Báo cáo khoa học: "Phát triển Giao thông nông thôn Phục vụ cNH – HĐH nông nghiệp nông thôn" potx

Phát triển Giao thông nông thôn
Phục vụ cNH HĐH nông nghiệp nông thôn



ThS. lê minh cần

Bộ môn Kinh tế xây dựng
Khoa Vận tải - Kinh tế - Trờng Đại học GTVT
trần tiến sơn
Ban Giao thông địa phơng - Bộ GTVT

Tóm tắt: Bi báo trình by vai trò v chức năng của giao thông nông thôn, kết quả xây
dựng giao thông nông thôn trong những năm đầu của thế kỷ 21.
Summary: The article points out the role and the function of rural traffic. In addition, it
shows the result of construction rural traffic in the early years of the 21
th
century.
i. Vai trò của giao thông nông thôn
1.1. Vai trò của hệ thống giao thông
nông thôn với sự nghiệp phát triển kinh tế
x hội
Trong nhiều năm qua Đảng và Nhà nớc
ta luôn đề ra các chủ trơng chính sách xây
dựng đờng lối phát triển nông nghiệp nông
thôn và cải thiện nâng cao mức sống của
nông dân. Trong đó giao thông là bộ phận kết
cấu hạ tầng luôn đi trớc một bớc. Giao
thông nông thôn giữ vai trò quan trọng trong
việc ổn định và phát triển kinh tế xã hội ở

nông thôn. Với nhận thức muốn phát triển và
đổi mới toàn diện bộ mặt của nông thôn, đa
nông nghiệp và nông thôn tiến lên công
nghiệp hoá - hiện đại hoá mà sau Đại hội toàn
quốc lần thứ VIII đã thông qua thì trớc hết là
phải chú trọng đến việc xây dựng cơ sở hạ
tầng trong đó Đảng và Chính phủ đã khẳng
định hạ tầng giao thông là quan trọng cần
đợc quan tâm, vì: Nông thôn là địa bàn lớn
nhất, đông dân số nhất cả nớc, số ngời đi
lại hàng năm chiếm tỷ lệ cao tới 47% và 49%
lợng hàng hoá vận chuyển cho sản xuất và
tiêu thụ ở nông thôn.
Sau ngày thống nhất đất nớc, Nhà nớc
đã quan tâm và tạo mọi điều kiện để phát
triển mạng lới giao thông nông thôn. Sang
thập kỷ 90 Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII
đã tiếp tục khẳng định: "Phát triển toàn diện
kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới
là nhiệm vụ hàng đầu để ổn định tình hình
kinh tế xã hội". Thực hiện nhiệm vụ trên các
Đảng bộ, Uỷ ban nhân dân tỉnh, huyện, xã đã
trực tiếp lãnh đạo cùng với sự chỉ đạo của các
cơ quan chuyên ngành tại Bộ, Sở đã tạo
phong trào xây dựng giao thông nông thôn
phát triển mạnh mẽ, trong đó có sự ủng hộ
nhiệt tình cả về vật chất lẫn tinh thần của các
tổ chức đoàn thể quần chúng các cấp, cơ sở
hạ tầng giao thông nông thôn đợc định hình
và đợc cải thiện rõ rệt đáp ứng đợc yêu cầu

của việc phát triển kinh tế xã hội.
Ngày nay sản xuất hàng hoá đợc phát
triển, giao lu đòi hỏi càng lớn. Từ đó yêu cầu
về đầu t xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho
nông thôn đang là vấn đề cấp bách vì giao
thông nông thôn nh là một hệ thống mao
quản huyết mạch của giao thông cả nớc. Nó
có sự gắn bó hữu cơ và tác động qua lại trong
việc vận chuyển hàng hoá và hành khách

