Bảo tồn và phát triển làng lụa truyền thống hà đông

1

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC NGOI THNG
o0o




Công trình tham d Cuc thi
Sinh viên nghiên cu khoa hc Trng i hc Ngoi thng 2013




Tên công trình:
BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG LA TRUYN THNG HÀ ỌNG






Nhóm ngành:KD2



Hà Ni, tháng 5 nm 2013
2

MC LC
LI M U 5
CHNG 1: C S LÝ LUN V BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG
NGH TRUYN THNG 11
1. Lý lun chung v bo tn và phát trin 11
1.1 Tng quan chung v bo tn và phát trin 11
1.1.1 Khái nim vƠ đi tng ca bo tn 11
1.1.2 Khái nim vƠ đi tng ca phát trin 14
1.2 Mi quan h gia bo tn và phát trin 16
1.3 ụ ngha ca bào tn và phát trin 18
2. Lý lun chung v bo tn và phát trin làng ngh truyn thng 20
2.1 Tng quan v làng ngh truyn thng 20
2.1.1 Khái nim vƠ đc trng ca làng ngh truyn thng 20
2.1.2 Vai trò ca làng ngh truyn thng trong nn kinh t hin đi 22
2.2 Bo tn và phát trin làng ngh truyn thng 24
2.2.1 Khái nim bo tn và phát trin làng ngh truyn thng 24
2.2.2 Các quan đim c bn v bo tn và phát trin làng ngh truyn thng 26
CHNG 2: THC TRNG BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG LA
TRUYN THNG HÀ ỌNG 29
I. Lch s hình thành làng la truyn thng HƠ ông 29
1. Lch s hình thành 29
2. c đim t nhiên, kinh tê, xã hi phát trin đn s phát trin ca làng la
truyn thng HƠ ông 30
2.1 V trí đa lý và ranh gii 30
2.2 a hình 31
2.3 Khí hu 31
2.4 Cnh quan thiên nhiên 32
2.5 c đim s dng đt 32
2.6 Không gian cnh quan 33

2.7 Kinh t 34
3. Nhng điu kin và tim nng đ thúc đy s phát trin ca làng ngh truyn
thng 34
II. Quá trình phát trin ca làng ngh t nm 2000 đn nay 35
3

1. Thc trng hot đng kinh doanh ti làng ngh 35
1.1 C s sn xut 35
1.2 Lc lng lao đng 36
1.3 Sn phm 37
1.4 Th trng các yu t đu vào và Th trng tiêu th sn phm 39
2. S hình thành và phát trin nhng giá tr vn hóa tiêu biu ca làng ngh 40
3. Tác đng ca s phát trin ngh truyn thng ti các vn đ an sinh xã hi
ca ngi dân làng ngh 44
III. Thc trng bo tn và phát trin làng la truyn thng HƠ ông 46
1. Quá trình bo tn và phát trin các giá tr vn hóa đc sc ca làng ngh 46
1.1 Hot đng liên quan ti kinh t 46
1.2 Hot đng liên quan ti vn hóa ậ du lch 48
2. ông”Quá trình bo tn và phát trin thng hiu “La Hà 50
IV. ánh giá hot đng bo tn và phát trin làng la truyn thng HƠ ông 53
1. ánh giá hot đng bo tn và phát trin liên quan ti lnh vc kinh t 53
2. ánh giá hot đng bo tn và phát trin liên quan ti lnh vc vn hóa ậ du
lch 54
3. ánh giá v hot đng bo tn và phát trin thng hiu “La HƠ ông 57
CHNG 3: GII PHÁP BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG LA
TRUYN THNG HÀ ỌNG 58
I. nh hng bo tn và phát trin làng ngh truyn thng ca ng và Nhà
nc ta giai đon hin nay (đn nm 2020) 58
1. Quan đim 58
2. Mc tiêu 59

3. nh hng bo tn và phát trin làng ngh truyn thng 60
II. Kinh nghim v vn đ bo tn và phát trin ngh th công truyn thng
ca Nht Bn, Thái Lan và mt s quc gia khác 65
1. Kinh nghim ca Nht Bn 66
2. Kinh nghim ca Thái Lan và mt s nc khác 68
3. Bài hc kinh nghim t mt s nc khu vc Châu Á v bo tn và phát trin
ngh, làng ngh 68
III.  xut gii pháp bo tn và phát trin làng la truyn thng HƠ ông 70
1. Các gii pháp bo tn làng la truyn thng HƠ ông 70
4

1.1. Quy hoch làng ngh vi khu sn xut và khu nhà  riêng bit. 70
1.2 m bo quá trình t sn xut cho ti tiêu th thông sut 73
1.3 Nâng cao cht lng sn phm la 76
1.3 Xây dng chin lc marketing cho sn phm la 77
1.3.1Thi trng vi may mc nói chung ti Vit Nam 77
1.3.2 Th hiu ngi tiêu dùng 78
1.3.3 Mô hình 4P 79
1.3.4 Áp dng mô hình vào la Vn Phúc 80
2. Các gii pháp phát trin 86
2.1 Nâng cao phát trin du lch làng ngh 86
2.1.1 V phía chính quyn, c quan lƣnh đo đa phng 87
2.1.2 V phía các công ty du lich, các công ty l hành 89
2.2 Ơo to ngun nhân lc tr bit ngh và tâm huyt vi ngh và nâng cao
cht lng qun lý ca hip hi làng ngh 91
2.2.1 M rng ngành ngh lao đng, thu hút ngun nhân lc tr 91
2.2.2 Kin toàn t chc, nơng cao nng lc ca Hip hi làng ngh Vn Phúc 93
KT LUN 97
TÀI LIU THAM KHO 99

