BÀI CA NGẤT NGƯỞNG ( Nguyễn Công Trứ ) ppsx

Tiết 18 ( lớp 11a5, 11a6 ), 16 ( lớp 11a2 ) Ngày soạn: 04 / 10 / 07
BÀI CA NGẤT NGƯỞNG
( Nguyễn Công Trứ )
A. Mục tiêu bài học
Giúp Hs:
- Hiểu được phong cách sống của Nguyễn Công Trứ với tính cách một nhà nho và
hiểu được vì sao có thể coi đó là sự thể hiện bản lĩnh cá nhân mang ý nghĩa tích cực.
- Hiểu đúng nghĩa của khía niệm “ngất ngưởng” để không nhầm lẫn với lối sống lập
dị của một số người hiện đại
- Nắm được những tri thức về hát nói là thể thơ dân tộc bắt đầu phổ biến rộng rãi từ
thế kỉ XIX
B. Chuẩn bị
1. Gv: Sgv, Sgk, Stk, soạn giảng
2. Hs: Đọc, tìm hiểu vài nét về Nguyễn Công Trứ, soạn bài
C. Tiến trình bài dạy
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Nội dung thơ văn của Nguyễn Khuyến.
3. Bài mới
Hoạt động của Gv - Hs Nội dung cần đạt

Yêu cầu hs đọc phần tiểu dẫn, sau đó rút ra một
vài nét chính về Nguyễn Công Trứ.

Gv nói thêm: NCT là một người có chí lớn, chí
“kinh bang tế thế” ( trị nước giúp đời), tung
hoành ngang dọc. Chí làm trai theo ông thì “Đã
mang tiếng…núi sông”, hay “ không công danh
thà nát với cỏ cây”, nhưng con người sống với
lí tưởng cao đẹp ấy luôn đối mặt với “thế thái
nhân tình gớm chết thay, lạt nồng trong chiếc

túi vơi đầy”, vì vậy đôi khi ông thấy: “chen
chúc lợi danh đà chán ngắt, cúc tùng phong
nguyệt mới vui sao”, ông còn là người cả đời vì
dân vì nước.


Gv nói qua về thể loại hát nói.
( Là một trong những thể điệu của ca trù. ( Ca
trù do người con gái hát thì gọi là hát ả đào).
Một bài hát nói gồm hai phần: phần mưỡu và
hát nói. Phần hát nói đúng thể cách gồm 11 câu,
chia làm 3 khổ: khổ đầu 3 câu, khổ cuối 3 câu,
khổ giữa có thể khuyết hoặc dôi)

Trước khi phân tích, cần cho hs biết về nhà nho
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả.
- NCT ( 1778 – 1858 ), xuất thân
trong một gia đình Nho học, người
làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh
Hà Tĩnh.
- 1819 thi đỗ giải nguyên và được bổ
nhiệm làm quan.
- Là người có tài năng và nhiệt huyết
trên nhiều lĩnh vực: văn hoá, xã hội,
kinh tế, quân sự.
- Con đường làm quan không bằng
phẳng.
- Ông sáng tác hầu hết bằng chữ Nôm.
Thể loại ưa thích là Hát nói.

2. Bài thơ
- Thời điểm sáng tác: Sau năm 1848,
là năm ông cáo quan về hưu.
- Thể loại: Hát nói



cùng với quan niệm đạo đức nhân cách và cách
hành xử của họ trong quá khứ, đặc biệt là quan
niệm về lễ và danh giáo của nhà nho. ( Sgv / 42
)

Hs đọc bài thơ.
Pv. Từ “ngất ngưởng” xuất hiện mấy lần?
Nghĩa thực của từ “ngất ngưởng” là gì?
( Trạng thái của một đồ vật có chiều cao trong
tư thế ngả nghiêng, không vững chắc, lúc lắc,
chông chênh, gây khó chịu cho mọi người )
Pv. Ở đây tác giả dùng từ ngất ngưởng với ý gì?
Giảng. Trên cơ sở ý thức về tài năng và nhân
cách cảu bản thân, NCT trong “bài ca ngất
ngưởng” đã phô trương, khoe sự ngang tàng, sự
phá cách trong lối sống của ông, lối sống ít phù
hợp với khuôn khổ của đạo Nho. Ngất ngưởng
chính là sự ngang tàng, phá cách, phá vỡ khuôn
mẫu hành vi “khắc kỉ, phục lễ” của nhà nho để
hình thành một lối sống, thật hơn, dám là chính
mình, dám khẳng định bản lĩnh cá nhân…
Ngất ngưởng đối lập với lễ, danh giáo.

