làng nghề truyền thống Hà Tây - Động Giã phát triển nghề làm nón pdf

Hà Tây - Động Giã phát triển nghề làm
nón
Xã Đỗ Động có 4 thôn: Văn Quán, Trình Xá, Cự Thần, Động Giã chủ yếu là
làm nông nghiệp. Ngoài làm ruộng, những lúc nông nhàn người dân lại tranh
thủ làm nghề mộc, xây dựng, làm nón trong đó thôn Động Giã có nghề làm
nón từ lâu đời. Toàn thôn có 390 hộ, 1.680 khẩu thì có trên 90% số hộ làm
nghề nón. Thu nhập từ nghề đã đem lại cuộc sống ấm no, đầy đủ cho người
dân nơi đây, góp phần vào sự phát triển chung của toàn xã.
Thôn Động Giã có lợi thế về đường giao thông, thuận lợi cho việc giao dịch buôn
bán nón lá với chợ Chuông. Nối tiếp nghề truyền thống, tranh thủ khi kết thúc vụ
mùa, người dân thôn Động Giã lại hăng say làm nón. Để hoàn thành xong một sản
phẩm nón, người làm nghề cũng phải trải qua khá nhiều công đoạn, nhưng với đức
tính kiên trì, chịu khó, mỗi ngày người dân trong thôn sản xuất ra hàng nghìn
chiếc. Hàng đẹp đa phần được các chị, các bác trung tuổi lành nghề, tinh mắt chọn
làm vì tuy mất nhiều thời gian hơn nhưng lại bán chạy và có lãi, mỗi cái bán ra
khoảng 15.000 đồng, trừ chi phí cho thu nhập từ 15.000 đến 20.000 đồng/ngày.
Những người làm nghề nón ở Động Giã và các thôn lân cận đều mua nguyên liệu
ở chợ Chuông về làm. Nguyên liệu gồm có: Vòng, lá và mo. Người làm nghề
muốn có sản phẩm đẹp thì khâu chọn nguyên liệu phải kỹ. Lá phải chọn lá non,
trắng. Còn vòng phải chọn sao cho tròn, nhẵn, đẹp, ít mấu và có độ cứng cao. Có
16 cỡ vòng khác nhau, nhỏ nhất là vòng trên cùng ở chóp nón, to và dài nhất là
vòng cái ở lớp ngoài cùng. Nguyên liệu cuối cùng để hoàn thành sản phẩm là mo
gồm mo tre và mo nứa, nhưng mo nứa được dùng nhiều hơn vì nó có ưu điểm nhẹ
và khi khâu sẽ nhanh, không bị nặng mũi kim. Khi chọn nguyên liệu xong, công
đoạn đầu tiên là rẽ lá cho to ra, sau đó là cho lá được bóng, thẳng, không bị nhăn.
Người làm nghề quen tay quen việc nên việc điều chỉnh ngọn lửa ở nhiệt độ thế
nào là vừa phải, đảm bảo lá khi miết không bị sống, nhăn hay quá chín. Muốn sản
phẩm nón đẹp thì công đoạn khâu phải rất cầu kỳ vì mất nhiều thời gian và phải
đảm bảo mũi kim đều, khít, mũi chỉ không thưa. Khi sản phẩm hoàn thành xong
người ta quây nón ra xung quanh rồi đốt diêm sinh để hun cho trắng nón, sau đó
bỏ ra quang dầu cho bóng. Nón bán chạy nhất vào những tháng hè, còn vào mùa

