Nguồn gốc HIV và AIDS – Phần 4 pot

Nguồn gốc HIV và AIDS – Phần 4



Nơi xuất hiện .
Câu hỏi về tính chính xác là HIV được truyền sang ngừơi tại nơi
nào , và từ khi nào “ vụ dịch “ chính thức nổ ra , vẫn còn đựơc tranh
luận ráo riết . Có người cho rằng , quả là nguy hiểm khi cố tìm ra câu trả
lời , bởi vì trong quá khứ ngừơi vô tội hoặc một nhóm ngừơi nào đó
thường bị đổ tội gây bệnh AIDS . Tuy nhiên , các nhà khoa học vẫn kiên
trì tìm nguồn gốc thực sự của HIV , bởi vì đa số đều nhất trí là cần
phải hiểu rõ virus , và dịch tể học của nó thì mới phòng chống được .

Nguồn gốc thực sự của HIV .
Dựa trên các bằng chứng đang có , dường như có nhiều khả
năng châu Phi đúng là nơi HIV nhảy sang người lần đầu tiên ( chưa bao
giờ tìm thấy SIV có thể gây HIV ở người trên khỉ ở châu Á và Nam Mỹ
) . Vào tháng 5/2006 , cũng chính nhóm các nhà nghiên cứu lần đầu tiên
xác định chủng SIV
cpz
trên lòai tinh tinh Pan troglodytes troglodytes ,
tuyên bố là họ đã khoanh vùng đựơc địa điểm có chủng virus này
trên những con tinh tinh hoang dại trong rừng rậm vùng nam
Cameroon .
Bằng cách phân tích mẫu 599 mẫu phân từ những con tinh tinh
hoang dã ( P. t. troglodytes là động vật hoang dã đang có nguy cơ bị
tiêu diệt , thuộc danh mục lòai được bảo vệ cho nên không được săn
bắt hoặc giết để làm thử nghiệm ) , các nhà nghiên cứu lấy được 34 mẫu
cho phản ứng với test HIV DNA chuẩn , trong đó có 12 mẫu cho kết
qủa giống hệt như phản ứng HIV ở người. Vì thế , các nhà nghiên cứu kết
luận rằng lòai tinh tinh ở vùng này có rất nhiều khả năng là nguồn gốc

của cả 2 nhóm HIV-1 gây đại dịch là nhóm M và nhóm N ( ít hơn
nhiều).Tuy thế ,vẫn còn chưa rõ nguồn gốc chính xác của nhóm O.

HIV-1 nhóm N chủ yếu gây nhiễm cho các cá thể sống tại miền
Trung và Nam Cameroon , cho nên không khó khăn gì khi thấy dịch
bùng phát ở đây . Tuy nhiên , nhóm M , là nhóm đang gây đại dịch tòan
cầu , đầu tiên đựơc phát hiện tại Kinshasa , thuộc Cọng hòa Dân chủ
Congo . Ta vẫn còn chưa biết rõ cách mà virus di chuyển từ Cameroon
sang Kinshasa , nhưng có nhiều khả năng là do 1 ngừơi bị nhiễm
xuôi dòng sông Sangha là dòng sông chảy dọc từ nam Cameroon đổ
vào sông Congo và sau đó chảy qua Kinshasa là nơi mà vụ dịch do
nhóm M có thể bắt đầu . Cũng như phần trên ta chưa biết chính xác
bằng cách nào mà virus chuyển từ Cameroon đến Kinshasa , còn vì
sao mà virus vượt biển từ châu Phi sang châu Mỹ lại càng không rõ .
Tuy nhiên , các bằng chúng gần đây gợi ý rằng virus có thể đã đến
châu Mỹ qua đảo quốc Haiti trong vùng biển Caribê .

Nghiên cứu bản đồ châu Phi trình bày những vùng cung cấp nô lệ
và lãnh địa của khỉ nhân hình và khỉ bị nhiễm các dòng SIV nguồn gốc
của cả 2 typ HIV-1 và HIV-2 ta thấy : vùng cung cấp nô lệ ( màu đen)
trùng với lãnh địa của loài tinh tinh ( màu xanh ) và khỉ mặt xanh ( đỏ )
là những loài có mang các chủng SIV nguồn gốc của cả 2 typ HIV-1
và HIV-2 .
Người ta cho rằng nhiễm HIV đã xảy ra trong khỏang thời gian
cuối thế chiến lần 2 đến đầu những năm 1960. Còn bệnh AIDS chắc
chắn đã xuất hiện bên ngoài lục địa châu Phi từ cúôi những năm thuộc
thập kỷ 1970 nhưng không có bằng chứng cho thấy HIV/AIDS đã hiện
diện tại châu Phi và các nơi khác trứơc thập kỷ 50 của thế kỷ trứơc ,
chứng tỏ AIDS là 1 bệnh mới tại châu Phi cũng như những nơi khác .
Vai trò của Haiti

