tong quan du lich doc





TỔNG QUAN DU LỊCH
 !"#Phạm Trọng Lê Nghĩa
Mail:
Năm học 2009 - 2010
Phạm Trọng Lê Nghĩa
1
$%&'
()*'
Tổng Quan Du lịch là môn học lý thuyết dành cho sinh viên chuyên
ngành Du lịch tại các trường Đại học, các trường cao đẳng, các trường cao
đẳng nghề, các trường THNV. Môn học mang tính khái quát, cung cấp cho học
sinh những kiến thức cơ bản về cấu trúc và sự vận hành của hệ thống ngành du
lịch.
Việc biên soạn bài giảng này này nhằm mục đích trang bị những kiến
thức khái quát, cơ bản cho người học. Bằng lý thuyết và những tình huống thảo
luận (case studies), học sinh được yêu cầu hiểu được toàn bộ cấu trúc của
ngành du lịch, là cơ sở để sinh viên, học sinh tìm hiểu sâu hơn các lĩnh vực khác
của ngành du lịch: Kinh doanh lữ hành, kinh doanh nhà hàng - khách sạn, quản
lý, điều hành chương trình du lịch hướng dẫn du lịch.
Nội dung của bài giảng bao gồm những vấn đề khái quát như: Các khái
niệm niệm cơ bản về du lịch, lịch sử hình thành, phát triển của du lịch thế
giới, du lịch Việt nam, điều kiện phát triển du lịch, loại hình và các lĩnh vực
kinh doanh du lịch, sản phẩm du lịch. Đồng thời với những nội dung trên, bài
giảng còn đề cập tới những vấn đề khác của hoạt động du lịch như lao động du
lịch, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch. Những nội dung mà bài giảng đề cập tới chỉ
mang tính khái quát, đại cương, làm chìa khoá để người học, người đọc đi sâu
vào nghiên cứu và tìm hiểu các môn chuyên nghành: Nghiệp vụ Nhà hàng, quản

trị Nhà hàng, Nghiệp vụ Lễ tân Khách sạn, Nghiệp vụ Hướng dẫn - Lữ hành …
Để khẩu hiệu “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui” cho cả thầy lẫn trò,
tôi mạnh dạn đưa ra những suy nghĩ cũng như quan điểm của mình trải qua
những năm tháng trực tiếp tham gia giảng dạy. Khối lượng kiến thức, phương
pháp giảng dạy môn Tổng quan Du lịch không phải mang tính gò bó, áp đặt,
Phạm Trọng Lê Nghĩa
Khi du lịch trở về, có lẽ người ta đã lớn lên
Nhưng có một điều chắc chắn là trái đất phải nhỏ lại
$(!+,#-
2
giáo điều mà là cách ứng xử “linh hoạt, thông minh” giữa thầy và trò để hòa
nhập trong thế giới phương pháp học hiện đại hôm nay.
Qua bài giảng này, tôi muốn trao đổi một cách hiểu, một hướng đi và
trình bày để tham khảo, có thể áp dụng chứ tuyệt nhiên không xem đây là kiểu
mẫu để áp đặt. Mong có sự trao đổi thêm của đồng nghiệp để sự nông cạn riêng
của cá nhân đóng góp tiếng nói vào sự sâu rộng chung.
Rất mong sự góp ý chân thành từ các đồng nghiệp.
Trân trọng!
(./'
01#2345 !"# $%&'
6 ()%*+,-.. /012 3 +4 5%+6 !7189
6 : %;+,-<%=>? !@ +A<B C DE9
6 : F4%+,-.+C/ * ,G !+4 #HI.%%=& 7189
6 JK F/%. /0"+L+&01+6 !7189D9
6 : F4%<@IK F/%+,-.15M 9
6 JK F/%. /0#* IN0"#* IN078<O9
P07#8# !"Q$%&'
6 DR S !%T4%%=M 9
6 %:I%@1/IO<O</0) U !3 18
9( 3:;<

6 =>?@#>A#' %V  !2 ;":I :%4 %;"%=
7WR S !%T4%%=M "+*0F*1,- ! 67 !"4 %;X%=TC %*Y+4

6 =>?B:I%= ! !Z!* !"$% %V KT7H !F@9$[
:I :%4 %;12 3 %B0) 3.I,\ !%/ %) !% %=TC
%) !
Phạm Trọng Lê Nghĩa
3
(&C'
B=

A#DE3F5
3,#GH
I#
=
  0
J EJ03:KL:2>M3!"2;<#-LNO53 P P
J(JCác khái niệm cơ bản về Du lịch P P
J(QLịch sử hình thành phát triển du lịch thế giới
và Việt Nam
P P
1.3 Vai trò của du lịch đối với nền kinh tế xã hội P P
Q EQMLRS#@#33T#;1# UV3:22+W#L
NO53
X X
2.1 Điều kiện chung P P
P   ] %=8 %@ ^6
PPD %4
P_S $
PP`,a !1A"] #.I.%%=& 718

2.2 Điều kiện riêng b b
PP@ !T2 718
PPPK 1H718
P__\#G5%V !QD18
PcP.#H/ +LF/%
9 0YZ' 
[ E9:5N!"3\#3LNO53 ] ]
3.1 Căn cứ theo môi trường tài nguyên dc
_18<S $
_P18# %.
3.2 Căn cứ theo phạm vi lãnh thổ dc
_P18 6+8
_PP183A%4
3.3 Căn cứ theo vị trí địa lý dc
__18 ) !%)
__P18%@ %8
___18F&
__e180C  f
3.4 Căn cứ theo hình thức tổ chức dc
_e18. K
_eP18%Z+@
3.5 Căn cứ theo phương thức hợp đồng dc
_c18%= !$
_cP18%g !IV
3.6 Căn cứ theo phương tiện vận chuyển dc
Phạm Trọng Lê Nghĩa
4
_b18+,a !F6
__P18+,a !%?T
___18+,a !) !

3.7 Căn cứ theo mục đích chuyến đi P
_hZ0O+] !
_hPZ0O+]=2 !
_hPZ%=. /0
] E[:5N^#3>U5R#3-!,#3_ @#V3`a-O53
>b5c,#E#3-LNO53
P P
4.1 Các lĩnh vực kinh doanh của ngành du lịch _ _
eD 7 1i@ 
ePD 7 1,%=f
e_D 7 S A !
eeD 7 <: T&
ecD 7 78<OFU# !
4.2 Sản phẩm dịch vụ của ngành du lịch e e
ePD. /0
ePPJK 15
eP_`L+&0
0Y0Cd' Q Q
9e QP 9
Vũng Tàu, ngày / /2009 Vũng Tàu, ngày / /2009
f0 :!>A#
Phạm Trọng Lê Nghĩa
$%g'
hi
jjjjdjjjj
EJ03:KL:2>M3!"2;<#-LNO53
Sau khi kết thúc chương này, học sinh có thể:
6 Định nghĩa được các khái niệm cơ bản về du lịch.
6 Nhận biết được lịch sử hình thánh, phát triển du lịch thế giới, Việt
Nam.