5

LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Là mt nc đang phát trin, nn kinh t còn ph thuc ch yu vào
nông nghip và công nghip nh, vic thúc đy hin đi hóa nông nghip
nông thôn, trong đó bao gm c vic bo tn và phát trin làng ngh truyn
thng  Vit Nam là vic làm rt cn thit. Trong quá trình phát trin kinh t
đt nc, làng ngh đóng vai trò ht sc quan trng, đóng góp ca các làng
ngh đƣ to ra nhiu nét khi sc cho kinh t đa phng.
Vi s lng khong 4500 làng ngh trên đa bàn c nc, thu hút hn
11 triu lao đng (theo báo cáo ca B Nông nghip và Phát trin nông thôn
nm 2011), các lƠng ngh đƣ có nhng đóng góp đáng k trong công cuc xóa
đói gim nghèo, tng thu nhp cho ngi lao đng, đc bit lƠ lao đng  các
vùng nông thôn, đng thi đóng góp đáng k vào kim ngch xut khu và
tng trng GDP hng nm. Bên cnh đó, vic đu t vƠ phát trin các làng
ngh đƣ góp phn chuyn đi c cu kinh t nông nghip, nông thôn theo
hng “ly nông bt ly hng”, giúp gii quyt nhiu vn đ khó khn cho c
chính quyn đa phng ln ngi dân.
Tuy nhiên, có mt thc t đáng báo đng đang din ra, đó lƠ s suy gim
nghiêm trng v quy mô và cht lng các làng ngh truyn thng. Làng la
Vn Phúc - HƠ ông cng không phi là mt ngoi l. Cách trung tâm thành
ph Hà Ni khong chng 10km, Làng la Vn Phúc thuc qun HƠ ông

đc bit đên lƠ mt làng dt la t tm ni ting t xa xa, có nhiu mu hoa
vn tinh xo, sng đng vƠ lơu đi vào hàng bc nht Vit Nam. Nm bên b
sông Nhu, làng Vn Phúc vn ít nhiu gi đc nét c kính vi hình nh
cng lƠng, cơy đa, ging đình vƠ các phiên ch. Các mu la t tm đc bày
bán ti đơy rt đa dng v hoa vn, mƠu sc, kiu cách và cht lng. Ni
ting là th, nhng ni đơy, cng nh bao lƠng ngh truyn thng khác, đang
đng trc nguy c mai mt đi cái ngh, cái bn sc ông cha ta đ li.
6

Theo thng kê, nm 2010 lƠng Vn phúc có 1279 h dân thì có 1092 h
còn dt la, tuy nhiên gn đơy ch còn 10% h dân còn gi ngh dt truyn
thng. Nm 2011 tng sn phm la tiêu th là 2 triu mét ch bng mt phn
ba ba nm trc. Sn xut la không còn chim v trí đc tôn, thu nhp t sn
xut la không hp dn bng nhng ngành ngh khác, ngi dân Vn Phúc
cng không còn mn mƠ đ sng vi ngh truyn thng. Lng hàng bán thì
lúc đc lúc không, đi sng bp bênh, s lng lao đng b ngh ngày càng
tng lên, s lng lao đng tr đn vi ngh thì ngày càng gim. ơy lƠ mt
thc t đáng quan ngi, bi l, mun gi ngh, gi cái hn ct ông cha đ li,
thì con ngi chính là nhân t quan trng nht.
Trong xu th toàn cu hóa hin nay, nhng nét vn hóa truyn thng
đóng vai trò quan trng trong quá trình phát trin và hi nhp ca đt nc.
Thc t cho thy làng la Vn Phúc đang lƠ tơm đim trong s phát trin du
lch làng ngh  Vit Nam. Vì vy, vn đ đt ra lƠ lƠm sao đ duy trì bo tn
và phát trin làng la Vn Phúc? T thc t nhìn nhn thc trng bo tn và
phát trin làng la Vn Phúc hin nay, chúng tôi đƣ la chn đ tƠi: “Bo tn
và phát trin làng la truyn thng Hà ông” cho bƠi nghiên cu khoa hc
ca mình.
2. Tng quan tình hình nghiên cu
Làng ngh truyn thng va đem li các giá tr kinh t cho đt nc va
lƠ đng lc đ duy trì giá tr vn hóa ca dân tc, vƠ lƠ nét đp ca đa phng

cng nh xƣ hi.
Trong s phát trin nn kinh t th trng đnh hng xã hi ch ngha,
kinh t làng ngh có điu kin đ phát trin mnh m, tuy nhiên vn tn ti
tình trng làng ngh sn xut nh l, mang tính t phát, thit b th công, đn
gin, công ngh lc hu; thêm vƠo đó Ủ thc ca ngi dân nói chung và
ngi dân làng ngh nói riêng trong vic thc hin bo v môi trng sinh
thái còn hn ch. Do đó, rt nhiu nghiên cu cng nh các đ án đƣ đc đa
7

ra nhm mc đích ci thin tình trng nƠy vƠ đ cao tm quan trng ca bo
tn và phát trin làng ngh truyn thng.
Mt trong nhng đ án tiêu biu đó chính lƠ đ án bo tn và phát trin
làng ngh, gn vi hot đng du lch do S Công Thng thƠnh ph Hà Ni
ch trì xây dng vƠo nm 2010; bên cnh đó ngƠy 31 tháng 10 nm 2011, B
Nông Nghip và Phát trin Nông thôn đƣ phê duyt “Chng trình Bo tn và
phát trin làng ngh”, vi mc tiêu đn nm 2015 s bo tn t 30 ậ 40 làng
ngh truyn thng và phát trin t 50 ậ 70 làng ngh mi và làng ngh gn
vi du lch.
Hn na, có rt nhiu nhng đ tài nghiên cu khoa hc, lun án thc s,
tin s nghiên cu v các vn đ liên quan ti bo tn và phát trin làng ngh
nh: các hot đng marketing, xúc tin thng mi các sn phm làng ngh,
các hot đng xut khu hàng th công m ngh, các vn đ liên quan ti s
phát trin bn vng làng ngh.
Ngoài ra, nhiu chng trình hi thi v sn phm th công đc t chc
nhm
khuyn khích phát trin sn xut  các làng ngh hƠng nm cng đc t chc
đƣ góp phn nào giúp các ngh nhơn hng say sáng to làm ngh và truyn li
tâm huyt cho con cháu.
Các d án, đ tài nghiên cu đƣ đa ra đc nhng mt hn ch cn
khc phc trong s bo tn và phát trin làng ngh hin nay vƠ đa ra nhng

gii pháp mang tính thc tin cao. Tuy nhiên, vic trin khai trên thc t gp
nhiu khó khn vƠ do nhiu yu t khách quan nên không đem li hiu qu
nh mong mun.
Nh vy, vn đ bo tn và phát trin làng ngh vn đc coi là mt ch
đ nóng hin nay trong bi cnh hi nhp kinh t toàn cu đang ngƠy cƠng
phát trin.

