Thuốc nhuận tràng và cách dùng potx

Thuốc nhuận tràng và cách dùng

Thuật ngữ thuốc nhuận tràng được dùng để chỉ những chất làm tăng khả năng bài
tiết phân. Nó không đồng nghĩa với việc điều trị táo bón mà chỉ là một trong
những phương tiện chống táo bón bằng thuốc.
Việc điều trị táo bón thường phải được kết hợp trước tiên những biện pháp không
dùng thuốc như thói quen vệ sinh và chế độ ăn nhiều chất xơ thực vật, uống nhiều
nước, tăng hoạt động thể lực và thể dục thể thao. Các thuốc nhuận tràng chỉ là
phương tiện dùng để tăng cường tác dụng của các biện pháp trên và tạo điều kiện
cho người bệnh tiếp tục điều trị bằng các biện pháp phối hợp nói trên. Trong
khuôn khổ bài này, xin được giới thiệu tóm tắt các loại thuốc nhuận tràng tây y.
Hiện nay, trên thị trường tân dược có nhiều loại thuốc nhuận tràng, nhưng chúng
ta có thể phân thành 5 nhóm chính như sau.
Nhóm thứ nhất: Nhóm bôi nhờn khối phân
Nhóm này gồm các thuốc chống táo bón có hoạt chất là các loại dầu khoáng như
dầu paraffine hay dầu vaseline, không hấp thu tại ruột, gây nhuận tràng cơ học sau
8-72 giờ do bôi trơn khối phân đại tràng và làm mềm phân. Đại diện cho nhóm
này là dầu paraffine lọ 250ml, người lớn uống 1-2 thìa canh (tức là 15 đến 30ml)
mỗi ngày. Trẻ em uống 1/2 đến 2 thìa cà-phê (2,5 đến 10ml) mỗi ngày. Ngoài ra,
chúng ta còn có thể gặp các thuốc như parlax, transitol, molagar, lubentyl với liều
lượng dùng khác nhau tùy từng thuốc.
Nhóm thứ hai: Thuốc nhuận tràng do tăng khối lượng phân
Nhóm này lại được chia thành 2 nhóm nhỏ: nhóm (a) gồm các thuốc làm tăng chất
nhầy trong phân như normacol, transilane và macrogol (forlax) và nhóm (b) gồm
các chất chứa các chất xơ thực vật từ lúa mỳ hay từ thảo mạch như actission,
celluson, céréfibre, infibran, pectibran. Đây là loại thuốc nhuận tràng ít độc, ít gây
kích thích, có thể dùng được nhiều ngày hơn các thuốc khác trong điều trị chống
táo bón.
Nhóm thứ ba: Thuốc nhuận tràng thẩm thấu
Đây là nhóm các thuốc nhuận tràng chống táo bón dựa vào đặc tính độ thẩm thấu
cao của thuốc làm tăng hấp thu nước vào lòng ruột giúp cho mềm khối phân và

tăng khối lượng chất phân để phân được dễ dàng đào thải ra ngoài. Các chất làm
tăng độ thẩm thấu có thể là lactulose (duphalac), sorbitol đơn thuần, hoặc phối hợp
với galactose (importal), với trimebutine (modulite), với ispaghule (spagulax).
Liều thông thường của sorbitol cho người lớn là từ 5 đến 15g/ngày và cho trẻ em
là 2,5-5g/ngày. Liều của lactulose (duphalac) là 10-30g/ngày cho người lớn,
0,25mg/kg/ngày cho trẻ em. Ngoài ra, duphalac còn được sử dụng để làm giảm
ammoniac máu trong trường hợp tiền hôn mê gan, do tác dụng làm giảm hấp thu
chất này từ ruột vào máu của lactulose. Liều điều trị trong tiền hôn mê gan của
duphalac là 30-90g/ngày chia 3 lần qua xông dạ dày.
Nhóm thứ tư: Thuốc nhuận tràng do làm tăng kích thích nhu động và tăng
bài xuất dịch tại đại tràng
Nhóm này gồm nhiều nhóm nhỏ như (a) muối magiê (magnésie sulffate, magnésie
hydroxyde đơn thuần hoặc phối hợp với dầu paraffine, người lớn: 2 thìa cà-phê
trước khi ngủ), (b) phénophtaléine (purganol, 1/4-1 viên trước khi ngủ), (c)
docusate natri (jamylene, 2-6 viên/ngày chia 2 lần), bisacodyl (contalax, ducolax,
1-2 viên vào ban đêm) và (d) anthraquinonic chiết xuất từ thực vật (modane, 1-2
viên vào ban đêm) hay anthracenic (tamarine, 1-2 thìa cà-phê vào ban đêm). Loại
thuốc này chỉ dùng ngắn ngày, cho những trường hợp táo bón nhất thời. Trường
hợp táo bón lâu ngày và trẻ em không nên dùng.
Nhóm thứ năm: Thuốc nhuận tràng dùng đường trực tràng
Đây là các thuốc gây nhuận tràng bằng cách kích thích gây tăng phản xạ tống phân
của đại tràng xích-ma và trực tràng sau 5 đến 20 phút dùng thuốc. Các thuốc này
chủ yếu dùng để chuẩn bị cho phẫu thuật hoặc soi đại tràng. Thường thuốc được
uống 2-4 giờ trước khi tiến hành thủ thuật, gây tiêu chảy để tẩy sạch đại trực tràng.
Trong nhóm này có thể có nhiều loại khác nhau: (a) glycerine (1 viên đạn/ngày),
(b) ducosate natri + glycerine (norgalax, 1-2 ống/ngày), (c) microlax cho người
lớn hoặc trẻ em (1 ống/ngày), (d) glycérol + gélatine (bébégel, 1-2 ống/ngày),
mannitol + polyethylen glycol + caraghenat (rectolax, 1-2 ống/ngày), (e) phức hợp
polyethylen glycol với các muối clorua natri, sulffat natri, bicarbonat natri và
clorua kali (fortrans, 3 gói).

Trên đây là những nhóm thuốc nhuận tràng được dùng trong các trường hợp khác
nhau với tác dụng tức thời. Việc dùng các thuốc này cần phải được các thầy thuốc
có kinh nghiệm chỉ định và theo dõi sát, vì có thể có những tác dụng không mong
muốn quan trọng, nhất là khi bị lạm dụng thuốc, điều trị lâu ngày trong các trường
hợp táo bón mạn tính và nhất là khi chỉ định cho trẻ em. Thuốc nhuận tràng không
phải là phương pháp duy nhất trong điều trị táo bón, chỉ nên phối hợp đúng đắn
với các biện pháp khác mới có hiệu quả và ít độc hại.