MỐI LIÊN QUAN GIỮA HELICOBACTER PYLORI VÀ CHUYỂN SẢN RUỘT Ở DẠ DÀY TÓM TẮT pps

MỐI LIÊN QUAN GIỮA HELICOBACTER PYLORI
VÀ CHUYỂN SẢN RUỘT Ở DẠ DÀY

TÓM TẮT
Mục đích: Đánh giá tình trạng chuyển sản ruột và nhiễm H. pylori ở
dạ dày.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu mô tả
cắt ngang. Khảo sát trên bệnh phẩm sinh thiết dạ dày từ 2075 trường hợp.
Chẩn đoán và phân loại chuyển sản ruột, tình trạng nhiễm H. pylori trên các
tiêu bản nhuộm HE, Giemsa, PAS, AB.
Kết quả: Qua nghiên cứu 2075 trường hợp sinh thiết dạ dày, trong đó
có 306 trường hợp có chuyển sản ruột gồm 68 (22,2%) trường hợp chuyển
sản ruột có nhiễm H. pylori và 238 (77,8%) trường hợp chuyển sản ruột không
có H. pylori.
Kết luận: Không có mối tương quan giữa tình trạng nhiễm H. pylori
và chuyển sản ruột ở dạ dày. Không có mẫu sinh thiết nào có H. pylori trong
các tuyến bị chuyển sản, chỉ thấy H. pylori ở các tuyến không có chuyển sản
ruột.
ABSTRACT
ASSOCIATION OF HELICOBACTER PYLORI INFECTION
WITH INTESTINAL METAPLASIA OF GASTRIC MUCOSA
Le Minh Huy, Hua Thi Ngoc Ha, Nguyen Sao Trung
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 11 - No 4 - 2007: 195 – 198
Aims: To evaluate the effect of H. pylori infection and intestinal
metaplasia of gastric mucosa.
Methods: Gastric biopsies from 2075 patients were analysed.
Hematoxylin-eosin staining, Periodic acid Schiff staining and Alcian Blue
staining were used for histogical diagnosis of gastric glandular intestinal
metaplasia. Hematoxylin-eosin staining, Giemsa staining were used for
histogical diagnosis of H. pylori infection.
Results: Intestinal metaplasia was present in 306 of 2075 patients. H.

pylori was present in 68 of 306 patients with intestinal metaplasia. H. pylori
wasn’t present in 68 of 306 patients with intestinal metaplasia.
Conclusions: No significant correlations were found between
intestinal and H. pylori infection. There aren’t any H. pylori in intestinal
metaplasia foveolar of gastric mucosa. .
MỞ ĐẦU
* Bộ môn Giải phẫu bệnh - Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh


Trên thế giới, xuất độ ung thư dạ dày khác nhau tùy theo điều kiện địa
lý. Bệnh gặp nhiều ở Trung Quốc, Nhật Bản và một vài quốc gia Nam Mỹ hơn
ở Hoa Kỳ, Châu Phi, Úc
(8)
. Ăn mặn, ăn ít rau quả tươi, dùng nhiều thực phẩm
thiu, cháy khét, thuốc lá, rượu… và gần đây nhất là vi khuẩn Helicobacter
pylori là những yếu tố nguy cơ làm tăng xuất độ ung thư dạ dày. H. pylori được
xem là tác nhân sinh ung quan trọng nhất đối với ung thư dạ dày.
Quá trình sinh ung ở dạ dày là một quá trình gồm nhiều giai đoạn, diễn
ra theo thứ tự: viêm – teo đét – chuyển sản – nghịch sản – ung thư. Trong quá
trình này, chuyển sản ruột được xem là một tình trạng tiền ung thư
(3)
. Một loại
viêm dạ dày do H. pylori có các tuyến niêm mạc bình thường bị thay thế dần
bởi tình trạng chuyển sản ruột. Loại viêm dạ dày này có nguy cơ cao diễn tiến
đến loét dạ dày và ung thư
dạ dày.
Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm: Ghi nhận mối tương quan
giữa chuyển sản ruột với tình trạng nhiễm H. pylori.
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
Helicobacter pylori

