XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI pps

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÔN ĐỨC THẮNG
KHOA KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
#"
MÔN HỌC
XÃ HỘI HỌC VỀ
DƯ LUẬN XÃ HỘI
GIẢNG VIÊN: CN. TẠ XUÂN HOÀI
XÃ HỘI HỌC
VỀ
DƯ LUẬN XÃ HỘI
Đối tượng sử dụng:
Sinh viên chuyên ngành Xã hội học
Đại học Tôn Đức Thắng
Khoa Khoa học xã hội và Nhân văn
Xã hội học về Dư luận xã hội
2
June 15, 2010
Mục đích mơn học
`
Kiến thức của môn học về bản chất, qui luật hình thành, chức
năng của dư luận xã hội. Đồng thời hiểu được dư luận xã hội
trong xã hội hiện đại, nhất là trong thời kỳ đất nước đổi mới
hiện nay.

Bước đầu tập vận dụng các lý luận của xã hội học vào nghiên
cứu thăm dò dư luận xã hội hiện tại.

Việc vận dụng kiến thức Xã hội học về dư luận xã hội nhằm
hoàn thiện phương thức và cơ chế phối hợp để xử lý có hiệu quả
thông tin phản hồi từ quần chúng nhân dân đóng góp ý kiến,
nâng cao chất lượng điều tra dư luận xã hội.

Giáo trình:
- Xã hội học về dư luận xã hội.
Nguyễn Quý Thanh (2007)
- Dư luận xã hội
Bùi Hoài Sơn (2009)
Tài liệu tham khảo:
- Điều tra thăm dò dư luận.
Từ Điển (1996)
- Dư luận xã hội trong sự nghiệp đổi mới.
Lương Khắc Hiếu (1999)
- Trí tuệ đám đông.
James Surowiecki (2007)
Xã hội học về Dư luận xã hội
4
June 15, 2010
Cấu trúc môn học
Bài 1: Đối tượng, quan hệ, chức năng của nghiên cứu Xã
hội học về dư luận xã hội
Bài 2: Bản chất và vai trò của dư luận xã hội
Bài 3: Lý thuyết về dư luận xã hội
Bài 4: Quá trình hình thành và biến đổi của dư luận xã hội
Bài 5: Mối quan hệ giữa truyền thông đại chúng và dư
luận xã hội
Bài 6: Qui trình và phương pháp điều tra dư luận xã hội
Bài 1:
Đối tượng, quan hệ, chức năng
của nghiên cứu xã hội học
về dư luận xã hội
XÃ HỘI HỌC
VỀ

DƯ LUẬN XÃ HỘI
Xã hội học về Dư luận xã hội
6
June 15, 2010
•
Đối tượng và hệ vấn đề của XHH về DLXH
1.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng của XHH về DLXH là các qui luật xã hội trong
hoạt động của DLXH. Phân tích từ hai khía cạnh
+ Những yếu tố khách quan có tính chất chung cho các xã hội
và những yếu tố đặc thù cho một loại xã hội cụ thể mà ảnh
hưởng đến quá trình phát sinh, phát triển, tồn tại và diệt
vong của DLXH
+ Thực hiện những thống kê mang tính chất đònh lượng, đònh
tính về nội dung của DLXH (thăm dò, trưng cầu, khảo sát…)
 XHH về DLXH có đối tượng nghiên cứu là cơ cấu, các qui
luật, các kênh, các cơ chế hình thành và vận hành của
DLXH dưới tác động của những qui luật xã hội chung cũng
như của những đặc thù riêng ở mỗi xã hội.
Xã hội học về Dư luận xã hội
7
June 15, 2010
•
Đối tượng và hệ vấn đề của XHH về DLXH
1.2 Hệ vấn đề và hướng nghiên cứu
+ Xem xét những điều kiện tăng cường vai trò của DLXH
+ Xây dựng các lý thuyết về xã hội đại chúng và DLXH
+ Phân tích bản chất, cấu trúc và chức năng của DLXH
+ Nghiên cứu ảnh hưởng của TTĐC và DLXH
+ Nghiên cứu tâm thế chính trò, ràng buộc chính trò và lựa chọn

của cử tri
+ Nghiên cứu ảnh hưởng của các đặc điểm dân số xã hội tới
sự hình thành của DLXH
+ Nghiên cứu tìm hiểu nội dung DLXH đối với các vấn đề cụï
thể, những vấn đề mới nảy sinh
Xã hội học về Dư luận xã hội
8
June 15, 2010
2. XHH về DLXH và một số khoa học liên quan
2.1 Với XHH chính trò và Chính trò học
2.2. Với XHH về truyền thông đại chúng
2.3. Với Tâm lý học xã hội
(Tự học và đọc thêm)
Xã hội học về Dư luận xã hội
9
June 15, 2010
3. Ý nghóa của những nghiên cứu XHH về DLXH
+ Ý nghóa về nhận thức
- Quan điểm thực chứng:
. Xem xét DLXH là hiện tượng xã hội (đo lường được)
. Thăm dò DLXH cần khách quan (không có dư luận tốt hay
xấu trước khi nghiên cứu)
. Nghiên cứu DLXH cần phải áp dụng phương pháp của
khoa học tự nhiên (thí nghiệm, thống kê, lập mô hình toán
học)
Nhược điểm: quá chú trọng đến kỹ thuật nghiên cứu, quên đi
mục đích nghiên cứu điều tra DLXH để làm gì.
Xã hội học về Dư luận xã hội
10
June 15, 2010