6 Nhận thức được vai trò của phát triển du lịch đối với nền kinh tế
xã hội.
Phạm Trọng Lê Nghĩa
5
J(J :5R3:#Sa5jD@#>M-LNO53
1.1.1 Du lịch
8+,-M %@ <@I.%%=& %Z V+a#A !?
!,a%g i ! !@T,!@T TR%:%I.%%=& "!
%) !I.%%=& " C  %4I.%%=& +a#A !  !,a+,- K !12 %M 
VI.%%=& 718@ !1B kT%Z+C/  %40l ,B"  !,a
+ ! !m+4 </7@ 06%IV % :I?0M @ ! S07189
%= !#A i ! V?  !,a" V<C18,F!a+,-
%n0^ "@ !+7186#) !?  !,a@ !+,- K !
18@ !I.%%=& %MT ,B !%2%O78<O718\o
%2?  !,a+ !%5 2 %8%=,a !718=6 !1B ) !> G
I50<06% !@  %4TGp06% ,B!@T T i !0.TFT#2K0
151B <B+VT+?%/  !" i !%@%?T$+?+C/   !,a#A !
!V <BF& *" i !+@ Z1q12 3A!" i !ZG.&
0B+^%5  !,a#H%*0.%= !</7T& %=2 .%T4
+,a !7182 5 $ i != !%K018+,-M %@ <B
i !/%A !.#5%4+VT+?%/  !" i !q@ !S A !" i !
3. rs# !%= !" i !q@ !1, /0<Bo%1,- !" i !#*
IN00 !%] +L#* ?06%<k !"06%+8I,\ !%Z%843A%4
T<:T !,a+718) !t%n0^  i ! V<C<:%o%0@>
3 %K0+4 * V<C<S $"% %V +$"G C ,B%=2 %4!B
+^%4 @ *%5.7 10%u !* "%=k !%<@ K !%] %N00R
? , !) !%=M <S $'KT7H !.7%]18#q+&+.I; !.
T2V?.718
vw=@ !7%8+^%=G%@ 06% !@  7 %U !-I5%+6 !
 7 718I.%%=C s%Z i !5%+6 !#* o% 7 

.I.%%=& %Z"@ !$#* o%=) !t+&IO<O.78<O
7180@> F. .<B= !%K0718+^%=G%@  i != !
%K0 !5%,\ !"o%N%5l5%+6 ! 7 18+^!$IIV
<@0G0 !. !@  !C#* o%"!*3T4%</1@0=o% C1
+6 !"t%] =2 !1,1,- !1+6 !%= ! !@ 18 C \+^40
cdx7K #A" 4%] *1+6 !78<O%,\ !05Gp.= !%K0718
%M%y1/+$> \  C
Phạm Trọng Lê Nghĩa
6
(6%T2V.3 .1@5%+6 !18+^1@0+a#A !
<S $? K 7K G.718+,- K !D.718<@*
!,a+8I,\ !+C0 !%= !1> ![ /0@ ,\ !"06%*0f%A%
+zI
$015" 4 $181@#H7T& ?06%. K T06%%:I%&
%g<k ! @T+4 <k !."%g ,B @T+4  ,B.+&%n0^  i ! 
V<C<:%o%<@% %V  {0%56#A !%,\+zI%20%MIO<O
718151@06%!W !0.T#* o%<@ !; !.78<O%g) !%.%T2
%=TC 3* !."<: T& ",B !7| +4 </IO<OS " !?"<\
!*%=]"5%+6 !^6+>n+,-%4 @ 06%.+W !F6"S BI
8I @ !<@T2V !@T06%+,-*%4  K !Ik-I<B%84
?.718
`A<B i ! !,a+718"+C0@3 %K0+V%2 1@*0
%,G !0B0@ : +,-G \+4 718"$%& $ !@ 181@
!@ o%N.*0%,G !<:T.78<O718I*1@0#%5
+,-*0%,G !0B."!- i !*0%,G !+zI(l+o%
,B"0l7K %6$ i !.+zI+L%=, !. "G ,B @T7K %6
@T0A %M0&.+zIG ,B."7K %6.M<:T%= !.78<O
718I*0 !#u%.?7K %6"%= !+$%] 7K %6+6+.%2F&
I*+,- 1" K !%5+,-*0f%A%+zI.`KT1@06%
T2V1B ? i ! !,a1@0) !%.718] <M<:T0@18$

%&Z0 ,06%75 ! !t !\%]H?  !,a"+W !%a $1@06%
%@ IV ) !%&%4+,-%= !</#q7O !%a!  @ =l?
!,a%= !%a+5/  T
18Fu% !W %g%4 !J.I%Z%gX=Y0@f !%%,a !&
1@06%6@ %=M F!a} !%=G15+&0o%I.%g }% ! S0_d
?%4y @T$=o% C @ !2 ; i !0L%. ?
/ %,- !18+&+,=+8  !m] ., ! M  !</
+8  !m18!LI=o% C$S <M'
~18$P !m(6%0L% $+4 18 !,a%&={ !+$
1@6@ %=M <@1,%=f%50%a?  !,aG06% \.•. \
G%,a !T2 ?~+& !t7,€ !iF/ "%n0^ . K<C<S
$" !/%:%"18#q"!1,%M *0") !vụ (L%.18+,-
&1@%:I-I.5%+6 ! 7  {0!fI+€</%H/ .6
@ %=M <@1,%=f%50%a?  !,a"%) !3</%U;IO<O
Phạm Trọng Lê Nghĩa
7
<: T& "IO<O1,%=f"IO<OS A !"IO<O,B !7| %03 
o%* i !5%+6 ! 2%=2 %5 2  !@  7 18
P~S0•b_6 !872 /I3A%U;%5v0Z•‚~+&%*
1: <C18+^++4 4%1: I50%=k.7183A%4 ,#
•D.7181@ !,a) !7K ?06% ,B# !%S0<@1,%=f%5 ,B
.%= !* !%a! ]% o%1@Pe!a0@G+$) !$ \G%,a !
T2 ~, !} !3T+8 ) !) ! :  i ! !,aG ,B !@3.
 S0L i ! !,a+= ,B !@%H/ -I+W !1+6 !"L
%M0 \,%=f?0M } ! , i ! !,aG<k !F2 !B"#A !G ,B
@T# !1@0</G ,B.J50%=kX.18ƒI*o%I.%%g
i !+L+&0=2 !<@!+5 O%&?%g ! ,B`C @T+$ !06%<
%=>=o%3 %= !%= !</M %@ \#G1[1: } ! ,<: 7O !<@
%H%s#* o% 7 ?!@ 
!@T T12 5 </+718G ,B !>"  !,a} !+L%=

