Tải bản đầy đủ (.pdf) (33 trang)

Bài tập toán cao cấp tập 3 part 2 pdf

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (248.05 KB, 33 trang )

10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 33
Phu
.
o
.
ng ph´ap II. Thay x = 1 v`ao (10.7) ta c´o 1 = A · 4 ⇒ A =
1
4
.
Tiˆe
´
p theo, thay x = −1 v`ao (10.7) ta thu d
u
.
o
.
.
c: −1=−B
2
· 2hay
l`a B


2
=
1
2
.D
ˆe

t`ım B
1
ta thˆe
´
gi´a tri
.
x = 0 v`ao (10.7) v`a thu du
.
o
.
.
c
0=A − B
1
− B
2
hay l`a B
1
= A − B
2
= −
1
4

.
Do d
´o
I =
1
4

dx
x − 1

1
4

dx
x +1
+
1
2

dx
(x +1)
2
= −
1
2(x +1)
+
1
4
ln




x − 1
x +1



+ C. 
V´ı du
.
2. T´ınh I =

3x +1
x(1 + x
2
)
2
dx.
Gia

i. Khai triˆe

n h`am du
.
´o
.
idˆa
´
u t´ıch phˆan th`anh tˆo


ng c´ac phˆan
th ´u
.
cco
.
ba

n
3x +1
x(1 + x
2
)
2
=
A
x
+
Bx + C
1+x
2
+
Dx + F
(1 + x
2
)
2
T`u
.
d
´o

3x +1≡ (A + B)x
4
+ Cx
3
+(2A + B + D)x
2
+(C + F )x + A.
Cˆan b˘a
`
ng c´ac hˆe
.
sˆo
´
cu

a c´ac l ˜uy th`u
.
ac`ung bˆa
.
ccu

a x ta thu d
u
.
o
.
.
c
















A + B =0
C =0
2A + B + D =0⇒ A =1,B = −1,C =0,D = −1,F =3
C + F =3
A =1.
T`u
.
d
´o suy r˘a
`
ng
I =

dx
x



xdx
1+x
2


xdx
(1 + x
2
)
2
+3

dx
(1 + x
2
)
2
=ln|x|−
1
2
ln(1 + x
2
) −
1
2
(1 + x
2
)
−2
d(1 + x

2
)+3

dx
(1 + x
2
)
2
=ln|x|−
1
2
ln(1 + x
2
)+
1
2(1 + x
2
)
+3I
2
.
34 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.

nh
Ta t´ınh I
2
=

dx
(1 + x
2
)
2
b˘a
`
ng cˆong th ´u
.
c truy hˆo
`
ithud
u
.
o
.
.
c trong
10.1. Ta c´o
I
2
=
1
2
·

x
1+x
2
+
1
2
I
1
=
x
2(1 + x
2
)
+
1
2

dx
1+x
2
=
x
2(1 + x
2
)
+
1
2
arctgx + C.
Cuˆo

´
ic`ung ta thu d
u
.
o
.
.
c
I =ln|x|−
1
2
ln(1 + x
2
)+
3x +1
2(1 + x
2
)
+
3
2
arctgx + C. 
B
`
AI T
ˆ
A
.
P
T´ınh c´ac t´ıch phˆan (1-12)

1.

xdx
(x + 1)(x + 2)(x − 3)
.
(D
S.
1
4
ln |x +1|−
2
5
ln |x +2| +
3
20
|x − 3|)
2.

2x
4
+5x
2
− 2
2x
3
− x −1
dx.
D
S.
x

2
2
+ln|x − 1| + ln(2x
2
+2x + 1) + arctg(2x + 1))
3.

2x
3
+ x
2
+5x +1
(x
2
+ 3)(x
2
− x +1)
dx.
D
S.
1

3
arctg
x

3
+ ln(x
2
− x +1)+

2

3
arctg
2x − 1

3
)
4.

x
4
+ x
2
+1
x(x − 2)(x +2)
dx.
(D
S.
x
2
2

1
4
ln |x|+
21
8
ln |x − 2| +
21

8
ln |x +2|)
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 35
5.

dx
x(x − 1)(x
2
− x +1)
2
.
(D
S. ln



x −1
x





10
3

3
arctg
2x − 1

3

1
3
2x − 1
x
2
− x +1
)
6.

x
4
−x
2
+1
(x
2
− 1)(x
2
+ 4)(x

2
−2)
dx.
(D
S. −
1
10
ln



x − 1
x +1



+
7
20
arctg
x
2
+
1
4

2
ln




x −

2
x +

2



)
7.

3x
2
+5x +12
(x
2
+ 3)(x
2
+1)
dx.
(D
S. −
5
4
ln(x
2
+3)−


3
2
arctg
x

3
+
5
4
ln(x
2
+1)+
9
2
arctgx)
8.

(x
4
+1)dx
x
5
+ x
4
−x
3
− x
2
.
(D

S. ln |x|+
1
x
+
1
2
ln |x − 1|−
1
2
ln |x +1| +
1
x +1
)
9.

x
3
+ x +1
x
4
−1
dx.
(D
S.
3
4
ln |x − 1| +
1
4
ln |x +1|−

1
2
arctgx)
10.

x
4
1 − x
4
dx.
(D
S. − x +ln



x +1
x − 1



+
1
2
arctgx)
11.

