Chứng mất ngủ - Phần 1 pps

Chứng mất ngủ - Phần 1

Chuyện ngủ nghê là một chuyện rất thường bị trục trặc. Ở Hoa Kỳ,
người ta ước lượng có đến hơn một phần ba người lớn gặp các rối loạn này
một lần nào đó trong đời, và có đến khoảng hơn phân nữa các bệnh nhân
than phiền với bác sĩ gia đình của mình về các rối loạn về giấc ngủ. Trong
các rối loạn về ngủ nghê, thì vấn đề thường gặp nhất là chứng mất ngủ.
Như thế nào thì mới gọi là mất ngủ (insomnia), tác hại của chứng
mất ngủ?
Không phải lúc nào giấc ngủ bị mất thì cũng gọi là mất ngủ. Ví dụ,
đang vào mùa World Cup này, nếu gặp những trận đá đêm mà ta cố gắng
thức để theo dõi; vào mùa thi, ráng thức để học; hay phải thức khuya để làm
việc; hoặc ngay cả không có chuyện gì cả mà vẫn ngủ ít (thường gặp hơn ở
người lớn tuổi) nhưng khi thức dậy vẫn tỉnh táo, ban ngày không bị mỏi mệt,
thì vẫn không gọi là mất ngủ.
Mất ngủ là một (triệu) chứng chứ không phải là một bệnh. Ta chỉ gọi
là mất ngủ khi cố ngủ mà ngủ không được, không đủ, hoặc không “đã” (kém
chất lượng). Người mất ngủ có thể bị trục trặc trong việc dỗ giấc ngủ, duy trì
giấc ngủ, hoặc thức dậy quá sớm (ngoài ý muốn). Và sự mất ngủ này làm
tổn thương đến sự tỉnh táo và khả năng làm việc của người đó trong ngày.
Chứng mất ngủ ảnh hưởng đến một phần ba người Hoa Kỳ một lúc
nào đó trong đời, và là một vấn đề kinh niên ở khoảng một phần mười các
người lớn ở Mỹ. Nếu mất ngủ chỉ xảy ra vài ngày hay vài tuần rồi hết, ta gọi
đó là mất ngủ tạm thời hay ngắn hạn. Khi mất ngủ kéo dài trên 30 ngày, các
bác sĩ bắt đầu gọi đó là mất ngủ mạn tính (chronic-có người dùng từ kinh
niên, có vẻ không thật chính xác, vì chỉ cần bị trên 30 ngày thì được gọi là
chronic, chứ không cần phải kéo dài năm này qua năm khác).
Phụ nữ thường dễ bị mất ngủ hơn nam giới, và chứng mất ngủ thường
xảy ra hơn ở người lớn tuổi. Những người có nhiều chuyện lo lắng như có
thu nhập thấp, ly dị, góa chồng hay vợ, bị căng thẳng, dùng xì ke ma túy,
nghiện rượu thường có nguy cơ cao bị mất ngủ.