Pv. Trong thời gian làm quan, NCT đã thể hiện
thái độ “ngất ngưởng” của mình như thế nào?
Giảng. Điều này được NCT thể hiện rất nhiều
II. Phân tích.




1. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ
Từ “ngất ngưởng” xuất hiện 5 lần.
“Ngất ngưởng” chính là sự ngang
tàng, phá cách, phá vỡ khuôn mẫu
hành vi “khắc kỉ, phục lễ” của nhà
nho để hình thành một lối sống thật
hơn, dám khẳng định chính mình,
khẳng định bản lĩnh cá nhân bắt
nguồn từ ý thức về tài năng và nhân
cách của bản thân.
 Đó chính là nội dung xuyên suốt
toàn bộ tác phẩm, làm nổi bật cá tính
con người ông.





trong các tp của ông, như: ông cho rằng kẻ làm
trai là phải mang lấy cái nợ và phải tung hoành
ngang dọc để trả cho trọn cái nợ ấy

“ Vòng trời đất dọc ngang ngang dọc
Nợ tang bồng vay trả trả vay
Chí làm trai Nam Bắc Đông Tây
Cho phỉ sức vẫy vủng trong bốn bể” ( Chí anh
hùng )
Tuy nhiên, đối với NCT, công danh không chỉ
là vinh mà còn là nợ, là trách nhiệm, vì vậy ông
coi đó là sự dấn thân tự nguyện đem tự do, tài
hoa nhốt vào vòng trói buộc. phù hợp với tâm
trạng của con người đã trải qua bao nhiêu phiền
luỵ chốn quan trường.

Pv. Vậy tại sao ông coi việc làm quan là mất tự
do vậy mà vẫn ra làm quan?
Giải thích: Vì ông coi việc làm quan là một
điều kiện, một phương tiện để thể hiện hoài bão
vì dân vì nước và tài năng của mình. điều quan
trọng là trong một môi trường có nhiều trói
buộc, ông vẫn thực hiện được lí tưởng xã hội
của mình và vẫn giữ được bản lĩnh, cá tính.
Lối sống “ ngất ngưởng” của NCT được ông
thể hiện ngay đoạn đời từ khi ra làm quan, đoạn
đời đó được ông tóm gọn trong 4 câu: 3, 4, 5, 6.


2. Những lời tự thuật
a. Quãng đời làm quan
- Câu 1 “Vũ trụ …phận sự”: Mọi việc
trong trời đất chẳng có việc nào không
phải là phận sự của ta.

 Thái độ tự tin, ý thức sâu sắc về vai
trò, trách nhiệm và tài năng của bản
thân.




- Câu 2 “ông Hi văn tài…vào lồng”
 Ông coi việc nhập thế làm quan
như một trói buộc, giam hãm vào
lồng. phù hợp với nhân cách của
ông




Pv. Em có nhận xét gì về nghệ thuật được sử
dụng ở đây?






- Câu 3, 4, 5, 6 Liệt kê tất cả các sự
việc lớn nhỏ, các chức phận ông đã
trải qua.
 Ông có tài năng thực sự và tận tâm
với sự nghiệp, không hề luồn cúi để
vinh thân phì gia.

+ Nghệ thuật: Hệ thống từ Hán Việt
uy nghiêm trang trọng, âm điệu nhịp
nhàng, nhiều điệp ngữ  khẳng định
tài năng lỗi lạc, địa vị xã hội vẻ vang,
xứng đáng một con người xuất chúng.
4.Củng cố
? Em hiểu như thế nào về từ “ngất ngưởng” ở đây?
? Cách sống ngất ngưởng của ông được thể hiện như thế nào trong quá trình làm quan?
5. Dặn dò
- Học bài cũ, xem tiếp phần còn lại.

Rút kinh nghiệm: