Tiểu luận: Thực trạng và những giải pháp nhằm nâng cao vai trò của nhà nước đối với quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa ở nước ta trong thời gian tới potx





Tiểu luận

Thực trạng và những giải pháp
nhằm nâng cao vai trò của nhà
nước đối với quá trình công nghiệp
hóa hiện đại hóa ở nước ta trong
thời gian tới
















1
1
M

Ở

ĐẦU


Trong th
ờ
i
đạ
i ngày nay, Nhà n
ướ
c nào c
ũ
ng có vai tr
ò
nh
ấ
t
đị
nh trong s
ự

phát tri
ể
n c
ủ
a m
ộ
t qu
ố

c gia,
đặ
c bi
ệ
t là trong s
ự
nghi
ệ
p c
ả
i t
ổ
và xây d
ự
ng n
ề
n
kinh t
ế
. Vi
ệ
t Nam đang th
ự
c hi
ệ
n công cu
ộ
c công nghi
ệ
p hóa – hi

ệ
n
đạ
i hóa
đấ
t
n
ướ
c v
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ớ
i nhi
ề
u thành ph
ầ
n cùng tham gia. Trong đi
ề
u
ki
ệ
n như v

ậ
y th
ì
vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a nhà n
ướ
c là khách quan, m
ộ
t nhu
c
ầ
u n
ộ
i t
ạ
i c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng, th
ể
hi
ệ
n
ở
vi
ệ
c Nhà đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh
thông qua vi
ệ
c ho
ạ
ch
đị
nh chính sách. V
ì
v
ậ
y, nâng cao vai tr

ò
c
ủ
a Nhà n
ướ
c
trong qu
ả
n l
ý
và đi
ề
u ti
ế
t n
ề
n kinh t
ế
,
đặ
c bi
ệ
t là trong quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hóa
– hi
ệ
n

đạ
i hóa là v
ấ
n
đề
mang tính th
ờ
i s
ự
và là
đề
tài nghiên c
ứ
u c
ủ
a nhi
ề
u c
ấ
p,
ngành, nhi
ề
u cán b
ộ
và sinh viên.
Nhà n
ướ
c th
ự
c hi

ệ
n t
ố
t vai tr
ò
kinh t
ế
c
ủ
a m
ì
nh
đả
m b
ả
o cho n
ề
n kinh t
ế

tăng tr
ưở
ng v
ớ
i hi
ệ
u qu
ả
cao và b
ề

n v
ữ
ng, t
ạ
o ti
ề
n
đề
rút ng
ắ
n quá tr
ì
nh công
nghi
ệ
p hóa, hi
ệ
n
đạ
i hóa, tránh nguy cơ t
ụ
t h
ậ
u và đu
ổ
i k
ị
p các n
ướ
c kinh t

ế
phát
tri
ể
n trong khu v
ự
c và trên th
ế
gi
ớ
i. Đây là m
ộ
t v
ấ
n
đề
l
ớ
n c
ầ
n
đượ
c nghiên c
ứ
u
k
ỹ
l
ưỡ
ng, song do ki

ế
n th
ứ
c c
ò
n h
ạ
n ch
ế
, bài bài vi
ế
t này ch
ỉ
nêu lên nh
ữ
ng n
ộ
i
dung cơ b
ả
n và m
ộ
t s
ố
th
ự
c tr
ạ
ng vai tr
ò

c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i công nghi
ệ
p hóa
trong nh
ữ
ng năm qua,
đồ
ng th
ờ
i đưa ra m
ộ
t s
ố

ý
ki
ế
n nh
ằ
m nâng cao vai tr
ò
c

ủ
a
Nhà n
ướ
c trong th
ờ
i gian t
ớ
i. Bài vi
ế
t
đã

đượ
c hoàn thành d
ướ
i s
ự
h
ướ
ng d
ẫ
n
t
ậ
n t
ì
nh c
ủ
a th

ầ
y cô giáo h
ướ
ng d
ẫ
n,
đồ
ng th
ờ
i
đượ
c s
ự
giúp
đỡ
c
ủ
a Thư vi
ệ
n
tr
ườ
ng v
ề
nhi
ề
u tài li
ệ
u tham kh
ả

o b
ổ
ích.
Bài vi
ế
t này
đượ
c chia thành 2 chương, bao g
ồ
m:
Chương 1: "Tính t
ấ
t y
ế
u khách quan vai tr
ò
Nhà n
ướ
c trong trong quá tr
ì
nh
công nghi
ệ
p hóa, hi
ệ
n
đạ
i hóa".
Chương 2: Th
ự

c tr
ạ
ng v
ề
vai tr
ò
c
ủ
a nhà n
ướ
c trong quá tr
ì
nh CNH-HĐH
và nh
ữ
ng gi
ả
i pháp nh
ằ
m nâng cao vai tr
ò
c
ủ
a nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i quá tr

ì
nh CNH-
HĐH
ở
n
ướ
c ta trong th
ờ
i gian t
ớ
i
Em xin trân thành c
ả
m ơn s
ự
h
ướ
ng d
ẫ
n và quan tâm c
ủ
a th
ầ
y
đã
giúp em
hoàn thành
đề
án này.
Em c

ả
m ơn th
ầ
y!


2
2

N
ỘI
DUNG
CHƯƠNG 1
TÍNH
TẤT

YẾU
KHÁCH QUAN VÀ VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC

ĐỐI

VỚI
QUÁ
TRÌNH
CÔNG

NGHIỆP
HOÁ H
IỆN

ĐẠI
HOÁ.
1.1. VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ NHÀ
NƯỚC

ĐỐI

VỚI
QUÁ
TRÌNH
CNH-HĐH
1. 1. 1 Thưc ch
ấ
t CNH-HĐH. môi quan h
ệ
gi
ữ
a CNH-HĐH?
Tr
ướ
c đây chúng ta cho r
ằ

ng công nghi
ệ
p hoá là quá tr
ì
nh trang b
ị
k
ĩ
thu
ậ
t
hi
ệ
n
đạ
i cho toàn b
ộ
n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c dân thay th
ế
lao
độ
ng th
ủ
công b

ằ
ng lao
đọ
ng cơ khí hoá bi
ế
n m
ộ
t n
ướ
c kém phát tri
ể
n thành m
ộ
t n
ướ
c có cơ c
ấ
u công
nông nghi
ệ
p hi
ệ
n
đạ
i khoa h
ọ
c k
ĩ
thu
ậ

t tiên ti
ế
n. Theo quan ni
ệ
m c
ủ
a Liên h
ợ
p
qu
ố
c công nghi
ệ
p hoá là m
ộ
t quá tr
ì
nh phát tri
ể
n kinh t
ế
trong đó m
ộ
t b
ộ
ph
ậ
n
ngu
ồ

n l
ự
c qu
ố
c gia ngày càng l
ớ
n
đượ
c huy
độ
ng
để
xây d
ự
ng cơ c
ấ
u kinh t
ế

nhi
ề
u nghành v
ớ
i công ngh
ệ
hi
ệ
n
đạ
i Các quan ni

ệ
m nói trên dù cách di
ễ
n
đạ
t
có th
ể
khác nhưng
đề
u có n
ộ
i dung nói chung đó là k
ĩ
thu
ậ
t công ngh
ệ
hi
ệ
n
đạ
i
cơ c
ấ
u kinh t
ế
theo h
ướ
ng hi