H. pylori có tần suất nhiễm bệnh rất cao, có thể trong khoảng ½ dân số
trên trái đất
(5)
. Ở các nước phát triển, 70-90% dân số có nhiễm loại vi khuẩn
này, thường nhiễm trước 10 tuổi và tồn tại suốt đời. Ở các nước phát triển, H.
pylori được phát hiện ở 25-50% dân số và trẻ em có tỉ lệ nhiễm ít hơn 10%
(7)
.
Trong chất nhầy của dạ dày có các thụ thể của H. pylori và thụ thể chính
của H. pylori chính là MUC5AC. Qua các nghiên cứu về ung thư dạ dày, người
ta phát hiện thấy MUC5AC không có hầu hết ở mô dạ dày chuyển sản ruột,
điều này góp phần giải thích vì sao chuyển sản ruột càng tiến triển nặng thì các
ít thấy H. pylori trong các tuyến chuyển sản
(4,6,16)
.
Chuyển sản ruột ở dạ dày
Xuất độ chuyển sản ruột ở dạ dày khác nhau thay đổi từ 4,7% đến 53%
tùy theo dân tộc. Xuất độ chuyển sản ruột ở bệnh ung thư dạ dày (65%) cao
hơn ở các bệnh lành tính ở dạ dày (18,4%)
(2, 9,12, 13 , 15,16)
.
Phân loại chuyển sản ruột theo theo được chuyển sản ruột được chia
chấp nhận và dùng rộng rãi nhất. Jass và Filipe
(9,,13)
chia chuyển sản ruột thành
3 loại I, II, III, trong đó loại II, III là có khả năng diễn tiến thành ung thư cao
nhất.
Mối liên quan giữa chuyển sản ruột và H. pylori
Chuyển sản ruột là một quá trình phát triển do nhiều yếu tố: di truyền,
thói quen ăn uống, môi trường… Chuyển sản ruột có thể do nhiễm H. pylori

gây ra. Tuy nhiên, khi chuyển sản ruột nhiều sẽ tạo ra một môi trường không
thuận lợi cho sự tạo khúm của H. pylori.
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Vật liệu nghiên cứu
Bệnh phẩm sinh thiết dạ dày từ 2075 trường hợp, được chẩn đoán tại Bộ
môn Giải phẫu bệnh Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh từ tháng 7-2004 đến
tháng 03-2006.
Cỡ mẫu nghiên cứu
Được xác định bằng công thức:
n = t
2

d
2

p(1-p)


0,05
2

0,23 (0,77)
1,96
2

=
272
=

t = 1,96 với độ tin cậy 95%,
d: sai số cho phép 5%
p = 23% (theo nghiên cứu của Filipe và cs),
q = 1-p = 77%
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này là nghiên cứu phân tích cắt ngang tiền cứu.
Khảo sát mô bệnh học
Các mẫu bệnh phẩm được cố định trong Formalin 10%. Sau đó, các mẫu
bệnh phẩm được cắt lọc, xử lý mô và vùi trong paraffin. Nhuộm thường qui với
Hematoxylin- Eosin (HE) và Giemsa.
Chẩn đoán chuyển sản ruột trên tiêu bản nhuộm HE, phân loại chuyển
sản ruột trên tiêu bản nhuộm Periodic acid Schiff (PAS) và Alcian Blue (AB).
H pylori được chẩn đoán trên tiêu bản nhuộm HE và Giemsa.
Xử lý số liệu
Số liệu thu thập được tổng hợp, phân tích và xử lý bằng phần mềm
SPSS 13.0.
KẾT QUẢ
Qua nghiên cứu 2075 trường hợp sinh thiết dạ dày, trong đó có 306
trường hợp có chuyển sản ruột.
Mối tương quan giữa chuyển sản ruột với H. pylori
68 trường hợp chuyển sản ruột có nhiễm H. pylori. 238 trường hợp
chuyển sản ruột còn lại không thấy sự hiện diện của H. pylori. Tỉ lệ nhiễm H.
pylori ở các bệnh nhân có hiện tượng chuyển sản ruột ở dạ dày chiếm tỉ lệ
22,2% và tỉ lệ không nhiễm H. pylori là 77,8%.
Bảng 1. Tình trạng nhiễm H. pylori ở các loại chuyển sản ruột
Helicobacter
pylori

Lo
ại
chuyển
sản ruột
Âm

Dương

T
ổng
số
Loại
I
130
(54,6%)
43
(63,2%)
173
(56,5%)
Loại
II
95
(39,9%)
23
(33,8%)
118
(38,6%)
Loại
III
13

(5,5%)
2
(2,9%)
15
(4,9%)
T
ổng
số
238
(100%)
68
(100%)
306
(100%)
Tỉ lệ nhiễm H. pylori không có tương quan với loại trường hợp
chuyển sản ruột.
Bảng 2. Tỉ lệ nhiễm H. pylori ở các vị trí khác nhau ở dạ dày
Helicobacter pylori
Vị trí

Am Dương

Hang
vị
72,8%

66,0%
Thân
vị
4,3% 2,1%

Góc
BCN
21,6%

31,9%
Tâm
vị
1,2% 0%
Bảng 3. Vị trí các loại chuyển sản ruột ở các trường hợp nhiễm H.
pylori
Loại chuyển sản ruột
Vị trí