06% V718%= ! ,B) !s0IV I !If<@+75 !,
<:T. /0 !<C18V +,- !2 ;o%I.%%g+A%,- !
5%+6 !?718"+$1@ !,a7.
3k!NLl2LNO53S2,aDu lịch là các hoạt động có liên quan đến
chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng
nhu cầu tham quan , tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian
nhất định.
1.1.2 Khách du lịch
`KT1@. /0$ C3  /0+,=D.7181@+A%,- !
%=H%4I%0!<@3.%=M ,B !7| 718?,B !7| <2 "1@+A
%,- !?.+\ <IO<O<@ 7 71
$+4 718 !,a%&={ !+$1@6@ %=M <@1,%=f%50
%a?  !,a+4  \. {00O+]%*0^ 0 V<C !t
7,€ !"iF/ "<S ." !/%:%"%&%<<j`A<B5%+6 !7
18"  !,a<B<%=>1@06%7.$ V718"=an \,
%=f+&%H/ %=71`C @T$ !m+&%=G%@ 06%.718"
  !,aI*6%O.+C/ #'
$%a! =l
$* S !% %.
$ VV +,\%^0^ 
Phạm Trọng Lê Nghĩa
8
@ %4 !,a"„ZI% 7Z=+8  !m'Khách du lịch là
hành khách xa hoa, ở lại theo ý thích ngoài nơi cư trú thường xuyên để thoả
mãn những nhu cầu cao cấp mà không theo đuổi mục đích kinh tế.
D=IZ 7=%+,=. M  : ?3 I4 7/ ?0M <C7
. ,#'là nhũng kẻ nực cười, ngốc nghếch ít học, những nhà giàu có,
quen thói bóc lột và vô cảm với môi trường.
S0•b_"6 !8712 /I3A%U;%5v)0•‚~+&%*1:
<C718+^++4 4%1: I50%=k.7183A%4 ,#'Khách du

lịch là công dân của một nước sang thăm và lưu trú tại nước khác trong khoảng
thời gian ít nhất là 24 giờ mà ở đó họ không có nơi ở thường xuyên, nhưng cũng
không công nhận những người nước ngoài ở quá một năm hoặc những người đi
ra nước ngoài thực hiện hợp đồng, hoặc tìm nơi lưu trú của mình cũng như
những người ở vùng biên giới, sống nước này sang làm việc nước khác
3k!NLl2LNO53S2,a: Khách du lịch là người đi du lịch hoặc kết
hợp đi du lịch, trừ trường hợp đi học, làm việc hoặc hành nghề để nhận thu
nhập ở nơi đến.
Phạm Trọng Lê Nghĩa
9
7 lời khuyên cho người sắp đi du lịch
Không ít người đã phải đi nghỉ để lấy lại sức khoẻ sau một chuyến du lịch! Nguyên
nhân là họ đã không có sự chuẩn bị tốt về nhiều mặt, trong đó quan trọng nhất là đã
không lường trước được những điều nên tránh trong một chuyến đi xa.
Sau đây là một số kinh nghiệm mà các chuyên gia trong lĩnh vực du lịch thế giới đưa
ra cho những người đang khăn gói chuẩn bị lên đường trong những dịp nghỉ lễ, quốc khánh
dài ngày. Các kinh nghiệm này được chuyên gia du lịch Joel Widzer tổng kết trong cuốn cẩm
nang "Tấm hộ chiếu rẻ tiền cho những nơi đắt tiền" mới xuất bản.
1. Tránh những điểm nóng
Cứ mỗi mùa du lịch hay trước mỗi dịp lễ dài ngày, các công ty du lịch không tiếc tiền
quảng cáo về những "điểm đến nóng nhất", những "nơi không thể không tới dù chỉ một lần"
hay đại loại như vậy. Theo các chuyên gia, đây chính là những điểm nên tránh.
Tránh tới đó không chỉ vì tránh được đám đông chen lấn mà du khách sẽ tránh được những
mức giá cao ngất, dù là đi trọn gói hay đi tự túc. Nếu không phải trả nặng tiền cho nhà tổ
chức thì bạn cũng không thể mua rẻ từ những người buôn bán biết cách trục lợi từ những chỗ
đông người, cung ít hơn cầu.
Giải pháp tốt nhất là chọn những nơi đưa ra các đề nghị giảm giá, các chính sách
khuyến mãi bằng những sản phẩm giá trị gia tăng. Đặc biệt nên đến những địa danh lịch sử
hoặc văn hoá, những nơi giá cả ít khi biến động theo mùa và ít hoạt động phiền nhiễu du
khách hơn các nơi ồn ào khác.

2. Không so sánh tị nạnh
Có những người không bao giờ cảm thấy thoải mái trong các kỳ nghỉ. Từ khi xuất
phát cho tới khi quay về, họ không ngớt để mắt nhìn xung quanh và tự tị nạnh với người khác.
Du khách bên cạnh ngồi ghế máy bay hạng sang hơn, thuê phòng tiện nghi hơn, ăn uống
nhiều sơn hào hải vị hơn hay thậm chí mặc cả giỏi hơn nên vớ được món hời hơn
Tất cả những thứ tưởng chừng lặt vặt như vậy đã không buông tha đầu óc bạn bất cứ
giây phút nào và ngấm ngầm phá hỏng hương vị thư thái của chuyến đi.
Do đó, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, cần thoải mái với những gì mình có và chỉ tập
trung vào những gì mình có thể hưởng thụ thay vì so sánh với bất cứ ai. Trong vô vàn những
thứ có thể hưởng thụ trong các chuyến đi, chỉ nên tập trung vào những gì bạn thấy quan
trọng, vào những cái không thể thiếu. Chẳng hạn, bạn có thể đi vé bình dân nhưng lại thuê
phòng ngủ đắt tiền nếu thấy như vậy là hợp lý.
3. Tránh nổi nóng
Nhiều người không kìm được các cơn nóng giận trong mỗi chuyến đi dài, khi những
thứ không mong đợi vẫn thường xuyên xảy ra. Nổi giận với hướng dẫn viên du lịch vì tội nói
nhiều, cáu gắt vì xe chạy không kịp giờ hay cãi cọ với nhà hàng về cách phục vụ tồi chẳng
làm lợi điều gì cho bạn ngoài những rắc rối. Không ít người phải vào đồn cảnh sát, thậm chí
hầu toà vì những xung đột không đáng có do nổi nóng nơi xa lạ.
Phạm Trọng Lê Nghĩa
10
Nếu gặp phải tình huống không mong đợi, tốt nhất là quên nó ngay sau khi phải trả
giá. Nếu ai đó không làm bạn vừa lòng, hãy chuyển sang người khác, sử dụng dịch vụ khác,
thậm chí đi tới địa điểm khác ngay lập tức thay vì cố nán lại vì tiếc một chút tiền của hay thời
gian. Đây được gọi là chiến thuật "con ong" - chỉ dừng lại nếu nếm thấy mật ngọt và bỏ đi
ngay nếu dây vào lọ dấm!
4. Đừng quá lợi dụng các hãng du lịch
Thông thường, du khách thường mặc cả quyết liệt với các hãng du lịch trước khi đăng
ký đi. Du khách lo sẽ bị lừa, bị hớ một khi ký vào hợp đồng nên đã đặt ra vô số các điều kiện,
nhiều khi khó thể chấp nhận. Thế nhưng, để giữ được khách, không ít hãng du lịch đã gật
bừa, đồng ý vô tội vạ.