ệ
n
đạ
i, n
ề
n kinh t
ế

đạ
t tr
ì
nh
độ
phát tri
ể
n.
K
ế
t h
ợ
p quan ni
ệ
m truy
ề
n th
ố
ng v
ớ
i quan ni
ệ

m hi
ệ
n
Đạ
i H
ộ
i ngh
ị
l
ầ
n th
ứ
VII
ban ch
ấ
p hành Trung ương
Đả
ng C
ộ
ng s
ả
n
đã
đưa ra quan ni
ệ
m m
ớ
i v
ề
công

nghi
ệ
p hóa hi
ệ
n
đạ
i hoá. Theo tư t
ưở
ng này công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i hoá là quá
tr
ì
nh chuy
ể
n
đổ
i căn b
ả
n toàn di
ệ
n các ho
ạ
t
độ
ng s

ả
n xu
ấ
t kinh doanh d
ị
ch v
ụ
và
qu
ả
n lí kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i t
ừ
s
ả
n xu
ấ
t th
ủ
công là chính sang s
ử
d
ụ
ng ph
ổ

bi
ế
n s
ứ
c
lao
độ
ng cùng công ngh
ệ
, phương ti
ệ
n cùng phương pháp tiên ti
ế
n hi
ệ
n
đạ
i d
ự
a
trên s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a công nghi
ệ
p và ti
ế

n b
ộ
khoa h
ọ
c t
ạ
o ra năng su
ấ
t lao
độ
ng
x
ã
h
ộ
i cao. Quan ni
ệ
m trên
đã
g
ắ
n công nghi
ệ
p hoá v
ớ
i hi
ệ
n
đạ
i hoá

đồ
ng th
ờ
i
xác
đị
nh
đượ
c vai tr
ò
c
ủ
a công nghi
ệ
p trong quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá.
Tr
ướ
c
đổ
i m
ớ
i công nghi
ệ
p hoá
đượ
c ti

ế
n hành theo cơ ch
ế
c
ũ
t
ậ
p trung bao
c
ấ
p ngày nay chúng ta ti
ế
n hành theo cơ ch
ế
m
ớ
i đó là cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự

qu
ả
n lí c
ủ
a nhà n

ướ
c theo
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a. Tr
ướ
c đây công nghi
ệ
p
hoá
đượ
c hi
ể
u là vi
ệ
c c
ủ
a nhà n
ướ
c thông qua hai khu v
ự

c qu
ố
c doanh và t
ậ
p
th
ể
, ngày nay là s
ự
nghi
ệ
p c
ủ
a toàn dân v
ớ
i s
ự
tham gia c
ủ
a t
ấ
t c
ả
các thành
ph
ầ
n kinh t
ế
. Chi
ế

n l
ượ
c công nghi
ệ
p hoá tr
ướ
c đây là công nghi
ệ
p hoá h
ướ
ng
n
ộ
i thay th
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u là ch
ủ
y
ế
u g
ầ
n như cô l
ậ
p v
ớ
i th

ị
tr
ườ
ng th
ế
gi
ớ
i c
ò
n bây
gi
ờ
là chi
ế
n l
ượ
c h
ướ
ng v
ề
xu
ấ
t kh
ẩ
u trong đi
ề
u ki
ệ
n m
ở

c
ử
a v
ớ
i các n
ướ
c khác
trên th
ế
gi
ớ
i.


3
3

1. 1. 2 Vai tr
ò
c
ủ
a nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i s
ự
nghiêp CNH-HĐH

ở
n
ướ
c ta
a- Xây d
ự
ng cơ c
ấ
u kinh t
ế
h
ợ
p lí.
Cơ c
ấ
u kinh t
ế
là t
ổ
ng th
ể
các quan h
ệ
kinh t
ế
hay các b
ộ
ph
ậ
n h

ợ
p thành c
ủ
a
n
ề
n kinh t
ế
;g
ắ
n v
ớ
i v
ị
trí tr
ì
nh
độ
k
ĩ
thu
ậ
t công ngh
ệ
quy mô t
ỉ
tr
ọ
ng tương
ứ

ng
v
ớ
i t
ừ
nh b
ộ
ph
ậ
n và m
ố
i quan h
ệ
tương tác gi
ữ
a các b
ộ
ph
ậ
n g
ằ
n v
ớ
i đi
ề
u ki
ệ
n
kinh t
ế

x
ã
h
ộ
i trong t
ừ
ng giai đo
ạ
n phát tri
ể
n nh
ằ
m th
ự
c hi
ệ
n m
ụ
c tiêu kinh t
ế

