Giáo trình tổng hợp những lập luận của Quesnay trong việc phát triển kinh tế xã hội phần 4 ppt

28

Nhà nớc có vai trò to lớn nh vậy nhng thực tế vai trò
kinh tế của Nhà nớc mới chỉ đợc thừa nhận cách đây gần
60 năm kể từ sau cuộc đại suy thoái 1929 - 1933. Đối với
nớc ta nhìn nhận kinh nghiệm của thế giới và các kinh
nghiệm trong khu vực từ đó mà phát triển tạo ra hớng đi
đúng đắn nhất. Kinh nghiệm các nớc láng giềng - các nớc
công nghệ mới phát triển nghiên cứu cho thấy mặc dù nòng
cốt của nền kinh tế hàng hoá ỏ các quốc gia đó chủ yếu là
các xí nghiệp t nhân của ngời bản xứ và ngời nớc ngoài
nhng vai trò can thiệp của Nhà nớc vào nền kinh tế rất
đợc chú trọng và đóng vai trò trong việc hớng dẫn nền
kinh tế phát triển thông qua các kế hoạch trung hạn và dài
hạn. ở Nam Triều Tiên, Đài Loan, Xingapo Nhà nớc thể
hiện hớng dẫn đầu t bằng việc trợ cấp cho khu vực các nền
kinh tế mũi nhọn và chú trọng nền kinh tế quốc doanh. Nhà
nớc tạo điều kiện cho các xí nghiệp này đợc tự do cạnh
tranh trên thị trờng. ở Thuỵ điển có đến 41% lao động trong
khu vực kinh tế quốc doanh và quan điểm của Nhật là sự
cân bằng giữa tự do kinh tế và can thiệp của Nhà nớc. Có
một điểm chung giữa những quốc gia này là đều đã và đang
rất phát triển nhờ con đờng kinh tế đúng đắn của họ. Vai
trò kinh tế của mỗi quốc gia đợc thể hiện là khác nhau
nhng tựu chung lại đó chính là nguồn gốc của sự phát triển

29

kinh tế và là động lực để thúc đẩy nền kinh tế tăng trởng
nhanh chóng.

III. Chức năng và công cụ quản lý kinh tế
vĩ mô của Nhà nớc.
1. Chức năng quản lý kinh tế của Nhà nớc.
Nhà nớc với t cách là nhà quản lý điều hành nền
KTTT, Nhà nớc giữ vai trò quan trọng trong việc định
hớng nền KTTT theo CNXH.
- Nhà nớc điều tiết nền kinh tế ở tầm vĩ mô, Nhà nớc
tác động tới tổng cung và tổng cầu của nền kinh tế tạo nên
sự cân bằng giữa cung - cầu đảm bảo môi trờng kinh tế
thuận lợi và ổn định nhằm thúc đẩy sự tăng trởng và phát
triển kinh tế trong từng xí nghiệp và trên phạm vi toàn xã
hội.
- Nhà nớc đảm bảo ổn định chính trị, lấy ổn định chính
trị để phát triển kinh tế. Nhà nớc thiết lập khuôn khổ luật
pháp đặc biệt là hệ thống pháp luật kinh tế, hệ thống các
chính sách kinh tế xã hội mà trớc hết là các chính sách về
tài chính tín dụng ngân hàng tạo điều kiện cần thiết cho các
hoạt động kinh tế. Một đất nớc có ổn định chính trị, có

30

những chính sách kinh tế phù hợp mới tạo ra đợc những
thuận lợi để các doanh nghiệp sản xuất. Mặt khác có nh vậy
mới thu hút đợc vốn đầu t của nớc ngoài và t nhân và họ
tin vào sự ổn định đó để tiếp tục và mở rộng sản xuất, phát
triển sản xuất. Nh vậy thông qua các chính sách Nhà nớc
đã gián tiếp thúc đẩy nền kinh tế .
Nhà nớc có chức năng tạo ra môi trờng và điều kiện
cho việc tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh theo
cơ chế thị trờng bằng cách: duy trì pháp luật, trật tự an toàn

xã hội, thi hành nhất quán các chính sách và thể chế theo
hớng đổi mới, ổn định môi truờng kinh tế thi hành nhất
quán các chính sách và thể chế theo hớng đổi mới, ổn định
môi trờng kinh tế vĩ mô kìm chế lạm phát, điều tiết thị
trờng ngăn ngừa và sử lý kịp thời những "cơn sốt" về giá cả.
Nhà nớc đề ra luật pháp bảo vệ quyền lợi của các doanh
nghiệp và các nhà đầu t.
- Nhà nớc ngăn ngừa các tác động bên ngoài ngăn ngừa
những âm mu phá hoại nền kinh tế của các thế lực thù địch
để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
- Nhà nớc có vai trò rất lớn trong việc mở rộng quan hệ
ngoại giao, buôn bán với nớc ngoài.