Thế là, một khi du khách đã đồng ý khởi hành, các hãng du lịch, dù muốn dù không,
phải ra sức tiết kiệm hoặc tìm cách vòi vĩnh, thu thêm để đủ bù vào các thoả thuận mặc cả
nhún nhường trước đó. Đó là nguyên nhân của những hành động khó chịu như dồn đống
khách vào một chỗ, đi lại bằng phương tiện tồi tàn và kém an toàn, đi tắt hoặc bỏ qua nhiều
điểm quan trọng trong tuyến đi
Do vậy, hãy đến với các hãng du lịch với tư cách là đối tác làm ăn theo nguyên tắc
đôi bên cùng có lợi. Đó chỉ là nguyên tắc cơ bản của làm ăn kinh tế, của mỗi vụ ký kết hợp
đồng và bạn cũng không nên quên, thoả thuận du lịch cũng đơn thuần là một hợp đồng kinh
tế và nó yêu cầu được đối xử như mọi hợp đồng khác.
5. Tránh buồn rầu, thất vọng
Khi mọi thứ không diễn ra đúng ý muốn (nhiều khi là kỳ vọng khó đạt), đừng nên
ngậm đắng nuốt cay hay than thân trách phận. Thay vào đó, hãy nghĩ cách giải quyết như
đang làm việc thường ngày. Nhiều người luôn cho rằng mình đi nghỉ, đầu óc cũng phải được
nghỉ ngơi tối đa, do đó rất lười suy nghĩ và không chịu tìm giải pháp cho mỗi tình huống khó
khăn trong chuyến đi.
Tốt nhất, để tránh thất vọng trước mỗi chuyến du lịch, bạn nên tự tìm hiểu và nếu
được, hãy kiểm tra trước những điểm bạn sẽ tới thay vì giao phó hoàn toàn việc đó cho hãng
du lịch. Có quá nhiều kênh để bạn làm điều đó một cách nhanh chóng, từ điện thoại, internet,
bạn bè, người quen ở địa phương mình sắp tới
Một lần nữa cần nhắc lại, hãy coi hãng du lịch là đối tác làm ăn vì lợi ích chung là
một chuyến đi an toàn và bổ ích. Như vậy, cả hai cùng bắt tay chuẩn bị thật tốt cho chuyến đi
thay vì phó mặc cho một bên, dù bạn được phép làm như vậy.
6. Tuyệt đối không làm gì thái quá
Trong chuyến du lịch, không nên làm cái gì đó một cách thái quá, dù là điều hay, điều
thú vị đến mấy. Hãy xác định một khoảng thời gian nghỉ ngơi nhất định, một khoản tiền có
hạn và những hoạt động vừa phải trong mỗi chuyến đi thay vì cứ làm điều gì đó cho đến chán
mới thôi.
Nhiều du khách đã phát ốm chỉ vì những chuyện không đáng: bị cảm vì quá mê mẩn
một bãi tắm trong xanh, đau bụng vì ăn quá nhiều một món ăn lạ miệng, và thường xuyên
hơn, bị những thành viên khác trong đoàn phiền lòng vì làm mất thời gian chung vào những

khu vực thuộc sở thích đặc biệt của riêng mình.
Phạm Trọng Lê Nghĩa
11
Thông thường, sự thái quá trong các chuyến đi sẽ khiến bạn phải nỗ lực rất nhiều, hao tiền
tốn công rất nhiều sau đó để chuộc lại lỗi lầm chỉ để đưa cuộc sống quay về mức bình
thường.
7. Không đi nếu chưa sẵn sàng
Không nên đi du lịch chỉ vì nghe một người bạn kể về những điều thú vị của họ trong
chuyến đi mới đây. Những điều đó có thể không thuộc sở thích hay điều kiện của bạn. Không
đi chỉ vì đó là một kỳ nghỉ và bạn chưa có gì để làm. Thà không được hưởng niềm vui mới
còn hơn gánh chịu nỗi thất vọng vì lý do cũ kỹ là chưa sẵn sàng.
Cũng như trước mọi công việc khác, hãy thực hiện một chuyến đi theo phong cách
thật chuyên nghiệp. Tức là bạn phải chuẩn bị sẵn sàng tất cả các bước: lập kế hoạch khả thi -
xin tư vấn - huy động các nguồn lực trong đó có tài chính - kêu gọi đối tác nếu cần - thực
hiện theo các bước
Có như vậy, bạn mới có thể hưởng một kỳ nghỉ mãn nguyện. Rõ ràng, để có một kỳ
nghỉ thú vị cũng không hề là chuyện đơn giản.
Theo Nhật Vy (Tổng hợp) – VietNamNet
Phạm Trọng Lê Nghĩa
12
1.1.3 Tài nguyên du lịch
3k!NLl2LNO53S2,a: E#LmA#-LNO53 1@* 3 %2
2 "T4%A%H 2 "7%]18#q"<S .") !%=M 1+6 !#. !%5?
  !,a<@.!.%=8 K <S .$%&#q7O ! {0+.I; ! V7
18"1@T4%A\F* +&M %@ .718"+&0718"%T4 718"
+)%8718
1.1.4 Điểm và khu du lịch
`A<B3A!"<k !"0C <@. @1@0718%M+&0<@7
18+,-Z01@ !W 1H"1@06%%= ! i ! K %A3 %= !!$IIV
5 %= "%. !W .<@+Z015 !W %0M T 2

!i+&0718<@718$ i !+&0.F/%V I* : %;
!fI. @3* 1[<@.7  !/I718$4 1,-KT7H !"
%."I.%%=& "0=Z% !Ik-IM<:Tf !%$%&IK F/%+&07
18<@7187H%=2 .\#G#'
 =##3,L
 …u 1C <B \$%@ !T2 718oI7|
 $4%o5%V !<@78<O718V %4%+&+.I; ! V?
.718
 5+C/ ) !S </1@06 !+W !+8I,\ !
 `Z015 !W %<@3* !F.+o% ,B<@6 !+W !+8
I,\ !
 03:5#3,L
 Cơ sở phân biệt Điểm du lịch Khu du lịch
 03:#Sa
`&07181@ \$%@ !T2 718oI
7| "IO<O V%03 ?.7
18•ML[QLl2LNO53~
D7181@ \$%@ !T2 718oI
7| <B,%4<C%@ !T2 718%H 2 "
+,-3T5"+V%,I.%%=&  {0+.I
; ! V+75 !?.718"+Z0
15/3*<C %4^6<@0)%=,a !
•ML[QLl2LNO53~
P $3n#N!"2
oQN!"
`&07183A!
`&0718+8I,\ !
oQN!"
D7183A!
D718+8I,\ !

_ BU;:V4##3L
5pL5c,R3:53
-LNO53
`.I; ! V%03 ?.718
1@?T4
`.I; ! V+75 !?.718
e iLmaq>E 45
534,-LR3:53
`A<B+&07183A!'Bảo đảm
phục vụ ít nhất một trăm nghìn lượt khách
`A<B7183A!'Có diện tích
tối thiểu một nghìn héc ta; bảo đảm phục vụ ít
Phạm Trọng Lê Nghĩa
13
2=23WL
tham quan một năm.
`A<B+&0718+8I,\ !'Bảo đảm
phục vụ ít nhất mười nghìn lượt khách tham
quan một năm.
•MLQ[QLl2LNO53~
nhất một triệu lượt khách du lịch một năm.
`A<B718+8I,\ !'Có diện tích
tối thiểu hai trăm héc ta; bảo đảm phục vụ ít
nhất một trăm nghìn lượt khách du lịch một
năm.
•MLQ9QLl2LNO53~
D 7 %5+&0<@718F!W0 C C1m <H.
`C @To%I.%%g V<@+nn] +. !%g.718.
#* IN0"78<O%5+&0<@718@ !I !If"+6+."o%1,- !"
!.*-I1[%M@ !40+,-*0%M "%27k !<@3T15?7.