8


3. i tng nghiên cu và mc tiêu nghiên cu
3.1 i tng nghiên cu: Vn đ bo tn và phát trin làng la truyn thng
HƠ ông.
3.2 Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu tng quát:
 Xây dng gii pháp bo tn và phát trin làng ngh truyn thng la
Vn Phúc.
Mc tiêu c th:
 Ch ra thc trng hot đng kinh doanh, thc trng bo tn và phát
trin làng ngh la HƠ ông hin nay.
 Tìm ra các yu t tác đng đn s thay đi trong quan đim ca ngi
dân làng ngh v duy trì và phát trin ngh truyn thng.
 Phơn tích phng hng, ch trng ca NhƠ nc v vn đ bo tn
và phát trin làng ngh.
 ánh giá nhng d án, công trình nghiên cu khoa hc đƣ vƠ đang
đc thc hin v vn đ bo tn và phát trin làng ngh nói chung và
làng la HƠ ông nói riêng.
4. Phng pháp nghiên cu
 Phng pháp tng hp thng kê, phơn tích, đi chiu nhm đa ra nhn
đnh v tình hình phát trin kinh t ca làng ngh trong phm vi nghiên

cu.
 Phng pháp điu tra xã hi hóa đ thu thp s liu, nhm xây dng mô
hình các nhân t nh hng ti s thay đi quan đim ca ngi dân
làng ngh v duy trì và phát trin ngh truyn thng.
9

 Kinh nghim ca các quc gia v vn đ bo tn và phát trin làng ngh
th công truyn thng (Nht Bn, Trung Quc).
5. Phm vi nghiên cu
 Ni dung:  tài tp trung tìm hiu v vai trò, tm quan trng ca làng
ngh truyn thng trong nn kinh t hin đi, thc trng phát trin làng
la Vn Phúc ậ HƠ ông, t đó đ xut các gii pháp bo tn và phát
trin ca làng la truyn thng Vn Phúc ậ HƠ ông.
 V không gian:  tài ch yu nghiên cu v vn đ bo tn và phát
trin đi vi làng la truyn thng HƠ ông, trong mi quan h vi các
làng ngh truyn thng khác ca Vit Nam.
 V thi gian: Giai đon nghiên cu trng tâm là 2000-2011 vƠ đnh
hng phát trin giai đon 2012-2020.
6. Kt qu nghiên cu d kin
Da vào bi cnh các làng ngh truyn thng hin nay  Vit Nam, nhóm
nghiên cu mong mun đt đc mt s kt qu sau:
 Xây dng các gii pháp áp dng thc tin nhm thc hin đc bo tn
và phát trin mt cách có hiu qu.
 1 báo cáo tng thut.
 1 tham lun/ bài vit tham gia Hi ngh Khoa hc Sinh viên.
 1 bƠi báo đng trên các tp chí chuyên ngƠnh có liên quan nh Tp chí
Kinh t đi ngoi ậ Trng i hc Ngoi Thng xut bn; Tp chí
Kinh t & Phát trin ậ Trng i hc Kinh tê quc dân xut bn.
7. Kt cu ca đ tài
CHNG 1: C S LÝ LUN V BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG

NGH TRUYN THNG
10

CHNG 2: THC TRNG BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG LA
TRUYN THNG HÀ ÔNG
CHNG 3: GII PHÁP BO TN VÀ PHÁT TRIN LÀNG LA
TRUYN THNG HÀ ÔNG
















11

CHNG 1: C S LÝ LUN V BO TN VÀ PHÁT TRIN
LÀNG NGH TRUYN THNG
1. LỦ lun chung v bo tn vƠ phát trin
1.1 Tng quan chung v bo tn vƠ phát trin
1.1.1 Khái nim vƠ đi tng ca bo tn

a. Khái nim v bo tn
Theo đnh ngha chung ca Th Gii
Bo tn là mt đo lý v vic s dng, phân b và bo v ngun tài
nguyên thiên nhiên. Nó tp trung chính vào sc khe ca gii t nhiên, thy
sn, môi trng sng vƠ đa dng sinh hc. Th hai là bo tn giá tr vt cht
và ngun nng lng vì vy bo tn đc xem là rt quan trng trng vic
bo v th gii t nhiên. Nhng ngi theo trng phái bo tn, đc bit là
nhng ngi ng h và làm vic vì mc tiêu bo tn đc gi là các nhà bo
tn.
Ngi ta phân loi các loi bo tn nh: bo tn h sinh thái, thy sn,
rng, tài nguyên thiên nhiên, ô nhim và bo tn các loài.
 Vit Nam
Bo tn là vic lu tr và truyn dy nhng giá tr cn thit trong các
lnh vc khi mà xã hi càng tin b và phát trin hn.
Bo tn có th nói đn trong các lnh vc sau:
V chính tr và chính sách:
 Vn đng bo tn: các cuc vn đng đ bo v các loƠi đng thc vt
cng nh ni sng ca chúng
 o đc bo tn: liên quan đn bo tn các h sinh thái
 Bo tn nng lng: đó lƠ vic lƠm gim vic s dng các dng nng
lng không phc hi.
12

 Bo tn ngun nc: vic gim s dng hoang phí các ngun nc,
cng nh ô nhim các ngun nc t nhiên.
 Lut bo tn: tuyên truyn vƠ phát trin các chính sách lut phù hp
trong các thi đi
V vn hóa:
 Bo tn ngh thut: bo tn sn phm ngh thut có giá tr lch s gìn
gi lơu dƠi, vƠ có Ủ ngha đi vi cuc sng, đáng đ lu truyn cho

th h sau hc hi vƠ phát huy.
 Bo tn các di sn vn hóa: các di sn vn hóa đó có th lƠ các thƠnh
qu tiêu biu ca con ngi qua các thi k xơy dng (còn tn ti hoc
đƣ bin mt), nó còn bao gm c nhng danh lam thng cnh do bƠn
tay ca to hóa nhƠo nn.
 Bo tn kin trúc: bo tn các công trình kin trúc mang tính đc trng
cho tng vùng, lnh vc ca khu vc đó, vƠ có Ủ ngha di vi khu vc
đó.
 Bo tn các khu kho c: đó lƠ ni lu tr nhng giá tr lch s ca
mi dơn tc, vùng min.
V khoa hc
 Sinh hc bo tn: lƠ môn khoa hc v bo v vƠ lỦ lun đa dng sinh
hc
 Bo tn gen: đó lƠ vic bo tn các ngun gen quỦ him, có nguy c
tuyt chng.
b. i tng ca bo tn
i tng ca bo tn rt đa dng phong phú vì vy ph thuc vo
tng lnh vc, dân tc, khu vc khác nhau mƠ đi tng bo tn là khác nhau.
Bo tn là vic lu tr, truyn dy và chp nhn, vì vy vic bo tn tnh hay
đng, lu gi nguyên trng hay chp nhn nhng bin đng vn đang lƠ
13

