XÔI 7 BẢY MÀU - MƯỜNG KHƯƠNG LÀO CAI ppt

XÔI BẢY MÀU
MƯỜNG KHƯƠNG LÀO CAI
Nếu như món ăn truyền thống của người Kinh trong mỗi dịp tết là bánh Trưng xanh thì
người Nùng Dín ở vùng cao Mường Khương – Lào Cai lại có một món ăn truyền thống
vô cùng đặc biệt, đó chính là xôi bảy mầu.
Xôi bảy mầu gồm các màu như : màu đỏ tươi, màu đỏ thẫm, màu xanh lá cây, màu xanh
nước biển, màu nâu, màu tím và màu vàng. Chợt nhìn người không biết sẽ ngờ rằng
người dân dùng phẩm nhuộm để xôi lên màu cho đẹp mắt, nhưng hoàn toàn không
phải vậy, người dân đã tìm tòi và sáng tạo ra cách tạo màu cho xôi bằng các loại thảo
mộc – lá xôi đũa, xôi hoa và hoa cây “đooc pphẳn” một loại hoa rừng chỉ nở vào tháng
hai, tháng ba âm lịch.
Mỗi một màu xôi lại có những cách làm khác nhau. Để làm xôi đỏ cờ người ta lấy gạo
nếp ngâm với lá xôi đũa luộc kĩ, lọc lấy nước để nguội chừng 20-40 phút gạo sẽ lên màu
rất đẹp. Nếu lấy hoa cây “đọoc pphẳn” luộc với nước tro lượng vừa phải lọc lấy nước rồi
ngâm với gạo nếp cùng thời gian ấy thì gạo sẽ có màu vàng. Cũng với lá xôi đũa nhưng
đem giã với tro than củi đã được sảy kĩ rồi hơ qua lửa cho héo, trộn với lượng gạo thích
hợp sẽ thành màu tím, lại dùng lá xôi hoa mà giã với tro bếp như vậy ngâm thời gian vừa
phải để gạo có màu xanh lơ thì khi thổi lên xôi sẽ có màu xanh nước biển. Đối với xôi
màu xanh lá cây , họ lấy gạo nếp đã ngâm ra màu vàng rồi đem ngâm tiếp với nước ngâm
của xôi màu xanh nước biển. Xôi màu nâu cũng có sự pha trộn giữa gạo nếp màu đỏ cờ
với nước lá xôi hoa giã tro, 1 giờ sau sẽ có loại xôi màu đất. Rồi để có thêm sự góp mặt
của xôi đỏ thẫm lại khó pha hơn, loại xôi này cần lấy gạo nếp đã nhuộm đỏ, đem ngâm
với nước lá xôi hoa (tỉ lệ rất ít) đã dùng làm xôi màu xanh nước biển để gạo giảm màu cờ
mới tạo được thành màu đỏ thẫm.
Gạo sau khi ngâm xong để ráo nước và đem sắp vào chõ đồ mỗi màu một góc, xôi chín,
mở ra chõ xôi bốc khói nghi ngút, thơm nồng, nhìn chõ xôi như một bông hoa với bảy
màu sắc rực rỡ rất đẹp mắt.
Không chỉ thế, xôi bẩy mầu còn mang trong mình ý nghĩa văn hóa sâu sắc gắn liền với
ngày lễ hội và tết mùng một tháng bẩy của người nùng Dín, nó tượng trưng cho 7 tháng
người Nùng Dín đoàn kết chống giặc ngoại xâm giữ bản làng. Màu xanh biểu tượng của
tháng giêng (cây cối đâm chồi), màu nâu biểu tượng cho tháng hai(con người khai phá