3x +5
(x
2
+2x +2)

2
dx.
(D
S.
2x − 1
2(x
2
+2x +2)
+ arctg(x + 1))
36 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
12.

x
4
− 2x
2
+2
(x
2
− 2x +2)
2

dx.
(D
S. x +
3 − x
x
2
− 2x +2
+2ln(x
2
− 2x + 2) + arctg(x − 1))
13.

x
2
+2x +7
(x − 2)(x
2
+1)
3
dx.
(D
S.
3
5
ln |x
2
− 2|−
3
10
ln |x

2
+1|+
1 − x
x
2
+1

11
5
arctgx)
14.

x
2
(x +2)
2
(x +1)
dx.
(D
S.
4
x +2
+ln|x +1|)
15.

x
2
+1
(x − 1)
3

(x +3)
dx.
(D
S. −
1
4(x − 1)
2

3
8(x − 1)
+
5
32
ln



x − 1
x +3



)
16.

dx
x
5
− x
2

(DS.
1
x
+
1
6
ln
(x −1)
2
x
2
+ x +1
+
1

3
arctg
2x +1

3
)
17.

3x
2
+8
x
3
+4x
2

+4x
dx.
(D
S. 2 ln |x| +ln|x +2| +
10
x +2
)
18.

2x
5
+6x
3
+1
x
4
+3x
2
dx.
(D
S. x
2

1
3x

1
3

3

arctg
x

3
)
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 37
19.

x
3
+4x
2
− 2x +1
x
4
+ x
dx.
(D
S. ln
|x|(x

2
− x +1)
(x +1)
2
+
2

3
arctg
2x − 1

3
)
20.

x
3
− 3
x
4
+10x
2
+25
dx.
(D
S.
1
2
ln(x
2

+5)+
25 − 3x
10(x
2
+5)

3
10

5
arctg
x

5
)
Chı

dˆa
˜
n. x
4
+10x
2
+25=(x
2
+5)
2
.
10.2.2 T´ıch phˆan mˆo
.

tsˆo
´
h`am vˆo ty

do
.
n gia

n
Mˆo
.
tsˆo
´
t´ıch phˆan h`am vˆo ty

thu
.
`o
.
ng g˘a
.
p c´o thˆe

t´ınh d
u
.
o
.
.
cb˘a

`
ng phu
.
o
.
ng
ph´ap h˜u
.
uty

h´oa h`am du
.
´o
.
idˆa
´
u t´ıch phˆan. Nˆo
.
i dung cu

aphu
.
o
.
ng ph´ap
n`ay l`a t`ım mˆo
.
tph´ep biˆe
´
nd

ˆo

idu
.
a t´ıch phˆan d
˜a cho cu

a h`am vˆo ty

vˆe
`
t´ıch phˆan h`am h˜u
.
uty

. Trong tiˆe
´
t n`ay ta tr`ınh b`ay nh˜u
.
ng ph´ep d
ˆo

i
biˆe
´
n cho ph´ep h˜u
.
uty

h´oa d

ˆo
´
iv´o
.
imˆo
.
tsˆo
´
l´o
.
p h`am vˆo ty

quan tro
.
ng
nhˆa
´
t. Ta quy u
.
´o
.
ck´yhiˆe
.
u R(x
1
,x
2
, )hayr(x
1
,x

2
, ) l`a h`am h˜u
.
u
ty

d
ˆo
´
iv´o
.
imˆo
˜
ibiˆe
´
n x
1
,x
2
, ,x
n
.
I. T´ıch phˆan c´ac h`am vˆo ty

phˆan tuyˆe
´
n t´ınh. T´ıch phˆan da
.
ng


R

x,

ax + b
cx + d

p
1
, ,

ax + b
cx + d

p
n

dx (10.8)
trong d
´o n ∈ N; p
1
, ,p
n
∈ Q; a, b, c ∈ R; ad − bc =0du
.
o
.
.
ch˜u
.

uty

h´oa nh`o
.
ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n
ax + b
cx + d
= t
m
o
.

d
ˆay m l`a mˆa
˜
usˆo
´
chung cu

a c´ac sˆo
´
h˜u
.
uty


p
1
, ,p
n
.
II. T´ıch phˆan da
.
ng

R(x,

ax
2
+ bx + c)dx, a =0,b
2
− 4ac = 0 (10.9)
38 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
c´o thˆe

h˜u
.

uty

h´oa nh`o
.
ph´ep thˆe
´
Euler:
(i)

ax
2
+ bx + c = ±

ax ±t,nˆe
´
u a>0;
(ii)

ax
2
+ bx + c = ±xt ±

c,nˆe
´
u c>0;
(iii)

ax
2
+ bx + c = ±(x −x

1
)t

ax
2
+ bx + c = ±(x −x
2
)t
trong d
´o x
1
v`a x
2
l`a c´ac nghiˆe
.
m thu
.
.
c kh´ac nhau cu

a tam th´u
.
cbˆa
.
c hai
ax
2
+ nbx + c. (Dˆa
´
uo

.

c´ac vˆe
´
pha

icu

ad
˘a

ng th´u
.
c c´o thˆe

lˆa
´
y theo tˆo

ho
.
.
pt`uy ´y).
III. T´ıch phˆan cu

a vi phˆan nhi
.
th´u
.
c. D

´o l `a n h ˜u
.
ng t´ıch phˆan da
.
ng

x
m
(ax
n
+ b)
p
dx (10.10)
trong d
´o a, b ∈ R, m, n, p ∈ Q v`a a =0,b =0,n =0,p = 0; biˆe

uth´u
.
c
x
m
(zx
n
+ b)
p
du
.
o
.
.

cgo
.
i l`a vi phˆan nhi
.
th ´u
.
c.
T´ıch phˆan vi phˆan nhi
.
th ´u
.
c (10.10) d
u
.
ad
u
.
o
.
.
cvˆe
`
t´ıch phˆan h`am
h˜u
.
uty

trong ba tru
.
`o

.
ng ho
.
.
p sau d
ˆay:
1) p l`a sˆo
´
nguyˆen,
2)
m +1
n
l`a sˆo
´
nguyˆen,
3)
m +1
n
+ p l`a sˆo
´
nguyˆen.
D
-
i
.
nh l´y (Trebu
.
s´ep). T´ıch phˆan vi phˆan nhi
.
th´u

