làng nghề truyền thống Hà Tây - Làng gỗ Sơn Đồng pptx

Hà Tây - Làng gỗ Sơn Đồng
Nghe tiếng nghề đã lâu song hôm nay tôi mới có cơ hội về thăm làng gỗ Sơn
Đồng, không chỉ để thêm một lần khẳng định nguyên do vì sao sản phẩm của làng
nghề lại tạo được tiếng vang khắp từ Nam chí Bắc, mà còn biết thêm nhiều điều
mới mẻ khác ở làng nghề.
Để rồi chợt nghĩ, nếu như ngành nghề thủ công truyền thống nào trong tỉnh
cũng biết bảo tồn, gìn giữ, trao truyền tốt nếp nghề như ở làng Sơn Đồng này thì
hay biết mấy!
“Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”
Cho đến giờ, lớp con cháu của làng gỗ Sơn Đồng không ai còn nhớ rõ xuất xứ
của nghề, chỉ biết rằng sản phẩm của làng nghề đã được xác định từ hàng trăm
năm nay. Ngót hơn một trăm năm qua, người làng Sơn Đồng không chỉ tài tình
trong nghề sơn, tạc, tạo ra được những bức tượng Phật bà nghìn tay, nghìn mắt,
tượng ông Thiện, ông Ác, tượng La Hán, kiệu bát cống nổi tiếng trong cả nước,
mà từ cái thời xa xưa ấy, người Sơn Đồng đã biết nhắc nhau phải luôn kính trọng
nghề tổ tiên ban tặng cho mình: Nghề sơn, tạc tượng thờ - nghề đã tạo nên cho
làng quê Sơn Đồng biết bao nghệ nhân có đôi tay tài hoa, được vua Khải Định ban
thưởng; được người Pháp phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Từ vùng đất tổ Hùng
Vương đến Nam thiên đệ nhất động - chùa Hương, bất cứ đâu trong cả nước,
người ta cũng thấy có tượng thờ do chính bàn tay thợ gỗ Sơn Đồng chế tác. Một
điều rất đặc biệt ở những người thợ làng gỗ này là mặc dù không có dấu hiệu gì
trên các pho tượng, song ở đâu đâu người Sơn Đồng cũng dễ dàng nhận ra được
những đường nét không thể lẫn của sản phẩm tượng gỗ làng mình. Họ đã nhìn vào
đó để tự hào có nghề quý được kết tinh trong đôi bàn tay người thợ quê nhà mà
người vùng khác muốn học cũng khó lòng theo được và còn để “khắc cốt ghi tâm”
phải giữ tròn chữ tín cho nghề tổ. Khách thập phương sau này cũng vì kính nể chất
lượng “độc nhất vô nhị” của sản phẩm làng nghề Sơn Đồng mà quyết một lần tìm
đến thăm làng gỗ Bí quyết nào khiến sản phẩm của làng nghề Sơn Đồng được
yêu thích, tạo nên uy tín với khách hàng đến vậy, trong khi trong cả nước có biết
bao làng nghề cũng chuyên làm đồ thờ cúng như Sơn Đồng? Câu hỏi được chính
những người đang làm công việc truyền, giữ nghề của làng giải thích rất mộc mạc,

đơn giản: “Nhiều đời nay, người làng gỗ chỉ khắc cốt ghi tâm, một điều là phải
biết, phải hiểu thế nào là: Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”.
Sự trân trọng của người thợ gỗ làng Sơn Đồng dành cho sản phẩm làng nghề
của mình còn được biểu hiện trong cách cư xử, giao thiệp buôn bán hàng ngày. Ai
ai ở mảnh đất này, từ người già cả trong làng đến các cháu nhỏ 2- 3 tuổi, thế hệ
tương lai của làng gỗ, cũng biết gọi các sản phẩm gỗ này là “ông tượng, ngài
tượng” một cách rất thành kính và xếp đặt theo ngôi thứ rõ ràng, khi chuyển hàng
cho khách đều có vải đỏ phủ kín mình tượng. Nhiều thế hệ vẫn trung thành với
nguyên liệu sơn tự nhiên dùng để sơn tượng, mà phải tự tay người thợ trong làng
chế ra mới tin tưởng Những việc làm nhỏ mà đầy hàm ý trân trọng ấy đã trở
thành nếp nghề trong đầu mỗi người dân làng gỗ. Đối lại sự trân trọng ấy, nhiều
người nơi xa tới thăm làng cũng dành những tình cảm trân trọng, ưu ái đặc biệt với
người dân Sơn Đồng, người làm ra những sản phẩm được khắp nơi ngưỡng vọng,
thờ cúng. Trăm năm, nét xưa còn lại
Chuyên về sản phẩm tượng thờ, nên dù thể hiện sản phẩm theo cách thức nào,
người thợ cũng phải tuân thủ theo tính chất tôn giáo một cách nghiêm khắc. Cái
khó của chế tác tượng thờ còn là: Dù phải đảm bảo những yêu cầu trên nhưng
cũng không được quá cứng nhắc mà phải giàu nét hiện thực với vẻ mặt dịu dàng,
đôn hậu, có thiện có bi, dáng dấp tôn nghiêm vừa uy nghi vừa gần gũi với con
người. Chỉ một nét chạm thôi, người thợ cũng có thể tạo nên cái thần cho cả một
tác phẩm. Những yêu cầu này, bằng đôi bàn tay tài hoa, người thợ Sơn Đồng thể
hiện rất tốt trên sản phẩm tượng gắn tên làng mình.
Cũng giống như nhiều làng nghề truyền thống khác, nghề sơn, tạc gỗ của Sơn
Đồng cũng có quãng thời gian lắng đọng rồi mai một. Đấy là thời điểm cả nước
đang dốc lòng chống Mỹ, nhiều đình, chùa được dỡ bỏ theo chủ trương tiêu thổ
kháng chiến, việc thờ cúng, hương khói tạm lắng xuống. Nhiều gia đình làm nghề
tượng ở Sơn Đồng thời đó, đã chuyển sang làm các nghề khác như: Dệt vải, thêu
ren, đan thảm len cho phù hợp với thị hiếu, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Khả
năng nhạy bén trong kinh doanh có thể khiến đời sống kinh tế của người dân Sơn
Đồng luôn ổn định trong những thời điểm khó khăn nhất nhưng lại không thể

