Bài 39: BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT pot

Trường THPT Thống Nhất GV: Đào Thị Hải Yến

Tuần: Ngày soạn:
Tiết: Ngày dạy:

BµI 39: BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA
QUẦN THỂ SINH VẬT

I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Nêu được khái niệm và các dạng biến động số lượng của quần thể : theo chu kì và không theo
chu kì.
- Phân tích được các nguyên nhân gây nên biến đống số lượng cá thể của quần thể và nguyên
nhân quần thể tự điều chỉnh số lượng về trạng thái cân bằng.
2. Kĩ năng;
- Giải thích các vấn đề liên quan trong sản xuất nông nghiệp. Khai thác, đánh bắt hợp lí, đảm
bảo độ đa dạng sinh học và cân bằng sinh thái
- Rèn kỹ năng phân tích, so sánh, khái quát hóa, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
3. Thái độ: - Các nhân tố sinh thái trong môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến SV, gây biến
động số lượng cá thể của quần thể và điều chỉnh về trạng thái cân bằng ý thức bảo vệ môi
trường tự nhiên.
II. Phương tiện dạy học
- H39.1-3, bảng 39
- Sưu tầm tài liệu về sự biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật
III. Phương pháp dạy học: Vấn đáp, thuyết trình, thảo luận, giải thích tìm tòi bộ phận.
IV. Tiến trình bài giảng
1. Ổn định lớp:
- Kiểm danh ghi vắng vào sổ đầu bài
2. Kiểm tra bài cũ
CH1: Thế nào là kích thước của quần thể? Nêu những nhân tố ảnh hưởng đến kích thước
của quần thể sinh vật?

CH2: Thế nào là tăng trưởng quần thể? Lấy ví dụ minh họa hai kiểu tăng trưởng quần thể?
3. Bài mới:
Hoạt động thầy giáo Hoạt động học sinh Nội dung
HĐ1. Biến động số lượng I. Biến động số lượng cá thể:
Trường THPT Thống Nhất GV: Đào Thị Hải Yến

cá thể
* GV đặt vấn đề: Biến động
số lượng cá thể là gì ? cho
VD?





* Lệnh HS nghiên cứu
SGK, quan sát hình, để
hoàn thành các câu hỏi:
- Có mấy hình thức biến
động số lượng cá thể ?
- Cụ thể của từng loại biến
động đó ? Cho ví dụ ?
+ Dựa vào H39.1 cho biết vì
sao số lượng Thỏ và Mèo
rừng lại tăng và giảm theo
chu kỳ gần giống nhau ?
+ Biến động theo chu kỳ là
gì? Cho ví dụ ?

- Giới thiệu H39.2 - ch
ỉ ra
điểm khác nhau với hình
39.1?

- Là sự tăng hoặc giảm số
lượng cá thể.
- VD: Quần thể sâu rau do
có nguồn thức ăn nhiều, khí
hậu thuận lợi sinh trưởng
phát triển, sinh sản, số
lượng tăng mạnh.
* HS thức hiện lệnh, thảo
luận và cho ý kiến:


-2 hình thức


- Thỏ là thức ăn của Mèo
rừng
- Số lượng Thỏ tăng  số
lượng Mèo rừng tăng do
thức ăn dồi dào.

a. Biến động theo chu kỳ:
- Khái niệm: là biến động
xảy ra do những thay đổi có
chu kỳ của điều kiện môi
trường.
- Ví dụ:
+ Biến động số lượng nhỏ
Thỏ, Mèo ở rừng Canada.
+ Biến động số lượng Cáo ở
đồng rêu phương Bắc.
+ Biến động số lượng cá
Cơm ở biển Peru.
- Quan sát và chỉ ra đuợc sự
- Khái niệm : Biến động số lượng
cá thể của quần thể là sự tăng
hay giảm số lượng cá thể của
quần thể.
- Số lượng cá thể của quần thể có
thể bị biến động theo chu kì hoặc
không theo chu kì.
+ Biến động số lượng cá thể của
quần thể theo chu kì là biến động
xảy ra do những thay đổi có tính
chu kì của môi trường.
+ Biến động số lượng cá thể của
quần thể không theo chu kì là
biến động mà số lượng cá thể của
quần thể tăng hoặc giảm một
cách đột ngột do những thay đổi
bất thường của môi trường tự

nhiên hay do hoạt động khai thác
tài nguyên quá mức của con
người.
- Quần thể luôn có xu hướng tự
điều chỉnh số lượng cá thể bằng
cách làm giảm hoặc kích thích
làm tăng số lượng cá thể.









Trường THPT Thống Nhất GV: Đào Thị Hải Yến



- Giới thiệu H39.2 cho biết
vì sao số lượng Thỏ lại
giảm?
- Biến động không theo chu
kỳ là gì ? cho ví dụ
- Ví dụ ở Việt Nam:
+ Miền Bắc: số lượng bò sát
và Ếch, Nhái giảm vào
những năm có giá rét ( nhiệt
độ<8

0
c).
+ Miền Bắc và Miền Trung:
số lượng bò sát, chim, thỏ
giảm mạnh sau những trận
lũ lụt.
HĐ2. Nguyên nhân gây
biến động và sự điều chỉnh
số lượng cá thể của quần
thể
* GV đặt vấn đề: có những
nguyên nhân nào gây biến
động và sự điều chỉnh số
lượng cá thể của quần thể ?
* Giới thiệu bảng 39 sách
giáo khoa, yêu cầu học sinh:
+ Thảo luận nhóm và trả lời
câu hỏi.
+ Hoàn thành bảng theo
mẫu.
- Nguyên nhân của biến
động số lượng cá thể của
quần thể là gì ?
khác nhau: biến động theo
chu kì và biến động số
lượng một cách đột ngột

- Thỏ bị bệnh u nhầy do
nhiễm virut.
b. Biến động số lượng

không theo chu kỳ:
- Khái niệm: là biến động
xảy ra do những thay đổi
bất thường của môi trường
tự nhiên hay do hoạt động
khai thác tài nguyên quá
mức của con người gây nên.





