BỆNH GAN VÀ CÁC TRIỆU CHỨNG - 5 pps

NHỮNG ÐIỀU CẦN BIẾT VỀ GAN VÀ BỆNH
GAN

Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất đóng vai trò sống còn trong cơ
thể con người . Gan là người lính gác giúp lọai bỏ các độc chất , vi khuẩn khỏi
máu và là nơi dự trữ năng lượng ,các men và hormon quan trọng trong cơ
thể.Viêm gan là hiện tượng viêm và hủy hoại tế bào gan.Viêm gan siêu vi là môt
trong những bênh truyền nhiễm phổ biến nhất trên thế giới và cũng tiêu biểu cho
một trong những thử thách quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng trong thập niên
này. Hiện có 6 loại virus gây viêm gan : A, B ,C,D,E và G, phổ biến và nguy hiểm
nhất là siêu vi B và C. Khoảng 2 tỷ người trên thế giới có bằng chứng đã hoặc
đang nhiễm virus viêm gan B và 350 triệu người mang virus này mãn tính.Theo
báo cáo của Tổ chức y tế thế giới viêm gan B được xếp hàng thứ 9 trong những
nguyên nhân gây tử vong và có trên 1,1 triệu người mất vì nó năm 1996.Có
khoảng 3% dân số thế giới nhiễm virus viêm gan C và trên 170 triệu người mang
virus này mãn tính .Trong những người nhiễm HIV có khoảng 1/3 có nhiễm siêu
vi B hoặc C hoặc cả hai.Việt Nam thuộc vùng dịch tễ lưu hành của viêm gan virus
đặc biệt đối với siêu vi A và B
VIÊM GAN SIÊU VI A:

Viêm gan A lây lan chủ yếu qua đường tiêu hóa do thức ăn và nước uống bị hoại
nhiễm bởi phân người có chứa HAV. Ở các nuớc đang phát triển như nước ta hơn
90% dân số đều đã có nhiễm HAV .
Ða số trường hợp nhiễm HAV không có triệu chứng. Thời gian ủ bệnh 10-50
ngày ,bệnh diễn tiến nhẹ thường tự giới hạn ,không ghi nhận thể mạn tính hoặc
tình trạng mang mầm bệnh mạn tính do siêu vi A.
VIÊM GAN SIÊU VI B:

Bệnh lây chủ yếu bằng những đường sau:
* Lây qua đường máu và các sản phẩm từ máu bị nhiễm virus.
* Lây truyền từ mẹ sang con

* Lây do dùng chung đồ với người bệnh như dao cạo râu, bàn chải đánh răng, lây
qua vết trầy sướt *.Lây truyền qua đường sinh dục
Ở Việt Nam tỉ lệ mang virus viêm gan B rất cao khoảng 15-20%.
Thời kỳ ủ bệnh kéo dài từ 6 tuần đến 6 tháng. Bệnh nhân hoàn toàn không có triệu
chứng hoặc có thể có sốt, vàng da , đau khớp , chán ăn, men gan tăng. Bệnh
thường tự giới hạn , khoảng 10% rơi vào mãn tính .Trẻ em tuổi càng nhỏ nhiễm
virus tỉ lệ rơi vào mãn tính càng cao khoảng,hơn 90% nếu nhiễm vào lúc chu sinh.
Những người có HbsAg (+) trên 6 tháng gọi là mang siêu vi B mãn tính, những
người đó có thể là người lành mang trùng , viêm gan siêu vi thể tồn tại , viêm gan
siêu vi thể tấn công.Khoảng 40% nguời viêm gan siêu vi B mản chết vì biến chứng
xơ gan ,ung thư gan.Có 60-80% bệnh nhân ung thư gan có nguồn gốc từ viêm gan
siêu vi B Những người bị viêm gan siêu vi B mãn có nguy cơ bị ung thư gan gấp
200 lần ở người bình thường.
VIÊM GAN SIÊU VI C

* B ệnh cũng lây truyền bằng những con đường giống như siêu vi B.
ỞViệt Nam tỉ lệ nhiễm khoảng 1,8%
Thời gian ủ bệnh khoảng từ 20-90 ngày . Một số ít có triệu chứng giống như viêm
gan siêu vi B cấp , khoảng 50-70% bệnh nhân rơi vào mãn tính mà không có triệu
chứng., 10-25 % viêm gan C mạn bị xơ gan về sau. Khoảng 50-70% bệnh nhân
ung thư gan có nhiễm siêu vi C(AntiHCV(+) )
VIÊM GAN SIÊU VI D:

Chỉ thấy trên bệnh nhân có nhiễm siêu vi B, bệnh chủ yếu gặp ở Trung Phi ,Trung
Ðông , miền Nam nước Ý ,ít gặp ở Ðông Nam Á
VIÊM GAN SIÊU VI E:

Chủ yếu lây qua đường tiêu hóa ,gặp chủ yếu ở các nước đang phát triển như;Ấn
Ðộ , Trung Quốc , Pakistan , Trung Phi, Bắc Phi , mốt số ít ở Việt Nam, bệnh
thường diễn tiến nặng ở phụ nữ có thai

VIÊM GAN SIÊU VI G:
Lây chủ yếu qua đường máu giống như siêu vi B, ở nước ta hiện tại chưa có điều
kiện chẩn đoán loại siêu vi này
CHẾ ÐỘ ĂN UỐNG KHI BỊ VIÊM GAN

1. Viêm gan cấp:
Trong giai đoạn có triệu chứng bệnh ,bệnh nhân nên ăn nhiều lần , mỗi lần ăn một
ít , khẩu phần nhiều đạm , nhiều đường và ít chất mỡ, không nên uống rượu trong
thời kỳ có triệu chứng và cả thời kỳ phục hồi.Bệnh nhân nên nghỉ ngơi trong giai
đoạn này
2. Viêm gan mãn:
Nên kiêng cử rượu ,bia ,mỡ động vật, nên ăn nhiều bữa, ăn nhiều rau quả , trái cây
Ðối với bệnh nhân xơ gan : nên nghỉ ngơi là chính sẽ làm giảm các sản phẩm
chuyể hóa ở gan và tăng tưới máu thận , nên hạn chế ăn mặn Na+ mỗi ngày
khoảng 0,5- 2 g.
GIẢI QUYẾT BỆNH VIÊM GAN SIÊU VI NHƯ THẾ NÀO?

* Phòng bệnh là chủ yếu:
.thận trọng đối với máu và các chế phẩm từ máu
.dùng riêng dụng cụ cá nhân : dao cao râu bà chải đánh răng không quan hệ tình
dục bừa bãi.Hiện tại đã có thuốc tiêm ngừa viêm gan siêu vi A (HAVRIX- SKB) ,
viêm gan siêu vi B (Engerix B-SKB, HBVAX II -MSD) an toàn , hiệu quả cao.
Vấn đề điều tri viêm gan còn nhiều khó khăn chủ yếu chúng ta nên phòng bệnh.
Trả lời các câu hỏi về bệnh gan - Tính không đáp ứng với vaccin viêm gan
siêu vi B và các yếu tố ảnh hưởng


TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ BỆNH GAN
TÍNH KHÔNG ÐÁP ỨNG VỚI VACCIN VIÊM GAN SIÊU VI B, CÁC YẾU
TỐ ẢNH HƯỞNG

(Trả lời chung các câu hỏi về vấn đề 1 số người sau khi chích ngừa không có hay
có rất ít kháng thể )

Sự đáp ứng miễn dịch với vaccin viêm gan siêu vi B được quyết định bởi rất nhiều
yếu tố tạo miễn dịch và yếu tố ký chủ. Yếu tố tạo miễn dịch bao gồm liều của
vaccin sử dụng , lịch tiêm chủng , vị trí và đường tạo miễn dịch và các điều kiện
bảo quản vaccin. Các yếu tố liên quan đến ký chủ ảnh hưởng đến ký chủ ảnh
hưởng đến đáp ứng với sự chủng ngừa viêm gan bao gồm tuổi tác , phái tính , thể
trọng , thói quen hút thuốc và tình trạng bệnh . Sự đáp ứng miễn dịch này với
vaccin viêm gan siêu vi , được diễn đạt bằng cả tỷ lệ nghịch chuyển huyết thanh
lẫn hàm lượng Anti HBs trung bình .
Một thập kỷ kinh nghiệm về sự chủng ngừa viêm gan siêu vi B đã chứng minh đáp
ứng miễn dịch với vaccin viêm gan B ở các đối tượng khỏe mạnh là cực kỳ biến
thiên. Sau khi tiêm 3 liều vaccin trong các điều kiện tối ưu , phần lớn người nhận
tạo ra một đáp ứng Anti HBs kéo dài với hàm lượng cao . Tuy nhiên có khoảng
10% người được tiêm chủng mạnh khỏe đáp ứng chậm và kém (100 UI/l) và họ
giữ được mức kháng thể bảo vệ (>=10 UI/l) trong khoảng thời gian rất giới hạn .
Có khoảng 1 đến 3% trẻ sơ sinh và có đến khoảng 10% người lớn khỏe mạnh
không đáp ứng một chút nào với 3 liều của vaccin sẵn có hiện nay, và họ có thễ
được xem là người không đáp ứng.

