Đề tài triết học " Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội ở Đức: Cội nguồn tư tưởng và thực tế hiện nay " ppt

ai chung ta cn chnh la s
kin tao mt trt t kinh t -
xa hi am bao c ca hoat
ng kinh t ln nhng iu
kin sng cua con ngi. Chung ta cn
n s canh tranh v at c muc tiu
trn th khng th thiu canh tranh.
Nhng canh tranh ch la phng tin, ch
khng phai la muc ch cui cung.
(Nin giam Ordo, 1948)
1. Th nao la nn kinh t th
trng xa hi?
Nn kinh t th trng xa hi la mt
trt t kinh t c thit lp Ty c
sau nm 1945. No khng hoan toan la mt
tom lc cua h thng ly thuyt (ly lun),
ma ung hn la s pha trn nhng y
tng chnh tr - xa hi v mt xa hi t do
va cng bng. Mc du khng c nh
ngha ro rang, nhng y tng chnh v
mt nn kinh t th trng xa hi co th
c minh hoa thng qua hnh anh mt
trn u bong a.
Ging nh trong mt trn bong a,
cu thu phai tun theo nhng quy tc
(lut chi) c ban: lut vit v hay quy
nh ch thu mn c chi bong bng
tay , co mt cuc chi lanh manh
trong lnh vc kinh t cung cn nhng
lut l c ban nh vy. Nu ngay t u
ta a xac nh c nhng lut l (lut

chi) va chp thun nhng lut l nay la
hp ly th khi o, co th coi kt qua cuc
chi cung se la hp ly. V vy, mt b
khung bao gm cac lut l (kinh t) phai
theo sat hoat ng kinh t (sn chi kinh
t), am bao cho no vn hanh n nh va
mang lai cac hiu qua kinh t, cung nh
tao ra s cng bng trong xa hi. H qua
th hai lin quan n lut chi la khi a
chp nhn cac lut l nay th chung ta
khng nn can thip trc tip vao cuc
chi, tr khi xut hin nhng trng hp
vi pham lut chi. Hn na, nhng ngi
chi, trong trng hp nay la nhng ngi
lam kinh t, khng phai bn tm n tnh
cng bng cua cac lut l. Ho ch phai tp
trung vao cng vic cua mnh, ngha la
lam th nao cuc chi c thc hin
mt cach tt ep (lanh manh) hn, thanh
cng hn.
Noi mt cach khai quat, i lp vi
th gii hai hoa nh ban tay v hnh iu
khin (khai nim cua Adam Smith),
11
TRIT HOC, S7 (218), THANG 7 - 2009
NẽèN KINH TẽậTHế TRNG ếNH HNG
XAHệI C: CệI NGUệèN T TNG
VATHC TẽậNGAY NAY
NILS GOLDSCHMIDT(*)
Trong bai vit nay, tac gia a lun chng lam ro ci ngun t tng, ni dung cung nh hin

thc cua nn kinh t th trng nh hng xa hi Cng hoa Lin bang c hin nay. Theo tac
gia, nn kinh t th trng xa hi khng n thun ch la mt cach tip cn kinh t, ma con gn kt
vi s phat trin xa hi nhm mang lai cuc sng phuc lanh cho tt ca moi ngi. Tm im cua
kinh t th trng xa hi la cuc sng tt ep cua con ngi, no da trn nn tang cua cac tin
trnh xa hi, hay tin trnh lch s va vn hoa.
(*) Giao s, Vin Walter Eucken, Freiburg, Cng
hoa Lin bang c.
trách nhiệm x hội trong điều kiện kinh tế thị trờng
nhng ngi sang lp ra trt t kinh t
c sau chin tranh a tin chc rng h
thng kinh t cn phai c mt “hin
phap kinh t” cua nha nc ch ao (nh
hng). iu nay khng co ngha la k
hoach hoa tp trung hay s can thip su
cua nha nc, ma ung hn la s cn thit
phai thit k mt b khung phap ly va mt
s nguyn ly c ban cua chnh sach kinh
t ma cac chnh tr gia bt buc phai tun
theo, con nha nc phai bao v. Theo o,
vai tro cua nha nc trong nn kinh t th
trng xa hi khng phai la “ngi gac
m” (nha nc ti thiu) nh chu ngha
t do kinh t truyn thng quan nim -
mt nha nc quan tm chu yu n vic
bao v tai san va cuc sng cua nhng
ngi uy thac cho no; trai lai, nha nc
phai la mt “nha nc manh”, u nng lc
bao v th trng ang hoat ng tranh
khoi s e doa cua quyn lc c quyn va
s mu cu c quyn c li.

Cac nha ly lun va cac nha thc hanh
cua nn kinh t th trng a tin rng k
hoach (d an) cua chu ngha t do th ky
XIX se co th c hin thc hoa thng
qua vic tao ra khung phap ly cho mt
trt t th trng vn hanh lanh manh.
ng thi, ho cung tin rng, nhng
nguyn ly chi phi va duy tr mt h thng
kinh t vn hanh tt dn dn se cung cp
nhng giai phap cho cac vn  xa hi.
2. S thanh cng thng qua canh
tranh
Vic tr lai vi nhng y tng cua
Ludwig Erhard (1897 - 1997), B trng
B Kinh t u tin cua c sau Chin
tranh th gii ln th II va la “cha e cua
phep mau nhim kinh t”, se giup chung
ta lam sang to mi quan h gia chu ngha
t do va an ninh xa hi. Trong cun sach
ban chay nht cua ng - S thanh cng
thng qua canh tranh, L.Erhard vit: “Khi
quyt nh loai bo ngay lp tc va vnh
vin cu truc xa hi bao thu cu, ti d nh
v mt sc mua ai quy m Cung vi
canh tranh, s xa hi hoa - theo ung
ngha cua t nay - cua tin b va li nhun
c hin thc hoa mt cach tt nht.
Thm vao o, ng c ca nhn hng ti
nng sut cao hn vn c duy tr”. Vi
ba kha canh: th nht, khc phuc kt cu

xa hi bao thu; th hai, xa hi hoa tin b
va li nhun; th ba, y tng v ng c ca
nhn, chung ta co th lam ro hn ba muc
tiu chnh cua khai nim “kinh t th
trng nh hng xa hi”:
1. Cai tao v mt cu truc cua xa hi
nhm at c mt trt t khng co ch
cho c quyn c li, cac phn t nm
quyn cua cac ang phai hay ch  phong
kin, cung nh cac nhom quyn lc kinh
t kiu nhom c quyn, cac cacten (tp
oan kinh t) hoc cac trt co th chi
phi th trng va xa hi. o la ni, v
lut l, tt ca cac thanh vin trong xa hi
cung co c hi nh nhau  phat trin ca
nhn mnh, vt qua moi rao can v mt
giai cp.
2. S thanh cng v kinh t th hin
khng nhng  vic tao ra nhiu hn na
c hi tiu dung, ma con  s phn phi
cua cai trong xa hi. Ch co mt trt t th
trng da trn cac quy tc (lut l) mi
tao ra tnh nng ng va s tai phn phi
thu nhp thng qua sc manh cua th
trng (khng co s can thip cua chnh
phu) va cung tham d vao s phat trin
kinh t, ky thut. Theo ngha nay, s xa
hi hoa cua tin b va li ch la mi quan
tm trong yu cua nn kinh t th trng
xa hi.

3. Tp trung vao ng c ca nhn
12
NILS GOLDSCHMIDT
NN KINH TTH TRNG NH HNG XAHI C:
trc ht khng co ngha la “gy sc ep
n cng vic”, ma la m ra c hi  phat
trin ca nhn. Mi ngi cn c co c
hi  tham d vao cac qua trnh kinh t,
xa hi tuy thuc vao kha nng cua ca
nhn mnh.
3. Nhng nguyn ly cu thanh va
iu hoa
Cac quan im cua Walter Eucken,
mt ngi sang lp khac cua nn kinh t
th trng xa hi c, se giup chung ta
minh hoa c nhng y tng cu th v
mt trt t kinh t da vao lut (rule-
based economic order) va  thc thi trt
t nay. Eucken a phat trin nhng y
tng chnh (v mt ly thuyt) v khai
nim nn kinh t th trng xa hi vao
nhng nm 1930 - 1940. ng tng la giao
s kinh t hoc cua ai hoc Freiburg.
Eucken va cac ng nghip cua ng a
thc hin nhng  tai goi la “trng phai
Freiburg v chu ngha t do c iu
tit” - thut ng “chu ngha t do mi c
iu tit” (ordoliberalism)(1) la mt minh
chng na  khng nh rng trt t (v
du: nhng lut l cua th trng t do) la