`C @T+nn i ! @3* 1[" !,a 7 %5+&0"718V
$] #.<C#* IN0} ! ,!.-I1[+&X]%]Y* S !%2
7k !?.718
M  !.1m <H 7 %5+&0<@718!u 1C <B
</+V%,"F*%W " K !oI%@ !T2 718+^$"KT7H !4%o5%V !
<@\#G<:%o%R%:%Ik-I"I.%%=& <@F*</%@ !T2 718%Z
,B !FC <i !
1.1.5 Tuyến du lịch
`KT1@. /012 3 +4  7 7181i@ g i !
+&0"718$#† %5.<k !"+8I,\ !"3A!. .7
18L%) !3.) !%T1i@ <5=0M  i !%T4 718
S0%*0^  V !t !\"!*%=]"<@&F4%?0M $%&
%T4 718%@ '
T4 7183A%4
T4 718 6+8
T4 718 !u  !@T
T4 7187@ !@T
T4 718<S .
T4 7187 10%u !* 

T$#HIK  , ! M  !%= !.%T4 718+C$#H
%A ! o%<@Z ‡!i.T4%A]7O%03 %T4 718'} !
@QJW]( QV \•_ !@TP+20~"1@06%%T4 718 !u
!@T"7.<g%03 <g%03 .7%]18#q<S ."<g
%,G ! !5 * +zI"<g<\!*%=]
Phạm Trọng Lê Nghĩa
14
3k!Ll2LNO53S2,aTuyến du lịch là lộ trình liên kết các khu
du lịch, điểm du lịch, cơ sở cung cấp dịch vụ du lịch, gắn với các tuyến giao
thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường hàng không

1.1.6 Xúc tiến du lịch
Theo Luật Du lịch Việt Nam: Xúc tiến du lịch là hoạt động tuyên
truyền, quảng bá, vận động nhằm tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội phát triển du lịch.
1.1.7 Du lịch bền vững
Theo Luật Du lịch Việt Nam:Du lịch bền vững là sự phát triển du lịch
đáp ứng được các nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng
nhu cầu về du lịch của tương lai.
J(Q O53 r3\#323E#3sV3:22+W#-LNO53231?>ES2,a
1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển du lịch thế giới
} ! , C !@ "R%:%" !/%:%#* o%" !@ 7
18+,-M %@ #B0%= !FA* 18#q o%+8 8#q718$
CF,B%S !%=V0"*#H%@ ) !1| %o%F5M  !"%4 F6
R%:%<@) ! !/I+C$* ,G !%]H+4 7184 %= "
%2 %"+$s0j1@ i !1]7\F* M0^0#HI.%%=& ?718
i !&F4%<C18#qM %@ <@I.%%=& 718%= !3.;#‡=o%
FU] !,a1@718)0 T8#q#‡ !oI CF@3[F.
.5%+6 !<@] #.718/ %5
C\F* ". @ !2 ;<C18#q718={ !#HM %@ 
<@I.%%=&  !@ 718%g^61@ !,aF,B<@3.%=M IK
) !1+6 !" !C%?) !+,-%.n#* o% ) ! !/I"^
6Fu%+V$#HIK ) !!oID* S !%]1}T1,\ !%H1@06%T4%A
=o%3 %= !</%5= V718%Z !m#\+ˆ ! o%
Thời cổ đại:
= !!+5  @T$ i !I.%0 3 %= !* ,G !%=H%4I
+4 </+15`$1@I.%0 =%TC FW0? !,a:I<@* !
%2  2 y%;%,%=,B) !18} !%a!  @T#f<:%+,-%V $
) ! i !1@ !W %;S 7H%=i0@> +,-#q7O !+&T2 G
1,\ !%H"<}]<@]   !,aJ.%0 =F. Z? !,a0Z=
<@* !_cdd%1@06%#H/ $[ !m<)f !%1B +A<B</+
15?1@ !,a

Phạm Trọng Lê Nghĩa
15
 @* !_ddd S0%=,B) ! !T2 ":I1@06%+&0%f%
.718%=2 %4!B+4 +&20 !,€ !.0%H%.I<@.‰
3 .?+o% ,B<S 0 "%8 <,- ! @T!@. @5%+6 !
] %=8".%,\ !!"!B3[%6%,a !T2 I*+15%= ! ,B<@=
,B !@"> V4% i ! !,a$ V+151@ i ! !,a%]
!,€ !#k !F.%) !.= ! i ! !@T1Š"@ ! !@  !,a+^@ 
,\ !+4 . @%a"%</ j+&V !T/ <@f !F.6@ %=M 
?s7@%g !@T @T# ! !@T."$%B@ !%. != !%a
!  @T",$5%+6 ! 7 S " !t"%M i ! !,a @T
%,a !I*S  !t a i ! !,a3Z V 7V 7%Z i ! +,a !
7| +4 .. +8". @%="3. S +^+,-KT7H !+&IO<O
.F6@ S  !t<@Fu%+VM %@ 5%+6 ! 7 %= !718
%) !.
g%4y‹%=,B) ! !T2 "T15I+^I.%%=& ,a !%8 "!
oI? )+^++4 .<k !+o%G`8= !*+&%*0^  V%M0
&%4!B !3 <@ {00O+] !t7,€ !"iF/ G06%#A
!W o%. !J,\ !%/ +15?T41@,€1"+ZF>" !,a!@
%M+F{ !Z !H"F{ !/18) !<O} !=o%I.%%=& %= !%a‰
T15IU+5".] ."%,\ !!%,a !T2 I*++&%H%.
/0<O+LF/%+,- !oI+VT+?.78<O<CS A !" !t !\"
%:0]$* !,a7| +,a !"F@</
S0hhb%=,B) ! !T2 "+56%&%10I+V%2 %U;G
T15I%f% C !,a%07HŒ !3  i !<H%+o !,a
%KT7H ! C\#G+&IO<OS  !t"<\.<: +6 !<2 <@
. !*@15M 718%&%+^o%/ GF. +* @T
.3 15!@$ !,aK•15%]+718F{ !/%= !
%=]16 !1|T$qBIL=Ž ZF3 "!. K !+,-+L%%=2 <?
.I2 !/2 5 +$1@@ !+@ 15+@+,.7.+%Z

7 +,a !%\1O?= !EA" A7@%g!77%B7Z 0= 7<@
0FrD = +C !8.T4 + 2 Fu%+V<@%;b"#FUV
 %=, , !IV 1B .+@ 1i@ +C+%g#. !#B0+4 C%A+&
$%&++,-Pc7L006% !@T !t%=,G.%=50<@ !?+20%= !.
S 1C%H7H !F2 +,a !T.%=50 !t
 = !#A i !T4 +F& +V%2 " i !T4 +?,7K
<k !`) !0•+4 .<HGK`5,\ ! %:%+. ! !5 2 
Phạm Trọng Lê Nghĩa
16
{ !%C +606 n"7@g !_Qe0"+^<,-%@ !%=S00+4 %:
.+*(=3Z###"0%"Z%Tj
Thời Trung Cổ:
H#T%@ ?.3A!U+5%= !+$$+43A(^%g%4y
%;‹<@%g+43AKT(^7/%< !•ehb~+^1@05%+6 !7
18F8* ,G !#K#uC/%%.4 %=f" !/%:%"^6"<S F8
<;%Fn"?T5J,\ !%/ +15%=2 F67T o%1@Z !H<@.Z !H
s%B%: %4y%;Œ"718) !>  %@ "%/  !<@%*0.
,%=,B+$4 %= 12 02 "F2 !BF4 +6 !1@0</+15%=G
2 $S `,a !.%=G%@ .=* FN %t<@+VT !:IF %=60,BI
M<:T i !T4 +718} !]%n<@.05&0
a‰ @T"+52 f+^%=G%@ 06%1H1,- !1B 05 GK
$:%| 05 0‡.64 %=  2 +^%T%4<@%=G
%@ %,%,G !%A !#.18%) !.1@15M ?T4%= !!+5
@Ti !6%:I%H %) !."@ ,\ !<C%. +8" @%a7Š
=06%.=V0=6.3. %=F2 +,a !012 +&IO<O0 !,a
) !I*<M0O+] %40@+IV t ,7o/<C#H+$ !!$I?
 2 #H#. !7 `;f=aŒo%/  i ! !,aT2
,B !7| .+15".@ 1Šj
a‰ @T7^o%/  i !T4 <Š 77@ !@T+V%2 ?1@
!,a<B i !%M0%>.0I.0B+^I.<€%V0&F4%5 zI?.