mưa tuy bán chậm hơn nhưng người dân ở đây quanh năm không khi nào hết việc,
cứ rời tay cày tay cuốc là họ lại ngồi quây quần bên nhau vừa trò chuyện vừa đan
nón. Nhiều hộ được chủ đến đặt hàng và thu mua tại chỗ, số hộ còn lại mang bán ở
chợ Chuông. Hàng nón đẹp thường được chủ thu mua gom lại bán ra các tỉnh lân
cận. Tiêu biểu có hộ chị Nguyễn Thị Liêm chuyên đi thu mua mặt hàng nón đẹp
của các hộ trong thôn sau đó bỏ mối trên Lạng Sơn, mỗi tháng chị cũng xuất được
7-8 chuyến với số lượng hàng nghìn chiếc. Những tháng bán chậm chị vẫn mua
hàng về dự trữ để khi đối tác yêu cầu là chị cung cấp kịp thời, đảm bảo hàng lúc
nào cũng có nên đã tạo được uy tín cho bạn hàng. Những mặt hàng bình thường
được các hộ chị như Phạm Thị Dung, Nguyễn Thị Thắm thu gom để xuất sang
Trung Quốc. Nhờ có những nỗ lực của chính quyền và nhân dân, trong năm 2005,
tổng thu từ ngành nghề, dịch vụ của toàn xã đạt 10,5 tỷ đồng thì riêng thôn Động
Giã đã đạt gần 8 tỷ đồng, tăng hơn 500 triệu đồng so với năm 2004. Kinh tế phát
triển, làng quê Động Giã ngày càng thay da đổi thịt. Hàng năm, Động Giã có gần
80% số hộ đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa. Các công trình phúc lợi như xây dựng
trường học, nhà trẻ mẫu giáo, công trình điện nông thôn được tu sửa thường xuyên,
đường làng ngõ xóm được bê tông hóa đã góp phần làm cho diện mạo quê hương
ngày càng đổi mới, tươi đẹp.
Trao đổi với chúng tôi về định hướng phát triển làng nghề, đồng chí Nguyễn
Quang Long, Chủ tịch xã Đỗ Động cho biết: Trong những năm tới xã có chủ
trương quy hoạch một điểm công nghiệp làng nghề ở cánh đồng Lươn thôn Văn
Quán, trích kinh phí làm đường để tạo thuận lợi trong giao dịch buôn bán, lưu
thông hàng hóa. Bên cạnh khuyến khích phát triển nghề truyền thống, năm tới xã
sẽ chủ động nhân cấy nghề mới như mây, tre đan để đời sống của người dân ngày
càng ấm no hơn nữa.

- Kết cỏ rừng đổi lấy…đô la
Bằng bàn tay khéo léo và trí sáng tạo, những người thợ ở làng Lưu Thượng (xã
Phú Túc, Phú Xuyên) đang ngày đêm cần mẫn tạo nên những hình thù ngộ
nghĩnh từ cỏ tế, tre, cói, dây rừng, bèo tây hấp dẫn khách hàng khắp nơi trên thế

giới. Với nghề này, họ đã đổi được nhiều đồng đôla về gia đình mình và góp
phần thay đổi diện mạo quê hương
Cho đến bây giờ, người già trong làng vẫn truyền lại cho lớp trẻ câu chuyện về
một người đã mang nghề quý đến cho dân. Đó là vào khoảng những năm đầu thế
kỷ XVII, hồi ấy làng có tên là Giầu Tế, dân còn thưa thớt, đất đai bỏ hoang nên
cỏ dại mọc đầy. Một người đàn ông tên Nguyễn Thảo Lâm đã đến đây lập nghiệp,
lấy những cây cỏ dại đan thành đồ dùng hàng ngày và những chiếc giỏ để đánh
bắt cua, cá Ông đã dạy lại cho dân làng nghề đan cỏ tế từ đó. Ghi ơn ông, người
dân nơi đây đã tôn vinh thành ông tổ nghề và thờ phụng tại đình Lưu Thượng.
Cây guột tế là một loại cỏ mọc hoang ở rừng nhiệt đới miền Bắc nước ta. Khoảng
tháng 9 âm lịch hàng năm là mùa cây guột cho khai thác. Người ta cắt lấy phần
ngọn, còn chừa gốc để đến mùa xuân, nó lại tự mọc lên tươi tốt. Đây là nguồn
nguyên liệu tự nhiên rất quý giá đối với người dân làm nghề ở xã Phú Túc. Nghề
đan cỏ guột tế giống như nghề đan lát mây, tre, nhưng sợi guột tế có ưu thế về
màu đỏ nâu tự nhiên rất đẹp. Để sản phẩm bền màu và tươi tắn hơn, người ta chỉ
cần phun một nước dầu bóng mà không cần phải ngâm với bất kỳ loại hoá chất
độc hại nào. Hơn nữa, nó mềm mại, dẻo dai, nên dễ tạo thành nhiều hình thù khác
nhau và đặc biệt có độ bền cao. Cũng như sản phẩm từ mây, tre, giang , đồ dùng
từ guột tế có nguồn gốc từ thiên nhiên nên thân thiện với môi trường, phù hợp
với xu hướng tiêu dùng của khách hàng khắp thế giới.
Trước đây, người làng nghề thường sử dụng cây guột tế để đan thành đồ dùng
hàng ngày và chẻ thành sợi để bán cho những địa phương có nghề đan rổ, rá Họ
dùng sợi guột để nức cạp rổ, cạp rá, nón, mũ rất bền và đẹp Với sự năng động
của người làng nghề, họ cải tiến mẫu mã, làm ra những sản phẩm thủ công đa
dạng như: các con giống ngộ nghĩnh, lẵng hoa xinh xắn, những chiếc làn đủ hình
thù, kích cỡ Những mặt hàng này được người làng nghề đem giới thiệu, chào
hàng và được khách hàng từ nhiều nước đón nhận nồng nhiệt. Những hợp đồng
lớn từ 20 quốc gia như: Các nước Đông Âu, Canada, Úc, Mỹ, Nhật, Hàn Quốc,
Đài Loan tạo việc làm thường xuyên với thu nhập cao cho người dân 8 làng
trong xã và hàng nghìn người từ các vùng lân cận.