nhng tranh lun và la chn gia các nhà khoa hc vƠ các đa phng vƠ
ngay trong cng đng dơn c đang s hu di sn cn bo tn đó.
 Vit Nam mi vùng min có nhng giá tr khác nhau cn bo tn,
gìn gi nh mt nét đp ca vùng min đó. Chng hn nh HƠ Ni vic bo
tn và gìn gi các di tích lch s: bo tàng H Chí Mình, Lng Bác, H
Gm, 36 ph phng, nhng phong tc tp quán ca ngi Hà Ni xa,
nhng công trình kin trúc t lơu đi nh ct c Hà Ni, Nhà hát ln, nhng
ngôi làng, ph c, và m thc lƠ điu không th b qua mà chúng ta cn gìn

gi vƠ phát huy đ thy đc nét đp ca con ngi, xã hi ni đơy. Vi
thành ph H Chí Minh vi nhng công trình kin trúc nh Bu đin thành
ph, Dinh đc lp, nhà th c Bà, nhng khu ch nh Ch Bn Thành, Bn
cng nhà rng, Bo tàng thành ph…cng nh m thc, li sng ca ngi
SƠi thƠnh xa lƠ nét đp không th b qua. Chính vì vy mà mi vùng min
đu có nét đp riêng, đu có giá tr vn hóa riêng cn đc bo tn và phát
huy giá tr đó.
Vy đi tng chúng ta cn bo tn lƠ gì? ó lƠ các giá tr vn hóa
vt th hoc phi vt th mang li giá tr cho ngi v vt cht cng nh tinh
thn. Trong các lnh vc khác nhau đi tng bo tn là khác nhau.
Trong lnh vc chính tr, chính sách: đi tng cn bo tn  đơy đó
là nhng cuc vn đng liên quan đn bo tn các loƠi đng thc vt, bo tn
h sinh thái và nhng chính sách v vic khuyn khích bo v, gi gìn và phát
huy các giá tr vn hóa, xƣ hi ca cng đng còn phù hp vi hin ti. ó lƠ
các chính sách có giá tr, phù hp vi thi đi ngƠy nay, con ngi có th sa
đi đ phát huy.
Trong lnh vc vn hóa: vi vn hóa thì có vô vƠn giá tr cn bo tn,
bi vn hóa thì luôn đa dng vƠ đm đƠ bn sc ca mi dân tc, tuy nhiên
không phi bt kì vn hóa nƠo cng cn đc bo tn, chúng ta cn bo tn
các giá tr vn hóa mang tính đc trng ca dân tc, phù hp vi đi sng
14

hin đi, có ích cho con ngi. Nhng giá tr vn hóa vt th đc biu hin
qua nhng sáng to ca con ngi mà chúng ta có th cm nhn đc thông
qua các giác quan, vi nhng kích thc, trng lng, hình dáng, màu sc,
mùi v, âm thanh nht đnh. Chng hn nh nhng công trình kin trúc lâu
đi, đc bo v vƠ duy trì nh mt lòng bit n tng nh đn ngi có
công cho đt nc, nó cng mang nét đp vn hóa ca đt nc đó vƠ tr
thành mt sn phm du lch, góp phn qung bá cho đt nc. Ngc li, vn
hóa tinh thn là nhng sáng to thuc lnh vc tri thc, tâm linh, hiu bit,

tình cm, suy t ca con ngi. Nói cách khác, vn hóa tinh thn thuc lnh
vc t duy tru tng mà chúng ta không th dùng các giác quan đ cm
nm, quan sát nó, ch có th nhn bit thông qua suy ngh, cm nhn và liên
tng.
Trong lnh vc khoa hc: đi tng mà chúng ta cn hng ti bo
tn là nhng lý lun sinh hc, đa dng sinh hc các loài, nhng ngun gen
đng thc vt quý him đang có nguy c tuyt chng, các loƠi đng thc vt
có giá tr kinh t cao đang b khác thác, tàn phá ba bãi. Nhng đi tng mà
chúng ta cn bo tn là nhng ngun gen quý him, nhng loƠi đng, thc vt
có nguy c tuyt chng do s sn bn ca con ngi hay các yu t t nhiên,
ngay c xác các loƠi đng vt c cng lƠ đi tng bo tn, đó lƠ nhng vt
quý c v vt cht ln tinh thn. Nó có giá tr trong vic nghiên cu tìm tòi
ca con ngi v lch s, quá trình hình thành th gii đ tha mãn s hiu
bit ca con ngi.
1.1.2 Khái nim vƠ đi tng ca phát trin
a. Khái nim phát trin
Theo quan đim v phát trin ca Các Mác v công cuc đi mi ca
Vit Nam thì: “ Phát trin là mt quá trình t thp đn cao, t đn gin đn
phc tp và không bao gi là mt con đng thng tp, bng phng cho mi
dân tc, trong mi thi đi.”
15

Theo quan nim v di truyn hc, Ghenken(1960) đnh ngha: “ s phát
trin là quá trình bin đi v cht cn thit xy ra trong t bào và quá trình
hình thƠnh c quan mi mà cây phi tri qua t khi t bào trng đc th tinh
cho đên khi hình thƠnh t bào sinh sn mi”
Theo quan nim v phát trin trong kinh t: “ Phát trin là quá trình ln
lên, tng tin v mi mt ca mt nn kinh t, nó bao gm s hoàn chnh v
mt c cu, th ch kinh t, cht lng cuc sng.”
Trong mi lnh vc phát trin thng hng đn đi tng, pham vi