6 !+W != !U<@\7:T%] 4+6 !"%>0>?  !,a
!,a+^$ i !T4 +7@ !@T {00G=6 !X. q : %;Y+&
+,-.0I. i !<k !+o%0B" i ! C <S 0  K 15
S0Phc"06%%  2 %2 1@(=J1%Z<@f# != !
EA%= !06%T4 F) 5+KT"(=J1+,-!LIA%o%/%8
A f%FGT%4?@ !+4<@06%%4!BF]N ".15GI,\ !`) !"
) !+^G15+KTh S0D<C ,B) !+^<4%A 'X(=J1I21,
]Y&<C i !!M0u%%oT% !ZG;= !MF]$%&+KT1@
06%%= ! i !%@1/,B !7| 718+V%2 %=2 %4!B
A%4yŒ"+V%4yŒ‹ i !&F4%<C+81["%2 <S "*
7,\ !<@y%:%+F& +^!fI  !,a$ i !I.%4 +81[1B g
S0e•P+4 cde"#%rZ10F+^%4 @ FA 6@ %=M %.0
&0# !06%1O+80B0@# @T!1@K(Ri !T4 + @T
Phạm Trọng Lê Nghĩa
17
) !I*<M0O+]718" , !%=2 [ !m o%+8 "+^0G,B !
5%+6 !1i@ 3A%4%=2 F& 
S0ce•"#7Z…0+^k !%?T%?+@ +7%ZFaF& KT
JA !I]0D!V +4 0}H0KJ"+@ %TC ?) !
F8F^%U75%# !Fa+) !?0(Rf+$) !) !CF4%={ !+KT1@
06%1O+80B• !%TC 3T<CI]`) !,B !%B* !….
,-%3 C !@T12 +2 %=2 F& +@ %TC ?) !+^+4 +,-
`6"@ ) !?) !+^0G=06%K %=a0$%= !#H%) !%,\ !
F) F. `) !KTF{ !+,a !F& 
Thời Cân Đại
6.05 !%,#* "Fu%+VF{ !6.05 !GZ%Z=1 7•cbe
Qbd•~"+4 .05 !%,#*  •bePQbbd~".05 !%,#* (R•hhb
Qh•_~".05 !%,#* J.I•hhbQ••_~j+^0G=  !,a#H
!1,0B<B%4%4%H7%,#* 
@ S0h•e"‘0Z#’%%+^4%5=+6 !\\ ,B12 %O+V

%2 J.%0  @TK0 !> U.05 !) ! !/I1V %; o%"0G
=K %=a0B !@ <: T& <@* ,G !%=H%4I+4 #HI.%%=&
7181@ !,a
S0••c"06%R#, !,a`;1@Z „+^#. !4=4)%)+V%2 
%] %/ ]? $" !T S0#") ! !/I)%)+^=+a+^!$IIV
+. !&</%f%<@<: T& 7.+718
CI,\ !%/ %) !% 12 15"%aM @T  !,a+^I.%0 =
.I,\ !%/ %=TC % ) !!  +/ %] ••hb~"+/ %5•••e~"
=7•••c~j
V%]%O%,F* %f+NT!oI%,#* KT7H !05 !1,B
!%) !1B k !<B.I,\ !%/ <: T&  !@T@ !/ +5<@0G
=6 !.78<OG C \%=2 %4!Bi !\#G5%V !+$<C.
3 } !%5%: 1-.%T4 1i@ T2 3A!4%=,B"
!,a%f[%B.‰3 %4!B ,0%H%.I•:I~"<,a %=Z
F1 "+C %ai%V =%Z0#G“IZ#Z<<%M T+^0G= C \
.<B=g !"FaF& +zI<@#A. !<<183A%4$,B !
%S !%= !%4yŒ‹‹‹`$1@T4 718?.# <2 +5#%A%
!/I+^+4 . ,B+&&0; !%H%4%= !P_ S0%=G<C.I7O !
%= !.) !%T"] !/I?0M 
Phạm Trọng Lê Nghĩa
18
6@ %=M 718%:I%&+V%2 G 70#%U;
S0•echd !,a+F{ !%@n%gZZ#%Z=+4 7H6 !8? i !
!,aA ! !/ =,-%5!F=!".P7L0+. 7o06%F,B
!L0B%= ! !@  7 718(6% S0#) !%@ 1:IS
I> !718+V%2 G  {0%U; !,a +718%= ! ,B
<@= ,B !@• !Fu%+V$ i !T4 7@ %= !I50<zIG
,B IO<O# "IOT ".LI<-W !j%B i ! \
0@,$78I%Bu Fu% V0A + !tŽ<@%03 718G
I.I" S0•ce"^ !0#<@. +^Fu%+V%U;.%T4 7

18# !K
@ ) !?0#+5%+,-1@7* S !%) !& V
<C718G%a+5) !• ! u0Fu%+,- i !+>n"0 !0A <@
i !T4%A%f+NT718+&%=& %= !.%=?0M 
 S0•hb"0#=0u%06%15.+\ +LF/%!1@
XJ4% %. Y"%C %K ?#Z718/  Ta$.+\  @T7
.$%&% %. %5@ !%=S0.#5 %= !7 0O?
) !%T1i@ 0#%= !%a! •cd%B•dd1@+C0F.
06%%a+5718%H#H7@ #A+) !7K f !@ Thomas
Cook đã được nhân loại suy tôn là ông tổ của ngành lữ hành.
Thời kỳ hiện đại:
!@T T"<B#H%4 F6?y%:%%= ! !@ !%) !
<: %*+^0G=06%y !T2 0B#HI.%%=& 718A1,- ! !,a+
+) !\ "  \ "%4%/0+,-%a!  2 @ %=M \ "+4  C
\\ 
=,B4 %= %4!B1V %; o%"7183A%4+^+5%+,- i !
%4 F6+. !&, !%= ! i ! S04 %= "7183A%4V ,%2
1/%
= ! i ! S0!i64 %= %4!B.718 !t
F& 15+,-IOW<@I.%%=&   $ !"+LF/%1@J.I"”%1" "
TI"`;j• i ! ,B @T+^%@ 1:I\3 @ ,B<C718"
06%<@ ,B+^%@ 1:I6718@ S0•Pc%MX2 0 EA%4?
.%U;718+,-M %@ 1:IY
= !4 %= %4!B%;‹‹".5%+6 ! 7 7183A%4
V ,F8+M %/\#G5%V !<@\#G<:%o%R%:%%= !718IV
F8I.y"IV %MF4 %@ \#GIO<O4 %= 
Phạm Trọng Lê Nghĩa
19
= ! i ! S0+V#4 %= "7183A%4+,-IOW=o%
:0"FG<M1f @T. ,BF8%@ I.%= !4 %= + !F,B<@!

