Báo cáo nghiên cứu khoa học " Cộng hòa nhân dân trung hoa nhìn lại 60 năm xây dựng và phát triển " potx

đỗ tiến sâm

Nghiên cứu Trung Quốc số 10(98) - 2009

4


pgs. ts đỗ tiến sâm
Viện Nghiên cứu Trung Quốc


1. Tính đến ngày 1-10-2009, nớc
CHND Trung Hoa vừa tròn 60 tuổi. 60
năm là khoảng thời gian ngắn ngủi so
với lịch sử 5000 năm của nền văn minh
Trung Hoa, nhng nhân dân các dân tộc
Trung Quốc dới sự lãnh đạo của ĐCS
Trung Quốc, với động lực rửa nỗi nhục
quốc gia 100 năm bị nớc ngoài xâu xé,
đã bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới,
biến Trung Quốc từ đống tro tàn, một
nghèo hai trắng, vơn lên trở thành
một quốc gia XHCN giàu mạnh hớng
tới hiện đại, hớng ra thế giới, hớng tới
tơng lai. Từ đó tạo nên 3 chuyển biến
mang tính lịch sử là: Từ xã hội nửa thực
dân nửa phong kiến sang xã hội mới dân
tộc độc lập, nhân dân làm chủ; từ cách
mạng dân chủ mới sang cách mạng
XHCN và xây dựng CNXH; từ thể chế
kinh tế kế hoạch truyền thống sang kinh

tế thị trờng XHCN; từ cục diện đóng
cửa nửa đóng cửa sang mở cửa toàn
phơng vị
(1)
. Nhờ vậy, Trung Quốc đã đạt
đợc những thành tựu to lớn và quan
trọng: Trong vòng 60 năm, về mặt kinh
tế, GDP tăng gấp 77 lần, GDP bình quân
đầu ngời tăng 32,4 lần. Giờ đây, của cải
vật chất làm ra trong 1 ngày đã nhiều
hơn cả năm 1952 cộng lại
(2)
. Thu nhập
tài chính tăng khoảng 1000 lần. Giao
thông đờng bộ tăng 38 lần, đờng sắt
tăng 3 lần, đờng hàng không tăng hơn
200 lần. Tổng kim ngạch xuất nhập
khẩu năm 2008 tăng gấp 2.266 lần năm
1950, đứng thứ 3 thế giới với tỷ trọng
chiếm trong thơng mại của thế giới đạt
7,9%; thu hút đầu t trực tiếp nớc
ngoài nhiều năm liền đứng thứ hai thế
giới, đứng đầu các nớc đang phát triển;
dự trữ ngoại tệ tăng hơn 10.000 lần,
đứng đầu thế giới. Trớc đây, Trung
Quốc là nớc thiếu thốn hàng hóa, giờ
đây tình trạng mua hàng hóa bằng tem
phiếu không còn; hơn nữa hàng hóa chế
tạo tại Trung Quốc đã có mặt khắp nơi
trên thế giới. Về mặt xã hội, thu nhập

bình quân đầu ngời của dân thành thị
tăng gần 158 lần, nông dân tăng gần 108
lần; số d tiền gửi tiết kiệm của c dân
thành thị và nông thôn tăng 25000 lần.
Tiền lơng của công nhân viên chức tăng
60 lần. Tuổi thọ bình quân đã từ 35 tăng
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
Nghiên cứu Trung Quốc số 10(98) - 2009

5

lên 73 tuổi; tỷ lệ mù chữ trong thanh
thiếu niên cũng giảm xuống còn 3,52%;
số lao động tăng mới bình quân tiếp
nhận giáo dục vợt qua 11 năm. Tính
đến cuối tháng 8 năm 2009, các vận
động viên Trung Quốc giành đợc 2310
huy chơng vàng thế giới v.v
Có đợc những thành tựu nêu trên là
do các thế hệ ngời Trung Quốc dới sự
cầm quyền của ĐCS Trung Quốc đã tìm
tòi gian khổ nhằm giải quyết những vấn
đề phát triển của đất nớc.
Thời kỳ xây dựng đất nớc theo mô
hình kinh tế kế hoạch truyền thống
(1949-1978) với u thế là tập trung
nguồn lực cao, cùng với sự giúp đỡ của
Liên Xô, nên Trung Quốc đã bớc đầu
xây dựng đợc hệ thống công nghiệp độc
lập với công nghiệp nặng là trung tâm.