.
c (10.10) biˆe

udiˆe
˜
n
d
u
.
o
.
.
cdu
.
´o
.
ida
.
ng h˜u
.
uha
.
n nh`o
.
c´ac h`am so
.
cˆa
´
p(t´u
.

cl`ad
u
.
ad
u
.
o
.
.
cvˆe
`
t´ıch phˆan h`am h˜u
.
uty

hay h˜u
.
uty

h´oa d
u
.
o
.
.
c) khi v`a chı

khi ´ıt nhˆa
´
tmˆo

.
t
trong ba sˆo
´
p,
m +1
n
,
m +1
n
+ p l`a sˆo
´
nguyˆen.
1) Nˆe
´
u p l`a sˆo
´
nguyˆen th`ı ph´ep h˜u
.
uty

h´oa s˜e l`a
x = t
N
trong d´o N l`a mˆa
˜
usˆo
´
chung cu


a c´ac phˆan th´u
.
c m v`a n.
2) Nˆe
´
u
m +1
n
l`a sˆo
´
nguyˆen th`ı d
˘a
.
t
ax
n
+ b = t
M
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 39
trong d´o M l`a mˆa

˜
usˆo
´
cu

a p.
3) Nˆe
´
u
m +1
n
+ p l`a sˆo
´
nguyˆen th`ı d
˘a
.
t
a + bx
−n
= t
M
trong d´o M l`a mˆa
˜
usˆo
´
cu

a p.
C
´

AC V
´
IDU
.
V´ı d u
.
1. T´ınh
1) I
1
=

x +
3

x
2
+
6

x
x(1 +
3

x)
dx , 2) I
2
=

dx
3


(2 + x)(2 − x)
5
·
Gia

i. 1) T´ıch phˆan d
˜a cho c´o da
.
ng I, trong d´o p
1
=1,p
2
=
1
3
,
p
3
=
1
6
.Mˆa
˜
usˆo
´
chung cu

a p
1

,p
2
,p
3
l`a m = 6. Do d´o t a d ˘a
.
t x = t
6
.
Khi d
´o:
I =6

t
6
+ t
4
+ t
t
6
(1 + t
2
)
t
5
dt =6

t
5
+ t

3
+1
1+t
2
dt
=6

t
3
dt +6

dt
1+t
2
=
3
2
3

x
2
+ 6arctg
6

x + C.
2) B˘a
`
ng ph´ep biˆe
´
nd

ˆo

iso
.
cˆa
´
p ta c´o
I
2
=

3

2 − x
2+x
dx
(2 − x)
2
·
D
´o l`a t´ıch phˆan da
.
ng I. Ta d˘a
.
t
2 − x
2+x
= t
3
v`a thu du

.
o
.
.
c
x =2
1 − t
3
1+t
3
,dx= −12
t
2
dt
(1 + t
3
)
2
·
40 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
T`u

.
d
´o
I
2
= −12

t
3
(t
3
+1)
2
dt
16t
6
(t
3
+1)
2
= −
3
4

dt
t
3
=
3
8

3


2+x
2 − x

2
+ C. 
V´ı du
.
2. T´ınh c´ac t´ıch phˆan
1) I
1
=

dx
x

x
2
+ x +1
, 2) I
2
=

dx
(x − 2)

−x
2

+4x − 3
,
3) I
3
=

dx
(x +1)

1+x − x
2
, ·
Gia

i. 1) T´ıch phˆan I
1
l`a t´ıch phˆan da
.
ng II v`a a =1> 0nˆentasu
.

du
.
ng ph´ep thˆe
´
Euler (i)

x
2
+ x +1=x + t, x

2
+ x +1=x
2
+2tx + t
2
x =
t
2
− 1
1 − 2t
,

x
2
+ x +1=x + t =
−t
2
+ t −1
1 − 2t
dx =
2(−t
2
+ t −1)
(1 − 2t)
2
dt.
T`u
.
d
´o

I
1
=2

dt
t
2
− 1
=ln



1 − t
1+t



+ C =ln



1+x −

x
2
+ x +1
1 − x +

x
2

+ x +1



+ C.
2) D
ˆo
´
iv´o
.
i t´ıch phˆan I
2
(da
.
ng II) ta c´o
−x
2
+4x − 3=−(x − 1)(x − 3)
v`a do d
´o ta su
.

du
.
ng ph´ep thˆe
´
Euler (iii):

−x
2

+4x − 3=t(x − 1).
Khi d
´o
−(x − 1)(x − 3) = t
2
(x −1)
2
, −(x −3) = t
2
(x −1),t=

3 − x
x − 1
,
x =
t
2
+3
t
2
+1
,

−x
2
+4x − 3=t(x − 1) =
2t
t
2
+1

dx =
−4tdt
(t
2
+1)
2
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 41
v`a thu du
.
o
.
.
c
I
2
=2

dt
t
2

−1
=ln



1 − t
1+t



+ C =ln




x − 1 −

3 − x

x − 1+

3 − x



+ C.
3) D
ˆo
´
iv´o

.
i t´ıch phˆan I
3
(da
.
ng III) ta c´o C =1> 0. Ta su
.