31

- Thông qua hệ thống pháp luật, Nhà nớc đảm bảo cạnh
tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp, các nhà sản xuất
kinh doanh. Trong nền KTTT mục đích của các nhà sản xuất
kinh doanh là lợi nhuận vì vậy họ bằng mọi cách và tìm mọi
cách để thu lợi nhuận cao có thể là thủ tiêu đối thủ cạnh
tranh của mình vì vậy Nhà nớc cần phải có sự can thiệp để
điều chỉnh những hành vi của họ vào những việc làm có lợi
nh nâng cao chất lợng sản phẩm đa dạng phong phú mẫu
mã cạnh tranh về giá cả. Đồng thời Nhà nớc còn có chức
năng chống độc quyền của các doanh nghiệp. Độc quyền
trong nền KTTT đồng nghĩa với sự mất cân đối giữa cung -
cầu, giữa tiêu dùng và sản xuất, đồng nghĩa với sự leo thang
của giá cả vì vậy đầy có thể là nguyên nhân dẫn đến lạm
phát.
- Nhà nớc dẫn dắt và hỗ trợ những nỗ lực phát triển của

các thành phần kinh tế. Thông qua kế hoạch và chính sách
kinh tế sử dụng có trọng điểm và hiệu quả các năng lực tập
trung và lực lợng dự trữ. Nhà nớc kiểm soát và phân phối
các nguồn tài nguyên của đất nớc để nâng cao hiệu quả sử
dụng và bảo vệ môi trờng sinh thái. Quản lý và kiểm soát
tài sản quốc gia tại các doanh nghiệp nhà nớc nhằm bảo tồn
và phát triển và duy trì sự hoạt động liên tục.

32

- Nhà nớc chịu trách nhiệm xây dựng cơ sở hạ tầng đảm
bảo cho hoạt động kinh tế bao gồm: cơ sở hạ tầng kỹ thuật
(giao thông, phơng tiện vận chuyển, thông tin liên lạc, dự
trữ quốc gia ) cơ sở hạ tầng văn hoá xã hội nh giáo dục,
nghiên cứu khoa học, bảo vệ môi trờng nhằm tạo tiền đề
cho sự phát triển kinh tế.
- Nhà nớc kiểm soát các hoạt động kinh tế thông qua hệ
thống ngân hàng tơng đơng và ngân hàng thơng mại.
Trong đó ngân hàng trung ơng làm chức năng dự trữ vừa
làm chức năng điều tiết và kiểm soát lợng tiền đợc cung
ứng thông qua hệ thống ngân hàng thơng mại điều khiển
nền kinh tế có thể tránh đợc khủng hoảng thất nghiệp và
lạm phát.
- Mặt khác Nhà nớc thông qua các chính sách u đãi
thể hiện một số hình thức hỗ trợ cho các lĩnh vực mà Nhà
nớc muốn u tiên phát triển . Nhà nớc có chức năng phân
phối lại thu nhâp bằng các khoản thu từ thuế, phân phối lại
của cải xã hội.
- Nhà nớc đa ra những đề tài nghiên cứu khoa học,
nhập những tiến bộ của KHKTCN vào sản xuất nhằm đa

nền kinh tế phát triển nhanh hơn.

33

- Nhà nớc có vai trò điều chỉnh các quan hệ kinh tế, tác
động tới quan hệ lao động và thị trờng lao động giới hạn
thất nghiệp, sử dụng các khoản chi của chính phủ để phát
triển y tế, giáo dục, lập các quỹ phúc lợi, phân công lại lao
động giữa các ngành nghề và giữa các vùng.
Với t cách là ngời đầu t kinh doanh, Nhà nớc trực
tiếp tham gia vào việc kinh doanh trong một số lĩnh vực.
- Nhà nớc với t cách là chủ sở hữu toàn dân về t liệu
sản xuất, Nhà nớc là ngời sở hữu đại biểu và quản lý các
doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế quốc doanh.
- Các doanh nghiệp Nhà nớc giữ vai trò chủ đạo của
nền kinh tế quốc dân ngoài yêu cầu đảm bảo nền kinh tế
phát triển đúng định hớng XHCN còn do thành phần kinh
tế này gắn với loại hình sở hữu cao nhất là sở hữu nhà nớc.
KTNN phát triển dựa trên một trình độ lực lợng sản xuất
phát triển cao trình độ quản lý và phân phối sản phẩm gần
với mục tiêu của CNXH thời kỳ quá độ.
- Kinh tế Nhà nớc đóng vai trò là mạch máu lu thông,
bao gồm những ngành nghề lĩnh vực trọng yếu nh kết cấu
hạ tầng kinh tế xã hội, hệ thống tài chính, ngân sách bảo