+5 @ !u <4%%,\ !4 %= <@)IO C  %4+o% ,B
= !F%:Iy•%g i ! S0cd+4  i ! S0•d~#4 %= %4
!B%4‹‹"6.05 !R%:%%=2 %4!B+^+5%+,- i !
%4 F6<,-%F:" $%f+NT !@  %4718I.%%=& %:%#HH%S !
%=,G !%= !FM  S0?7183A%4%:Iy•cdQ•bd* !d"••x"
•bdQ•hd1@•"_x"%:Iy•hdQ••d1@bx"%:Iy••dQ••d* !
cx"%= !0oT S0!V +KT"%A+6%S !%=,G !15 K !12 h"cQ•x
k !<B#H%S !%=,G !<C#A1,- !"#H%T+U<C\o?.7
18"k !<B#H!%S !?%U !7 %%= ! !@ 718"+^=+a<@
I.%%=&  C15M 718: T& .F{ !+,a !F6<@+,a !
) !+^401m 06%<8%=]3 %= !%= ! !@ 7183A%4.
) !%T.#5 "1i@ ") !%T0)!Bj1V 1,-%=+a+^1@0 *T# 
65 %= !T!u%%=2 %8%=,a !7183A%4
D&%gM %@ <@%.%%+&%=G%@ 06% !@  %4+61:I"
$U+; !%= !%,\ !%=,a !" !@ 718+^$ i !F4 +U%S !
%=V0!,a%<] !@ 7183A%4 ,1@X06%  !H++,a !
%=,a !"$1f5T  "1f0n0/%%M !t15+&=W7W #;%5#H+6%I.
0 !%Z#;0/ T& .`zI%B  !,aY
tL3?#V3:22+W#5c,-LNO53231?
!@T T"0L7k06%#W<H%=2 %4!B>  i !Fo%+W !<C
] %=8"#u%6<@%/ 5 ? !FA# !,B ! !? K 151@@
FM "i !8-I%.<@I.%%=& .3A!%= %?%a\+&0G=6 !
3 /<C %4"] %=8<@<S .^6C/I6"%U;+^=+a
,“("‹"J“"“<<j.3A!+^$#H%M0&1|  
<C<S ."^6+&0G=,B !+V%,%]-I0M 
18$,B !!%S !%Z#A1,- !'#A1,\ !."%@ IV
."15M "#* IN0718.7  !/I 7 718Z
,B%] %M/  T$\ cx7K ,%4!B%0!<@7183A%4
i !T4%A+,-1@ !T2  K ] * ,G !%B#H%S !%=,G ! @T
1@0;#A !? !,a7K "!.*.78<O5\ %= !0;% :I

?%S !7V 
g#4 %= %4!B%;‹‹"\o%@ IV 7.$ C
%T+UT> !1@^6$%@ IV 7.18) !> 1@
Phạm Trọng Lê Nghĩa
20
+L3TC ?%V !1BI3[%6"%V !1BI%=2 ?^6 iŒ%43V f !
.%@ IV 7.%=G 2 IUF4 G C ,B[7?/ %,- !
@T} !10;#A !? !,a7K +,- K !12 "!.*78<O@ !.
) !+u%".I,\ !%/ !%) !<: %*"1,%=fI !If<@%: %/ 
, !+C3 %= !1@] #.?+8I,\ !$+&0718• C
\" @ ,B$] #.T4 ] !,a7K +7187%oT+,-[
!m?/ %,- ! @T+A<B#;–6 !+W !
a#H%4 F6?m%:%"+LF/%1@ !@ ) ! !/I)%)"
%@*"%@%y"0.TFT#2%A<@#HFk ! U?) ! !/%) !% 0@
+8F@ 71 !@T@ !0G=6 !"H1 !@T@ !7@=B<8%=]+LF/%?
0M "#,I.%%=& <C1H1,- !#* o%<@$ C7%]18#q"<S
.0@K$ !@ 7183A%4I.%%=& #B005 <@1@K1O$
C !,a+<@+4 718 o%/  T7183A%4+ !$,B !
I.%%=&   GK•"KJ"K`5,\ !"%T 2 <H= !
: `) !<@KJ0BtG0;%=& < !<M/ %5+ !$ CFo%U
<C %4<@] %=8
 S ;<@#A. ,B !@%B718<@#A !,a+718=
,B !@?%g ! ,B"#A !5%/%+,-?7.k !. K
% %. 718"$%&IK =_15 ,B. %= !#HI.%%=& 7
183A%4'
 Các nước chủ yếu là du lịch bị động'‰":%* " ""
1 "s"1<"1 
P Các nước phát triển du lịch chủ động'KT "‚"—m"W
`@":I
_ Các nước có sự phát triển cân bằng du lịch quốc tế chủ động, bịđộng'

J.I" !!=T"‹=Z "UmD‰"06%#A ,B0(R<@. ,BK
•
 +a#A ! !@T@ !*%/ *%/ " V%]1R%S !) !
!g ! 2 %= !.T4 718"* S !%=*?  !,a1@=o%
V0@  !,a,B !%B"F2 5  VS A !1@IOW"7T%=M
#;nZ"<\!*%=]"%M0&".0I.%4!B"%M0&"%.%8
%=,a !<@06% V+LF/%.1@FT<@<}%=O
 =2 I50<%4!B"#A.7181B  o%1@.+ !tGFa
F& = !%,\ !1"%y1/718F& #‡!*0+7I.%%=& ?718%=2
f(6%+L+&0 i$[ !m1B +A<BIK FA1@%] o%!*%=]1@%] 
Phạm Trọng Lê Nghĩa
21
o%!*%=]+A1:I"%; !,a+718%,a !%M0+4 0)%=,a !+A1:I<B
\# #A !•k ! fk !F& 9@ IAQ) !%) j~
:5I5345KL=521>M-LNO53
 I  5345 -L NO53 231 ? •’=17 =#0 =! #%    ’9
=! #% ( 71Z7=#0~'
@%U;3A%4+; !+V<@+,-%]  /0=6 !=^ o%<C1m <H
718<@1i@ U; @T!W0_•%@ <2 %6_•3A!<@\
_cd%@ <2  . +57/ ] I?3A!"/I6718".
</ !.7O".) !%T%, K !W0@ !) !".#5 <@. @%U
;%=
=O#G?’+L%%5(7=7"%?+)KT !)  !i] 
%;?’1@%4 ! "J.I"!<@KT ’1@06%%U;
12 ] I?<Cf%4 <@I.%%=& 71872 /I3A!I$
) !3718"0O%2?’1@]%]I.%%=&  %4<@%5=
) !S </1@0"+NT05 !M !i<@F*</0)%=,a !<@7#* } ! ,
%S !,a !%f+NT@FM <@&F4%"%) %= !1|  !i.3A!
%=2 %4!B"%) %= ! K 3TC <@.3TC %H7\F* ") !IK F/%
? !%6"!B%] " !)  !i<@%) !.