Loại I Loại
II
Lo
ại
III
Tổng
cộng
Hang
vị
77,4%
19,4%

3,2% 45,6%

Thân
vị
100,0%

0%
0% 1,5%
Góc
BCN
40,0%
53,3%

6,7% 22,1%

Không
xác đ
ịnh
được vị trí
57,1%
42,9%

0% 30,9%

Tổng 63,2% 33,8%

2,9%
cộng
BÀN LUẬN
Mối tương quan giữa chuyển sản ruột với tình trạng nhiễm H.
pylori
Trong nghiên cứu của chúng tôi, 68 trường hợp nhiễm H. pylori ở các ca có
hiện tượng chuyển sản ruột được xác định dựa trên mô học chiếm tỉ lệ 22,2% và
238 trường hợp không phát hiện thấy sự hiện diện của H. pylori chiếm tỉ lệ 77,8%.
Tỉ lệ nhiễm H. pylori ở các loại chuyển sản ruột khác nhau cũng thay đổi

tùy theo loại. Tỉ lệ phát hiện được H. pylori giảm dần từ loại I đến loại III. Đặc
biệt, tỉ lệ phát hiện H. pylori ở chuyển sản ruột loại III rất thấp (2,9%) trên mẫu
nghiên cứu của chúng tôi. Sự khác biệt giữa tỉ lệ chuyển sản sản ruột ở loại I và
loại II, III trên các nhóm bệnh nhân có nhiễm H. pylori và không nhiễm H.
pylori là có ý nghĩa thống kê (
2
, p <0,05). Kết quả này góp phần làm rõ thêm
nhận định rằng trong quá trình tiến triển từ loại I sang loại III, môi trường tại
chỗ của niêm mạc dạ dày bị chuyển sản ruột không còn thích hợp với H. pylori
theo thời gian và tiến triển của chuyển sản ruột. Nhận định của chúng tôi về
tình trạng này cũng tương đồng như phần lớn các nghiên cứu khác trên thế
giới
(1,2)
.
Tỉ lệ các loại chuyển sản ruột tại các vị trí khác nhau ở dạ dày trên các
trường hợp nhiễm H. pylori cũng không giống nhau. Ở những trường hợp này,
loại III cũng chỉ được phát hiện ở hang vị và góc bờ cong nhỏ của dạ dày.
Trong tất cả các mẫu sinh thiết có tình trạng chuyển sản ruột, không có
mẫu sinh thiết nào phát hiện có H. pylori trong các tuyến bị chuyển sản. Chúng
tôi chỉ thấy H. pylori nằm trong các tuyến dạ dày bình thường kế bên hay trong
chất nhầy trên bề mặt niêm mạc dạ dày. Điều này tương đồng với khá nhiều
nghiên cứu khác
(2)
. Tuy nhiên, có một vài nghiên cứu khác lại phát hiện thấy sự
hiện diện của H. pylori trong các tuyến dạ dày bị chuyển sản, kể cả trong các
tuyến dạ dày chuyển sản ruột loại III
(10)
. Nói chung, đây là vấn đề còn chưa
được thống nhất hiện nay.
Kiểm định bằng phép kiểm 

2
, p<0,05 chúng tôi thấy không có sự liên
quan giữa tình trạng nhiễm H. pylori và loại chuyển sản ruột ở dạ dày cũng như
mức độ rối loạn cấu trúc tuyến ở các bệnh nhân chuyển sản ruột. Vị trí nhiễm
H. pylori cũng không có liên quan với tình trạng nhiễm H. pylori (
2
, p<0,05).
Các nghiên cứu khác ở trong nước cũng như ngoài nước đều có tỉ lệ
nhiễm H. pylori ở các trường hợp chuyển sản ruột cao hơn nghiên cứu của
chúng tôi. Do các nghiên cứu này đều phối hợp nhiều phương pháp phát hiện
H. pylori khác nhau, trong khi đó chúng tôi chỉ tiến hành khảo sát tỉ lệ nhiễm
H. pylori trên mô học với tiêu bản nhuộm H.E và nhuộm Giemsa. Điều này
cũng phù hợp với khuyến cáo của các tác giả trên thế giới là cần kết hợp mô
học và các phương pháp khác để tăng độ nhạy trong việc phát hiện nhiễm H.
pylori.
Bảng 4. So sánh tình trạng nhiễm H. pylori ở các trường hợp chuyển sản
ruột với các nghiên cứu khác
Tác giả
Hp
(+)
Hp (-)
Nghiên
cứu này
22,8%
(68/306)
77,8%
(238/306)
Quách
Trọng Đức
(16)

61,2%
(19/31)
38,8%
(12/31)
Walker
M.M
(0)

43,1%
(1058/2455)

56,9%
(1397/2455)
Petersson
F và cs
(15)

80%
(87/109)
20% (22/109)

Craanen
M.E và cs
(2)

72,6%
(98/135)
27,4%
(37/135)

Kato I và
95% 5%
cs
(11)

Leung và
cs
(12)

70,4
%
(57/81)
29,6%(24/81)

KẾT LUẬN
Các trường hợp chuyển sản ruột nhiễm H. pylori chiếm tỉ lệ 22,2%.
Các trường hợp chuyển sản ruột không nhiễm H. pylori chiếm tỉ lệ 77,8%.
Không có mối tương quan giữa tình trạng nhiễm H. Pylori và chuyển
sản ruột ở dạ dày. Không có mẫu sinh thiết nào có H. pylori trong các tuyến
bị chuyển sản, chỉ thấy H. pylori ở các tuyến không có chuyển sản ruột.