giữa thành thị và nông thôn, miền ngợc với
miền xuôi từ trung tâm kinh tế - văn hoá của
huyện đến các trung tâm sản xuất kinh tế -
văn hoá của các xã, thôn, làng bản. Giao
thông nông thôn đợc phát triển sẽ đồng thời
thúc đẩy chiến lợc kinh tế phát triển và góp
phần cải thiện dân sinh mở mang dân trí cho
trên 80% dân số trên cả nớc, nó vừa mang
tính chiến lợc lâu dài và là bộ phận trọng yếu
của kết cấu hạ tầng để cấu thành nông thôn
mới nh Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ VIII đề ra: "Đến năm 2000 hầu hết các
xã, cụm xã có đờng ô tô đến trung tâm".
Nhận thức đợc vai trò to lớn của giao
thông nông thôn, đặc biệt đối với các xã khó
khăn, Thủ tớng Chính phủ đã phê duyệt:
"Chơng trình phát triển kinh tế - xã hội các xã
đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu vùng
xa", gọi tắt là chơng trình 135. Quyết định số
135/1998/QĐ - TTg ngày 31/7/1998 nêu rõ:

"Giai đoạn từ 2000 - 2005 có đờng giao
thông cho xe cơ giới và đờng dân sinh kinh
tế đến các trung tâm, cụm xã".
Vai trò của hệ thống giao thông nông
thôn gắn liền với sự phát triển sản xuất nông
nghiệp đợc thực hiện bằng việc nâng cao
năng xuất cây trồng, mở mang thêm diện tích
canh tác và nâng cao thu nhập cho ngời
nông dân. Sự phát triển đờng giao thông
nông thôn đã tạo điều kiện cho việc nâng cao
sản lợng cây trồng các mùa vụ, nhờ có giao
thông đi lại thuận tiện, ngời nông dân có điều
kiện tiếp xúc và mở rộng thị trờng tiêu thụ
sản phẩm nông nghiệp, quay vòng vốn nhanh
để sản xuất kịp thời vụ. Họ cũng ý thức đợc
việc mở mang giao thông nông thôn có tác
dụng thúc đẩy sự tăng trởng khối lợng nông
sản xuất khẩu cũng nh tạo cơ hội ra đời thêm
các thị trấn, thị tứ mới, các trung tâm dịch vụ
cung cấp đầu vào và tiêu thụ sản phẩm đầu
ra cho sản xuất nông nghiệp. Mặt khác khi có
đờng giao thông tất cả các vùng sản xuất lại
tăng thêm sự hấp dẫn các thơng gia có thể
đa phơng tiện vận tải đến mua nông sản
ngay tại cánh đồng, trang trại nông thôn trong
lúc mùa vụ, tạo điều kiện để ngời nông dân
yên tâm về khâu tiêu thụ nông sản làm kích
thích sản xuất phát triển.
Ngoài vai trò nói trên của giao thông
nông thôn nó còn có các vai trò:

- Vai trò của giao thông nông thôn đối với
công tác y tế. Một hệ thống đờng giao thông
tốt tạo cho ngời dân đi khám bệnh, chữa
bệnh, tới các trung tâm dịch vụ cũng nh dễ
dàng tiếp nhận các thông tin về y tế bảo vệ
sức khoẻ, phòng chống các bệnh xã hội đặc
biệt là áp dụng các biện pháp kế hoạch hoá
gia đình giảm mức độ tăng dân số, giảm tỷ lệ
suy dinh dỡng ở trẻ em và bảo vệ sức khoẻ
cho ngời già
- Vai trò của giao thông nông thôn đối với
giáo dục. Hệ thống đờng giao thông đợc
mở mang sẽ khuyến khích các em tới lớp làm
giảm tỷ lệ thất học ở trẻ em nông thôn. Với
phần lớn giáo viên sống ở thị trấn, thị xã,
đờng giao thông tác dụng thu hút họ tới dạy
ở các trờng làng tránh trở ngại cho họ phải đi
lại khó khăn và tạo điều kiện ban đầu để họ
an tâm làm việc.
- Vai trò của giao thông nông thôn đối với
công tác văn hóa. Hệ thống đờng giao thông
đợc thông suốt với thị trấn, thị xã, thành thị
giúp cho việc giao lu văn hoá giữa các vùng,
các khu vực nông thôn và thành thị. Nó làm
giảm bớt sự chênh lệch về văn hoá và giữa
nông thôn và thành thị đồng thời hệ thống
giao thông phát triển sẽ các tác dụng kích
thích sự khôi phục nền văn hoá dân tộc, mặt
khác tiếp nhận thêm nền văn hoá văn minh
thế giới, tạo điều kiện nâng cao sự hiểu biết

của ngời nông dân. Giao thông thuận tiện
còn góp phần vào việc giải phóng phụ nữ
khuyến khích họ tới các trung tâm văn hoá thể
thao ngoài làng xã tăng cơ hội tiếp xúc và khả
năng thay đổi nếp nghĩ do đó có thể thoát

đợc những thủ tục lạc hậu trói buộc phụ nữ
nông thôn từ bao đời nay không biết gì ngoài
việc đồng áng bếp núc.
Tác động tích cực của hệ thống đờng
nông thôn về mặt văn hoá đã giúp chúng ta ý
thức đợc là: "Hệ thống đờng giao thông
nông thôn đợc mở mang xây dựng tạo điều
kiện giao lu thuận tiện giữa vùng sản xuất
nông nghiệp với các thị trấn, các cộng đồng
dân c tạo điều kiện để thanh niên nông thôn
tiếp thu cái mới cũng nh góp phần giải phóng
phụ nữ".
- Về vai trò của giao thông nông thôn đối
với môi trờng. Tác động của hệ thống giao
thông nói chung và giao thông nông thôn nói
riêng tới môi trờng hầu hết là tác động tiêu
cực, đờng đợc mở sẽ thu hẹp diện tích canh
tác, gây nên tình trạng khai thác gỗ dùng cho
xây dựng và đun nấu, phá nơng làm rẫy, thu
hẹp thảm thực vật, biến các đầm lầy thành
ruộng, thu hẹp mặt nớc tự nhiên là nơi sinh
sống các loại chim cá. Rừng đầu nguồn bị tàn
phá dẫn tới nguy cơ lũ lụt và sói mòn cho các
vùng hạ lu. Sự vận hành của xe cộ gây ồn

ào, khói, bụi làm cho không khí bị ô nhiễm,
phá vỡ sự cân bằng tự nhiên vốn có giữa môi
trờng và các sinh vật. Vì vậy trớc khi lập dự
án xây dựng các tuyến đờng nông thôn mới,
vấn đề bảo vệ sinh thái khu vực cần đợc xem
xét toàn diện để hạn chế mức thấp nhất tác
động phá hoại môi trờng tự nhiên.
1.2. Vai trò của hệ thống giao thông
nông thôn với phát triển nông nghiệp
Nông nghiệp nớc nhà muốn phát triển
đạt trình độ là một ngành sản xuất hàng hóa
thì ngoài các yếu tố về khoa học công nghệ,
yếu tố trình độ ngời lao động thì không thể
thiếu đợc yếu tố giao thông, đặc biệt là giao
thông nông thôn. Bởi lẽ có hệ thống giao
thông nông thôn thì các loại sản phẩm dịch vụ
cung ứng cho nông nghiệp mới đến đợc tay
ngời nông dân với số lợng đủ đáp ứng yêu
cầu sản xuất. Mặt khác các nông sản do
ngời nông dân làm ra ngoài việc phục vụ trực
tiếp cho cuộc sống của họ thì còn phải đợc
đem đi bán để lấy tiền chi dùng cho các mục
đích nh
sắm các đồ dùng vật dụng trong
nhà, tiền cho con cái học hành. Nếu không
có đờng giao thông thì những nông sản,
hàng hóa do bà con nông dân làm ra sẽ
không tiêu thụ đợc với số lợng lớn. Các máy
móc thiết bị sản xuất để trợ giúp cho bà con
nông dân cũng không thể đến đợc với đồng

