Vận dụng nguyên tắc toàn diện của sự nhận thức khoa học để phân tích nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mục lục
Lời mở đầu
I. Một số vấn đề lí luận cơ bản về kinh tế thị trờng.
1. Khái niệm thị trờng
2. Các quá trình phát triển của kinh tế thị trờng.
2.1. Quá trình chuyển từ kinh tế tự nhiên lên kinh tế hàng hóa giản đơn.
2.2. Quá trình chuyển từ kinh tế hàng hóa giản đơn sang kinh tế thị trờng.
3. Những đặc trng của kinh tế thị trờng.
II. Nội dung cơ bản về quan điểm toàn diện của triết học Mác - LêNin
1. Quan điểm siêu hình về môi quan hệ phổ biến giữa các sự vật và hiện tợng
trong thế giới
2. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê Nin về mối liên hệ phổ biến giữa các sự
vật và hiện tợng trong thế giới .
2.1. Cơ sở lý luận của quan điểm.
2.2. Nội dung quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê Nin về mối liên hệ phổ biến
giữa các sự vật và hiện tợng.
3. ý nghĩa việc nghiên cứu nguyên lý về mối liên hệ phổ biến của các sự vật
hiện tợng trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.
III. Quá trình phát triển kinh tế thị trờng ở Việt Nam từ khi đổi mới đến
nay.
1. Sự cần thiết khách quan phải phát triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam.
2. Bản chất, đặc điểm của nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam.
3. Những thành tựu đã đạt và những yếu kém còn tồn tại.
3.1. Thành tựu.
3.2. Yếu kém.
4. Những giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội ở
Việt Nam.
Kết luận
lời mở đầu

MDE - 10 1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Lịch sử nhân loại đã chứng kiến nhiều mô hình kinh tế khác nhau. Mỗi mô
hình đó là sản phẩm của trình độ nhận thức nhất định trong những điều kiện lịch sử
cụ thể. Song, nghiên cứu một cách nghiêm túc các mô hình đó cùng với thời gian và
kinh nghiệm thực tế, chúng ta đã rút ra cho mình một cách nhìn đúng đắn hơn và
một sự lựa chọn thực tế hơn
Trớc đây, mô hình kinh tế tự nhiên đợc coi là lí tởng thì nay đã bộc lộ những
hạn chế nhất định. Chính vì vậy, tại Đại hội lần thứ VI, Đảng ta trên cơ sở phê phán
một cách nghiêm khắc cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, nhất quán chuyển sang
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, cũng từ đó tạo ra những tiền đề cần thiết để
chuyển sang kinh tế thị trờng.
Kinh tế thị trờng với những đặc trng nh : phát triển kinh tế hàng hóa, mở rộng
thị trờng, tự do kinh doanh, tự do thơng mại, đa dạng hóa sở hữu... đã khắc phục đ-
ợc những khuyết điểm của kinh tế tự nhiên. Với việc phát triển kinh tế thị trờng, chỉ
trong thời gian ngắn, đất nớc ta đã có nhiều thay đổi lớn. Bớc đầu khắc phục đợc
tình trạng suy thoái, tốc độ tăng trởng kinh tế liên tục, lạm phát đợc kiềm chế....
Tuy nhiên mô hình kinh tế thị trờng không phải là một mô hình hoàn hảo, mà nó
cũng có những nhợc điểm nhất định. Kinh tế thị trờng có thể gây ra những mất ổn
định và thờng xuyên phá vỡ các cân đối trong nền sản xuất xã hội. Ngoài ra trong
nền kinh tế thị trờng thì vấn đề lạm phát thất nghiệp luôn là những căn bệnh kinh
niên.
Để khắc phục những nhợc điểm của kinh tế thị trờng, nhằm đạt mục tiêu tổng
quát của chiến lợc phát triển kinh tế - xã hội 10 năm, trớc hết chúng ta phải tiếp tục
đổi mới t duy, đặc biệt là phải nhận thức đúng đắn quan điểm toàn diện của chủ
nghĩa Mac-LêNin trong việc xây dựng nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa ở nớc ta hiện nay.
Trong khuôn khổ của một tiểu luận triết học, với mong muốn đợc tích lũy
trau dồi kiến thức và tìm hiểu nắm bắt thực tiễn kinh tế Việt Nam, tôi xin trình bày
hiểu biết của mình qua đề tài :

MDE - 10 2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Vận dụng nguyên tắc toàn diện của sự nhận thức khoa học để phân
tích nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam"
MDE - 10 3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Nội dung chính
I. Một số vấn đề lí luận cơ bản về kinh tế thị trờng.
1. Khái niệm kinh tế thị trờng.
Kinh tế thị trờng bao giờ cũng gắn với kinh tế hàng hóa. Kinh tế thị trờng
xuất hiện nh là một yêu cầu khách quan của không thể thiếu đợc của kinh tế hàng
hóa. Song không thể đồng nhất kinh tế thị trờng với kinh tế hàng hóa.
Xét về mặt lịch sử, kinh tế hàng hóa có trớc kinh tế thị trờng. Kinh tế hàng
hóa ra đời thì thị trờng cũng xuất hiện, nhng không có nghĩa đó là nền kinh tế thị tr-
ờng. Chỉ đến khi thị trờng đợc mở rộng phong phú, hoàn thiện, đồng bộ cùng với sự
tăng trởng của kinh tế hàng hóa và thị trờng đợc coi nh một đặc trng nổi bật của nền
kinh tế hàng hóa phát triển thì kinh tế thị trờng mới ra đời.
Vậy kinh tế thị trờng không phải là một giai đoạn khác biệt, độc lập đứng
ngoài kinh tế hàng hóa. Đó là sự hòa nhập của kinh tế hàng hóa với kinh tế thị trờng
để đạt tới sự quyết định và chi phối của thị trờng trong sản xuất và lu thông. Kinh tế
thị trờng là giai đoạn phát triển cao của kinh tế hàng hóa, có nghĩa các loại thị trờng
trở thành điều kiện trở thành điều kiện chi phối mãnh liệt đối với sản xuất hàng hóa.
Sản xuất hàng hóa đợc quyết định bởi thị trờng, thông qua thị trờng và bằng sự tăng
trởng, mở rộng các loại thị trờng .
Kinh tế thị trờng là sự hoạt động và phát triển khách quan của quan hệ hàng-
tiền và qui luật giá trị, qui luật cạnh tranh, qui luật cung cầu... trong đó qui luật giá
trị là quan trọng nhất. Kinh tế thị trờng không hoàn toàn đối lập với kinh tế kế
hoạch hoá ; lấy thị trờng làm căn cứ quan trọng, kế hoạch có vai trò hớng dẫn nhất
định. Trong kinh tế thị trờng, quan hệ cung cầu phản ánh mối quan hệ giữa hai chủ
thể mua bán. Trạng thái cân bằng cung cầu luôn biến đổi, tác đông, phụ thuộc lẫn

nhau giữa các nhân tố : qui mô, giá cả, điều kiện sản xuất, khả năng thanh toán của
ngời mua... Đồng thời còn có quá trình tự điều tiết để tạo ra sự cân bằng giữa các
MDE - 10 4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
yếu tố đó. Kinh tế thị trờng tạo điều kiện phát huy mọi tiềm năng, nâng cao ý thức
trách nhiệm cá nhân, thúc đẩy tính chủ động sáng tạo, nhanh nhạy nắm bắt thị tr-
ờng, thờng xuyên cải tiền phơng pháp quản lí, áp dụng tiến bộ khoa học-kĩ thuật,
làm cho nền kinh tế năng động hiệu quả.
2. Các quá trình phát triển của kinh tế thị trờng.
2.1. Quá trình chuyển từ kinh tế tự nhiên lên kinh tế hàng hóa giản đơn.
Kinh tế tự nhiên và kinh tế hàng hóa là hai hình thức tổ chức kinh tế-xã hội
đã tồn tại trong lịch sử. Hai hình thức này đợc hình thành trên cơ sở trình độ phát
triển của lực lợng sản xuất xã hội, trình độ phân công lao động xã hội, trình độ phát
triển và phạm vi của quan hệ trao đổi.
Trong nền kinh tế tự nhiên, ngời sản xuất cũng đồng thời là ngời tiêu dùng. Tự
sản xuất tự tiêu dùng là đặc điểm nổi bật của kinh tế tự nhiên. Mục đích của sản
xuất là tạo ra những giá trị sử dụng nhằm thõa mãn nhu cầu tiêu dùng của chính bản
thân ngời sản xuất, vì thế có thể nói quá trình sản xuất của nền kinh tế tự nhiên chỉ
có hai khâu : sản xuất tiêu dùng. Các quan hệ trong nền kinh tế tự nhiên đều
mang hình thái hiện vật.
Do tính chất của sản xuất nhỏ nên kỹ thuật sản xuất lạc hậu, dựa trên lao động
thủ công và kinh nghiệm cổ truyền, chậm đợc cải tiến nên năng suất lao động thấp,
sản phẩm thặng d ít, tái sản xuất giản đơn là chính. Bên cạnh đó việc sản xuất cũng
chủ yếu hớng vào giá trị sử dụng, tỉ suất hàng hóa thấp, lu thông hàng hóa cha phát
triển, thị trờng nhỏ hẹp mang tính chất địa phơng.
Bớc đi tất yếu của sản xuất tự cung tự cấp là tiến lên sản xuất hàng hóa giản
đơn. Trong nền kinh tế hàng hóa, mục đích của sản xuất là trao đổi hay là để bán.
Mục đích đó đợc xác định trớc quá trình sản xuất và có tính khách quan. Sản xuất
và toàn bộ quá trình tái sản xuất đều gắn với thị trờng.

2.2. Quá trình chuyển từ kinh tế hàng hóa giản đơn sang kinh tế thị trờng.
MDE - 10 5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Kinh tế hàng hóa và kinh tế thị trờng chỉ khác nhau về trình độ phát triển.
Kinh tế thị trờng chính là hình thức phát triển cao của kinh tế hàng hóa. Kinh tế
hàng hóa phát triển, điều đó có nghĩa là phạm trù hàng hóa phạm trù tiền tệ và thị
trờng đợc phát triển và đợc mở rộng. Hàng hoá không chỉ bao gồm những sản phẩm
đầu ra của sản xuất mà còn bao gồm cả các yếu tố đầu vào của sản xuất. Dung lợng
thị trờng và cơ cấu thị trờng đợc mở rộng và hoàn thiện. Mọi quan hệ kinh tế trong
xã hội đều đợc tiền tệ hoá. Khi đó ngời ta gọi kinh tế hàng hóa là kinh tế thị trờng
Trong nền kinh tế thị trờng do sự phát triển cao của phân công lao động xã hội
cho nên sản xuất đợc chuyên môn hóa ngày càng cao, thị trờng ngày càng mở rộng.
Điều đó tạo điều kiện phát huy lợi thế so sánh của mỗi vùng mỗi đơn vị sản xuất
thúc đẩy việc cải tiến công cụ lao động nâng cao trình độ kĩ thuật , mở rộng phạm
vi sản xuất thúc đẩy sản xuất phát triển .
Những điều kiện để chuyển từ kinh tế hàng hóa giản đơn sang kinh tế thị trờng
là:
Thứ nhất là sự xuất hiện của hàng hóa sức lao động và thị trờng sức lao động.
Trớc hết cần khẳng định sự xuất hiện của hàng hóa sức lao động là một tiến bộ lịch
sử. Ngời lao động đợc tự do, anh ta có quyền làm chủ khả năng của mình và chủ thể
bình đẳng trong việc thơng lợng với ngời khác. Chủ nghĩa t bản đã thực đợc biến
tiến bộ lịch sử đó trong khuôn khổ lợi dụng tính chất của hàng hóa sức lao động để
phục vụ túi tiền của các nhà t bản. Vì vậy đã làm nảy sinh mâu thuẫn giữa t bản với
lao động làm thuê. Trong điều kiện lịch sử mới thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã
hội không phải mọi ngời có sức lao động đem bán đều là những ngời vô sản. Do
sự chi phối lợi ích kinh tế và của chi phí cơ hội, những ngời lao động vẫn có thể bán
sức lao động của mình cho ngời khác nếu nh họ cảm thấy việc làm này có lợi hơn
so với việc tổ chức quá trình sản xuất .
Để hình thành kinh tế thị trờng thì một điều quan trọng là phải tích lũy đợc
một số tiền nhất định và số tiền đó phải trở thành vốn để tiến hành sản xuất kinh

doanh nhằm mục đích có lợi nhận. Và do tính chất quan trọng của thị trờng trong
MDE - 10 6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nền kinh tế thị trờng nên cần phải có hệ thống tài chính, tín dụng, ngân hàng tơng
đối phát triển. Không thể có kinh tế thị trờng nếu nh hệ thống tài chính, ngân hàng
còn quá yếu ớt, hệ thống tín dụng còn quá giản đơn không dáp ứng đợc nhu cầu về
vốn cho sản xuất kinh doanh
Bên cạnh đó phải không ngừng tăng cờng vai trò kinh tế của nhà nớc. Đối
với nớc ta đây là điều kiện then chốt để hình thành kinh tế thị trờng. Nhà nớc đã tạo
ra môi trờng và hành lang cho thị trờng phát triển lành mạnh. Đồng thời nhà nớc sử
dụng những biện pháp hành chính cần thiết để phát huy những u thế và hạn chế
những mặt tiêu cực của thị trờng. Nhà nớc thực hiện chính sách phân phối và điều
tiết theo nguyên tắc kết hợp công bằng xã hội với hiệu quả kinh tế xã hội. Nhà nớc
còn thực hiện sự điều tiết nhằm xử lí hài hoà quan hệ giữa tăng trỏng kinh tế và
công bằng xã hội.
3. Những đặc trng của kinh tế thị trờng.
Trên thế giới đã có nhiều quốc gia phát triển nền kinh tế của mình theo mô hình
kinh tế thị trờng. Chẳng hạn mô hình kinh tế thị trờng xã hội của cộng hoà Liên
bang Đức, kinh tế thị trờng của Thụy Điển, kinh tế thị trờng mang màu sắc Trung
Quốc v v ...Nếu gác lại những đặc điểm riêng cá biệt của những mô hình kể trên,
chỉ tính đến những đặc điểm chung nhất, vốn có của kinh tế thị trờng, có thể nêu
những đặc trng mang tính phổ biến nh sau:
Đặc trng thứ nhất: cạnh tranh là động lực phát triển kinh tế, đồng thời làm phân
hóa những nhà doanh nghiệp. Kinh tế thị trờng gắn với sự cạnh tranh giữa các
doanh nghiệp. Nếu không có sự cạnh tranh thì cũng không có nền kinh tế thị trờng.
Đặc trng thứ hai: tính tự chủ của các chủ thể kinh tế rất cao. Các chủ thể kinh tế
tự bù đắp những chi phí và tự chịu trách nhiệm đối với kết quả sản xuất và kinh
doanh của mình. Các chủ thể kinh tế đợc tự do liên kết, liên doanh, tự do tổ chức
quá trình sản xuất kinh doanh theo luật định. Đây là đặc trng rất quan trọng của
kinh tế thị trờng.

MDE - 10 7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Đặc trng thứ ba : Trên thị trờng hàng hóa rất phong phú. Ngời ta tự do mua, bán
hàng hóa. Trong đó ngời mua chọn ngời bán ngời bán tìm ngời mua. Họ gặp nhau ở
giá cả thị trờng. Đặc trng này phản ánh tính u việt hơn hẳn của kinh tế thị trờng so
với kinh tế tự nhiên
Đặc trng thứ t : trong nền kinh tế thị trờng thì giá cả đợc hình thành ngay trên
thị trờng. Giá cả thị trờng vừa là biểu hiện bằng tiền của giá trị thị trờng vừa chịu sự
tác động của quan hệ cạnh tranh và quan hệ cung cầu hàng hóa và dịch vụ. Trên cơ
sở giá trị thị trờng, giá cả là kết quả của sự thơng lợng giữa ngời mua và ngời bán.
Đặc trng thứ năm: kinh tế thị trờng lầ hệ thống kinh tế mở và mang tính chất
quốc tế hóa. Do vậy các quan hệ kinh tế và đầu t luôn luôn thực hiện theo nguyên
tắc đa phơng hóa và đa dạng hóa, các bên cùng có lợi. Điều này đã tạo điều kiện
cho các nớc dễ dàng tiếp thu công nghệ mới của nhau, cùng phát triển lực lợng sản
xuất, đặc biệt là các ngành mũi nhọn của tiến bộ khoa học công nghệ tạo cơ hội cho
những bớc đột biến trong phát triển kinh tế.
II. Nội dung cơ bản về quan điểm toàn diện của
triết học mác - Lênin
1. Quan điểm siêu hình về môi quan hệ phổ biến giữa các sự vật
và hiện tợng trong thế giới .
Phơng pháp siêu hình phổ biến rộng rãi trớc hết trong khoa học tự nhiên và
sau đó là trong triết học suốt thế kỷ XVII , XVIII. Khi nghiên cứu và bàn luận về
mối liên hệ phổ biến giữa các sự vật và hiện tợng trong thế giới, phơng pháp siêu
hình coi các sự vật hiện tợng trong thế giới tồn tại trong trạng thái biệt lập, tách rời
nhau, cái này bên cạnh cái kia, hết cái này đến cái kia. Giữa chúng không có mối
lien hệ ràng buộc, quy định và chuyển hoá lẫn nhau, nếu có, chỉ là những liên hệ có
tính nhẫu nhiên, hời hợt bên ngoài .
Nh vậy, những quan niệm trên đây của phơng pháp siêu hình đã phủ nhận
hoàn toàn mối liên hệ phổ biến của các sự vật, đồng thời cũng dẫn đến những sai
MDE - 10 8