Nghề đan cỏ tế tuy qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, nhưng rất dễ làm. Từ trẻ nhỏ tới
người cao tuổi, nếu được chỉ dẫn 1-2 ngày đều có thể làm được. Bằng sự tài hoa,
thông minh của mình, người làng nghề có thể tạo ra những sản phẩm qua tranh,
ảnh, catalog, thậm chí còn sáng tạo thêm chi tiết cho sinh động hơn. Vì vậy, khi
đặt hàng, khách chỉ cần đem hình mẫu hoặc tranh, ảnh là người làng nghề có
thể đáp ứng đến từng chi tiết, làm hài lòng ngay cả những người khó tính nhất.
Để đáp ứng nhu cầu, thị hiếu khách hàng, hiện nay, ngoài nguyên liệu chính là cỏ
guột tế, những người thợ tài hoa Phú Túc đã xen vào các nguyên liệu khác như
dây rừng, bèo tây, cói, mây để tạo nên những sản phẩm đa dạng, với nhiều cấp
độ sắc màu tự nhiên của các nguyên liệu đan xen. Đó là những chiếc làn được kết
nơ từ bèo tây, quai lẵng hoa bằng dây rừng, xe đạp có khung từ sợi mây Thậm
chí, anh Nguyễn Quốc Sinh (chủ doanh nghiệp Phú Thượng) còn sáng tạo thêm
những khung sắt rồi ken dày sợi guột tế, bên trong lót nilon, tạo thành các loại
bồn cây, valy, làn đủ kích cỡ lạ mắt mà vẫn cứng cáp, bền chắc “Tôi và
những người thợ trong làng sẽ còn tiếp tục sáng tạo, cải tiến mẫu mã mới lạ hơn
nữa để chinh phục thị hiếu người tiêu dùng trong nước và thế giới ”. Anh Sinh
tâm sự.
Nhờ nghề đan cỏ tế xuất khẩu mà chất lượng sống của người dân xã Phú Túc đã
đổi thay từng ngày. Nhà cao tầng mọc san sát, đường làng, ngõ xóm được bê
tông hóa, xe chở hàng vào ra tấp nập… Ông Phạm Tuấn Đa, Chủ tịch UBND xã
Phú Túc cho biết: Tỉ trọng tiểu thủ công nghiệp hiện nay đã chiếm 63% trong cơ
cấu kinh tế toàn xã. Tới đây, xã đang làm thủ tục xin phép xây dựng điểm công
nghiệp 5ha nằm ở cánh đồng thôn Lưu Thượng. Đây cũng là một điều kiện thuận
lợi, kết hợp với sự tài hoa, năng động của người làng nghề, tin rằng, họ sẽ đưa
cây guột tế “vươn xa” hơn nữa.