3. Ý nghóa của những nghiên cứu XHH về DLXH
+ Ý nghóa về nhận thức
- Quan điểm thấu hiểu:
. Cần phải thấu hiểu bản chất bên trong, ý nghóa của những
biểu hiện bên ngoài hiện tượng DLXH
. Kết quả điều tra DLXH rất dễ ẩn chứa chủ kiến của người
bộ phận đưa ra ý kiến
. Nghiên cứu DLXH cần có một mô hình lý thuyết (trong tư
duy) để lý giải về hành vi, chứ không mô tả thuần túy
 Thấu hiểu hơn những sự ủng hôï “đích thực”, “theo phong
trào” hay “bò bắt buộc”
Xã hội học về Dư luận xã hội
11
June 15, 2010
3. Ý nghóa của những nghiên cứu XHH về DLXH
+ Ý nghóa về nhận thức
- Quan điểm giai cấp:
. DLXH thông qua phản ứng của sự bảo vệ lợi ích nhóm xã
hội, giai cấp xã hội
. DLXH đó nói lên lợi ích (tiêu cực/tích cực) gì đối với các
nhóm xã hội, giai cấp xã hội và xác đònh được phản ứng
của họ
Xã hội học về Dư luận xã hội
12
June 15, 2010
3. Ý nghóa của những nghiên cứu XHH về DLXH
+ Ý nghóa trong công tác quản lý và dự báo
-
Đánh giá thực trạng xã hội
-

Phát hiện vấn đề xã hội cấp bách
-
Để ra các quyết đònh quản lý xã hội
-
Dự báo, dự đoán vấn đề xã hội
- Thúc đẩy quá trình dân chủ
- Tạo sự đồng thuận xã hội
- Tạo điều kiện cho mọi tầng lớp tham gia
Xã hội học về Dư luận xã hội
13
June 15, 2010
3. Ý nghóa của những nghiên cứu XHH về DLXH
+ Ý nghóa trong công tác tuyên truyền và tư tưởng
-
Tuyên truyền:
. Khống chế hành vi sai lệch
. Giải tỏa căng thẳng xã hội
. Giải quyết xung đột xã hội
. Chuyển hướng luồng DLXH đang quan tâm
- Tuyên truyền tư tưởng
. Đònh hướng quan điểm
. Phát động phong trào
Xã hội học về Dư luận xã hội
14
June 15, 2010
4. Các phương pháp tiếp cận nghiên cứu DLXH
+ Mô tả: Phương pháp tiếp cận mô tả sử dụng khi muốn:
- Biết quan điểm của một nhóm xã hội đặc thù
- So sánh các quan điểm của các nhóm xã hội khác nhau
+ Đo lường: Phương pháp tiếp cận đo lường sử dụng:

- Dùng để lượng hóa thái độ
- Xác đònh mức độ biểu hiện
+ Trưng cầu: Phương pháp tiếp cận trưng cầu (hay điều tra,
thăm dò) sử dụng khi:
- Nghiên cứu DLXH của những nhóm xã hội lớn
- Nghiên cứu các vấn đề xã hội quan trọng
- Nghiên cứu tâm thế chính trò
Xã hội học về Dư luận xã hội
15
June 15, 2010
4. Các phương pháp tiếp cận nghiên cứu DLXH
+ Thí Nghiệm: phương pháp tiếp cận thí nghiệm là quá trình
điều khiển những tình huống nghiên cứu, để có thể tạo ra
những mức độ khác nhau của yếu tố tác động. và quan sát
những tác động ảnh hưởng đến các yếu tố phụ thuộc.
Sử dụng khi nghiên cứu: không phải mục đích xem DLXH
vào thời điểm hiện tại, mà xem xét điều kiện do thí nghiệm
tạo ra có làm thay đổi quan điểm hay thái độ dẫn đến sự
hình thành DLXH hay không.
Trong thực tế nghiên cứu, gồm 3 nhóm tiếp cận: (1) tiếp cận
mô tả, trưng cầu và đo lường; (2) tiếp cận lý thuyết và (3)
tiếp cận thí nghiệm.
Xó hi hc v D lun xó hi
16
June 15, 2010
Caõu hoỷi thaỷo luaọn
1). c trng ca nghiờn cu v d lun xó hi t gúc
xó hi hc.
2). í ngha ng dng ca nhng nghiờn v d lun xó hi.
Bài 2:

Bản chất và vai trò của dư luận xã hội
XÃ HỘI HỌC
VỀ
DƯ LUẬN XÃ HỘI
Xã hội học về Dư luận xã hội
18
June 15, 2010
•
Khái niệm dư luận xã hội
1.1. Khái niệm
Xã hội đang nói nhiều về việc gì hiện nay?
Người ta đang bàn nhiều về việc gì?
Thuật ngữ DLXH được sử dụng khá phổ biến, hình thức
biểu hiện rất đa dạng, đối tượng phức tạp
Nhiều người sử dụng thuật ngữ DLXH mà không xác đònh
được khi nào một ý kiến phổ biến đến mức độ nào thì được
gọi là DLXH
Theo thói quen người ta sử dụng thuật ngữ DLXH mà không
được đònh nghóa cụ thể
Xã hội học về Dư luận xã hội
19
June 15, 2010
•
Khái niệm dư luận xã hội
1.1. Khái niệm
-
DLXH chỉ nảy sinh khi có vấn đề mang ý nghóa xã hội, động
chạm đến lợi ích chung, giá trò chung.
-
DLXH được hình thành trên cơ sở các ý kiến cá nhân,

nhưng nó không phải là tập hợp cơ học các ý kiến cá nhân.
-
DLXH là trạng thái đặc trưng của ý thức xã hội, tâm trạng
xã hội.
Dư luận xã hội (Public Opinion) là ý kiến và thái độ của
công chúng sau một quá trình trao đổi trong xã hội về
các vấn đề xã hội mà họ cảm thấy có ý nghóa với họ
hoặc là các vấn đề xã hội đó liên quan đến nhu cầu, lợi
ích chung
Xã hội học về Dư luận xã hội
20
June 15, 2010
•
Khái niệm dư luận xã hội
1.2. Chủ thể và khách thể của DLXH
+ Chủ thể của DLXH:
Có hai nhóm quan điểm xác đònh chủ thể của DLXH:
- Quan điểm đònh lượng theo sự đánh giá của đại đa số các
thành viên trong cấp độ của hệ thống xã hội:
. Cấp độ toàn hệ thống xã hội
. Cấp độ các giai cấp, giai tầng xã hội
. Cấp độ nhóm xã hội
Nhận xét: Cách tiếp cận này khá thực dụng, tỏ ra có lợi
trong công tác quản lý để giải
Xã hội học về Dư luận xã hội
21
June 15, 2010
•
Khái niệm dư luận xã hội
1.2. Chủ thể và khách thể của DLXH

- Quan điểm xét theo đặc điểm của chủ thể:
. Không quan tâm đến số lượng phán xét tạo ra DLXH
. Quan tâm đến đặc điểm của đối tượng tạo ra DLXH.
. Công chúng là chủ thể của DLXH
Nhận xét: một đa số chưa là đủ, mà là những người muốn
hành động theo đa số
 Như vậy, những nhóm người hoặc lớn hoặc nhỏ đều là chủ
thể của DLXH. Vấn đề là trong việc nghiên cứu DLXH cần
phân biệt đâu là DLXH của một nhóm, một tập thể và đâu
là của đại đa số dân chúng. Đồng thời, cũng làm rõ dư luận
của một nhóm, một tập thể có phù hợp với dư luận chung
của xã hội hay không.
Xã hội học về Dư luận xã hội
22
June 15, 2010
•
Khái niệm dư luận xã hội
1.2. Chủ thể và khách thể của DLXH
+ Khách thể của DLXH:
Là những sự kiện, vấn đề công cộng quan trọng được xã
hội chú ý mà DLXH đề cập đến và những sự kiện, vấn đề
đó có liên quan đến nhu cầu, hay lợi ích chung
Chú ý:
Tránh nhầm lẫn giữa DLXH và vấn đề mà nó phản ánh. Hay
nói cách khác, không thể đồng nhất DLXH với vấn đề mà nó
có ý kiến.
Do vậy, không thể lấy kết quả điều tra DLXH về một hiện
tượng để khẳng đònh về mức độ phổ biến thực tế hiện tượng
đó.
Xã hội học về Dư luận xã hội

23
June 15, 2010
•
Khái niệm dư luận xã hội
1.3. Các đặc tính của DLXH
+ Khuynh hướùng thể hiện luôn tỏ thái độ đồng tình, phản ứng
hay lưỡng lự của ý kiến (danh nghóa)
+ Cường độ thể hiện mức độ sức căng của ý kiến (thứ bậc)
+ Phạm vi biểu hiện qua số lượng cá nhân, nhóm xã hội mà
DLXH có chung khuynh hướng
+ Hiệu ứng là mức độ ăn sâu của DLXH trong suy nghó (sự
thay đổi) của cá nhân hay nhóm
Xã hội học về Dư luận xã hội
24
June 15, 2010
2. Dư luận xã hội và tin đồn
+ Tin đồn:
Là một sự khẳng đònh về một chủ đề được quan tâm mà
không có đủ bằng chứng đáng tin cậy được đưa ra
[Allport và Portman – 2 nhà xã hội học người Mỹ]
Như vậy:
- tin đồn là sản phẩm của tâm lý xã hội, trong tin đồn thông
thường có một phần được cho là sự thật
- vấn đề mà tin đồn đề cập đến càng quan trọng, càng hấp
dẫn với cá nhân, càng mơ hồ bao nhiêu thì càng nhiều tin
đồn xuất hiện bấy nhiêu