Ngoài việc khó dỗ giấc ngủ hoặc ngủ không yên giấc, hoặc bị tỉnh dậy
sớm, người bị mất ngủ thường cảm thấy lúc nào cũng thiếu ngủ, mệt mỏi,
mất khả năng tập trung tư tưởng, lãng trí, lúc nào cũng thấy như đau rêm cả
người. Ðối với nhiều người, chứng của mất ngủ có thể ảnh hưởng đến quan
hệ của họ với người khác, họ cũng dễ bị tai nạn xe cộ hơn so với những
người bị mệt mỏi do nguyên nhân khác.
Có nhiều chỉ dấu cho thấy rằng chứng mất ngủ có thể gây ra các vấn
đề sức khỏe lâu dài, tuy nhiên, vẫn chưa có nhiều nghiên cứu lớn được thực
hiện để theo dõi vấn đề này.
Tại sao mất ngủ?
Mỗi người bị mất ngủ, có thể do những nguyên nhân khác nhau. Ta có
thể tạm chia ra hai nhóm, mất ngủ ngắn hạn và mất ngủ kéo dài.
Các nguyên nhân gây mất ngủ ngắn hạn
Mất ngủ ngắn hạn có thể gây ra bởi:
- Chỗ ngủ quá lạnh hay quá nóng.
- Ngủ lạ chỗ.
- Bị ồn.
- Bị bệnh hay bị mổ
- Thay đổi ca làm việc (khiến giờ giấc ngủ bị thay đổi).
- Bị căng thẳng, lo lắng, như khi bị mất việc, thất tình, giận người yêu,
vân vân.
- Thay đổi múi giờ (Jet lag), thí dụ như khi đi du lịch xa (khiến đồng
hồ của cơ thể bị xáo trộn, sáng thành chiều, ngày thành đêm )
- Dùng các thuốc có tác dụng kích thích thần kinh, như một số thuốc
suyễn, thuốc trị suy giáp, trị viêm, vân vân.
- Dùng các loại xì ke ma túy, chất kích thích, như cocaine,
methamphetamine.
- Phản ứng ban đầu khi cai rượu, cai các thuốc có ảnh hưởng lên hệ
thần kinh trung ương.
Các nguyên nhân gây mất ngủ kéo dài (mãn tính)

Các vấn đề tâm thần và tâm lý (psychiatric and psychological
problems)
Là nguyên nhân thường gặp nhất gây ra mất ngủ kéo dài, và đây
thường có thể là triệu chứng báo trước của một rối loạn tâm thần. Các rối
loạn tâm thần hoặc tâm lý này có thể là:
- Bệnh trầm cảm, đặc biệt là ở người cao tuổi. Trầm cảm có thể gây ra
các triệu chứng như là không thiết sống, không thiết làm gì cả, ăn uống lộn
xộn (không muốn ăn hoặc ăn nhiều quá), ngủ nghê lộn xộn (mất ngủ hoặc
ngủ nhiều quá). Nếu các triệu chứng này kéo dài và ảnh hưởng đến khả năng
sống và làm việc bình thường thì sẽ được chẩn đoán là bị rối loạn trầm cảm.
- Các rối loạn gây ra lo lắng một cách bất thường (cứ lo mà chẳng có
nguyên nhân gì rõ ràng). Các rối loạn gây ra lo lắng này có thể là:
Các cơn khủng hoảng (panic attacks-bệnh nhân có những cơn tưởng
như sắp chết đến nơi với các triệu chứng như đánh trống ngực, hụt hơi, lả
người, tê cứng người )
Sợ hãi một điều gì đó một cách bất thường (phobia-sợ đủ thứ, như sợ
ở đi ra ngoài đường, sợ ở trong chỗ kín, sợ ở trên cao, sợ con này con nọ )
Rối loạn căng thẳng tinh thần sau chấn thương (posttraumatic stress
disorder). Ví dụ như sau khi trải qua hay thấy một việc kinh hoàng, ta có thể
bị ám ảnh, lo lắng, mất ngủ
- Bệnh tâm thần phân liệt (schizophrenia). Ðây là một loại bệnh mà
bệnh nhân có thể có các triệu chứng (kéo dài quá sáu tháng), làm tổn thương
đến khả năng làm việc và sinh hoạt bình thường của của họ, như là:
Các ảo giác (hallucinations-nghe, nhìn, ngửi thấy những gì không có
thật, ví dụ như thấy ma, nghe thấy ai đó nói trong tai mình điều gì đó, mà
không ai khác nghe thấy cả, vân vân).
Ảo tưởng (delusions-nghĩ tới, sợ hãi điều gì đó hoàn toàn không có
thực, ví dụ như tin là có ai đó theo dõi muốn hại mình, trong khi điều đó
hoàn toàn không xảy ra).
Rối loại trong sự liên hệ với người xung quanh, ví dụ như là không