du
.
ng
ph´ep thˆe
´
Euler (ii) v`a

1+x − x
2
= tx − 1, 1+x −x
2
= t
2
x
2
− 2tx +1,
x =
2t +1
t
2
+1
,


1+x − x
2
= tx − 1=
t
2
+ t − 1
t
2
+1
,
t =
1+

1+x − x
2
x
,dx=
−2(t
2
+ t − 1)
(t
2
+1)
2
·
Do d
´o
I
3

= −2

dt
t
2
+2t +2
= −2

d(t +1)
1+(t +1)
2
= −2arctg(t +1)+C
= −2arctg
1+x +

1+x − x
2
x
+ C. 
V´ı d u
.
3. T´ınh c´ac t´ıch phˆan
1) I
1
=


x
(1 +
3


x)
2
dx, x  0; 2) I
2
=


x

4

1 −
1

x
3

dx;
3) I
3
=

dx
x
2
3

(1 + x
3

)
5
·
Gia

i. 1) Ta c´o
I
1
=

x
1
2

1+x
1
3

−2
dx,
trong d
´o m =
1
2
, n =
1
3
, p = −2, mˆa
˜
usˆo

´
chung cu

a m v`a n b˘a
`
ng 6.
V`ı p = −2 l`a sˆo
´
nguyˆen, ta ´ap du
.
ng ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n x = t
6
v`a thu du
.
o
.
.
c
I
1
=6

t
8
(1 + t

2
)
2
dt =6


t
4
−2t
2
+3−
4t
2
+3
(1 + t
2
)
2

dt
=
6
5
t
5
−4t
3
+18t −18

dt

1+t
2
− 6

t
2
(1 + t
2
)
2
dt.
42 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
V`ı

t
2
dt
(1 + t
2
)
2

= −
1
2

td

1
1+t
2

= −
t
2(1 + t
2
)
+
1
2
arctgt
nˆen cuˆo
´
ic`ung ta thu d
u
.
o
.
.
c
I
1

=
6
5
x
5/6
− 4x
1/2
+18x
1/6
+
3x
1/6
1+x
1/3
− 21arctgx
1/6
+ C.
2) Ta viˆe
´
t I
2
du
.
´o
.
ida
.
ng
I
2

=

x
1
2

1 − x

3
2

1
4
dx.
O
.

d
ˆay m =
1
2
, n = −
3
2
, p =
1
4
v`a
m +1
n

= −1 l`a sˆo
´
nguyˆen v`a ta
c´o tru
.
`o
.
ng ho
.
.
pth´u
.
hai. Ta su
.

du
.
ng ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n
1 −
1

x
3
= t
4

.
Khi d
´o x =(1−t
4
)

2
3
, dx =
8
3
(1 − t
4
)

5
3
t
3
dt v`a do vˆa
.
y
I
2
=
8
3

t
4

(1 − t
4
)
2
dt =
2
3

td

1
1 − t
4

=
2
3

t
1 − t
4


dt
1 − t
2

=
2t
3(1 − t

4
)

1
3


1
1 − t
2
+
1
1+t
2

dt
=
2t
3(1 − t
4
)

1
6
ln



1+t
1 − t





1
3
arctgt + C,
trong d
´o t =

1 − x
−3/2

1/4
.
3) Ta viˆe
´
t I
3
du
.
´o
.
ida
.
ng
I
3
=


x
−2
(1 + x
3
)

5
3
dx.
O
.

d
ˆay m = −2, n =3,p = −
5
3
v`a
m +1
n
+ p = −2 l`a sˆo
´
nguyˆen.
Do vˆa
.
y ta c´o tru
.
`o
.
ng ho
.

.
pth´u
.
ba. Ta thu
.
.
chiˆe
.
n ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n
1+x
−3
= t
3
⇒ 1+x
3
= t
3
x
3
.
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o

.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 43
T`u
.
d
´o
x
3
=
1
t
3
− 1
, 1+x
3
=
t
3
t
3
− 1
,x=(t
3
− 1)

1

3
dx = −t
2
(t
3
− 1)

4
3
dt, x
−2
=(t
3
− 1)
2
3
.
Do vˆa
.
y
I
3
= −

(t
3
−1)
2/3

t

3
t
3
− 1

−5/3
t
2
(t
3
− 1)

4
3
dt =

1 − t
3
t
3
dt
=

t
−3
dt −

dt =
t
−2

−2
−t + C = C −
1+2t
3
2t
3
= C −
2+3x
3
2x
3

(1 + x
3
)
2
· 
44 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
B
`
AI T

ˆ
A
.
P
T´ınh c´ac t´ıch phˆan (1-15)
1.

dx

2x − 1 −
3

2x − 1
.
(D
S. u
3
+
3
2
u
2
+3u +3ln|u − 1|,u
6
=2x − 1)
2.

xdx
(3x − 1)


3x − 1
.
(D
S.
2
9
3x − 2

3x − 1
)
3.


1 − x
1+x
dx
x
.
(D
S.
1 −

1 − x
2
x
−arc sin x)
4.

3


x +1
x − 1
dx
x +1
.
(D
S. −
1
2
ln
(1 − t)
2
1+t + t
2
+

3arctg
2t +1

3
,t=
3

x +1
x − 1
)
5.


x +1−


x − 1

x +1+

x − 1
dx.
(D
S.
1
2
(x
2
−x

x
2
− 1+ln|x +

x
2
− 1|)
6.

xdx

x +1−
3

x +1

.
(D
S. 6

1
9
u
9
+
1
8
u
8
+
1
7
u
7
+
1
6
u
6
+
1
5
u
5
+
1

4
u
4

,u
6
= x +1)
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 45
7.

(x − 2)

1+x
1 − x
dx.
(D
S.

1 −
1

2
x


1 − x
2

3
2
arc sin x)
8.

3

x +1
x −1
dx
(x − 1)
3
.
(D
S.
3
16
3


x +1
x − 1


4

3
28
3


x +1
x − 1

3
)
9.

dx

(x − 1)
3
(x − 2)
.(D
S. 2

x − 2
x − 1
)
Chı

dˆa
˜
n. Viˆe

´
t

(x − 1)
3
(x − 2) = (x − 1)(x − 2)

x − 1
x − 2
,d
˘a
.
t
t =

x − 1
x − 2
.
10.

dx
3

(x −1)
2
(x +1)
.
(D
S.
1

2
ln
u
2
+ u +1
u
2
− 2u +1


3arctg
2u +1

3
,u
3
=
x +1
x − 1
)
11.

dx
3

(x +1)
2
(x − 1)
4
.(DS.

3
2
3

1+x
x − 1
)
12.

dx
4

(x −1)
3
(x +2)
5
.(DS.
4
3
4

x − 1
x +2
)
13.

dx
3

(x −1)

7
(x +1)
2
.(DS.
3
16
3x − 5
x − 1
3

x +1
x − 1
)
14.

dx
6

(x −7)
7
(x − 5)
5
.(DS. −3
6

x − 5
x − 7
)
15.


dx
n

(x −a)
n+1
(x − b)
n−1
, a = b.(DS.
n
b − a
n

x − b
x − a
)
46 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
16.


x +1−


x − 1

x +1+

x − 1
dx.
(D
S.
x
2
3

x

x
2
− 1
2
+
1
2
ln |x +

x
2
−1|)
Su
.

du

.
ng c´ac ph´ep thˆe
´
Euler d
ˆe

t´ınh c´ac t´ıch phˆan sau dˆay (17-22)
17.

dx
x

x
2
+ x +1
.(D
S. ln



1+x −

x
2
+ x +1
1 − x +

x
2
+ x +1




)
18.

dx
(x − 2)

−x
2
+4x − 3
.(D
S. ln




x − 1 −

3 − x

x − 1+

3 − x



)
19.


dx
(x +1)

1+x − x
2
.(DS. −2arctg
1+x +

1+x − x
2
x
)
20.

dx
(x − 1)

x
2
+ x +1
.
(D
S.

3
3
ln




x − 1
3+3x +2

3(x
2
+ x +1)



)
21.

(x −1)dx
(x
2
+2x)

x
2
+2x
.(D
S.
1+2x

x
2
+2x
)
22.


5x +4

x
2
+2x +5
dx.
(D
S. 5

x
2
+2x +5− ln


x +1+

x
2
+2x +5


)
Chı

dˆa
˜
n. C´o thˆe

d

ˆo

ibiˆe
´
n t =
1
2
(x
2
+2x +5)

= x +1.
T´ınh c´ac t´ıch phˆan cu

a vi phˆan nhi
.
th ´u
.
c
23.

x

1
3
(1 − x
1/6
)
−1
dx.(DS. 6x

1
6
+3x
1
3
+2x
1
2
+6ln


x
1
6
− 1


)
24.

x

2
3
(1 + x
1
3
)
−3
dx.(DS. −

3
2
(1 + x
1
3
)
−2
)
25.

x

1
2
(1 + x
1
4
)
−10
dx.(DS.
4
9
(1 + x
1
4
)
−9

1
2

(1 + x
1
4
)
−8
)
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 47
26.

x

1+
3

x
2
dx.(DS. 3

t
5

5

2t
3
3
+ t

, t =

1+x
2/3
)
27.

x
3
(1 + 2x
2
)

2
3
dx.(DS.
x
2
+1
2

2x
2

+1
)
28.

dx
x
4

1+x
2
.(DS.
1
3
x
−3
(2x
2
− 1)

x
2
+1)
29.

dx
x
2
(1 + x
3
)

5/3
.(DS. −
1
8
x
−1
(3x + 4)(2 + x
3
)

2
3
)
30.

dx

x
3
3

1+
4

x
3
.(DS. −2
3

(x


3
4
+1)
2
)
31.

dx
3

x
2
(
3

x +1)
3
.(DS. −
3
2(
3

x +1)
2
)
32.

3


x

3

x +1
dx.
(D
S. 6

u
7
7

3
5
u
5
+ u
3
−u
2
,u
2
=
3

x +1

)
33.


dx
x
6

x
2
− 1
.
(D
S.
u
5
5

2u
3
3
+ u, u =

1 − x
−2
)
34.

dx
x
3

1+x

5
.
(D
S.
1
10
ln



u
2
−2u +1
u
2
+ u +1



+

3
5
arctg
2u +1

3
,u
3
=1+x

5
)
35.

x
7

1+x
2
dx.
(D
S.
u
9
9

3u
7
7
+
3u
5
5

u
3
3
,u
2
=1+x

2
)
48 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
36.

dx
3

1+x
3
.
(D
S.
1
6
ln



u
2

+ u +1
u
2
− 2u +1




1

3
arctg
2u +1

3
,u
3
=1+x
−3
)
37.

dx
4

1+x
4
.
(D
S.

1
4
ln



u +1
u − 1




1
2
arctgu, u
4
=1+x
−4
)
38.

3

x − x
3
dx.
(D
S.
u
2(u

3
+1)

1
12
ln
u
2
+2u +1
u
2
− u +1

1
2

3
arctg
2u − 1

3
,u
3
= x
−2
− 1)
10.2.3 T´ıch phˆan c´ac h`am lu
.
o
.

.
ng gi´ac
I. T´ıch phˆan da
.
ng

R(sin x, cos x)dx (10.11)
trong d
´o R(u, v) l`a h`am h˜u
.
uty

cu

a c´ac biˆe
´
n u b`a v luˆon luˆon c´o thˆe

h˜u
.
uty

h´oa d
u
.
o
.
.
c nh`o
.

ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n t =tg
x
2
, x ∈ (−π,π). T`u
.
d
´o
sin x =
2t
1+t
2
, cos x =
1 − t
2
1+t
2
,dx=
2dt
1+t
2
·
Nhu
.
o
.

.
cd
iˆe

mcu

aph´ep h˜u
.
uty

h´oa n`ay l`a n´o thu
.
`o
.
ng d
u
.
ad
ˆe
´
nnh˜u
.
ng
t´ınh to´an rˆa
´
tph´u
.
cta
.
p.

V`ıvˆa
.
y, trong nhiˆe
`
u tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ph´ep h˜u
.
uty

h´oa c´o thˆe

thu
.
.
chiˆe
.
n
d
u
.
o
.
.
c nh`o

.
nh˜u
.
ng ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n kh´ac.
II. Nˆe
´
u R(−sin x, cos x)=−R(sin x, cos x) th`ı su
.

du
.
ng ph´ep d
ˆo

i
biˆe
´
n
t = cos x, x ∈ (0,π)
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.

p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 49
v`a l ´uc d´o
dx = −
dt

1 − t
2
III. Nˆe
´
u R(sin x, −cos x)=−R(sin x, cos x) th`ı su
.

du
.
ng ph´ep d
ˆo

i
biˆe
´
n
t = sin x, dx =
dt

1 − t
2

,x∈


π
2
,
π
2

.
IV. Nˆe
´
u R(−sin x, −cos x)=R(sin x, cos x) th`ı ph´ep h˜u
.
uty

h´oa
s˜e l`a t =tgx, x ∈


π
2
,
π
2

:
sin x =
t


1+t
2
, cos x =
1

1+t
2
,x= arctgt, dx =
dt
1+t
2
·
V. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p riˆeng cu

a t´ıch phˆan da
.
ng (10.11) l`a t´ıch phˆan

sin
m
x cos
n
xdx, m, n ∈ Z (10.12)

(i) Nˆe
´
usˆo
´
m le

th`ı d
˘a
.
t t = cos x,nˆe
´
u n le

th`ı d˘a
.
t sin x = t.
(ii) Nˆe
´
u m v`a n l`a nh˜u
.
ng sˆo
´
ch˘a
˜
n khˆong ˆam th`ı tˆo
´
tho
.
nhˆe
´

t l`a thay
sin
2
x v`a cos
2
x theo c´ac cˆong th´u
.
c
sin
2
x =
1
2
(1 − cos 2x), cos
2
x =
1
2
(1 + cos 2x).
(iii) Nˆe
´
u m v`a n ch˘a
˜
n, trong d
´o c´o mˆo
.
tsˆo
´
ˆam th`ı ph´ep dˆo


ibiˆe
´
ns˜e
l`a tgx = t hay cotgx = t.
(iv) Nˆe
´
u m + n = −2k, k ∈ N th`ı viˆe
´
tbiˆe

uth´u
.
cdu
.
´o
.
idˆa
´
ut´ıch
phˆan bo
.

ida
.
ng phˆan th´u
.
c v`a t´ach cos
2
x (ho˘a
.

c sin
2
x) ra kho

imˆa
˜
usˆo
´
.
Biˆe

uth´u
.
c
dx
cos
2
x
(ho˘a
.
c
dx
sin
2
x
)d
u
.
o
.

.
cthaybo
.

i d(tgx) (ho˘a
.
c d(cotgx))
v`a ´ap du
.
ng ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n t =tgx (ho˘a
.
c t = cotgx).
VI. T´ıch phˆan da
.
ng

sin
α
x cos
β
xdx, α, β ∈ Q. (10.13)
50 Chu
.
o
.

ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
B˘a
`
ng ph´ep dˆo

ibiˆe
´
n sin
2
x = t ta thu du
.
o
.
.
c
I =
1
2

t
α−1
2
(1 − t)
β−1
2

dt
v`a b`ai to´an d
u
.
o
.
.
cquyvˆe
`
t´ıch phˆan cu

a vi phˆan nhi
.
th ´u
.
c.
C
´
AC V
´
IDU
.
V´ı du
.
1. T´ınh t´ıch phˆan
I =

dx
3 sin x + 4 cos x +5
Gia


i. D
˘a
.
t t =tg
x
2
, x ∈ (−π, π). Khi d
´o
I =2

dt
t
2
+6t +9
=2

(t +3)
−2
dt
= −
2
t +3
+ C = −
2
3+tg
x
2
+ C. 
V´ı du

.
2. T´ınh
J =

dx
(3 + cos 5x)sin5x
Gia

i. D
˘a
.
t5x = t.Tathudu
.
o
.
.
c
J =
1
5

dt
(3 + cos t) sin t
v`a (tru
.
`o
.
ng ho
.
.

p II) do d
´ob˘a
`
ng c´ach d˘a
.
tph´ep dˆo

ibiˆe
´
n z = cos t ta c´o
J =
1
5

dz
(z + 3)(z
2
− 1)
=
1
5


A
z − 1
+
B
z − 1
+
C

z +3

dz
=
1
5


1
8(z − 1)

1
4(z +1)
+
1
8(z +3)

dz
=
1
5

1
8
ln |z − 1|−
1
4
ln |z +1| +
1
8

ln |z +3|

+ C
=
1
40
ln



(z − 1)( z +3)
(z +1)
2



+ C
=
1
40
ln



cos
2
x + 2 cos 5x − 3
(cos 5x +1)
2




+ C. 
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 51
V´ı d u
.
3. T´ınh
J =

2 sin x + 3 cos x
sin
2
x cos x + 9 cos
3
x
dx
Gia

i. H`am du
.