Nhờ vậy, Trung Quốc đã có thể chế tạo
thành công bom nguyên tử - và bớc vào
hàng ngũ các nớc có vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, do sai lầm trong nhận thức
đối với học thuyết về đấu tranh giai cấp
của chủ nghĩa Mác, cùng với những sai
lầm trong đánh giá về tình hình thực
tiễn đất nớc lúc đó, nên các nhà lãnh
đạo Trung Quốc đã mắc phải những sai
lầm tả khuynh khi phát động phong
trào đại nhảy vọt và tiến hành cách
mạng văn hóa. Đặc biệt, do duy trì thể
chế chính trị quyền lực tập trung quá
mức, dẫn đến tình trạng Đảng quyền cao
hơn chính quyền và dân quyền. Tất cả
những sai lầm kể trên đã đa đất nớc
đến cục diện chính trị xã hội hỗn loạn,
kinh tế đứng bên bờ sụp đổ, sinh mệnh
của con ngời bị coi nhẹ, các động lực
phát triển bị triệt tiêu.
Thời kỳ cải cách và mở cửa (1978
2008), ĐCS Trung Quốc chuyển trọng
tâm công tác sang lấy xây dựng kinh tế
là nhiệm vụ trung tâm, mạnh dạn đột
phá về lý luận và thực tiễn, phát triển
kinh tế thị trờng, hội nhập kinh tế quốc
tế. Tất cả đã tạo ra động lực mới, phát
huy tính tích cực, năng động và sáng
tạo của nhân dân, nên Trung Quốc đã
phát triển với tốc độ nhanh. Do kinh tế

phát triển nên đời sống ngời dân đợc
cải thiện, quốc lực tổng hợp và vị thế
quốc tế của đất nớc đợc tăng cờng.
Mong muốn vợt nớc Anh đuổi kịp
nớc Mỹ nêu lên trớc đây, nay đã và
đang trở thành hiện thực. Khoảng cách
phát triển giữa Trung Quốc với các nớc
phát triển đang dần dần đợc thu hẹp.
Đặc biệt, Trung Quốc đã có đợc nguồn
lực to lớn để chế tạo và phóng thành
công tàu vũ trụ mang tên Thần Châu, tổ
chức thành công Thế vận hội Olimpic
Bắc Kinh 2008, khắc phục có hiệu quả
những thiệt hại do động đất lớn xảy ra ở
Tứ Xuyên,ứng phó có hiệu quả với những
tác động do khủng hoảng tài chính toàn
cầu gây ravv
Tuy nhiên, cùng với những thành tựu
ngoạn mục về kinh tế là những trả giá
lớn về môi trờng và hệ quả xấu về xã
hội. Khoảng cách chênh lệch phát triển
giữa các vùng miền, giữa thành thị và
nông thôn, chênh lệch thu nhập giữa các
tầng lớp c dân ngày một gia tăng. Mâu
thuẫn ở tầng sâu về kinh tế, cùng với
đỗ tiến sâm

Nghiên cứu Trung Quốc số 10(98) - 2009

6

việc xử lý hài hòa mối quan hệ giữa kinh
tế, xã hội và văn hoá với chính trị, giữa
kinh tế với môi trờng vẫn đang chờ
đợc giải quyết.
Nh vậy, 60 năm qua đất nớc Trung
Quốc đã trải qua 2 thời kỳ với 2 mô hình
phát triển khác nhau, đạt đợc nhiều
thành tựu nhng cũng còn tồn tại và đang
đứng trớc nhiều vấn đề về phát triển.
Năm 2003 phát triển quan khoa học
với hạt nhân là lấy con ngời làm gốc
đợc nêu lên, năm 2007 đợc đa vào
Văn kiện Đại hội XVII ĐCS Trung Quốc
và trở thành một trong những t tởng
chỉ đạo mà ĐCS Trung Quốc phải kiên
trì lâu dài. Đây sẽ lại là một động lực
mới cho thời kỳ phát triển mới trên nền
tảng khởi điểm lịch sử mới của Trung
Quốc, nhằm thực hiện mục tiêu chấn
hng Trung Hoa. Dới sự chỉ đạo của
phát triển quan khoa học, nhiều khu thí
nghiệm tổng hợp đợc ví nh những đặc
khu mới có sự quy hoạch thống nhất
giữa thành thị và nông thôn đã ra đời,
nhiều khu vực thí điểm cải cách thể chế
hành chính theo hớng tam quyền phân
lập đã đợc triển khai
Nhìn lại 60 năm xây dựng hiện đại
hóa XHCN, Tổng Bí th Chủ tịch nớc
Hồ Cẩm Đào trong buổi Học tập tập thể

