nghiên cứu của các nhà nghiên cứu Viện Xã hội học VN tiến hành
khảo sát tại xã Hải Vân, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định n
khảo sát tại xã Hải Vân, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định n
ă
ă
m 1979.
m 1979.
1.2.2. XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN Ở VIỆT NAM
1.2.2. XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN Ở VIỆT NAM
Sự phát triển về tổ chức
Sự phát triển về tổ chức
:
:



N
N

ă
ă
m 1977, Ban Xã hội học (UBKHXHVN)
m 1977, Ban Xã hội học (UBKHXHVN)
đư
đư
ợc thành lập, có 5
ợc thành lập, có 5
phòng nghiên cứu: Lý luận- ph
phòng nghiên cứu: Lý luận- ph
ươ
ươ
ng pháp, Đô thị, Nông thôn, Gia
ng pháp, Đô thị, Nông thôn, Gia
đ
đ
ình và V
ình và V
ă
ă
n hoá- lối sống.
n hoá- lối sống.

Trong thập kỷ 1980 các c
Trong thập kỷ 1980 các c
ơ
ơ
quan nghiên cứu xã hội học khác xuất
quan nghiên cứu xã hội học khác xuất
hiện: Ban XHH thuộc Viện Khoa học Xã hội thành phố Hồ Chí

hiện: Ban XHH thuộc Viện Khoa học Xã hội thành phố Hồ Chí
Minh (UBKHXHVN), Trung tâm XHH- tin học (Học viện Nguyễn
Minh (UBKHXHVN), Trung tâm XHH- tin học (Học viện Nguyễn
ái Quốc).
ái Quốc).

Thập kỷ 1990, xuất hiện các khoa xã hội học thuộc các tr
Thập kỷ 1990, xuất hiện các khoa xã hội học thuộc các tr
ư
ư
ờng
ờng
đ
đ
ại
ại
học: Đại học KHXH Hà nội, ĐH KHXH thành phố Hồ Chí Minh,
học: Đại học KHXH Hà nội, ĐH KHXH thành phố Hồ Chí Minh,
ĐH Công
ĐH Công
đ
đ
oàn, Đại học Huế, ĐH Mở- bán công thành phố
oàn, Đại học Huế, ĐH Mở- bán công thành phố
HCM…bộ môn xã hội học nông thôn càng
HCM…bộ môn xã hội học nông thôn càng
đư
đư
ợc phát triểnóng.
ợc phát triểnóng.


Ngày 7-8/12/2006, Đại hội Đại biểu Hội Xã hội học Việt Nam lần
Ngày 7-8/12/2006, Đại hội Đại biểu Hội Xã hội học Việt Nam lần
thứ nhất
thứ nhất
đư
đư
ợc tổ chức tại Hà Nội, gồm 124
ợc tổ chức tại Hà Nội, gồm 124
đ
đ
ại biểu. Hội Xã hội
ại biểu. Hội Xã hội
học VN
học VN
đư
đư
ợc thành lập. Đây là
ợc thành lập. Đây là
đ
đ
iểm mốc quan trọng
iểm mốc quan trọng
đ
đ
ánh dấu
ánh dấu
b
b
ư

ư
ớc tr
ớc tr
ư
ư
ởng thành và phát triển của ngành xã hội học VN nói
ởng thành và phát triển của ngành xã hội học VN nói
chung và chuyên ngành XHH nông thôn nói riêng.
chung và chuyên ngành XHH nông thôn nói riêng.