Vụ dịch AIDS tại Haiti được đưa ra ánh sáng vào đầu
những năm 1980 , cũng cùng thời điểm với những ca bệnh đầu
tiên được phát hiện. Theo sau việc phát hiên một số ngừơi gốc
Haiti bị ung thư Kaposi và những bệnh có liên quan đến AIDS ,
báo chí và sách vở y học bắt đầu tung tin là AIDS phát xuất từ
Haiti , và người gốc Haiti là nguyên nhân của dịch AIDS tại Mỹ .
Luận điệu này , tuy không có bằng chứng vũng chắc, lại càng làm
nóng lên sự phân biệt chủng tộc vốn có sẵn tại Mỹ , và vì thế nhiều
ngừơi gốc Haiti bị phân biệt đối xử và kỳ thị nặng nề. Nhiều ngừơi bị
mất việc, vì ngừơi ta cho rằng họ là 1 trong 4 thành phần trong “câu lạc
bộ 4 H” ( Homosexual, hemophiliacs , heroine-user , Haitian ) có nguy
cơ bị mắc AIDS cao .
Trong khung cảnh dễ kích động vì lời buộc tội và đầy thành kiến
liên quan đến HIV và AIDS trong những năm đó đã làm cho việc nghiên
cứu và trình bày các kết qủa nghiên cứu dịch tễ học khác quan , không
bị ảnh hưởng của chính trị được . Trong nhiêu năm trời , mối liên hệ
giữa Haiti và dịch AIDS tại Mỹ không đựơc ai đụng tới .
Tuy nhiên , vào tháng 3/2007 , tại hội nghị bệnh nhiễm trùng cơ
hội và Retrovirus lần thứ 14 tổ chức tại Los Angeles , các nhà khoa
học đưa ra bằng chứng dựa trên phân tích di truyền 122 mẫu nghiệm
(được lưu mẫu từ trứơc) HIV-1 nhóm M , phân typ B ( là chủng thừơng
gặp nhất tại Mỹ và Haiti ) cho thấy rằng chủng virus này chắc chắn đã
đựơc mang đến Haiti từ châu Phi, chỉ do 1 người duy nhất vào khoảng
năm 1966 , thời điểm có nhiều ngừơi Haiti sang Congo làm việc và sau
đó về nước .
Phân tích di truyền sau đó cũng cho thấy là virus lây lan lặng lẽ từ
ngừơi này sang người khác trên đảo này , trứơc khi được lan truyền vào
nứơc Mỹ, và lần này chắc cũng do 1 cá thể duy nhất vào 1 thời điểm
giữa giai đoạn 1969 và 1972.
Từ thời điểm này trở đi , dịch AIDS phát triển khá nhanh , lây

truyền bên trong và giữa Mỹ với Haiti , và toàn cầu làm cho ta không
lần ra được nơi đầu tiên xuất phát bệnh này .
Nguyên nhân làm cho dịch lan rộng đột ngột .
Năm 2000, nhóm của Betty Korber tại Los Alamos National
Laboratory , đã xác định thời điểm xuất hiện HIV-1 nguyên thủy ( Eve
HIV-1 ) là năm 1930 ( xê xích 20 năm tức là từ 1910 đến 1950 ) . Nhưng
trong 1 thời gian dài , nhiễm HIV chỉ đóng vai trò âm thầm , lặng lẽ .
Phải đến những năm 80 , HIV mới bùng phát dữ dội , và đến nay , số
người nhiễm HIV cọng dồn đã xấp xỉ 40 triệu người . Nguyên nhân gì
đã tạo ra sự bùng nổ này?. Dưới đây , ta sẽ xem xét một số yếu tố tham
gia làm cho HIV lan rộng đột ngột , phần lớn xảy ra vào hậu bán thế
kỷ 20 .
Du lịch
Du lịch quốc nội và quốc tế rõ ràng đã đóng 1 vai trò chính trong
sự lây lan ban đầu HIV . Tại Mỹ sự bùng nổ du lịch quốc tế của thanh
niên cọng với cuộc
"
cách mạng" của giới đồng tính vào những năm cuối
thập kỷ 70 và đầu thập kỷ 80 thế kỷ trứơc đã đóng vai trò quan trọng
trong việc làm virus lây lan nhiều nơi . Tại châu Phi , chắc chắn virus đã
đựơc lây lan theo lộ trình của các xe tải đi qua các đô thị và làng mạc
tại châu lục này . Tuy nhiên , điều này không có nghĩa là một số vụ
dịch bùng phát tại một số nứơc châu Phi hoàn toàn là do ngừơi châu
Phi bị nhiễm virus tại chỗ , mà còn do những ngừơi bị nhiễm từ nước
ngoài về . Tiến trình lây nhiễm của đại dịch toàn cầu này quá phức tạp ,
cho nên không thể qui đó là do một người hay một nhóm nào cả .