 +V’+,-%@ 1:I<@ S0•Pc%5!Z<B%2 !1@
2 0 3A%4.%U;3* !F.718] %;%44 %;P"
$+,-T& +4 …Z Z<<@+U%2 1@2 0 3A%4.%U;718
] %;•‹ %Z= % 1  r=rr1=#0=! #% #~<4%%u%1@
‹
. !c S0•hc6I%> %&+V%2 ?%U; @T7Š =%5
(7=7
S0•hb"’%=G%@ %U;+C@ ?,\ !%=M I.%%=&
2 /I3A•J~
S0•hh06%/I+8 -I%.] %;+,-[4%<B2 /I
3A!@Th%. !• S0••"%56 !8`56+W !?’1V %;e
%5‚"/%0+^+,-4% 5I1@%@ <2 ] %;?%U; @T
’$ /0<O] 1@%=TC %*#H&F4%<C718+4 . ,B
+ !I.%%=& O%&\ 1@’ !oI C  !/0<C718
i !0O%2I.%%=& ?.3A!%=2 %4!B
’ U%4 !<C%A !2<@ !2 ;%8%=,a !/ !2 ;1@
06%%= ! i !+$ !!$I3 %= !%= !) U !@ 7189IK 
Phạm Trọng Lê Nghĩa
22
%.+6 !?718<C %43A!"7H+$ %=,B"*#.% i !
,B !<@) !FA4%3*#† $
(O%2.?’1@I.%%=&  !W  K 1H’%5=%2
N  !@ !.7O718’%U; i !66%*" i !
$%g<@ i !FU !$. K <2 718%6.
,B%@ <2 
’} ! U1H%5+C/ %: 1- !@ 1i@ %4!B
%) !3</1FnL!*0.I,\ !#.} ! ,%2N $.
T2V<C64"%8%H<<
’? !Ao%1,- !718%) !3#H0G=6 !%H70F. "
%4I: "%S07>.718F8%@ %:%" %> "   <@ i !%2N

<CR%:%
 <;u#-LNO53>ENv3E#3231?Gw!+N-+,>kN,#-!L+ a
!L#5N6wH
@06%12 0 %> V!W0dd<2 ;+; !+VG%o%*.
<H !@ ) ! !/I'1,%=f"S A !"718F& "!*%=]"<: T& <@1i
@ 
’%@ 1:I S0••d706%6+W !!W0c%@ <2 7| 7u%"
%=/%:I S0P1V <PF..6I@ ! S0i !%+6 !
@ ! !@T+,-+C@ FG?%8<@ $0 K <2 +L%%5 (O%2
+$1@1@0</<B.] I?+&%571806%4 1,-I.%%=&
 %4<@,%2 ) !S </1@0 {0%4 +4 0Gq<@5 %= %8
%=,a !".Fn i !=@* I.%%=& +&) ! : %C0 S ! %4?
!@ 718<@* S !I.%# ) !</9I.%%=&  !W <A <@%4 F6
R%:%"4% A\#G5%V !<B V.@ !
 SV  3<  R3:53  "#  KL=5  21  G#2k+#,2!#,N  3!2kN   !5,2!#  6
H
`,-%@ 1:I S0•b•%T%4/I6. @ 7 .
#5 <@2 /I.#5 3A%4
(O%2@ +6 !?06%%U;3A%4<C !@ ) ! !/I @
@ !<@.#5  $ !%H%.; S !?06%/I6%,\ !
05G0;+63A%4/I6$e_dd6<2 Gpec3A!<@<k !1^ 
%U=O#G?/I6+L%%5J=#%?+)6 !@J.I
 SV  3<  >l#  53LmW#  3E#  R3q#  KL=5  21  G#2k+#,2!#,N  +
+,# V!+2 !k,2!#6H
Phạm Trọng Lê Nghĩa
23
@06%%U;%@ V<C@ !) !3A%4; S !] ?
‹1@%5#H %@ %= !</<: T& @ .<@@ !.%g0
\Gp05 !1,B@ !) !%4!B+4 Fo%; \.F{ !#H4% A
.%T4 +,a !FT

/0<O?‹1@+57/ <@IO<O !@ ) ! !/I@ !
) !%4!B'IO<Oe $0%Z#H<: @ #) #–?/%A !<:
T& @ !) !%4!B'@ ) !9) !f !9.] 3TC 9 $0
%;_ , @ !oI" K <2 718<@ K <2 <: T& @ !.
‹5%+6 !0:%%4%<B%U;@ !) !7K 7O !3A%4S
I> !] ?‹+L%%5( %=Z1" 7\3 +C@ +L%G
…Z Z<"—R
˜
" !@=> $.<S I> !+57/ .<H%=2
%4!B
:5I53452+!#R3L>U5
 /I618K•.M ,\ !•Jr#=<Z1
##% J~'
`57/  i !3A!Gp.M ,\ !<@K•-I o%15
+&+5%+,-0O%2 !"+$1@"<,-%%=6<CI.%%=& 718<@1i@ 
%= !<H=6 !1B  @T) !</?/™I61@I.%%=& 718%) !
3.,\ !%=M  !2 ;"I.%%=& "!.7O<@%4I%8J+^>
%@ o%#u<@%5+,-%4 !< !%= !#A.%U;%4!B
J+,-%@ 1:I S0•c%5š<B%2 !1@/I61i
@ <H.M ,\ !•Jr=Z=<Z1##% ~"%U; @T
$0O+]%f+NT#HI.%%=& -I%.%= !1m <H718!i. ,B"
.\3 718?. ,B%= !<H
.%@ <2 JF!W0.] 3TC ".) !%T@ !) !"
@ !*"..#5 ".) !%T718
@%@ <2 ?J"6J/%0+,-%@ 1:I !@T
de›d›••e
@ ! S0J%U;6 !8%,a ! 2 1V 1,-%%5. ,B%@ 
<2  {0%=+U  !/0"l%=--I%.<C718!i. ,B%= !
<H
\3 3TC 1H%A?J1@6 !8%,a ! 2 "œTF

+C@ "œTF %,a !%=H<@ %,[
6 !8%,a ! 2 ?JZ0s%.%+6 !?6%= !
S0"$%N03TC #q+U`C1/" !T2 %u%+6 !<@F60.T%U;
Phạm Trọng Lê Nghĩa
24
%) !3.<o +C !K #.".+8 +8+&0?‰I4%4I<@%) !
37H%* !83T4%?6 !8
5I]J"F* % J1@ i !o IN0718$T%] %=2 %4
!B a<@ i !%) !% =o%%a#H<@% :TJ> %U;6-
718.M ,\ ! {0l%=-</f%4 -I%. 7 7
18
 SV3<LNO533nLxLGyL+!Vk,#+,>kN!aa !#6yH
@06%A12 0 4 1,-6 !%.!i_%U;7183A
!K•“1@06%%U;718I1- : "+,-%@ 1:I S0
•e•"%=O#G] +L%%5=##Z1#"t
(O%2?“1@'
l%=-<C-I%.7183A%4G. ,BK•
=+U.%) !% <C.7H. I.%%=& 718<@R%:%%4I%8
04%%=& .%+6 ! !2 ;<C718
Œf%4 %+6 !718+4 . ,BGK•"+LF/%%gu(R
<@:%*
/ %54 1,-?/I6 @T%:I%= !<@.%+6 !#'
*%4 o%1,- !78<OGK•
D]VG. ,B1K : F{ !.Fn#"+\ !* $.%?%O
o% :I* 
*%/ 0)%=,a ! 7 .7  !/I718
f+NTI.%%=& 718FC <i !
Phạm Trọng Lê Nghĩa
25