ruộng và kết cục là vẫn sản xuất theo lối con
trâu đi trớc cái cày theo sau thì không thể
phát triển đợc. Theo chủ trơng của Đảng,
Nhà nớc khuyến khích nông dân lập trang
trại sản xuất vì vậy càng cần thiết có đờng
giao thông nông thôn để phục vụ loại hình sản
xuất này. Sản xuất theo lối trang trại cần một
lợng lớn các dịch vụ vì thế cần có đờng giao
thông nông thôn để các phơng tiện ô tô mới
có thể đáp ứng những dịch vụ của bà con
nông dân và của các Chủ trang trại. Sản xuất
trang trại cũng tạo ra sản phẩm, nông sản
nhiều hơn, vì thế cần có đờng giao thông để
các Chủ trang trại đa sản phẩm của mình đi
tiêu thụ, hoặc để các doanh nghiệp chế biến
đến tận nơi thu mua sản phẩm. Trong điều
kiện về kinh tế - xã hội, khoa học kỹ thuật còn
cha đợc phát triển ở nông thôn các nhà kinh
tế học đã đi đến nhận xét chung là: "Sự thiếu
thốn đờng xá nông thôn l nguyên nhân của
tình trạng sản xuất yếu kém của nông dân".
Do đó nếu mạng lới đờng giao thông nông
thôn hoàn chỉnh thì có thể huy động tốt hơn
các nguồn tài nguyên ở khu vực nông thôn và
giao thông có tác dụng khuyến khích các hoạt
động nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm,
đẩy mạnh sự phát triển nông nghiệp. Các tác
giả của tổ chức phát triển kỹ thuật Đức
(GITEC) kết luận: "Việc mở mang mạng lới
giao thông ở các khu vực nông thôn l yếu tố

quan trọng lm thay đổi điều kiện sản xuất
nông nghiệp, giảm bớt thiệt hại h hao về chất
lợng v số lợng sản phẩm trong nông
nghiệp, hạ thấp chi phí vận chuyển v tăng
thu nhập cho nông dân".
Do vậy vai trò của giao thông nông thôn
đối với phát triển nông nghiệp là không thể phủ nhận.

1.3. Vai trò của hệ thống giao thông
nông thôn trong quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn
Khi nông nghiệp nông thôn phát triển đến
một trình độ nhất định thì việc công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn là
điều tất yếu. Các nhà máy chế biến nông sản
có thể đợc xây dựng ngay tại các vùng
nguyên liệu, vì thế đờng giao thông nông
thôn là yếu tố đầu tiên và tiên quyết để có thể
đa các máy móc thiết bị xây dựng đến thi
công xây dựng nhà máy. Nhà máy đi vào sản
xuất thì đờng giao thông nông thôn cũng lại
trở thành yếu tố không thể thiếu để đa các
sản phẩm đến thị trờng. Nh vậy có thể
khẳng định vai trò quan trọng và to lớn của
giao thông nông thôn phải đi trớc một bớc
trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
nông nghiệp nông thôn.
ii. Chức năng của giao thông nông thôn
Hệ thống giao thông nông thôn phải đáp
ứng đợc các yêu cầu và đảm bảo đợc các

chức năng sau:
- Giao thông nông thôn là một hệ thống
thông suốt phục vụ cho việc vận chuyển hàng
hoá và hành khách giữa nông thôn và thành
thị, miền xuôi và miền ngợc để phục vụ việc
phát triển kinh tế xã hội.
- Giao thông nông thôn còn tạo ra một
vành đai che chắn biên giới phục vụ vận
chuyển theo yêu cầu an ninh quốc phòng giữ
gìn lãnh thổ của Tổ quốc.
- Giao thông nông thôn phục vụ đắc lực
trong việc vận chuyển trang thiết bị máy móc
để hiện đại hoá các ngành khác nh nông
nghiệp và phát triển nông thôn, thuỷ lợi, công
nghiệp, điện lực
- Giao thông nông thôn còn tạo ra sự hài
hoà giữa khâu sản xuất và tiêu thụ nội, ngoại
vùng, vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm từ
nơi sản xuất đến các thị trờng tiêu thụ.
- Giao thông nông thôn còn tạo ra sự hấp
dẫn để xoá dẫn tình trạng du canh du c và
còn có khả năng đi trớc một bớc để tạo ra
các vùng kinh tế mới, các ngành kinh tế mới
nh kinh tế trang trại.
- Giao thông nông thôn còn cải thiện
cuộc sống của bà con nông dân từ khâu sản
xuất, tiêu thụ sản xuất góp phần nâng cao đời
sống văn hoá tinh thần cho ngời lao động.
Vì vậy việc u tiên phát triển cơ sở hạ
tầng giao thông nông thôn là chủ trơng nhất

quán và lâu dài của Đảng và Nhà nớc trong
việc phát triển kinh tế xã hội.
iii. Kết quả xây dựng giao thông
nông thôn Việt Nam
Giao thông nông thôn là một khâu quan
trọng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế xã
hội nông thôn đa nông thôn tiến lên công
nghiệp hoá, hiện đại hoá. Vì vậy, giao thông
nông thôn phải đi tr
ớc một bớc tạo cơ sở,
tiền đề cho các ngành kinh tế phát triển, nhằm
nhanh chóng đổi mới bộ mặt nông thôn theo
hớng văn minh hiện đại.
Những năm 60 của thế kỷ 20, khi còn
sống Bác Hồ đã nhấn mạnh đến vai trò của
giao thông. Bác đã phát động phong trào "toàn
dân làm đờng giao thông để giải phóng đôi
vai". Phong trào đã đợc hởng ứng mạnh mẽ,
góp phần đáng kể cho việc phát triển kinh tế và
chi viện cho công cuộc chống Mỹ cứu nớc.
Từ sau khi đất nớc thống nhất phong
trào quần chúng làm giao thông nông thôn đã
diễn ra rầm rộ khắp cả nớc. Nhất là trong
thập niên 90 của thế kỷ 20 phong trào làm
giao thông nông thôn đã có những chuyển
biến theo hớng tích cực. Kết quả là tỷ lệ mặt
đờng nông thôn đợc trải nhựa và đợc bê
tông hóa đã tăng lên. Dự án giao thông nông thôn
1 (WB1) giai đoạn 1997-2001 đã cải tạo nâng cấp
đợc 964m cầu và 4711km đờng. Trong đó:

đờng huyện 4422 km, đờng xã 349km.
Kết thúc năm 1999, khối lợng công tác
xây dựng giao thông nông thôn từ 1991 - 1999
thực hiện đợc (xem biểu 01).

Bớc sang những năm đầu của thập niên
của thế kỷ 21 phong trào làm đờng giao
thông nông thôn càng có xu hớng phát triển.
Từ năm 2000 đến hết năm 2003 đã huy
động đợc 11007,285 tỷ đồng vốn xây dựng
giao thông nông thôn.
trong đó:
- Dân đóng góp 5151,409 tỷ đồng chiếm
tỷ lệ 46,8%.
- Địa phơng đóng góp 3236,142 tỷ đồng
chiếm tỷ lệ 29,4%.
- Trung ơng hỗ trợ 1893,253 tỷ đồng
chiếm tỷ lệ 17,2%.
- Các nguồn huy động khác 726,622 tỷ
đồng chiếm 6,6%.
Với kinh phí nh trên các địa phơng
trong toàn quốc đã:
- Xây dựng mới đợc 10.272 km đờng.
- Làm đợc cầu các loại gồm: 8050