I.CƠ CHẾ CỦA TÍNH KHÔNG ÐÁP ỨNG ÐỐI VỚI VACCIN VGSV B

Sự đáp ứng miễn dịch của người đối với HBsAg chưa được nghiên cứu nhiều và
hệ thống . Tuy nhiên dựa trên các điều quan sát được trên chuột và kiến thức hiện
nay về miễn dịch học , có thể giả định các cơ chế sau đây của tính không đáp ứng
đối với sự chủng ngừa vaccin viêm gan siêu vi B:
1.Các khiếm khuyết trong sự trình diện HBsAg đối với các lympho bào T
2. Một lổ hỏng trong kho trữ tế bào T

3.Sự ứ chế bởi các lympho bào T ức chế chuyên biệt HBsAg
4. Một lỗ hỏng trong kho trữ tế bào B


II.CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG:

1.Tuổi tác: đáp ứng miễn dịch suy giảm theo tuối tác. Trong một nghiên cứu ở
Malvern (Úc) sự tạo miễn dịch thành công 94% ở lứa tuỗi < 30 và 67% ở lứa tuổi
> 30
2.Phái tính: nữ giới cho thấy một đáp ứng miễn dịch tốt hơn nam giới và một kết
hợp có ý nghĩa cao giữa phái nữ và đáp ứng miễn dịch thuận lợi này độc lập với
các biến số khác. Theo một nghiên cứu của Corrao ,1998 tỉ lệ đáp ứng của nam
79,7 % và ở nữ 92,2%
3.Tác động của vị trí tiêm: Theo nghiên cứu của Shaw FE ,1989: có 3 cách tiêm:
nhóm I: tiêm vào tay (cơ tam giác) kim 1 inch
nhóm II : tiêm vào mông kim 1 inch
nhóm III: tiêm vào mông kim 2 inch

Tỉ lệ đáp ứng và hàm lượng kháng thể trung bình cao nhất trong nhóm I và thấp
nhất trong nhóm II Chiều dài của kim tiêm quan trọng khi mũi tiêm vào mông
được áp dụng , vì kim ngắn chắc chắn lưu vaccin ở lớp mỡ dày , nơi đó thiếu các
tế bào đáp ứng miễn dịch và thẩm thấu kém .
4.Thuốc lá: hút thuốc làm giảm đáp ứng kháng thể có lẽ do sự ức chế chức năng tế
bào T , sự co mạch gây ra bởi nicotin có thể đóng một vai trò trong việc làm chậm
sự thanh thải vaccin từ vị trí tiêm chích.
5.Nghiện rượu: sự sản xuất kháng thể là một biến cố phụ thuộc lympho bào T4 , ở
người nghiện rượu có sự giảm có ý nghĩa trong lớp giúp đỡ tác động của lympho
bào làm giảm đáp ứng của họ đối với sự tạo miễn dịch
6.Stress và hỗ trợ xã hội: Công trình nghiên cứu của Glaser cho thấy rằng stress và
sự cô đơn có thể làm tỗn hại chức năng miễn dịch làm giảm đáp ứng miễn dịch đối