khác nhau vì vy theo quan đim chung nhóm chúng tôi rút ra: Phát trin là
khái nim dùng đ khái quát nhng vn đng theo chiu hng tin lên t
thp đn cao, t đn gin đn phc tp, t kém hoàn thin đn hoàn thin
hn. Cái mi ra đi thay th cái c, cái tin b ra đi thay th cái lc hu.”
b. i tng ca phát trin
n đơy chúng ta cn tìm hiu xem mi lnh vc ngành ngh, khu vc
cn phát trin đi tng nào? Và ti sao phi phát trin đi tng đó? Mi đa
phng có mt th mnh, mt đc thù riêng, nên chúng ta cn phát huy th
mnh đc thù y đ phát trin, tin b duy trì cái c có k tha đ phát huy cái
mi hin đi phù hp hn.
Trong lnh vc chính tr, chính sách: vic k tha nhng chính sách
c phù hp là rt tt, nhng chúng ta cn bit thay đi, chnh sa các chính
sách cho phù hp vi thi th bin đi đ góp phn xây dng đt nc đi lên
theo thi đi.
Trong lnh vc vn hóa: luôn luôn thay đi thì vic gi gìn là rt khó
nhng vic phát trin các nn vn hóa đó còn khó hn khi va phi phát trin
va phi duy trì bn sc. Theo thi gian nhng giá tr vn hóa đc lu truyn
nhng nhng giá tr đó cƠng không phù hp vi hin ti vic lu truyn càng
tr lên khó khn, gii tr ngày càng xa ri vi vn hóa ngƠy xa, d b hin
16

đi hóa vi xã hi hin đi, nhng công trình kin trúc đình chùa theo thi
gian càng b phá hy đó lƠ nhng giá tr vn hóa hin vt mà chúng ta cn bo
tn và làm cho các giá tr y phát trin hn.
Trong lnh vc khoa hc: vn đ phát trin luôn din ra, khoa hc
công ngh ngày càng phát trin nên chúng ta cng phi không ngng hc hi
đ phát trin ra các sn phm mi, nhng nghiên cu mi trong các lnh vc
đ bt kp vi thi đi góp phn phát trin kinh t đt nc.
Tóm li, vn đ bo tn và phát trin trong mi lnh vc ngành ngh
luôn là vn đ quá kh, hin ti cng nh trong tng lai. Trong mi lnh vc,

chúng ta cn bo tn cái quý him có giá tr đ phát trin chúng cho phù hp
tin b mang li giá tr vt cht cng nh tinh thn cho c cng đng.
Vic bo tn và phát trin làng ngh la Vn Phúc HƠ đông đó lƠ vic
bo tn mt nét đp vn hóa lơu đi ca ngi dơn đa phng, ca xã hi
cng nh mt nét đp vn hóa ca ngi Vit. Làng ngh không ch đem li
giá tr v mt vn hóa mƠ còn có giá tr ln lao v vic phát trin kinh t, xã
hi cho ngi dân.
1.2 Mi quan h gia bo tn vƠ phát trin
Bo tn là mt vn đ rng ln, đa dng vƠ ngi ta thng gn lin
vn đ bo tn vi các đi tng c th nh: bo tn vn hóa vt th, bo tn
vn hóa phi vt th; bo tn s đa dng sinh hc; bo tn làng ngh truyn
thng; bo tn di sn vn hóa.
Bo tn không phi là hot đng cn tr quá trình vn đng, không
kìm hãm s phát trin ca s vt, hin tng, mà trong mt chng mc nào
đó còn lƠ c s cho s phát trin s vt, hin tng theo đúng hng. Trong
ni ti bn thân s vt, hin tng luôn tn ti, mt mt là nhng đc đim
riêng có, mang bn sc đc đáo, đó lƠ nét đp, là giá tr, lƠ đim khác bit đ
phân bit s vt, hin tng này vi s vt hin tng khác; mt kia là nhng
17

yu t li thi, lc hu, không phù hp vi hin thc khách quan. Bi vy,
nhim v ca bo tn phi nhn bit, tìm ra nhng đim li thi, lc hu,
thm chí đi ngc li vi quy lut khách quan ca s vt hin tng. Thông
qua đó, đnh hng mt cách đúng đn cho quá trình phát trin: yu t nào
ca s vt, hin tng cn đc gi nguyên giá tr ca nó, yu t nào cn
đc thay đi, phát huy nhm tng thêm giá tr cho nó và s phi phát huy nó
nh th nào, bng cách nào cho phù hp, nht quán vi giá tr hin ti ca s
vt, hin tng.
Bn thân quá trình phát trin s có s đƠo thi yu t li thi, lc hu,
không phù hp vi hin thc khách quan. Th nhng vic coi bo tn trit

tiêu s phát trin vƠ ngc li phát trin s trit tiêu bo tn là hoàn toàn sai
lm. Bo tn và phát trin có th coi lƠ thúc đy nhau; trong đó bo tn gi
vai trò lƠ c s góp phn thúc đy phát trin. Mi hot đng liên quan đn bo
tn nh bo v, duy trì, gi gìn, lu tr và truyn dy nhng gì tn ti trong
thc t, mang tính cht tin hóa, mang tính cht duy trì và tn ti đu có nh
hng ln đn hot đng phát trin; bi bo tn lƠ c s cho s phát trin
đúng hng, công tác bo tn có hoàn thin s thúc đy k hoch phát trin
đc thc hin đúng phng hng và nhu cu hin ti ca thc t xã hi. Và
ngc li, khi hot đng phát trin s vt, hin tng đc tin hành có hiu
qu to điu kin v c yu t tinh thn và kinh t, giúp cho công tác bo tn
ngƠy cƠng đc quan tâm và thc hin có k hoch c th hn, quy mô hn.
Bên cnh đó thông qua phát trin, con ngi nhn thc và thc hin
hot đng bo tn nhm th hin bn sc riêng. Phân tích mt lnh vc tiêu
biu lƠ vn hóa, t hot đng phát trin vn hóa gn lin vi tip thu tinh hoa
vn hóa nhơn loi, đ khng đnh bn sc dân tc, th hin cái đc đáo, cái
riêng có ca nn vn hóa nc nhà, mi ngi dân phi có ý thc nhn bit và
t ý thc bo tn giá tr nét đp vn hóa ca dân tc, và tt nhiên, bài tr
nhng h tc, nhng tp quán cn tr s phát trin ca đt nc. Quá trình
vn đng ca s vt hin tng, cho dù là t bn thân nó vn đng hay do s
18