chiếc/118381m cầu bê tông cốt thép; 1101
cái/12711m cầu liên hợp; 796 cái/11815m cầu
sắt; 465 cái/30759m cầu treo; 6575
cái/60293m cầu gỗ.
- Thay thế 1578 cái/32688m cầu khỉ.
- Xây dựng và cải tạo đợc 1988
cái/36672m ngầm, tràn các loại.
- Sửa chữa, nâng cấp 65.364 km đờng.
Huy động đợc 171,622 triệu ngày công
xây dựng giao thông nông thôn.
Trong giai đoạn 2000 2002 cả nớc đã
mở mới đợc đờng ôtô đến 146 xã, đa số
xã cha có đờng ôtô đến trung tâm tính đến
thời điểm 2003 còn 269 xã.
Phát huy khí thế tiến vào mặt trận xây
dựng nông nghiệp nông thôn theo hớng công
nghiệp hoá - hiện đại hoá mà giao thông luôn
đi trớc một bớc. Kết thúc năm kế hoạch
2003 đã mở đờng mới tới 50 xã, giảm số xã
cha có đờng từ 269 xã xuống còn 219 xã
(xem biểu 02).
Bộ Giao thông vận tải đã khen thởng
các địa phơng có thành tích trong xây dựng
giao thông nông thôn là các tỉnh tiêu biểu sau:
1.Tỉnh Lai Châu 5. Tỉnh Đắc lắc
2. Tỉnh Lào Cai 6. Tỉnh Đồng Tháp
3. Tỉnh Bắc Giang 7. Tỉnh Nam Định
4. Tỉnh Hải Dơng 8. Tỉnh Nghệ An
Dự án giao thông nông thôn 2 (WB2) giai
đoạn 2000 - 2004 tài trợ cho 40 tỉnh để cải tạo

nâng cấp 13.000km đờng và 5.000m cầu, với
kinh phí là 145 triệu USD. Dự án (WB3) giai
đoạn 2004 - 2005 tài trợ cho 29 tỉnh sẽ đợc
triển khai.
Để phát triển một cách bền vững phong
trào xây dựng giao thông nông thôn cần phải
thực hiện tốt một số giải pháp sau:
1. Tổ chức phân cấp quản lý giao thông
nông thôn.
2. Có chính sách tạo vốn cho xây dựng
giao thông nông thôn.
3. Các giải pháp về kỹ thuật xây dựng
giao thông nông thôn.
4. Giải pháp đào tạo cán bộ quản lý giao
thông nông thôn.
5. Các giải pháp khác.
ii. Kết luận
Phong trào xây dựng giao thông nông
thôn ngày càng phát triển cả về số lợng và
chất lợng. Kết quả xây dựng giao thông nông
thôn từ năm 1991 đến nay rất to lớn. Điều đó
càng khẳng định vai trò và chức năng không
thể thiếu của giao thông nông thôn trong tiến
trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất
nớc. Do vậy trong những năm tới việc xây
đờng giao thông nông thôn từng bớc phải
đợc vào cấp kỹ thuật. Đảng và Nhà nớc cần
ban hành các chủ trơng, các cơ chế chính
sách và động viên khen thởng kịp thời,
khuyến khích tinh thần hăng hái làm đờng

giao thông nông thôn của nhân dân để xây
dựng quê hơng giàu đẹp.
Tài liệu tham khảo

[1]. Tạo đà phát triển giao thông vận tải nhanh và
bền vững những năm đầu thế kỷ 21. Bộ Giao
thông Vận tải, tháng 12 năm 2000.
[2]. Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ thực hiện
năm 2001, mục tiêu nhiệm vụ năm 2002. Bộ
Giao thông vận tải, tháng 1 năm 2002.
[3]. Báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch năm
2002, mục tiêu nhiệm vụ kế hoạch năm 2003.
Bộ Giao thông Vận tải, tháng 1 năm 2003.
[4]. Báo cáo tình hình quản lý nhà nớc về giao
thông vận tải địa phơng các năm 2000 đến
2003. Bộ giao thông vận tải.
[5]. Báo cáo tổng kết công tác năm 2003. Triển
khai nhiệm vụ kế hoạch năm 2004. Bộ Giao
thông vận tải, tháng 1 năm 2004