34

hiểm , những cơ sở thơng mại, dịch vụ quan trọng với quy
mô lớn và vừa, công nghệ tiến bộ.
- Kinh tế nhà nớc thể hiện đầy đủ tính u việt của

CNCS đảm bảo sự thống nhất tăng trởng kinh tế với công
bằng xã hội và bảo vệ môi trờng sinh thái, thống nhât chính
sách kinh tế với chính sách xã hội.
- Kinh tế nhà nứơc chiếm vị trí then chốt có liên quan tới
hoạt động của toàn nền kinh tế, chi phối hoạt động của các
thành phần kinh tế khác.
- Kinh tế nhà nớc mang lại nguồn thu lớn cho ngân
sách và là đòn bẩy đẩy nhanh tăng trởng kinh tế với tiến bộ
xã hội. Kinh tế nhà nớc mở đờng hớng dẫn hỗ trợ các
thành phần kinh tế khác cùng phát triển.
- Kinh tế nhà nớc thể hiện chức năng điều tiết và quản
lý vĩ mô nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động
theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc theo định
hớng XHCN.
Ngoài ra chức năng kinh tế nhà nớc thể hiện ở vai trò
điều tiết kiểm kê kiểm soát của nhà nớc đối với khu vực t
nhân.

35

- Một mặt nhà nớc có chính sách khuyến khích đầu t
phát triển sản xuất không giới hạn quy mô nhng mặt khác
Nhà nớc cũng cần phải tăng cờng công tác kiểm soát
nhằm hạn chế những nhợc điểm của nền kinh tế t nhân và
phát huy tính độc lập tự chủ. Nhà nớc có thể kiểm soát kinh
tế t nhân bằng lãi suất của các ngân hàng thơng mại và sử
dụng thuế khoá đối với các doanh nghiệp t nhân. Trong
những trờng hợp quan trọng và thật sự cần thiết nhà nớc
có thể đặt ra giá cho các sản phẩm quan trọng, kiểm soát
việc mua và bán ngoại tệ.

Với t cách là ngời lập kế hoạch, Nhà nớc tác động
một cách trực tiếp vào phơng hớng đầu t và phát triển
kinh tế.
- Nhà nớc xác lập những cân đối chung cơ bản trong
quá trình phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo
định hớng XHCN. Thông qua hệ thống các phơng hớng
nhiệm vụ mục tiêu và chỉ tiêu đợc vạch ra trong các chiến
lợc kế hoạch các chơng trình phát triển kinh tế xã hội.
Việc định hớng trớc tạo điều kiện cho nền kinh tế quốc
dân phát triển cân đối nhịp nhàng với tốc độ và hiệu quả cao.
Nhà nớc đa ra các kế hoạch và trên thực tế đã tạo ra những
điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp dự đoán đợc xu

36

hớng biến đổi của thị trờng mà hành động một cách có lợi
nhuận nhất trong khuôn khổ của thể chế thị trờng.
Việc hoạch định và thể hiện các chính sách xã hội, các
chơng trình điều tiết thu nhập đảm bảo sự thống nhất hài
hoà giữa tăng trởng kinh tế và công bằng xã hội. Việc
hoạch định, xác lập kế hoạch hoá của Nhà nớc trong nền
kinh tế có những tác dụng sau:
- Đề ra mục tiêu và những trật tự cho các chính sách kinh
tế.
- Phát hiện ra những vấn đề còn tồn tại cần khắc phục
sửa chữa đảm bảo cho nền kinh tế hoạt động một cách thông
suốt.
- Định hớng cho các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh
có hiệu quả.
Nói tóm lại, Nhà nớc có chức năng kinh tế rất lớn, điều

hành quản lý ở tầm vĩ mô nhng đối với từng nớc thì các
chức năng đó thể hiện công dụng một cách khác nhau tuỳ
thuộc vào chế độ kinh tế của từng nớc, tuỳ thuộc sự phát
triển kinh tế của nớc đó ra sao mà sử dụng cho phù hợp.