* HS nghiên cứ SGK, thảo
luận nhóm và trả lời:


* HS thực hiện lệnh:
- Quan sát.
- Hoàn chỉnh bảng 39 SGK.



- Là do những thay đổi của
nhân tố sinh thái vô sinh của
môi trường và nhân tố sinh
thái hữu sinh trong quần

II. Nguyên nhân gây biến động
và sự điều chỉnh số lượng cá thể
của quần thể:
1. Nguyên nhân: ảnh hưởng của
các nhân tố vô sinh (ánh sáng,
nhiệt độ, độ ẩm…), ảnh hưởng
của các nhân tố hữu sinh (thức ăn,
kẻ thù, dịch bệnh….đặc biệt là sự
cạnh tranh giữa các cá thể trong
quần thể).
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể
của quần thể
- Sự biến động số lượng cá thể
của quần thể được điều chỉnh bởi
sức sinh sản, tỉ lệ tử vong, xuất
cư, nhập cư.
+ Khi điều kiện môi trường
thuận lợi (hoặc số lượng cá thể
quần thể thấp)  mức tử vong
giảm, sức sinh sản tăng, nhập cư
tăng  tăng số lượng cá thể của
quần thể.
+ Khi điều kiện môi trường khó
Trường THPT Thống Nhất GV: Đào Thị Hải Yến

- Thế nào là nhân tố sinh
thái phụ thuộc mật độ và
nhân tố không phụ thuộc
mật độ ? Các nhân tố này có
ảnh hưởng như thế nào đến
sự biến động số lượng cá
thể của quần thể ?








- Những nghiên cứu về biến
động số lượng có ý nghĩa
như thế nào đối với sản xuất
nông nghiệp và bảo vệ các
sinh vật ? cho ví dụ minh
họa



- Vì sao trong tự nhiên QT
sinh vật có xu hướng điều
chỉnh số lượng cá thể của
mình ở mức cân bằng ?
- HS quan sát và phân tích

hình H39.3:
+ Thế nào là trạng thái cân
bằng của quần thể .

thể.


- Nhóm các nhân tố hữu
sinh luôn bị chi phối bởi
mật độ cá thể của quần thể
nên gọi là nhóm nhân tố
sinh thái phụ thuộc mật độ
quần thể.
* Ảnh hưởng của độ ẩm,
lượng mưa  sâu chết hàng
loạt. To cao hay thấp, sinh
vật bị thay đổi trạng thái
sinh lí.
* Các nhân tố sinh thái hữu
sinh ảnh hưởng rất lớn tới
khả năng tìm kiếm thức ăn,
nơi ở….
- Giúp các nhà nông nghiệp
xác định đúng lịch thời vụ
để đạt được năng suất cao
trong trồng trọt và chăn
nuôi
- Giúp hạn chế sự phát triển
của sinh vật gây hại: rầy
nâu, sâu bọ, chuột…

- Vì mật độ cá thể của quần
thể có ảnh hưởng tới mức
sinh sản và tử vong của cá
thể
- Hs quan sát hình trả lời
các câu hỏi.
+Trạng thái số lượng cá thể
khăn (hoặc số lượng quần thể
quá cao)  mức tử vong tăng,
sức sinh sản giảm, xuất cư tăng
 giảm số lượng cá thể của quần
thể.














3. Trạng thái cân bằng của
quần thể :
- Quần thể luôn có khả năng tự
điều chỉnh số lượng cá thể khi số

cá thể tăng quá cao hoặc giảm
quá thấp dẫn tới trạng thái cân
bằng (trạng thái số lượng cá thể
ổn định và phù hợp với khả năng
cung cấp nguồn sống của môi
trường).
Trường THPT Thống Nhất GV: Đào Thị Hải Yến



+ Do đâu mà quần thể có
thể đạt cân bằng


+ Cho biết quần thể đạt
trạng thái cân bằng khi nào?
- Vì sao trong tự nhiên QT
có xu hướng điều chỉnh số
lượng cá thể về mức cân
bằng?
ổn định và phù hợp với khả
năng cung cấp nguồn sống
của môi trường.
+ Khả năng tự điều chỉnh
số lượng cá thể khi số cá
thể tăng quá cao hoặc giảm
quá thấp
+ Khi các yếu tố; mức sinh
sản, tử vong, nhập v
à phát

tán có quan hệ với nhau: B
+ i = d + e
- Ngu
ồn sống có giới hạn,
mật độ cá thể của quần thể
có ảnh hưởng tới mức sinh
sản và tử vong của cá thể
đảm bảo QT tồn tại trong
đkiện bất lợi.
V. Củng cố, dặn dò
1. Củng cố
- Phân biệt biến động theo chu kỳ và biến động không theo chu kỳ?
- Nêu nguyên nhân gây nên biến động số lượng cá thể của quần thể và nguyên nhân quần thể tự
điều chỉnh về trạng thái cân bằng?
2. Dặn dò
- Học bài, trả lời câu hỏi SGK
- Soạn bài 40 “QXSV và một số đặc trưng cơ bản của QX”