tác đng ca con ngi, vn din ra liên tc, hàng ngày, không ngng ngh và
thay đi theo mt hng xác đnh. Song song cùng quá trình phát trin theo
xu hng vn đng ca th gii khách quan, con ngi cng cn nhn thc
đc vai trò ca hot đng bo tn.  không b mai mt giá tr, không b
đng hóa s vt, hin tng này vi s vt, hin tng khác, hay nói cách
khác, đ gi gìn giá tr, gi gìn bn sc đc đáo ca s vt, hin tng tng
trong l trình phát trin và hành trình hi nhp vi vn minh nhơn loi din ra
hƠng ngƠy, con ngi phi nhn thc đc đơu lƠ nét đc đáo, đơu lƠ đim
riêng bit có giá tr cao cn đc gi gìn vƠ lu gi ca mt s vt, hin

tng nhm nâng nó lên thành bn sc riêng, mà khi nhc đn nó nh lƠ mt
cách gi khác cho s vt, hin tng đó vy.
Cng bi tm quan trng ca vic bo tn mà trong quá trình phát trin
cha đng s đánh giá, xác lp v th mi ca đi tng da trên nn tng giá
tr đƣ đc bo tn. Bo tn không đn thun ch là bo v, hay lu gi
nhng giá tr đc sc ca s vt hin tng, mà bo tn còn lƠ c s, lƠ cn c
cho s phát trin, giúp cho quá trình phát trin ca s vt hin tng di s
tác đng ca con ngi không b chch hng và tuân theo l trình vn đng
hp lí ca th gii khách quan mà s vt, hin tng đó đang tn ti. Hn th
na, song hành cùng quá trình phát trin là s đánh giá, nhn xét nhng giá tr
mi đc xây dng, so vi nn tng giá tr đƣ đc bo tn và giá tr ca s
vt hin tng khác trong cùng mt lnh vc. Và kt qu ca mt bc phát
trin là xác lp v th mi ca s vt, hin tng.
1.3 ụ ngha ca bƠo tn vƠ phát trin
Bo tn, theo ngha thc ca nó là gi gìn, lu tr giá tr. Vy h giá tr
đc hiu nh th nào? Tùy theo tng đi tng, vi mi h giá tr khác nhau
mà bo tn có th đc thc hin  các dng hƠnh đng khác nhau: bo v đi
vi h sinh thái, s đa dng sinh hc; lu tr vt dng mang giá tr vn hóa
cao, mang Ủ ngha nhơn chng lch s; hay bo tn còn th hin qua vic dy
19

ngh, truyn ngh li cho th h sau đi vi các làng ngh truyn thng. Mc
đích ca hot đng bo tn là khác nhau vi mi đi tng khác nhau. Vic
bo tn các khu rng nguyên sinh s n đnh đc v môi trng, hình thành
các vùng vƠnh đai điu hòa tác đng ca bin đi khí hu toàn cu; bo tn
bin không ch đn thun là bo tn đa dng sinh hc, đc bit là các h sinh
thái ni c trú thng xuyên quan trng đi vi các loài sinh vt bin, nht là
các loƠi đang b khai thác mnh, b đe da vƠ có nguy c b dit vong mà còn
mang li li ích kinh t, tn dng đc ti đa vƠ lơu dƠi li ích t ngun tài
nguyên bin cng nh to điu kin thun li, thúc đy nhanh s phát trin

kinh t - xã hi. Nh vy, dù lƠ đi tng nào hay bo tn di hình thc nào
thì công tác bo tn không ch đn gin gi li mà còn th hin ct cách, khí
phách, t cht và sc mnh khng đnh s khác bit gia s vt này vi s vt
khác, khng đnh bn sc đc đáo, riêng có ca nó, đ t đó không ch to ra
giá tr vn hóa, giá tr phi vt th mà còn to ra giá tr, tim lc v kinh t t
chính s khác bit đc đáo ca nó.
V mt lí lun, “phát trin cng lƠ quá trình phát sinh vƠ gii quyt
mâu thun khách quan vn có ca s vt, hin tng; là quá trình thng nht
gia ph đnh các nhân t tiêu cc và k tha, nâng cao nhân t tích cc t s
vt, hin tng c trong hình thái ca s vt, hin tng mi”.
Bo tn hình thƠnh nên c s cho s phát trin, thúc đy quá trình phát
trin theo đúng đnh hng. Nh vy, phát trin s vt, hin tng còn là mt
phng thc bo tn chính giá tr đc bit ca s vt, hin tng đó. Phát
trin to ra mt s đa dng, phong phú trong ni ti bn thân s vt hin
tng da trên tng nhng giá tr vn có ca nó - phát trin ni ti. Phát trin
cng có th chuyn s vt, hin tng sang mt h thng khác, nhm thích
ng vi điu kin môi trng lch s - xã hi. Phát trin theo đúng ngha ca
nó không ch đáp ng các nhu cu hin ti ca s vt, hin tng, đáp ng
nhu cu hin ti ca con ngi trong xã hi hin ti mà còn không gây tr
ngi đáp ng nhu cu ca các th h sau ậ phát trin bn vng. Nu nh bo
20

tn lu tr li nhng giá tr vn có ca s vt, hin tng thì phát trin nhm
mc đích lƠm tng thêm giá tr y, khng đnh và xác lp v th da trên nn
tng giá tr đc bo tn.
Nghiên cu mi quan h gia bo tn và phát trin có Ủ ngha to ln và
quan trng trong công tác thc hin các hot đng bo tn và phát trin các s
vt, hin tng khác nhau mt cách có hiu qu. Mi quan h gia bo tn và
phát trin giúp ta xác đnh đc phng hng hƠnh đng ca các hot đng,
nhn bit đc đơu lƠ giá tr cn phi gi gìn, lƠ c s, là nn tng cho s phát

trin ca s vt, hin tng. Hn na, vic xác đnh rõ ràng và chính xác hin
trng, v th ca s vt hin tng trong th gii khách quan, trong s tng
quan vi các s vt hin tng khác là mt điu kin cn đ xác đnh và xây
dng k hoch bo tn và phát huy giá tr tn gc ch không ch đn thun là
các chng trình mang tính cht thông báo, gii thiu, hay nhng k hoch
ch trên giy t mà không mang tính kh thi trong khi trin khai thc hin.
Công tác bo tn gn lin vi phát trin giúp to ra các “sn phm” va cha
đng nhng yu t vn hóa truyn thng, nhng yu t t nhiên, vn có ca
s vt hin tng hay nhng “sn phm” cha đng yu t lch s dân tc,
cha đng linh hn ca dân tc, tip thu tinh hoa nhân loi mƠ còn đáp ng
đc nhu cu ca con ngi, ca xã hi hin ti. Nh vy, bo tn và phát
tin không ch là gi gìn, lu tr mƠ còn lƠ đa dng hóa, thích ng và gn kt
các s vt, hin tng vi nhau; không ch nhm ti giá tr v vn hóa, giá tr
v tinh thn mƠ còn hng ti giá tr thng mi hóa, mang li li ích kinh t,
xã hi, nâng cao mc sng con ngi và phát trin bn vng.
2. LỦ lun chung v bo tn vƠ phát trin lƠng ngh truyn thng
2.1 Tng quan v lƠng ngh truyn thng
2.1.1 Khái nim vƠ đc trng ca lƠng ngh truyn thng
a. Khái nim v lƠng ngh truyn thng
21

