Điều cần biết về bệnh vàng da pptx

Điều cần biết về bệnh vàng da


Vàng da hay còn gọi là hoàng đản là biểu hiện của tình trạng tăng
chất bilirubin (sắc tố mật) trong máu. Sau khi loại bỏ sự thâm nhiễm
sắc tố vàng da và niêm mạc do caroten, dưới ánh sáng ban ngày có thể
nhận biết một cách dễ dàng vàng da và vàng niêm mạc.
Vàng da hay còn gọi là hoàng đản là biểu hiện của tình trạng tăng
chất bilirubin (sắc tố mật) trong máu. Sau khi loại bỏ sự thâm nhiễm
sắc tố vàng da và niêm mạc do caroten, dưới ánh sáng ban ngày có thể
nhận biết một cách dễ dàng vàng da và vàng niêm mạc. Vấn đề quan
trọng là xác định cơ chế và nguyên nhân gây vàng da và niêm mạc, từ
đó mới có kế hoạch điều trị hiệu quả.

Vậy tại sao bị vàng da?
Hồng cầu trưởng thành bị vỡ sinh ra chất bilirubin gián tiếp được tích
trữ ở lách, chất này theo tĩnh mạch cửa về gan, được gan biến thành bilirubin
trực tiếp. Bilirubin trực tiếp một phần trở lại máu, một phần thải ra theo
đường dẫn mật đổ vào ruột, tại đây bilirubin trực tiếp được giáng hóa một
phần tạo sắc tố stercobilin trong phân, một phần nhỏ tạo thành urobilinogen
được hấp thu và thải trừ trong nước tiểu. Bình thường nồng độ bilirubin toàn
phần trong máu nhỏ hơn17mmol/l, chủ yếu là bilirubin gián tiếp. Ở người da
trắng và người thiếu máu thường dễ phát hiện vàng da hơn người da vàng
và da đen. Kết mạc mắt có nhiều sợi elastin rất ái lực với bilirubin nên
thường dễ phát hiện hơn. Như vậy vàng da có thể do tăng quá nhiều sắc tố
mật trực tiếp (như tan máu), do bệnh lý ở gan hoặc do tắc nghẽn đường dẫn
mật.
Những nguyên nhân gây vàng da là gì?
Vàng da do tắc nghẽn đường dẫn mật
- U đường mật ngoài gan: Thường gặp nhất là ung thư bóng Vanter,
ung thư đường mật. Biểu hiện lâm sàng là dấu hiệu tắc mật tăng dần kèm

những cơn đau quặn gan không điển hình và có sốt. Chẩn đoán dựa vào siêu
âm, chụp CT scanner và chụp mật tụy ngược dòng.
- Ung thư đầu tụy: Thường xảy ra ở nam giới trên 60 tuổi, có tiền sử
viêm tụy mạn hoặc đái tháo đường. Thể trạng suy giảm, tình trạng tắc mật
tăng dần, vàng da đậm. Chẩn đoán dựa vào siêu âm chụp CT scanner và
chụp mật tụy ngược dòng.
- Ung thư đường mật trong gan: Là loại ung thư đường mật nguyên
phát trong gan. Triệu chứng vàng da thường từ từ và rất chậm, thường kết
hợp với một bất thường bẩm sinh trong đường mật như nang ống mật chủ,
viêm xơ đường mật nguyên phát. Chẩn đoán dựa vào siêu âm, chụp CT
scanner và chụp mật tụy ngược dòng.
- Sỏi đường mật: Khởi bệnh điển hình với đau, sốt, vàng da của tam
chứng Charcot, khám có gan to, túi mật to và đau. Chẩn đoán dựa vào siêu
âm, chụp CT scanner và chụp mật tụy ngược dòng.
Ngoài ra còn có một số nguyên nhân khác như ung thư túi mật, hạch
di căn chèn vào đường mật, ung thư gan nguyên phát hoặc thứ phát, bệnh lao
gan, bệnh sán lá gan
Vàng da do tổn thương tế bào gan
- Viêm gan cấp do virut: Bệnh tiến triển qua 3 giai đoạn như: giai
đoạn trước vàng da với các biểu hiện giống cúm; giai đoạn vàng da với các
biểu hiện vàng da rõ, phân bạc màu, gan hơi to không đau, lách hơi to, men
transamilase tăng cao, bilirubin tăng cả trực tiếp và gián tiếp. Chẩn đoán xác
định dựa vào huyết thanh học.
- Viêm gan cấp do rượu: Bệnh cảnh nhiễm độc rượu, sốt khoảng
38oC, bạch cầu và bạch cầu trung tính tăng cao, men transamilase tăng cao
nhất là khi ALT/AST lớn hơn 2 thì rất gợi ý đặc biệt khi gamma GT lớn hơn
400UI/l, bilirubin tăng cả trực tiếp và gián tiếp.
- Viêm gan do thuốc: Có tiền sử vừa mới dùng các thuốc như
paracetamol, rifamicin và INH, MTU, PTU có thể kèm các biểu hiện khác
như ngứa, nổi mề đay, sốt.

Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác như xơ gan mật tiên phát, ứ
mật tái phát lành tính, bệnh Dbin - Johnson, bệnh Rotor.
Vàng da do tan máu
Thiếu máu do tan máu bẩm sinh hoặc mắc phải có nguyên nhân tại
hồng cầu hoặc ngoài hồng cầu. Đó là do hồng cầu bị phá hủy trực tiếp màng
tế bào như trong bệnh sốt rét, hoặc do biến dạng hồng cầu như trong bệnh
hồng cầu hình lưỡi liềm, hoặc do giảm sức bền hồng cầu thứ phát do bất
thường biến dưỡng. Đặc điểm của các bệnh này là da vàng nhạt, kín đáo,
thiếu máu tái phát nhiều lần, lách to.
Vàng da ở trẻ em
Bệnh được giải thích là do chưa trưởng thành hoặc là do ức chế quá
trình thu nhận hoặc kết hợp bilirubin. Đó là vàng da ở trẻ mới sinh, vàng da
do sữa mẹ, vàng da xảy ra khi có tắc nghẽn ống tiêu hóa hoặc có bất thường
phối hợp trong suy giáp trạng bẩm sinh.
Ngoài ra còn một số nguyên nhân hiếm gặp khác cũng có thể gây nên
vàng da như bệnh Gilbert, bệnh Crigler – Najjar týp I và týp II, viêm phổi
thùy, thương hàn, sốt hồi quy
Vậy điều trị vàng da như thế nào?
Người bị vàng da có thể tự nhận biết được nhưng cũng nên bình tĩnh
để đến các cơ sở y tế khám và điều trị. Nói chung phải điều trị theo nguyên
nhân gây bệnh, nhưng phần lớn vàng da do nguyên nhân tắc nghẽn đường
dẫn mật thì điều trị bằng ngoại khoa, còn vàng da do các nguyên nhân khác
chủ yêu điều trị bằng nội khoa.