´o
.
idˆa
´
u t´ıch phˆan c´o t´ınh chˆa
´
tl`a
R(−sin x, −cos x)=R(sin x, cos x).
Do d
´o ta su
.

du
.
ng ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n t =tgx, x ∈


π
2
,
π
2

. Chia tu
.


sˆo
´
v`a mˆa
˜
usˆo
´
cu

abiˆe

uth´u
.
cdu
.
´o
.
idˆa
´
u t´ıch phˆan cho cos
3
x ta c´o
J =

2tgx +3
tg
2
x +9
d(tg x)=


2t +3
t
2
+9
dt
= ln(t
2
+ 9) + arctg

t
3

+ C
= ln(tg
2
x + 9) + arctg

tgx
3

+ C. 
V´ı d u
.
4. T´ınh
J =

dx
sin
6
x + cos

6
x
Gia

i.
´
Ap du
.
ng cˆong th ´u
.
c
cos
2
x =
1
2
(1 + cos 2x), sin
2
x =
1
2
(1 − sin 2x)
ta thu d
u
.
o
.
.
c
cos

6
x + sin
6
x =
1
4
(1 + 3 cos
2
2x).
D
˘a
.
t t = tg2x,tat`ımdu
.
o
.
.
c
J =

4dx
1 + 3 cos
2
2x
=2

dt
t
2
+4

= arctg
t
2
+ C = arctg
tg2x
2
+ C. 
52 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
V´ı du
.
5. T´ınh
J =

sin
3
2
x cos
1
2
xdx.
Gia


i. D
˘a
.
t z = sin
2
x ta thu du
.
o
.
.
c
J =
1
2

z
1/4
(1 − z)

1
4
dx.
D
´o l`a t´ıch phˆan cu

a vi phˆan nhi
.
th ´u
.

cv`a
m +1
n
+ p =
1
4
+1
1

1
4
=1.
Do vˆa
.
y ta thu
.
.
chiˆe
.
n ph´ep d
ˆo

ibiˆe
´
n
1
z
− 1=t
4
, −

dz
z
2
=4t
3
dt, z
2
=
1
(t
4
+1)
2
v`a do d´o
J = −2

t
2
(t
4
+1)
2
dt.
D
˘a
.
t t =
1
y
ta thu d

u
.
o
.
.
c
J =2

y
4
(1 + y
4
)
2
dy.
Thu
.
.
chiˆe
.
n ph´ep t´ıch phˆan t`u
.
ng phˆa
`
nb˘a
`
ng c´ach d
˘a
.
t

u = y, dv =
y
3
(1 + y
4
)
2
dy ⇒ du = dy, v = −
1
4(1 + y
2
)
ta thu d
u
.
o
.
.
c
J =2


y
4(1 + y
4
)
+
1
4


dy
1+y
4

= −
y
2(1 + y
4
)
+
1
2
J
1
.
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 53
Dˆe

t´ınh J
1

ta biˆe

udiˆe
˜
ntu
.

sˆo
´
cu

abiˆe

uth´u
.
cdu
.
´o
.
idˆa
´
ut´ıch phˆan
nhu
.
sau:
1=
1
2

(y

2
+1)−(y
2
− 1)

v`a khi d
´o
J
1
=
1
2

y
2
+1
y
4
+1
dy −
1
2

y
2
−1
y
4
+1
dy

=
1
2


1+
1
y
2

dy
y
2
+
1
y
2

1
2


1 −
1
y
2

dy
y
2

+
1
y
2
=
1
2

d

y +
1
y


y −
1
y

2
+2

1
2

d

y +
1
y



y +
1
y

2
−2
=
1
2

2
arctg
y −
1
y

2

1
4

2
ln



y +
1

y


2
yb +
1
y
+

2



+ C.
Cuˆo
´
ic`ung ta thu d
u
.
o
.
.
c
J = −
y
2(1 + y
4
)
+
1

4

2
arctg
y −
1
4

2

1
8

2
ln



y +
1
y


2
y +
1
y
+

2




+ C
trong d
´o
y =
1
t
,t=
4

1
z
− 1 ,z= sin
2
x. 
B
`
AI T
ˆ
A
.
P
T´ınh c´ac t´ıch phˆan b˘a
`
ng c´ach su
.

du

.
ng c´ac cˆong th´u
.
clu
.
o
.
.
ng gi´ac
d
ˆe

biˆe
´
ndˆo

i h`am du
.
´o
.
idˆa
´
u t´ıch phˆan.
54 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td

i
.
nh
1.

sin
3
xdx.(DS. −cos x +
cos
3
x
3
)
2.

cos
4
xdx.(DS.
3x
8
+
sin 2x
4
+
sin 4x
32
)
3.

sin

5
xdx.(DS.
2
3
cos
3
x −
cos
5
x
5
− cos x)
4.

cos
7
xdx.(DS. sin x −sin
3
x +
3 sin
5
x
5

sin
7
x
7
)
5.


cos
2
x sin
2
xdx.(DS.
x
8

sin 4x
32
)
6.

sin
3
x cos
2
xdx.(DS.
cos
5
x
5

cos
3
x
3
)
7.


cos
3
x sin
5
xdx.(DS.
sin
6
x
6

sin
8
x
8
)
8.

dx
sin 2x
.(D
S.
1
2
ln |tgx|)
9.

dx
cos
x

3
.(D
S. 3 ln



tg

π
4
+
x
6




)
10.

sin x + cos x
sin 2x
dx.(D
S.
1
2

ln




tg
x
2



+ln



tg

π
4
+
x
2





)
11.