với vaccin viêm gan siêu vi B
7.Ðáp ứng miễn dịch suy giảm ở bệnh nhân thẩm tích máu:Các đơn bào ở các
bệnh nhân này không thể tạo ra các tín hiệu cần thiết về sự sản xuất interleukin -
2(IL-2) bởi các tế bào T trong đáp ứng đối với kháng nguyên . Mức IL-2 thấp gây
ra một đáp ứng tăng sinh tế bào T sụt giảm và đối với tính quá mẫn của thụ thể IL-
2 do thất bại của các cơ chế tác động phản hồi âm tính.8.Tiểu đường phụ thuộc
insulin: Các tính chất bất thường đa miễn dịch học dường như xảy ra ở các bệnh
nhân tiểu đường phụ thuộc insulin mắc bệnh này trong thời gian dài. Ðiều này có
thể là nguyên nhân của tính mẫn cảm lớn hơn đối với sự nhiễm bệnh quan sát thấy
ở các bẹnh nhân có kiểm soát chuyển hóa kém.
9.Các yếu tố quyết định về mặt di truyền:
Trong các công trình nghiên cứu trước đây người ta chứng minh rằng haplotype
mở rộng HLA-B8 ,SC01 ,DR3 ở những người không đáp ứng đối với vaccin vgsv
B thiếu một gen đáp ứng miễn dịch đối với HBsAg và tính đáp ứng được kế thừa
theo một kiễu trội
Nghiên cứu Boston cho thấy sự đáp ứng kém có liên quan kháng nguyên bạch cấu
người HLA
Nhiều công trình nghiên cứu đã chứng tỏ thất bại của vaccin vgsv B không do đặc
tính vaccin hay bệnh nhân(tuổi tác ,béo phì.) mà do một gen lặn trong phức hợp
tương hợp mô chủ yếuNhư vậy một đáp ứng kháng thể bình thường đối với
HBsAg là sự hiện diện của một gen đáp ứng miễn dịch trội ,trong khi thiếu một
gen như thế dẫn đến một hàm lượng Anti HBs thấp và một tính lặn.
III.CÁC CHIẾN LƯỢC KHẮC PHỤC TÍNH KHÔNG ÐÁP ỨNG ÐỐI VỚI
VACCIN VGSV B

1.Kích thích không chuyên biệt đáp ứng miễn dịch -các tác động hổ trợ_Gia tăng
liều kháng nguyên , hoặc đưa vào các chất hổ trợ như interleukin(IL-2),
g interferon , a-interferon ,thymopeptin để cải thiện đáp ứng AntiHBs
_Wismans và cộng sự ,Jilg và cộng sự cho rằng sự tiêm bắp 3 liều bổ sung cho
những người đáp ứng kém và không đáp ứng khỏe mạnh sau một đợt chủng ngừa

chuẩn tạo nên một đáp ứng Anti HBs bảo vệ
_Các tác giả Nhật cho rằng việc tiêm trong da 5 mcg HBsAg vào các khoảng thời
gian cách nhau 2 tuần tạo ra được đáp ứng dương tính

2.Làm thích ứng nhiều hơn các vaccin bao bọc HBV miễn dịch di truyền
Cố gắng tạo vaccin thế hệ mới ở các vùng kháng nguyên pre-S1, pre-S2 nhưng kết
quả chưa rõ ràng

IV.KẾT LUẬN

5 đến 10 % người trưởng thành khoẻ mạnh không đáp ứng đầy đủ đối với một kỳ
chủng ngừa viêm gan siêu vi B .Tính không đáp ứng này là chọn lọc và không
phải là một dấu kiểm của sự khiếm khuyết miễn dịch tổng quát. Cơ chế của sự
thiếu đáp ứng đối với vaccin viêm gan siêu vi B còn chưa rõ. Ðang có những bằng
chứng gia tăng về yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng . Tính không đáp ứng
đối với vaccin viêm gan B hiếm khi tuyệt đối . Thật vậy người không đáp ứng có
thể bổ sung bằng vaccin vgsv B từ huyết tương hoặc tái tổ hợp , bằng cách vậy số
lượng người không đáp ứng hiện hữu sẽ giảm thêm 2 %

V.TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Cossart YE . Bình luận -Med J Aust 19912.Glaser R -Sự điều biến do stress của
đáp ứng miễn dịch dv vaccin vgsv B 19893.G- Leroux -Roels Tính không đáp ứng
với vaccin vgsv B 19934.Krus Kall MS - Ðáp ứng miễn dịch đối với vaccin vgsv
B ở người , 19925.Mendellall Chủng ngừa vgsv B ,1988
6.Pozzilli P Sự bảo vệ chống virus vgsvB sụt giảm sau chủng ngừa ở các bệnh
nhân tiểu đường type I , 1987
7.Shaw FE Tác động của vi trí tiêm chích trên cơ thể , tuổi tác và sự hút thuốc trên
đáp ứng miễn dịch đối với chủng ngừa vgsv B , 1989
8.Suligoi B - Nghiên hứu các đáp ứng về sự hút thuốc , uống rượu và các bệnh

trước đó ở những người không đáp ứng vaccin vgsv B, 1989
9.Zuckerman AJ - Viêm gan siêu vi và bệnh gan , 1988