muốn gặp, liên hệ với ai cả, tự cô lập mình.
Rối loạn về cảm xúc, như là trầm cảm (không muốn làm gì cả), hưng
cảm (làm đủ thứ một các quá đáng và không hợp lý).
Rối loạn về hành vi (làm những chuyện kỳ quặc, không giống ai )
Các rối loạn thần kinh (neurological disorders)
Cũng có thể liên quan đến việc làm cho bệnh nhân bị mất ngủ. Ví dụ
như:
- Các tổn thương trong não.
- Các vấn đề thần kinh gây ra đau đớn, rối loạn về cảm giác, lú lẫn, rối
loạn về vận động của cơ thể.
- Các thuốc chữa một số bệnh thần kinh cũng có thể ảnh hưởng đến
giấc ngủ.
Không có thói quen tốt trong việc ngủ nghỉ (poor sleep hygiene)
Cũng là một nguyên nhân rất thường gặp gây ra mất ngủ. Thói quen
tốt trong việc ngủ nghỉ là những hành động cần làm để giúp cho ta có một
giấc ngủ đủ và “đã”. Ví dụ như là:
- Tránh cà phê, thuốc lá, rượu, và những chất kích thích vào buổi tối.
- Tránh thể dục, thể thao quá mức cũng như các kích thích tâm thần
quá độ (ví dụ như gây lộn với bồ) vào buổi tối, gần giờ đi ngủ.
- Ngủ và dậy đúng giờ.
- Không ngủ ngày, nếu có ngủ thì không ngủ nhiều quá (khoảng dưới
nửa tiếng đến một tiếng).
- Không coi ti vi, đọc sách, hoặc làm chuyện gì khác (ngoài chuyện
ngủ và “ngủ với nhau”) trong phòng ngủ.
- Không ăn quá no trước khi đi ngủ.
- Không uống quá nhiều nước gần giờ ngủ (làm cứ bị mắc tiểu khi
đang ngủ).
Các nguyên nhân gây mất ngủ kéo dài
Hội chứng thiếu ngủ (Insufficient Sleep Syndrome)
Hội chứng này ảnh hưởng khoảng một phần ba người lớn, và được

cho là nguyên nhân thường gặp nhất gây ra buồn ngủ quá mức. Những
người bị hội chứng này bị thiếu ngủ vì họ (phải hoặc cứ thích) chọn cách
sống quá bận rộn như là làm hai, ba việc khác nhau, hoặc vừa làm vừa học
toàn phần, hoặc bị ồn hoặc chói khi cần ngủ.
Thiếu ngủ khoảng một, hai tiếng đồng hồ mỗi ngày, nếu kéo dài có
thể gây ra buồn ngủ suốt ngày, bực bội, không thể tập trung tư tưởng, giảm
hiệu suất trong công việc, rêm mình, trầm cảm, dễ bị tai nạn.
Mất ngủ nguyên phát (idiopathic insomnia, also known as primary
insomnia)
Là các trường hợp mà bệnh nhân bị mất ngủ suốt đời, thường bắt đầu
ngay từ lúc còn nhỏ. Tình trạng này được cho là có thể liên quan đến sự mất
cân bằng của một số chất hóa học trong não. Những người này thường có
người trong gia đình cũng bị tình trạng tương tự.
Các rối loạn về vận động
Ví dụ như hội chứng chân không yên (restless leg syndrome) và rối
loạn về chuyện chân cứ nhúc nhích từng hồi (periodic limb movement
disorder), cũng là các nguyên nhân thường gặp gây mất ngủ.
Trong hội chứng “chân không yên”, bệnh nhân cứ bị cảm giác nhột
nhột ở bắp chân, và chỉ có rung chân thì mới giảm được cảm giác khó chịu
này. Các triệu chứng thường bị nặng hơn khi đi ngủ, khiến cho bệnh nhân
khó dỗ và giữ giấc ngủ.
Trong rối loạn về chuyện chân cứ nhúc nhích từng hồi (periodic limb
movement disorder), bệnh nhân có những thời kỳ mà tay chân cứ nhúc tới
nhích lui trong một vài giai đoạn nào đó của giấc ngủ làm cho bệnh nhân bị
thức giấc.
Mất ngủ do rối loạn tâm sinh lý (psychophysiologic insomnia)
Là sự mất ngủ liên quan đến sự lo lắng và căng thẳng vào giờ ngủ.
Các bệnh nhân này không bị các rối loạn về lo lắng, sợ hãi, hay các vấn đề
tâm thần khác, tuy nhiên họ lại quá lo lắng về chuyện ngủ nghê. Rối loạn
này thường bắt đầu lúc còn nhỏ tuổi, lúc đầu có thể chỉ là mất ngủ ngắn hạn.

Sau đó, nỗi lo lắng quá đáng về việc mất ngủ này lại trở thành nguyên nhân
chính làm cho họ bị mất ngủ.
Các đợt ngưng thở trong khi ngủ (sleep apnea)
Bị các đợt ngưng thở trong khi ngủ, cũng là một nguyên nhân gây ra
mất ngủ. Những người bị rối loạn này thường có những cơn ngưng thở kéo
dài khoảng từ 10 đến 30 giây trong lúc đang ngủ, làm cho họ cứ bị thức giấc
(mà nhiều khi không biết) để thở. Trong các trường hợp nặng, các cơn
ngưng thở này có thể xảy ra hàng trăm lần mỗi đêm. Ðiều này khiến họ cứ bị
buồn ngủ vào ban ngày. Nếu không được chữa trị, những người bị rối loạn
này có nguy cơ cao đến gấp bảy lần sẽ bị các tai nạn xe cộ. Họ cũng có nguy
cơ cao hơn sẽ bị cao huyết áp. Các nghiên cứu cho thấy có đến khoảng chín
phần trăm đàn ông trung niên và bốn phần trăm phụ nữ trung niên bị rối loạn
này.
Các rối loạn của nhịp hoạt động hàng ngày của cơ thể (circadian
rhythm disorders)
Các rối loạn của nhịp hoạt động hàng ngày của cơ thể (circadian
rhythm disorders) cũng có thể liên quan đến mất ngủ. Ðây là một rối loạn
của chức năng của cơ thể trong việc xác định giờ ngủ và thức mỗi ngày. Nếu
đồng hồ sinh học của cơ thể bị chạy chậm (Delayed Sleep Phase Syndrome),
ta sẽ chỉ cảm thấy buồn ngủ rất trễ, thường là trong khoảng từ 2 đến 6 giờ
sáng, và do đó (cơ thể) sẽ cần phải thức dậy trễ , và vì phải thức dậy đúng
giờ để đi làm, đi học ta sẽ cảm thấy thiếu ngủ suốt ngày. Ngược lại, nếu
đồng hồ sinh học của cơ thể chạy nhanh (Advanced sleep phase syndrome),
ta sẽ buồn ngủ sớm hơn và thức dậy sớm hơn.
Mất ngủ khi lên cao (altitude insomnia)
Là chứng mất ngủ xảy ra ở một số người khi lên những vùng cao
nguyên cao hơn bốn ngàn mét so với mặt biển. Ðiều này xảy ra vì nồng độ
dưỡng khí ở những vùng này thường thấp hơn so với các vùng bình nguyên,
khiến cho sự hô hấp và chuyển hóa của cơ thể có thể bị rối loạn. Nó thường
đi kèm với các triệu chứng khác của hội chứng khó chịu khi lên cao (acute

mountain sickness), như là uể oải, nhức đầu, chán ăn. Ðộ nặng của chứng
mất ngủ trong trường hợp này thường tỉ lệ thuận với độ cao của cao nguyên.
Nếu sống lâu trên các vùng này, cơ thể thường sẽ có thể thích ứng để trở lại
giấc ngủ bình thường.
Cảm nhận sai về việc mất ngủ
Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể than phiền về việc bị mất
ngủ hoặc ngủ quá nhiều, nhưng các xét nghiệm về giấc ngủ của họ lại cho
thấy họ có giấc ngủ bình thường. Các trường hợp này được gọi là do cảm
nhận sai lầm về tình trạng ngủ nghê, và những người này thường có nguy cơ
cao hơn bị các rối loạn trầm cảm hay lo lắng.