Máu và truyền máu an toàn docx

Máu và truyền máu an toàn
Máu là nguồn sống trong cơ thể chúng ta, là một dược phẩm vô
giá, chưa có thứ thuốc nào thay thế được. Máu rất cần cho cấp cứu
và điều trị như khi phải phẫu thuật, cấp cứu hay chữa một số bệnh.
Vậy làm thế nào để đảm bảo an toàn truyền máu?
Các kháng nguyên có tính miễn dịch cao được xếp thành hệ thống
các nhóm máu ABO, Rh đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong
truyền máu.
Những nhóm máu quan trọng trong truyền máu
- Hệ thống nhóm máu ABO: Năm 1901, bác học Landsteiner phát
hiện ra hiện tượng: huyết thanh của người này làm ngưng kết hồng
cầu của người kia và ngược lại. Sau đó các nhà khoa học đã tìm
được kháng nguyên A và kháng nguyên B có mặt trên màng hồng
cầu, còn kháng thể a và kháng thể b có mặt trong huyết tương.
Kháng thể a sẽ làm ngưng kết hồng cầu mang kháng nguyên A,
kháng thể b sẽ làm ngưng kết hồng cầu mang kháng nguyên B. Do
cơ thể có trạng thái dung nạp với kháng nguyên bản thân nên trong
huyết tương không bao giờ có kháng thể chống lại kháng nguyên
có trên bề mặt hồng cầu của chính mình.
Dựa vào kháng nguyên có trên bề mặt hồng cầu, người ta chia ra 4
nhóm máu là: A, B, AB và O. Người nhóm máu A có kháng
nguyên A trên bề mặt hồng cầu và có kháng thể b trong huyết
tương. Người nhóm máu B có kháng nguyên B trên bề mặt hồng
cầu và có kháng thể a trong huyết tương. Người có nhóm máu AB
có kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu và không có kháng
thể a và b trong huyết tương. Người có nhóm máu O không có
kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu, nhưng trong huyết
tương có cả kháng thể a và b. Các kháng thể a và b là những kháng
thể tự nhiên trong huyết thanh.
- Hệ thống nhóm máu Rh: Hệ Rh có 3 loại kháng nguyên chính:
kháng nguyên D (Rh0), kháng nguyên C (Rh'), kháng nguyên E

(Rh''). Nhưng chỉ có kháng nguyên D có tính kháng nguyên mạnh
và có tính sinh miễn dịch cao. Do đó chỉ khi có kháng nguyên D
thì mới gọi là Rh+. Kháng nguyên hệ thống nhóm máu Rh có tính
di truyền, còn kháng thể chống Rh chỉ có ở cơ thể những người có
nhóm máu Rh- khi được miễn dịch bằng hồng cầu có kháng
nguyên D (Rh+). Nếu một người có nhóm máu Rh- , chưa hề được
truyền máu Rh+ bao giờ thì khi truyền máu Rh+ lần đầu cho họ sẽ
không bị xảy ra phản ứng phản vệ. Nhưng sau 2 - 4 tháng truyền
máu Rh+, nồng độ kháng thể chống Rh+ trong máu người nhận
Rh- mới đạt tối đa. Từ đây nếu truyền máu Rh+ cho họ lần thứ 2,
có thể gây ra sốc nặng. Vì vậy phải hết sức chú ý tới người đã
được truyền máu nhiều lần, phải xác định nhóm máu hệ Rh cho họ
để tránh các trường hợp xảy ra phản ứng truyền máu nguy hiểm.
Truyền máu như thế nào mới an toàn?
Quy tắc truyền máu cơ bản là: không để kháng nguyên và kháng
thể tương ứng gặp nhau trong máu người nhận. Đối với hệ thống
nhóm máu ABO, thoả mãn qui tắc trên là phải truyền cùng nhóm,
ví dụ máu nhóm A truyền cho nhóm A Đồng thời với việc xác
định nhóm máu thuộc hệ ABO, cần phải làm các phản ứng chéo:
trộn hồng cầu người cho với huyết thanh máu người nhận và trộn
hồng cầu người nhận với huyết thanh máu người cho, nếu không
có hiện tượng ngưng kết hồng cầu thì máu đó mới được truyền.
Trường hợp cần truyền máu khác nhóm, phải theo một qui tắc tối
thiểu: không để xảy ra ngưng kết hồng cầu của người cho trong
máu của người nhận. Vì khi xảy ra tai biến này thì chỉ cần truyền
nhầm 2ml máu đã có thể gây tử vong do tắc mạch, tan máu, suy
thận cấp Do đó truyền máu khác nhóm bắt buộc phải theo
nguyên tắc sau: nhóm O truyền được cho 3 nhóm: A, B, AB;
Nhóm A và nhóm B truyền được cho nhóm AB. Nhóm AB không
truyền được cho nhóm O, A, B. Trường hợp truyền máu khác

nhóm chỉ được truyền khoảng 250ml máu, với tốc độ rất chậm, khi
đó tai biến do truyền máu rất khó xảy ra vì kháng thể trong máu
người cho ngay lập tức bị pha loãng trong máu của người nhận, do
đó nồng độ kháng thể rất thấp. Các kháng thể này sẽ bị các enzym
phân giải.
Đối với hệ thống nhóm máu Rh, kháng thể chống Rh chỉ hình
thành ở người Rh- khi được miễn dịch bằng hồng cầu của người
Rh+. Vì tỷ lệ Rh- của người Việt Nam rất thấp nên người ta chỉ
cần xét nghiệm nhóm máu hệ Rh cho người đã được truyền máu
nhiều lần và phụ nữ có tiền sử sảy thai, đẻ non, đẻ con có hội
chứng vàng da huỷ huyết. Nếu bệnh nhân cần truyền máu là người
Rh+ thì truyền máu Rh+ hoặc Rh- đều được. Ngược lại, bệnh nhân
cần truyền máu là người Rh- thì nhất thiết phải được truyền máu là
Rh
Kháng nguyên, kháng thể trên hồng cầu của 4 nhóm máu A, B,
AB, O.
BS. Phạm Văn Thân