Những năm đầu của vu dịch ngừơi ta nói nhiều đến 1 người tạm
gọi là bệnh nhân Zero , là mấu chốt của 1
«

kịch bản lây truyền
«
phức
tạp do Bs William Darrow và các đồng nghiệp tại CDC ( Mỹ ) đề ra .
Nghiên cứu dịch tể học của họ chứng minh cách mà 1 bệnh nhân O (sau
đó báo chí gọi sai đi thành bệnh nhân Zero ) đã truyền HIV cho nhiều bạn
tình, rồi những ngừơi này lại truyền cho ngừơi khác và chẳng bao lâu
sau đó làm lây lan virus ra khắp thế giới . Một nhà báo tên Randy Shilts,
sau đó viết 1 bài báo dựa trên nghiên cứu của Darrow , và cho biết
bệnh nhân Zero đó có tên là Gaetan Dugas, là 1 tiếp viên hàng không
ngừơi Canada, là ngừơi có tình dục đồng giới nam. Trong nhiêu năm ,
Dugas bị coi là người làm lây lan HIV cho hàng loạt ngừơi khác và là
ngừơi đầu tiên gây nhiễm HIV trong cọng đồng ngừơi tình dục đồng
giới nam . Tuy nhiên, 4 năm sau khi Shilts công bố bài báo, thì Bs .
Darrow rút lại nghiên cứu , thừa nhận rằng phương pháp nghiên cứu sai
và Shilts đã hiểu sai kết qủa nghiên cứu .
Trong khi Gaetan Dugas là 1 nhân vật có thực và sau đó chết vì
AIDS , thì bệnh nhân Zero chỉ là 1 câu chuyện đầy huyền hoặc và làm
cho nhiều ngừơi sợ hãi . HIV tại Mỹ lúc đầu lây lan trong cọng đồng
tình dục đồng giới nam, nhưng thực ra tình trạng này đã xảy ra với qui
mô lớn nhiều năm rồi , có lẽ trứơc lúc Dugas làm tiếp viên khá lâu .
Sự sử dụng rộng rãi máu và các chế phẩm từ máu .
Khi truyền máu đã trở thành 1 kỹ thuật thông dụng trong y học ,
thì 1 nền công nghệ để đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng về máu bắt
đầu phát triển nhanh chóng. Tại một số nứơc như nứơc Mỹ , ngừơi cho
máu được trả tiền , đây là 1 chính sách khuyến khích kẻ cần tiền bán
máu trong số đó có ngừơi tiêm chích ma tuý . Vào thời gian đầu của vụ
dịch , các thầy thúôc không biết rằng HIV lây truyền qua đường máu rất
dễ dàng và việc cho máu không đựơc sàng lọc kỹ . Máu lấy đựơc , sau
đó đựơc gởi đi khắp nơi , và những ai không may mắn nhận được máu bị

nhiễm virus sẽ trở thành ngừơi nhiễm HIV .
Vào cuối thập niên 1960 , những ngừơi bị bệnh ưa chảy máu
(hemophiliac) được điều trị bằng 1 chế phẩm của máu là yếu tố VIII.
Tuy nhiên để chế tạo được yếu tố chống chảy máu này , người ta phải
lấy máu của hàng ngàn người , trích lấy yếu tố này từ phần huyết tương
được
«
dồn
«
(pooled) lại . Điều này có nghĩa là chỉ cần 1 đơn vị máu
HIV + cũng sẽ làm vấy nhiễm cả 1 lô máu sản xuất yếu tố VIII . Như
thế hàng ngàn người bị bệnh ưa chảy máu khắp thế giới có nguy cơ nhiễm
HIV , và thực vậy sau đó nhiều ngưòi trong bọn họ đã nhiễm virus .
Sử dụng ma túy
Những năm từ 1970 trở đi , giới nghiện ma túy chuyển sang
chơi ma túy bằng đừơng tiêm . Hiện nay , có khỏang 10-15 triệu
người tiêm chích lén lút trên tòan thế giới , và con số này mỗi ngày
càng tăng khi heroin đựơc sản xuất nhiều hơn tại các khu vực như
Mexico , Columbia , các nứơc thuộc Liên xô cũ, Afghanistan . Thêm
vào đó , sự ra đời của bơm kim tiêm nhựa giá rẻ , sử dụng một lần
đã tạo điều kiện cho ngừơi nghiện ma túy tiêm chích dễ dàng tại
các tụ điểm tiêm chích , tạo ra một phương thức lây truyền mới
phổ biến tại nhiều nứơc nhất là những nứơc tại vùng Đông nam Á.