của Bộ Chính trị ĐCS Trung Quốc lần
thứ 16 ngày 9-9-2009 đã khái quát
thành 4 bài học kinh nghiệm:
Một là, kiên trì giải phóng t tởng,
thực sự cầu thị, tiến cùng thời đại, tìm
tòi và nắm chắc quy luật hiện đại hóa
XHCN;
Hai là, kiên trì lấy xây dựng kinh tế
làm trung tâm, coi trọng việc thúc đẩy
phát triển khoa học toàn diện hài hòa
bền vững;
Ba là, kiên trì tăng cờng xây dựng
chế độ, tập trung xây dựng cơ chế, thể
chế có lợi cho phát triển khoa học.
Bốn là, kiên trì xử lý đúng đắn mối
quan hệ giữa cải cách phát triển và ổn
định, chú trọng duy trì sự ổn định đại
cục của toàn xã hội
(3)
.
Trong bài phát biểu tại Lễ Kỷ niệm
60 năm Quốc khánh Trung Quốc
(1/10/1949 1/10/2009), ông đã rút ra
một nhận xét quan trọng: Chỉ có CNXH
mới có thể cứu đợc Trung Quốc, chỉ có
cải cách mở cửa mới có thể phát triển
Trung Quốc, phát triển CNXH, phát
triển chủ nghĩa Mác
(4)
.

*
* *
2. Sáu mơi năm qua cũng là thời
gian rèn luyện, thử thách năng lực cầm
quyền của ĐCS Trung Quốc. Từ một
đảng cách mạng, lãnh đạo nhân dân các
dân tộc Trung Quốc đấu tranh chống lại
chủ nghĩa phong kiến, chủ nghĩa đế quốc
và chủ nghĩa t bản quan liêu, lập nên
nớc Trung Quốc mới,chuyển biến trở
thành một đảng cầm quyền, lãnh đạo
xây dựng và cải cách mở cửa.
Nhằm duy trì địa vị cầm quyền lâu
dài của mình, ĐCS Trung Quốc đã tìm
tòi giải đáp một loạt vấn đề lí luận và
thực tiễn quan trọng đặt ra trong quá
trình phát triển, xoay quanh các chủ đề:
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
Nghiên cứu Trung Quốc số 10(98) - 2009

7

Thế nào là chủ nghĩa Mác, đối xử với chủ
nghĩa Mác nh thế nào? Thế nào là
CNXH, xây dựng CNXH nh thế nào? Thế
nào là xây dựng Đảng, xây dựng Đảng
nh thế nào? Thế nào là phát triển, thực
hiện sự phát triển nh thế nào?
Cùng với đó là các cuộc đại luận
chiến nổ ra đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề

về mối quan hệ giữa mục đích và phơng
tiện nh: Kinh tế kế hoạch và kinh tế thị
trờng không mang thuộc tính giai cấp
mà chỉ là các thủ đoạn kinh tế; CNXH đặc
sắc Trung Quốc trớc đây là mục tiêu
phấn đấu nay trở thành ngọn cờ đoàn kết
nhân dân các dân tộc; phát triển sức sản
xuất trớc đây là mục đích nay trở thành
phơng tiện để phục vụ con ngời, trong
đó dân sinh là trọng điểm v.v
Có thể nói những thành tựu và vấn đề
tồn tại nêu trên có liên quan trực tiếp
đến việc nhận thức và xử lý các vấn đề lí
luận và thực tiễn, qua đó kiểm nghiệm,
đánh giá phơng thức lãnh đạo và năng
lực cầm quyền của ĐCS Trung Quốc.
Từ thực tiễn 60 năm cầm quyền với
những thành công và cha thành công,
Hội nghị Trung ơng 4 khóa 17 ĐCS
Trung Quốc (18-9-2009) đã rút ra 6 bài
học kinh nghiệm
Một là, kiên trì đặt xây dựng lý luận
và t tởng lên vị trí hàng đầu, nâng cao
trình độ mác-xit của toàn Đảng;
Hai là, kiên trì kết hợp chặt chẽ giữa
thúc đẩy xây dựng Đảng với thúc đẩy sự
lãnh đạo của Đảng, đảm bảo cho Đảng
luôn luôn trở thành hạt nhân lãnh đạo
sự nghiệp XHCN;
Ba là, kiên trì lấy xây dựng năng lực

cầm quyền và tính tiên tiến của Đảng
làm tuyến chính, đảm bảo cho Đảng
luôn luôn đi trớc thời đại;
Bốn là, kiên trì lập Đảng vì công, cầm
quyền vì dân, duy trì mối liên hệ máu thịt
giữa Đảng với quần chúng nhân dân;
Năm là, kiên trì cải cách sáng tạo,
tăng cờng sức sống của Đảng;
Sáu là, kiên trì phơng châm Đảng
phải quản lý Đảng, quản lý Đảng phải
nghiêm, từ đó nâng cao trình độ quản lý
Đảng
(5)
.
Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm 60
năm cầm quyền, nhiều nội dung thể hiện
t tởng mới, quan điểm mới về xây
dựng Đảng đã đợc ĐCS Trung Quốc
nêu lên, trong đó có việc xây dựng chính
đảng kiểu học tập của chủ nghĩa Mác
theo đó chủ nghĩa Mác không chỉ đợc
Trung Quốc hoá, mà còn phải thời đại
hoá và đại chúng hoá; tích cực phát triển
dân chủ trong Đảng, lấy dân chủ trong
Đảng để lôi kéo dân chủ nhân dân; đặt
vấn đề xây dựng đội ngũ ngời đứng đầu
tổ chức đảng cơ sở có tố chất cao v.v
*
* *
3. Việt Nam và Trung Quốc là hai

nớc láng giềng có nhiều điểm tơng
đồng về văn hóa, chính trị, kinh tế, xã
hội. Lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh
luôn chăm chú theo dõi mọi bớc phát
triển của Trung Quốc. Ngời từng nói:
Cách mạng Trung Quốc thắng lợi và
đỗ tiến sâm

Nghiên cứu Trung Quốc số 10(98) - 2009

8
việc thành lập nớc CHND Trung Hoa là
sự kiện vĩ đại nhất trong lịch sử loài
ngời tiếp theo cách mạng tháng Mời
Nga; Tấm gơng chói lọi của Cách
mạng Trung Quốc đã soi sáng con đờng
đấu tranh Cách mạng của Việt Nam;
nhân dân Việt Nam học tập ở anh em
Trung Quốc ý chí cách mạng kiên cờng,
tinh thần phấn đấu dũng cảm, tác phong
gian khổ chất phác, cần kiệm xây dựng
nớc nhà. Từ đó, Ngời luôn coi những
thắng lợi lịch sử của nhân dân Trung
Quốc trong cuộc đấu tranh giải phóng
dân tộc cũng nh sự tiến triển vợt bậc
về mọi phơng diện trong công cuộc xây
dựng CNXH, cũng là thành tích của
bản thân mình. Ngời vui mừng xem
thắng lợi của nhân dân Trung Quốc nh
là thắng lợi của mình vậy

(6)
.
Giờ đây, duới sự lãnh đạo của ĐCS
hai nớc, nhân dân hai nớc Việt Nam,
Trung Quốc đang tiến hành công cuộc
đổi mới và cải cách mở cửa, nhằm hiện
đại hóa đất nớc. Đây là một sự nghiệp
hoàn toàn mới cha có tiền lệ và cũng
cha đợc đề cập nhiều trong kho tàng
lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin. Học
tập t tởng Hồ Chí Minh, chúng ta vui
mừng phấn khởi trớc những thành tựu
to lớn mà nhân dân Trung Quốc giành
đợc trong cải cách mở cửa; đồng thời coi
những kinh nghiệm trong xây dựng hiện
đại hóa và xây dựng Đảng cầm quyền
mà Tổng Bí th, Chủ tịch nớc Hồ Cẩm
Đào và ĐCS Trung Quốc đã khái quát và
tổng kết là những gợi mở quý báu cho
công tác nghiên cứu lí luận và chỉ đạo
thực tiễn xây dựng và đổi mới của Việt
Nam hiện nay. Việc trao đổi những kinh
nghiệm trong phát triển kinh tế, xã hội
và xây dựng Đảng nhằm đảm bảo cho
đổi mới và cải cách của hai nớc thành
công, qua đó duy trì địa vị cầm quyền
lâu dài của hai Đảng, lúc này còn quý
báu hơn rất nhiều so với những giá trị
vật chất.

chú thích:
(1) Xem Công báo Hội nghị Trung ơng 4
khóa 17 ĐCS Trung Quốc ngày 18-9-2009
(2) Kỳ tích Lịch sử huy hoàng của một
quốc gia
(3) Hồ Cẩm Đào tổng kết 4 bài học quan
trọng trong xây dựng hiện đại hóa 60 năm
của nớc Trung Quốc mới.
/>9-09/10/content-184718497473.htm
(4). Hồ Cẩm Đào Diễn văn đọc tại Lễ Kỷ
niệm chào mừng 60 năm thành lập nớc
CHND Trung Hoa. huanet.
com/politics/2009-10/02/content-12165680_1
htm
(5) Quyết định của Trung ơng ĐCS
Trung Quốc về những vấn đề quan trọng
trong việc tăng cờng và cải tiến công tác
xây dựng Đảng trong tình hình mới (thông
qua tại hội nghị Trung ơng 4 khóa 17 ngày
18-09-2009)
1026/ 10128471.html
(6) Hồ Chí Minh toàn tập, tập 7, tập 8,
tập 11. Nxb Chính trị quốc gia, HN 1996

Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa…
Nghiªn cøu Trung Quèc sè 10(98) - 2009

9