sin
2
x
cos

6
x
dx.(D
S.
tg
5
x
5
+
tg
3
x
3
)
Chı

dˆa
˜
n. D
˘a
.
t t =tgx.
12.

sin 3x cos xdx.(D
S. −
1
8
(cos 4x + 2 cos 2x))
13.


sin
x
3
cos
2x
3
dx.(D
S.
3
2
cos
x
3

1
2
cos x)
14.

cos
3
x
sin
2
x
dx.(D
S. −
1
sin x

− sin x)
15.

sin
3
x
cos
2
x
dx.(D
S.
1
cos x
+ cos x)
10.2. C´ac l´o
.
p h`am kha

t´ıch trong l´o
.
p c´ac h`am so
.
cˆa
´
p 55
16.

cos
3
x

sin
5
x
dx.(D
S. −
cotg
4
x
4
)
17.

sin
5
x
cos
3
x
dx.(D
S.
1
2 cos
2
x
+2ln|cos x|−
cos
2
x
2
)

18.

tg
5
xdx.(DS.
tg
4
x
4

tg
2
x
2
− ln |cos x|)
Trong c´ac b`ai to´an sau d
ˆay h˜ay ´ap du
.
ng ph´ep dˆo

ibiˆe
´
n
t =tg
x
2
, sin x =
2t
1+t
2

, cos x =
1 − t
2
1+t
2
,x= 2arctgt, dx =
2dt
1+t
2
19.

dx
3 + 5 cos x
.(D
S.
1
4
ln



2+tg
x
2
2 − tg
x
2




)
20.

dx
sin x + cos x
.(D
S.
1

2
ln



tg

x
2
+
π
8




)
21.

3 sin x + 2 cos x
2 sin x + 3 cos x

dx.
(D
S.
1
13
(12x − 5ln|2tgx +3|−5ln|cos x|)
22.

dx
1 + sin x + cos x
.(D
S. ln



1+tg
x
2



)
23.

dx
(2 − sin x)(3 − sin x)
.
(D
S.
2


3
arctg
2tg
x
2
− 1

3

1

2
arctg
3tg
x
2
− 1
2

2
)
T´ınh c´ac t´ıch phˆan da
.
ng

sin
m
x cos
n

xdx, m, n ∈ N.
24.

sin
3
x cos
5
xdx.(DS.
1
8
cos
8
x −
1
6
cos
6
x)
56 Chu
.
o
.
ng 10. T´ıch phˆan bˆa
´
td
i
.
nh
25.


sin
2
x cos
4
xdx.(DS.
1
16

x −
1
4
sin 4x +
1
3
sin
2
2x

)
26.

sin
4
x cos
6
xdx.
(D
S.
1
2

11
sin 8x −
1
2
8
sin 4x +
1
5 · 2
6
sin
5
2x +
3
2
8
x)
27.

sin
4
x cos
2
xdx.(DS.
x
16

sin 4x
64

sin

2
2x
48
)
28.

sin
4
x cos
5
xdx.(DS.
1
5
sin
5
x −
2
7
sin
7
x +
1
9
sin
9
x)
29.

sin
6

x cos
3
xdx.(DS.
1
7
sin
7
x −
1
9
sin
9
x)
T´ınh c´ac t´ıch phˆan da
.
ng

sin
α
x cos
β
xdx, α, β ∈ Q.
30.

sin
3
x
cos x
3


cos x
dx.(D
S.
3
5
cos x
3

cos
2
x +
3
3

cos x
)
Chı

dˆa
˜
n. D
˘a
.
t t = cos x.
31.

dx
3

sin

11
x cos x
.(D
S. −
3(1 + 4tg
2
x)
8tg
2
x ·
3

tg
2
x
)
Chı

dˆa
˜
n. D
˘a
.
t t =tgx.
32.

sin
3
x
3


cos
2
x
dx.(D
S. 3
3

cos x

1
7
cos
2
x − 1

)
33.

3

cos
2
x sin
3
xdx.(DS. −
3
5
cos
5/3

x +
3
11
cos
11
3
x)
34.

dx
4

sin
3
x cos
5
x
.(D
S. 4
4

tgx)
35.

sin
3
x
5

cos x

dx.(D
S.
5
14
cos
14
5
x −
5
4
cos
4
5
x)
Chu
.
o
.
ng 11
T´ıch phˆan x´ac d
i
.
nh Riemann
11.1 H`am kha

t´ıch Riemann v`a t´ıch phˆan x´ac
d
i
.
nh 58

11.1.1 D
-
i
.
nhngh˜ıa 58
11.1.2 D
-
iˆe
`
ukiˆe
.
nd
ˆe

h`am kha

t´ıch 59
11.1.3 C´ac t´ınh chˆa
´
tco
.
ba

ncu

at´ıch phˆan x´ac di
.
nh 59
11.2 Phu
.

o
.
ng ph´ap t´ınh t´ıch phˆan x´ac di
.
nh . . . 61
11.3 Mˆo
.
tsˆo
´
´u
.
ng du
.
ng cu

at´ıch phˆan x´ac d i
.
nh . 78
11.3.1 Diˆe
.
n t´ıch h`ınh ph˘a

ng v`a thˆe

t´ıch vˆa
.
tthˆe

78
11.3.2 T´ınh d

ˆo
.
d`ai cung v`a diˆe
.
n t´ıch m˘a
.
t tr`on xoay 89
11.4 T´ıch phˆan suy rˆo
.
ng 98
11.4.1 T´ıch phˆan suy rˆo
.
ng cˆa
.
nvˆoha
.
n 98
11.4.2 T´ıch phˆan suy rˆo
.
ng cu

a h`am khˆong bi
.
ch˘a
.
n 107

×