khiến lòng họ nguôi ngoai nỗi niềm đau đáu nhớ về nghề tổ. Nỗi niềm này đã
được nhiều nghệ nhân thời đó như cụ Dậu, cụ Tường và một vài người khác dồn
cả vào các sản phẩm tượng gỗ khi đó với mục đích “làm cho đỡ nhớ nghề”. Chính
vì vậy mà nghề gỗ của Sơn Đồng không những không bị mất đi mà còn được khôi
phục nhanh chóng bắt đầu từ năm 1980, được duy trì, phát triển cho tới tận bây
giờ.
Bắt đầu từ lớp học nghề sơn, tạc đầu tiên do cụ Nguyễn Đức Dậu đứng ra mở
lớp với hơn 30 thanh niên trong làng hồ hởi tham gia học, nghề tạc tượng, điêu
khắc của Sơn Đồng thật nhanh chóng đã sống lại với đầy đủ những nét tài hoa bao
đời. Nhiều người trong làng cho rằng vì bọn trẻ lúc nhỏ luôn được ông, bà kể cho
nghe những câu chuyện, những điển tích về Phật bà Quan Âm, về đức Liễu
Hạnh, mà ngấm dần vào máu thịt lúc nào không hay. Chúng được sống trong
môi trường lúc nào cũng thấy cha, ông cần mẫn, đục đẽo nên chẳng xa lạ nữa,
song cũng có không ít người lại khẳng định rằng đấy là cái tố chất khéo léo, tài
hoa đặc biệt của người Sơn Đồng với nghề truyền thống. Cách giải thích nào cũng
có lý, cũng thật tự nhiên Cho đến nay, bên cạnh lớp nghệ nhân xuất sắc, ở làng gỗ
Sơn Đồng, người ta còn thấy có cả một thế hệ thợ sơn, tạc trẻ trung, sức dài vai
rộng và đặc biệt rất chí thú theo nghề tổ. Lớp trung niên ở làng gỗ, tay nghề giỏi
có đến hơn 40 người, mỗi người một thế mạnh khác nhau, đang được chọn lựa, đề
nghị cấp trên phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Trong làng, có hơn 200 hộ sản xuất
chuyên nghiệp, có tổ hợp sản xuất chưa kể hàng nghìn công lao động khác. Không
chỉ làm nghề ở làng mà hiện giờ ở khắp nơi trong cả nước, từ thành cổ Sơn Tây,
chùa Đỏ Hải Phòng, Văn Miếu Quốc Tử Giám đến cố đô Huế, người thợ Sơn
Đồng đem tài hoa làng nghề làm công việc khôi phục, gìn giữ những nét xưa lịch
sử.
Người Sơn Đông bây giờ có thể tự hào rằng, không những đã sống được mà còn
sống rất sung túc bằng nghề của cha ông để lại.
Hà Tây - Làng nghề cơ kim khí nông cụ Vĩnh Lộc
Đây là làng cơ kim khí lớn nhất tỉnh Hà Tây. Nghề này có từ lâu đời nhưng
trước đây chủ yếu là sản xuất cày, bừa, cuốc, xẻng, phát triển lên làm xe vận

chuyển, xe cải tiến, bản lề, cửa xếp, cửa hoa.
Mấy năm trở lại đây làng nghề Vĩnh Lộc nấu cả thép, cán thép, làm ống nước,
thậm chí có tới 40 bể mạ, nghĩa là sản xuất khép kín từ tạo nguyên liệu ra sản
phẩm. ở đây việc đầu tư máy móc trang thiết bị chuyên dùng được đẩy mạnh, các
khâu sản xuất được cơ khí hoá cao. Hiện tại làng nghề Vĩnh Lộc đã được quy
hoạch thành cụm công nghiệp.
Cùng với Vĩnh Lộc, số làng nghề cơ khí được công nhận là 08 làng:

TT

Tên làng Địa chỉ Điện thoại
Số lao
động làm
nghề
1
Làng nghề cơ kim khí nông
cụ Vĩnh Lộc
Xã Phùng Xá-
Huyện Thạch
Thất
034 672 417
3 672
người
2 Làng nghề kim khí Dụ Tiền
Xã Thanh
Thuỳ- Huyện
Thanh Oai
034 876 203 195 người
3 Làng nghề kim khí Gia Vĩnh

Xã Thanh
Thuỳ- Huyện
Thanh Oai
034 876 203 291 người
4 Làng nghề kim khí Rùa Hạ
Xã Thanh
Thuỳ- Huyện
Thanh Oai
034 876 203
1 015
người
5
Làng nghề kim khí Rùa
Thượng
Xã Thanh
Thuỳ- Huyện
Thanh Oai
034 876 203 436 người
6 Làng nghề kim khí Từ Am
Xã Thanh
Thuỳ- Huyện
Thanh Oai
034 876 203 303 người
7 Làng nghề kim khí Liễu Hội

Xã Khánh Hà-
Huyện Thường
Tín
034 853 852 550 người
8

Làng nghề cơ khí mộc Xã Vân Tự-
034 751 118
1 210
Nguyên Hanh Huyện Thường
Tín
người