Việt Nam không nên bắt chước Trung Quốc làm hàng giá rẻ pot

Việt Nam không nên bắt chước
Trung Quốc làm hàng giá rẻ

“Cha đẻ” của chiến lược cạnh tranh Michael Porter cho rằng
Việt Nam nên tìm ra lợi thế và phân khúc thị trường riêng,
thay vì dập khuôn mô hình phát triển của Trung Quốc.
“Kinh tế Việt Nam đang phát triển năng động, người dân cần cù,
giá lao động rẻ, thị trường nội địa cũng tương đối rộng lớn… Việt
Nam có thể thành công không chỉ nhờ vào việc bán những hàng
hóa giá rẻ. Các bạn nên chọn một phân khúc kinh doanh, lựa
chọn những ngành hàng mà mình có ưu thế tương đối so với các
nước khác trong khu vực để phát triển. Nếu chỉ bắt chước Trung
Quốc hoặc cố gắng dựa vào nhân công giá rẻ thì thực sự không
phải là một lựa chọn khôn ngoan”.

Việt Nam không nên bắt chước mô hình sản xuất
hàng giá rẻ của Trung Quốc. Ảnh: N.M
Khuyến nghị thẳng thắn nói trên được Giáo sư Michael Porter
đưa ra khi bất ngờ nhận được câu hỏi từ phía một doanh nhân
Việt Nam về cách thức lựa chọn giúp doanh nghiệp nâng cao sức
cạnh tranh. Tư tưởng xây dựng chiến lược cạnh tranh dựa trên
sự độc đáo của doanh nghiệp và sản phẩm cũng được vị Giáo sư
Đại học Harvard thể hiện trong suốt 3 giờ trước hơn 400 thính giả
trong lần đầu tiên đến Hà Nội ngày 29/11.
Mở đầu bài thuyết trình về cạnh tranh và chiến lược công ty bằng
việc khẳng định không tồn tại bất kỳ một doanh nghiệp hay sản
phẩm nào được coi là tốt nhất, Giáo sư Porter cho rằng việc đánh
giá phụ thuộc vào từng nhu cầu cụ thể của các nhóm khách
hàng. “Một doanh nghiệp, một sản phẩm có thể tốt nhất trong mắt
khách hàng này, nhưng lại chỉ xếp cuối trong danh sách ưa
chuộng của khách hàng khác”, Giáo sư khẳng định.

Như vậy, nỗ lực để trở thành doanh nghiệp tốt nhất trong lĩnh vực
mình đang hoạt động, điều đang được nhiều công ty lầm tưởng là
mục tiêu để vươn tới, chắc chắn không có cơ thành công. Theo
Giáo sư Porter, nếu kiên quyết thực hiện mục tiêu này, các doanh
nghiệp cạnh tranh sẽ tự đẩy mình vào thế khó và không có lợi
cho sự phát triển.
Thay vào đó, các doanh nghiệp có thể làm được những điều
đúng đắn hơn: trở nên khác biệt. Đây cũng là một trong những
mấu chốt quan trọng nhất trong chiến lược cạnh tranh của
Michael Porter. Kiên định theo mục tiêu này, các đối thủ cạnh
tranh sẽ tránh được nguy cơ đối đầu trực tiếp trong khi cùng có
cơ hội để phát triển theo định hướng riêng của mình.
Điểm cốt lõi của việc trở nên khác biệt đối với mỗi doanh nghiệp
hay nền kinh tế là việc lựa chọn cho mình một phân khúc thị
trường, một đối tượng khách hàng nhất định và tập trung đầu tư
cho những cơ hội đó. Ví dụ về thành công của hãng xe tải Paccar
tại Mỹ được Giáo sư Porter trở đi, trở lại trong bài thuyết trình của
mình như một ví dụ tiêu biểu của việc doanh nghiệp biết làm thế
nào để trở nên khác biệt.
Không lựa chọn những khách hàng lớn, Paccar chủ yếu nhắm
vào đối tượng những lái xe tải tự do, những người chỉ mua xe
một hoặc hai lần trong suốt cuộc đời làm việc. Bên cạnh giá trị
như một phương tiện làm việc, chiếc xe với họ còn là nơi thể hiện
cá tính bản thân, nơi gắn bó như một ngôi nhà thứ 2. Do vậy,
chiếc xe cần độc đáo, nhiều tùy biến, bền, tiết kiệm nhiên liệu và
đa năng. Yếu tố giá cả, khi đó bị xếp xuống thứ yếu.
Chính vì nắm được mấu chốt này và tập trung đầu tư cho nó mà
Paccar đã thành công. Lợi nhuận trung bình trên vốn đầu tư
(ROIC) của hãng trong giai đoạn 1983 - 2007 đạt trên 30%. Đây
là con số đáng mơ ước đối với bất cứ một doanh nghiệp nào hoạt