đất đai, vào vụ mới), màu tím biểu tượng cho tháng ba(tưởng nhớ tới ông cha,tết thanh
minh), màu xanh nước biển biểu tượng cho tháng tư (đầu hạ, trời trong xanh), màu đỏ
thẫm biểu tượng cho tháng năm(tưởng nhớ tới những người đã đổ máu vì quê hương),
màu vàng biểu tượng cho tháng sáu (những ngày đồng bào nằm gai nếm mật chuẩn bị lực
lượng), và màu đỏ tươi biểu trưng cho tháng bảy, màu của vinh quang, chiến thắng.
Ngày nay, do nhu cầu của thực khách, xôi bảy màu đã được những người mẹ, người chị
Nùng Dín bày bán tại chợ vào mỗi buổi sớm. Xôi bảy màu là một nét đẹp trong văn hóa
của người Nùng Dín đồng thời nó cũng là một trong những món ăn ngon của mảnh đất
Mường Khương – Lào Cai.
Xôi bảy màu thắm tình người Nùng Dín
Người Kinh vẫn hãnh diện với đĩa xôi gấc đỏ thắm mang sắc màu dân tộc thì người Nùng
còn tự hào hơn với món xôi bảy màu rực rỡ mà không cần một thứ phẩm màu hóa học
nào.
Đến các phiên chợ vùng cao của Lào Cai, du khách không chỉ được chứng kiến sự đa
dạng trong sắc màu trang phục của các cô gái nơi đây mà còn dễ dàng bắt gặp những
thúng xôi bảy màu thơm dẻo, đậm đà hương vị núi rừng.
Là món ăn chỉ có trong những ngày lễ tết, xôi bảy màu của người Nùng Dín (Mường
Khương, Lào Cai) ngoài giá trị ẩm thực còn mang giá trị tâm linh sâu sắc. Mỗi màu xôi là
màu của một tháng trong cuộc chiến diễn ra từ tháng 1 đến tháng 7 năm xưa tại nơi đây.

Màu xanh lá chuối là màu của mùa xuân, màu đỏ thẫm, biểu tượng cho máu của những
người đã anh dũng hi sinh, màu vàng biểu tượng cho sự đau thương li tán, màu đỏ tươi
biểu tượng cho chiến thắng hào hùng của người Nùng Dín
Điều đặc biệt làm nên sự khác lạ của món xôi này chính là ở bản hợp tấu tài tình của màu
sắc mà chỉ có những người phụ nữ khéo léo Nùng Dín mới có thể tạo ra.

Không dung bất cứ một thứ phẩm màu cao cấp nào, chỉ tận dụng những lá cây rừng có
sắn như lá cây đỏ đen, cây hoa vàng, lá câm hoa hay nghệ nhưng những người phụ nữ nơi
đây bằng bí quyết gia truyền đã tạo ra một món ăn sinh động hấp dẫn mà không phải
người đầu bếp nào cũng có thể làm được.

Xôi được làm từ thứ gạo nếp ngon, hạt to tròn, hương thơm ngọt, loại gạo chỉ có trên
những nương rẫy mỗi năm một vụ cấy hái mới có. Gạo ngâm kỹ, đãi sạch, ướp màu rồi
đồ khoảng 2 giờ. Những người phụ nữ Nùng Dín với kinh nghiệm lâu năm cho biết để
giữ màu xôi được tươi, khi nấu không được cho muối vào gạo.


Người Nùng Dín quan niệm ngày lễ, tết ăn xôi bảy màu sẽ mang lại nhiều điều may mắn,
tốt lành. Đĩa xôi bảy màu là niềm tự hào của chị em phụ nữ Nùng bởi nó thể hiện sự khéo
léo, đảm đang của họ.
Xôi bảy màu ngon nhất khi ăn chấm với muối vừng đen và thịt gà rừng nướng. Đây là
món ăn không chỉ ngon miệng mà còn rất bổ dưỡng bởi nó chứa nhiều vị thuốc dân gian
từ những lá cây rừng.
Nếu đã một lần đến với gia đình Nùng Dín, tôi tin rằng bạn sẽ không khỏi thán phục và
còn muốn có thêm lần nữa trở lại nơi đây để được thưởng thức món xôi bảy màu độc đáo
trong không khí lễ hội tưng bừng với những câu hát, điệu nhảy nơi vùng cao sương gió…