Theo T đin Ting Vit ca Vin Ngôn ng hc, “LƠng” đc đnh
ngha lƠ: “mt khi dơn c nông thôn lƠm thƠnh mt đn v có đi sng riêng
v nhiu mt, cùng tin hành mt ngh”.(1) Nh vy, làng là mt vùng đt
ca dơn c nông nghip có đi sng tinh thn vƠ phng thc lao đng khá
ging nhau.Khi mùa v nông nhàn, nhng c dơn nông nghip đƣ ngh đn
nhng hot đng sn xut khác ngoài nông nghip vƠ chn nuôi. Ngh ph đƣ
xut hin  các làng xã nông thôn, cùng vi s thay đi c cu kinh t thì các
làng ngh th công ngày càng phát trin và chim mt t l quan trng trong
c cu mi lƠng. VƠ “ lƠng ngh” ra đi t đó.

“LƠng ngh” lƠ mt không gian lãnh th nông thôn,  đó tn ti mt
hoc mt s ngh th công đóng vai trò quan trng đi vi đi sng vt cht,
tinh thn ca ngi dơn đa phng.
b. c trng ca lƠng ngh truyn thng
Xét v mt đnh tính, làng ngh  nông thôn nc ta đc hình thành
và phát trin do yêu cu ca phơn công lao đng và chuyên môn hóa nhm
đáp ng nhu cu phát trin, nó chu s tác đng mnh ca nông nghip, nông
thôn Vit Nam vi nhng đc trng ca nn vn hóa lúa nc và nn kinh t
hin vt, sn xut nh, t cp, t túc.
Xét v mt đnh lng, làng ngh là nhng làng, mà  đó có s ngi
chuyên làm ngh th công và sng ch yu bng ngun thu nhp t ngh đó
chim mt t l khá ln trong tng dân s ca lƠng. Thông thng, t l các
h gia đình lao đng làm ngh chim t 35% tr lên, giá tr sn xut và thu
nhp t làm ngh chim trên 50% so vi tng giá tr sn xut và thu nhp ca
lƠng trong nm. (2- S du lch Hà Tây ))
Tuy nhiên nhng tiêu chí trên ch mang tính tng đi v đnh lng,
bi mi làng ngh luôn có s khác nhau v quy môn sn xut, quy trình sn
xut, tính cht sn phm và s lng lao đng tham gia vào quá trình sn
22

xut. Do đó, s phát trin ca các làng ngh thng khác nhau vƠ cng bin
đng khác nhau trong tng thi k.
Tóm li, ngày nay, làng ngh đc hiu theo ngha rng hn, không
còn bó hp trong phm vi hành chính mt làng na. Các ngành ngh phi nông
nghip mà làng ngh kinh doanh cng đc m rng, bao gm các hot đng
kinh t phi nông nghip nh: công nghip, tiu th công nghip,các dch v
vi quy mô và thành phn kinh t đa dng.
Do đó, khái nim làng ngh cn đc hiu là nhng làng  nông thôn có các
ngành ngh phi nông nghip chim u th v s h, s lao đng và t trng
thu nhp so vi ngh nông (3 ậ Du lch làng ngh - HVC)

2.1.2 Vai trò ca lƠng ngh truyn thng trong nn kinh t hin đi
Vic hình thành các làng ngh bt đu t nhng ngh đem li li ích
nhiu thì phát trin mnh, ngc li có xu hng phát trin thp hoc không
phù hp s b t đƠo thi, mai mt dn. n nƠy nc ta vn còn mt s
lng rt ln các làng ngh truyn thng có lch s tn ti và phát trin hàng
nghìn nm, chng t sc sng ca nó vi thi gian. Vì vy, có th nhn thy
các làng ngh truyn thng có mt vai trò quan trng trong nn kinh t hin
đi.
Th nht, Góp phn bo tn các giá tr vn hóa truyn thng
Vit Nam là mt quc gia rt đa dng v vn hóa vƠ truyn thng.
Làng ngh đóng mt vai trò vô cùng quan trng trong vic bo tn các đc
đim vn hóa đa dng ca đt nc thông qua vic s dng và phát huy các
sn phm truyn thng ca làng ngh nhm đáp ng các yêu cu hin đi,
đng thi vn duy trì đc nhng nét đc trng vn có ca chúng. Làng ngh
truyn thng không ch là biu hin ca vn hóa Vit Nam mà các sn phm
ca làng ngh truyn thng còn đc coi nhu hàng hóa có giá tr thng mi
rt tim nng.
23

Th hai, To ra công n vic làm, to thêm thu nhp
Nc ta là mt nc đang phát trin, t l ngi trong đ tui lao đng
cao, và có mt lng không nh lao đng luôn sn sàng tham gia vào th
trng lao đng. Do đó, mt hot đng kinh t s rt Ủ ngha nu gii quyt
vn đ thiu vic lƠm nƠy. c bit,  nông thôn hin nay, khi mà quá trình
đô th hóa ngày càng cao, nông dân mt đt canh tác, do đó tình trng tht
nghip  nông thôn ngƠy cƠng đáng lo ngi. Và làng ngh vn đƣ lƠm đc rt
tt vai trò to vic lƠm cho lao đng nông thôn. Vic lƠm tng, vƠ theo đó lƠ
thu nhp tng, đô th hóa mi cho nông thôn đ nông dân có th làm giàu trên
chính mnh đt quê hng mình. iu nƠy cng đng ngha vi vic gim áp
lc lng ngi nhp v các thành ph ln ngày mt đông đ kim vic làm.