động trong một lĩnh vực khó khăn như sản xuất xe tải tại Mỹ bởi
mức lợi nhuận trung bình của ngành này chỉ đạt khoảng 10%
trong giai đoạn nói trên.
Ngược lại, Giáo sư Porter cũng đưa ra ví dụ của Reebook. Dù
hoạt động trong ngành thuận lợi như sản xuất đồ thể thao nhưng
biên lợi nhuận mà hãng này có được chỉ là 25% so với ROIC
trung bình của ngành là trên 30%. Chuyên gia của Đại học
Harvard nhìn nhận đây là một thất bại và bài học rút ra là sự
thuận lợi của ngành chỉ là điều kiện cần chứ chưa đủ cho thành
công của doanh nghiệp. Ông cũng nhấn mạnh rằng mục tiêu lợi
nhuận nên được các nhà lãnh đạo xem xét trước tiên, bởi đây
mới chính là động lực giúp doanh nghiệp phát triển dài hạn.
Vấn đề này cũng được Giáo sư Porter đề cập khi nhắc tới việc
phát triển các tập đoàn, tổng công ty tại Việt Nam. Theo ông, việc
phát triển trên quá nhiều ngành nghề, lĩnh vực như một số tập
đoàn tại Việt Nam đang làm sẽ gây ra tình trạng thiếu nguồn lực
cũng như khả năng quản lý để phát triển tốt tất cả các lĩnh vực
đó. Tỷ lệ lợi nhuận, vì thế sẽ không được đảm bảo, dẫn tới thất
bại. Ngoài ra, Giáo sư cũng lưu ý đến việc tách bạch chiến lược
đầu tư ở cấp độ tập đoàn và các công ty con.

Giáo sư nhấn mạnh tính độc đáo
trong chiến lược cạnh tranh. Ảnh:
N.M
Một vấn đề quan trọng khác đối với các doanh nghiệp được
chuyên gia của Đại học Harvard nêu ra là việc tái đinh nghĩa cạnh
tranh trong ngành. Theo Giáo sư Porter, hiện nay có nhiều lĩnh
vực kinh doanh gặp cảnh bế tắc khi các doanh nghiệp cố gắng
cạnh tranh bằng những cách giống nhau, bắt chước nhau và chịu
cùng chi phí… Cạnh tranh về giá trong ngành hàng không là một

ví dụ.
Với kiểu cạnh tranh này thì chỉ cần một công ty giành được lợi
thế thì công ty khác sẽ mất hoàn toàn cơ hội. Theo “cha đẻ” của
chiến lược cạnh tranh, đây là một cái bẫy mà tất cả các doanh
nghiệp đều không có lợi.
Cách cạnh tranh tích cực, theo ông Porter, là mỗi doanh nghiệp
tìm ra cho minh một vị thế tương đối trong ngành và tập trung cho
vị thế đó. Ở một số lĩnh vực, có sự cạnh tranh mà tất cả các bên
cùng có lơi, nơi mỗi công ty có một lợi thế khác nhau ở những
phân khúc thị trường khác nhau. Đó là sự cạnh tranh giúp mở
rộng về giá trị.
Câu chuyện này, chính là gốc rễ cho câu chuyện mô hình phát
triển của kinh tế Việt Nam. Theo Giáo sư Michael Porter, đã đến
lúc Việt Nam cần xác định cho mình một mô hình phát triển kinh
tế mới, một vị trí xứng đáng trong chuỗi giá trị toàn cầu để làm cơ
sở cho các hoạt động đầu tư, phát triển. Vấn đề cạnh tranh ở một
vị thế độc đáo một lần nữa được vị Giáo sư này nhấn mạnh: “Bắt
chước Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất hàng hóa giá rẻ là
điều Việt Nam hoàn toàn không nên làm”, ông Michael Porter
nhấn mạnh.
Đây là lần thứ hai giáo sư Michael Porter tới Việt Nam để chia sẻ
quan điểm của mình về thuyết cạnh tranh hiện đại. Bài nói
chuyện của ông tại Hà Nội hôm qua không khác nhiều so với nội
dung đã trình bày tại TP HCM hai năm trước, tuy nhiên ý nghĩa
của nó vẫn rất quan trọng với các doanh nghiệp Việt Nam.
Tham dự diễn đàn hôm qua, ngoài các doanh nhân còn có nhiều
quan chức, chuyên gia, học giả trong và ngoài nước như Thứ
trưởng Bộ Ngoại Giao Đoàn Xuân Hưng, Trưởng đại diện IMF tại
Việt Nam Benedict Bingham, nguyên Bộ trưởng Thương mại
Trương Đình Tuyển, chuyên gia Phạm Chi Lan

Trao đổi với VnExpress.net bên lề diễn đàn, ông Tuyển cho rằng
với trình độ phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay,
không dễ để áp dụng quan điểm cạnh tranh như giáo sư Michael
Porter gợi ý, tuy nhiên đó là điều phải làm để đảm bảo sự phát
triển bền vững. Một vấn đề mà giáo sư nêu ra, theo ông Tuyển,
khá đúng với thực trạng của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay
đó là cạnh tranh về giá và đối chọi trực tiếp với nhau mà không
chịu khó tìm ra điểm khác biệt.
"Một khi không tìm ra điểm khác biệt, doanh nghiệp dễ lâm vào
thế cạnh tranh trực tiếp với nhau mà nguy hiểm nhất là cạnh
tranh về giá. Trong cuộc cạnh tranh này, nếu một bên thắng thì
bên kia thua. Cạnh tranh tốt nhất phải là hai bên cùng thắng",
giáo sư Michael Porter nói.