mi quan tm chnh cua truyn thng
nay. Trong tac phm Nhng nguyn ly
cua chnh sach kinh t c xut ban sau
khi ng mt, Eucken a ch ro: “Chung ti
quan nim nhng nguyn ly cu thanh la
nhng nguyn ly thit lp nn mt hin
phap kinh t cua t nc ma ap dung vao
mi thi im lch s cu th u tao ra mt
h thng kinh t nht nh. iu nay c
thc hin qua vic tao ra cac iu kin cn
thit  san sinh ra h thng o. Do o, tt
ca cac nguyn ly c ban n giup thuc
y vic thng qua quyt nh kinh t ln
(chin lc) va la cac cng cu c s dung
trong thc tin  am bao vic thc thi
quyt nh o”.
Nguyn ly cu thanh c ban nht cua
lut kinh t, ma co th nhn thy trong
ct loi cua cac nguyn ly cu thanh, la h
thng gia ca ang vn hanh trong canh
tranh hoan hao. Ch bng cach nh vy,
gia ca mi co th thc s ong vai tro la
ch s cho cac quan h khan him (indica-
tors of scarcity relations). Sau nguyn ly
khac c sinh ra t nguyn ly nay, trong
o co ba nguyn ly th hin ro cac kha
canh cua chnh sach kinh t. Chnh sach
tin t hng n vic bao toan, n nh
gia tr ng tin la u tin hang u. Tnh
n nh cua chnh sach kinh t co lin

quan n tnh bn vng cua cac bin phap
kinh t va “bu khng kh tin cy” la c s
vng chc cho u t. Nguyn tc cua th
trng m ap ng c c ch canh
tranh va s hi nhp kinh t quc t. Ba
nguyn ly mang tnh cht lut phap hn:
1/ Tai san ca nhn nh la sc manh i
choi vi quyn lc nha nc, iu kin
tin quyt cua qua trnh canh tranh va la
s th hin cua t do ca nhn; 2/ T do
cua kh c, nh la iu kin cn thit 
hp tac kinh t; 3/ Trach nhim phap ly 
bao am qua trnh thng thng kinh t
trong khun kh cua trach nhim t do.
Lin quan n vic iu tit trt t
nay, Eucken a trnh bay bn nguyn ly
iu tit: 1/ Giam sat c quyn  co th
chng lai cac khuynh hng phan i
canh tranh; 2/ Nguyn ly v chnh sach
13
(1) Ordoliberalism tam dch la “chu nghia t do mi
c iu tit” la chu ngha t do mi cua c nhn
manh vai tro (iu tit) cua Nha nc i vi th
trng t do  th trng nay hoat ng em lai
hiu qua tng ng vi tim nng ly thuyt cua no
— ND.
NILS GOLDSCHMIDT
thu nhp cho phep thc hin s phn phi
hp ly hn thng qua vic ap dung h
thng thu luy tin; 3/ Nguyn ly v hoach

toan kinh t, trong o xem xet ca anh
hng cua nhng tac ng vn khng
c cac nha doanh nghip va cng nhn
chu y va tnh n — mt s kim tra cac
vn  tac ng t bn ngoai; 4/ Nguyn ly
v s hiu chnh nhng phan ng cung
ng bt thng — iu c bit lo ngai
trong th trng lao ng
4. Bnh
æn xa hi
Nn kinh t th trng xa hi khng
ch mang tnh xa hi do vic hng n cai
bin cu truc xa hi, ma con kt hp vi
nhng suy xet kinh t trong nhng bi
canh lch s, vn hoa cu th cua xa hi.
 minh hoa cho kha canh nay, cn
phai  cp n quan nim cua Alfred
Muller-Armack, ngi sang lp th ba
cua nn kinh t th trng xa hi. ng la
giao s kinh t hoc  Cologne va sau nay
lam vic trong B Chnh sach kinh t cua
Ludwig Erhard.
Y tng trung tm ma Muller-
Armack a ra la “bnh n xa hi”, mt
khai nim nhm “xy dng quan im xa
hi bao gm cac tn ngng va h t tng
khac nhau”. “Bnh n” co ngun gc t
thut ng Hy Lap - khng ch co
ngha la hoa bnh ma con bao ham ca y
tng hoa giai “cac xu hng” va “tn

ngng” khac bit trong xa hi. Qua trnh
xy dng mt trt t mang tnh xa hi va
nhn vn, nh muc tiu hng n cua
quan im v nn kinh t th trng xa
hi, se em n mt xa hi hai hoa toan
th, trong o cac ly thuyt v trt t kinh
t va chnh sach kinh t hai hoa vi chnh
sach vn hoa, xa hi.
V vy, i vi Muller-Armack, nn
kinh t th trng xa hi la mt “phong
cach” chu trong ca cai kinh t ln cai xa hi.
5. Nhng thach thc hin tai
Nn kinh t th trng xa hi, ng
nhin, cung phai ng u vi nhng
thach thc hin tai cua tt ca cac nc
cng nghip. Trc ht, nhng kho khn
nay nay sinh do cuc khung hoang tai
chnh va hu qua la, v mt chnh tr,
thng co nhng bin phap khng trit 
(na vi)  nhm giam s suy thoai kinh
t. iu nay trc tin lin quan n
nhng thach thc i vi chnh sach v
tin t va th trng lao ng cua chu
u. Ngoai ra, vic nhn thc lai h thng
an ninh xa hi cung cn thit, v h thng
nay chu sc ep bi s thay i nhn khu
hoc  c. Tm ra cac giai phap kha thi va
bn vng v mt tai chnh la mt trong
nhng nhim vu c ban cua vic cai cach
nn kinh t th trng xa hi cua c 

thi im hin tai.
Thm vao o, nhim vu nay cung la
nhim vu kho nht trong tng quan vi
nhng thach thc tng lai cua nn kinh
t th trng xa hi. Kt qua thm do gn
y v s ung h nn kinh t th trng xa
hi rt ang lo ngai: ch co 31% dn s vn
gi quan im tch cc v nn kinh t th
trng xa hi  c va ch co 13% cng
nhn cac iu kin kinh t cua Cng hoa
Lin bang c la cng bng. Trong bi
canh o, cn phai thao lun v “nghch ly
cua nn kinh t th trng”. Nhng quan
sat co tnh kinh nghim cho thy, trong
nhiu trng hp, ngi dn cam thy
nn kinh t th trng xa hi la bt cng,
tnh hiu qua va nng lc san xut cua no
— c bit trong s phn ranh cua no vi
14
NN KINH TTH TRNG NH HNG XAHI C:
m hnh kinh t k hoach hoa — hin nay
thm ch con khng c m xa n
trong cac cuc iu tra.
 co th tm ra bin phap khc phuc
s thiu long tin vao nn kinh t th
trng xa hi, iu thit yu i vi nc
c la phai tr lai vi nhng y tng ban
u v nn kinh t th trng xa hi. Nn
kinh t th trng xa hi khng n thun
ch la mt m hnh t chc cac qua trnh

kinh t. No con ng thi la chnh sach xa
hi “vt ra ngoai cung va cu” (Wilhelm
Ropke). Theo ngha nay, th trng phai
c hiu ch la phng tin, du khng
th thiu c,  at ti cac muc ch xa
hi. Tuy nhin, trong nhng thp ky
trc, nhng tr tr chnh tr ngay mt
tng dn n “s tht vong v mt chnh
tr” gn lin vi vic pham vi chnh tr cua
s sang tao ang suy yu dn trong th
gii toan cu. Chnh sach t no trai
nghim,  mc  suy giam dn, vi t
cach la ke tao dng, nhng ngay cang tr
thanh mt ke hiu chnh yu t cua th
trng toan th gii.
Chung ta a at ti thi im cn n
(nng lc) t duy  chuyn sang mt
hng khac: bt chp nhng nan giai
khng tnh ht c cua vic tao dng lut
l trong mt th gii toan cu, s mnh
chnh tr thng hng phai thuc v nha
nc — va trong mt mc  ngay mt tng
la cac thit ch siu quc gia — khi ng
u vi h thng kinh t cung vi nhng
oi hoi cua ban thn  no hoat ng. Trn
quan im quc gia - dn tc, iu quan
trong co tnh sng con trong trng hp
nay gn vi chnh sach xa hi mang tnh
nh lng nh hng ti s tham gia.
iu nay lin quan n tt ca moi ngi

ang tm kim c hi  th hin nhng ky
nng cua mnh vao th trng va xa hi.
Vic th hin va phat huy c nhng
nng lc thng qua giao duc, s hoa nhp
v mt chnh tr va tham gia vao kt cu
xa hi la nhim vu cp thit nht i vi
chnh sach xa hi trong tng lai.
6. Kt lun
Nn kinh t th trng xa hi khng
n thun ch la mt cach tip cn kinh
t, ma con gn kt vi s phat trin cua
toan th xa hi nhm muc ch em lai
phuc lanh (hanh phuc, no m) cho nhng
ca nhn thay v hng n hiu qua kinh
t thun tuy. Do vy, tm im cua nn
kinh t th trng xa hi la nh  chun
tc v mt “cuc sng tt ep”. Hn th,
nn kinh t th trng xa hi da trn nn
tang cua cac tin trnh xa hi, hay tin
trnh lch s va vn hoa. S phat trin
theo thi gian se lam bin i cu truc cua
chnh nn kinh t th trng xa hi (nh
a thy  c). Bi v, “tnh nhay cam v
mt vn hoa” cua nn kinh t th trng
xa hi c bit tng xng vi vic thc
hanh t do kinh t va s canh tranh trong
ng canh cua cac vung khac nhau trn
khp th gii. Thay v hy vong rng ch
duy co mt vai nguyn ly kinh t se a
n s phat trin (nh ng thun

Washington a ch ra), nn kinh t th
trng xa hi quan tm ti nhng hoan
canh, iu kin khac nhau trong cac xa
hi khac nhau.

Ngi dch: L THUY HANH
(Vin Trit hoc, Vin Khoa hoc xa hi Vit Nam)
15