Mt khác, làng ngh không nhng to vic làm và thu nhp n đnh cho ngi
dơn đa phng vƠ còn tác đng lan ta đn các vùng lân cn cùng phát trin.
Khong cách giàu nghèo gia nông dơn nông thôn vƠ ngi dân thành th s
đc gim bt.
Th ba, Xut khu các sn phn làng ngh đy mnh xut khu vƠ tng thu
ngoi t
Các sn phm làng ngh không nhng gii quyt đc vn đ lao đng
không có vic làm, mà còn kéo theo nhng nguyên vt liu cung cp cho quá
trình sn xut. a phn các sn phm làng ngh truyn thng s dng nguyên
liu trong nc vƠ máy móc trong nc có th ch to đc, do đó không phi
mt ngoi t đ đi nhp khu nguyên liu, máy móc. Nhiu sn phm làng
ngh ca Vit Nam vn khá đc a chung  nc ngoài, vì các sn phm
th hin s tài hoa khéo léo ca nhng ngh nhơn, vƠ mang đm bn sc dân
tc. Nht là các sn phm th công m ngh hin nay đc coi là mt trong
nhng mt hàng xut khu ch lc ca Vit Nam. Giá tr xut khu t mt
hang nƠy tng đáng k góp phn tng tng kim ngch xut khu ca Vit
Nam, góp phn ci thin cán cơn thng mi. Mt khác, vi t l thc thu
24

ngoi t đt rt cao, có th lên ti 98-99%, thì có th thy làng ngh truyn
thng đƣ có mt đóng góp rt quan trng.
Th t, Mi liên kt vi các khu vc kinh t khác
Kinh t lƠng ngh truyn thng có mi liên h quan trng vi các khu
vc kinh t khác nh công nghip, dch v, nông nghip. Công nghip cung
cp máy móc cho quá trình sn xut sn phm, hay cng chính lƠ lƠng ngh
truyn thng lƠ mt b phn tiêu th sn phm máy móc ca công nghip.
Nông nghip cung cp nhng nguyên liu vƠ công c sn xut. Còn dch v lƠ
mt lnh vc đc xem xét khá mt thit vi lƠng ngh truyn thng, bi tính
cht ca lƠng ngh. Mt đnh hng phát trin khá ph bin hin nay lƠ phát
trin lƠng ngh gn vi du lch. Hot đng du lch khá phát trin  lƠng ngh,

khi mƠ nhu cu tham quan tìm hiu v lƠng ngh, v quy trình sn xut ca
con ngi có xu hng tng, c ngi trong nc vƠ ngi nc ngoƠi. Du
lch cng có tác đng tích cc đn lƠng ngh, khi du lch ti mt lƠng ngh
phát trin, nó cng kéo theo s phát trin hot đng sn xut. Bi l, du lch
phát trin kéo theo hot đng mua bán sn phm, vƠ các hot đng kinh t
khác liên quan.
Làng ngh có vai trò khá quan trng trong vic gn kt các khu vc
kinh t, và to s nhng đng lc phát trin kinh t, nơng cao đi sng nhân
dân. Bên cnh đó, đim ni bt khác ca làng ngh, đó chính lƠ qung bá và
gi gìn nhng bn sc dân tc.
2.2 Bo tn vƠ phát trin lƠng ngh truyn thng
2.2.1 Khái nim bo tn vƠ phát trin lƠng ngh truyn thng
Vn đ bo tn và phát trin làng ngh truyn thng đc đ cp ti
trong các chng trình, d án, chính sách ca các đa phng, nhƠ nc trong
quá trình phát trin công nghip hóa (CNH), hin đi hóa (HH) nông thôn,
phát trin ngành ngh nông thôn, chuyn dch c cu kinh t, phát trin kinh
25

t, nâng cao thu nhp. Tuy nhiên, không có bt k mt đnh ngha rõ rƠng v
khái nim “bo tn và phát trin làng ngh truyn thng”.
T nhng lý lun v bo tn, phát trin và làng ngh truyn thng,
nhóm nghiên cu đa ra khái nim “bo tn và phát trin làng ngh truyn
thng” nh sau: bo tn và phát trin làng ngh truyn thng chính là vic gi
gìn và phát huy nhng giá tr ca làng ngh truyn thng v vn hóa, kinh t,
xã hi và làm cho nó không b mai mt hay tht truyn.
Bo tn và phát trin các làng ngh truyn thng chính lƠ đm bo
đc yêu cu kt hp hiu qu kinh t vi hiu qu xã hi. ó lƠ vic đm
bo gii quyt vic lƠm ngƠy cƠng đy đ cho lc lng lao đng hin có và
các lc lng lao đng đc b sung thng xuyên vi quy mô ngày càng ln
 nông thôn. ó lƠ chính sách hiu qu đ gim t l tht nghip trong xã hi,

gim t nn xã hi, gim bt s di c t khu vc nông thôn ra thành th khi
mƠ quá trình đô thi hóa đang ngƠy cƠng tng cao, điu này to ra nhng tác
đng tích cc đi vi xã hi.
Bên cnh đó, bo tn và phát trin làng ngh truyn thng chính là gi
gìn yu t truyn thng ca làng ngh, bo v các giá tr vn hóa đc sc ca
dân tc. Yu t truyn thng cng có vai trò nh hng đi vi s phát trin
ca các làng ngh truyn thng. ơy lƠ nhơn t quan trng không ch chi phi
các hot đng sn xut mà chi phi c tiêu dùng vƠ đi sng ca c dơn nông
thôn. Yu t truyn thng có tác dng bo tn nhng nét đc trng vn hóa
ca làng ngh, ca dân tc, làm cho sn phm làng ngh có tính đc đáo vƠ có
giá tr cao. Tuy nhiên trong nn kinh t th trng đang ngƠy cƠng phát trin,
công nghê-k thut ngày càng phát trin. Vic s dng công ngh khoa hc
tiên tin đ tng nng sut lao đng, đem li hiu qu kinh t cao hn, nhng
yu t truyn thng dn mt đi trong các sn phm đó. LƠm sao đ va có th
đa đc nhng tin b khoa hc ậ công ngh hin đi vào trong các sn
phm làng ngh và va gi đc nhng yu t truyn thng mang đm bn