đã

ho
ạ
ch
đị
nh.
C
ấ

u trúc c
ủ
a cơ c
ấ
u kinh t
ế
bao g
ồ
m :
- Cơ c
ấ
u nghành kinh t
ế
.
- Cơ c
ấ
u vùng kinh t
ế

- Cơ c
ấ
u gi
ữ
a th
ị
x
ã
, th
ị
tr

ấ
n, th
ị
t
ứ
, thành ph
ố
và đô th
ị

- Cơ c
ấ
u thành ph
ầ
n kinh t
ế
.
V
ề
cơ c
ấ
u nghành kinh t
ế
. Th
ứ
nh
ấ
t, khai thác t
ố
t ti

ề
m năng nông lâm ngư
nghi
ệ
p. Th
ứ
hai
đẩ
y m
ạ
nh xu
ấ
t kh
ẩ
u hàng nông lâm thu
ỷ
s
ả
n. Th
ứ
ba phát huy
l
ợ
i th
ế
nhân công và truy
ề
n th
ố
ng s

ả
n xu
ấ
t
đẩ
y m
ạ
nh s
ả
n xu
ấ
t hàng tiêu dùng
xu
ấ
t kh
ẩ
u. Th
ứ
tư c
ả
i t
ạ
o và nâng c
ấ
p h
ệ
th
ố
ng k
ế

t c
ấ
u h
ạ
t
ầ
ng ph
ụ
c v
ụ
phát
tri
ể
n c
ủ
a các nghành kinh t
ế
. Th
ứ
năm xây d
ự
ng có ch
ọ
n l
ọ
c m
ộ
t s
ố
cơ s

ở
công
nghi
ệ
p n
ặ
ng tr
ọ
ng y
ế
u và h
ế
t s
ứ
c c
ấ
p thi
ế
t có đi
ề
u ki
ệ
n v
ề
v
ố
n công ngh
ệ

để

phát huy nhanh và có hi
ệ
u qu
ả
cao. Th
ứ
sáu phát tri
ể
n d
ị
ch v
ụ
khai thác có hi
ệ
u
qu
ả
l
ợ
i th
ế
v
ề
t
ự
nhiên.
V
ề
cơ c

ấ
u vùng kinh t
ế
t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho t
ấ
t c
ả
các vùng
đề
u phát tri
ể
n
trên cơ s
ở
khai thác t
ố
t th
ế
m
ạ
nh và ti
ề
m năng c
ủ

a m
ỗ
i vùng.
V
ề
cơ c
ấ
u th
ị
t
ứ
, th
ị
x
ã
, th
ị
tr
ấ
n, thành ph
ố
và đô th
ị
. Tu
ỳ
đi
ề
u ki
ệ
n t

ừ
ng
nơi, t
ấ
t c
ả
các th
ị
x
ã
th
ị
tr
ấ
n
đề
u ph
ả
i
đượ
c phát tri
ể
n trên cơ s
ở

đẩ
y m
ạ
nh công
nghi

ệ
p d
ị
ch v
ụ
mang
ý
ngh
ĩ
a ti
ể
u vùng. h
ì
nh thành các th
ị
t
ứ
làm trung tâm kinh
t
ế
văn hoá c
ủ
a m
ỗ
i x
ã
ho
ặ
c c
ụ

m x
ã
.
V
ề
cơ c
ấ
u thành ph
ầ
n kinh t
ế
. L
ấ
y vi
ệ
c gi
ả
i phóng s
ứ
c s
ả
n xu
ấ
t
độ
ng viên
t
ố
i đa m
ọ

i ngu
ồ
n l
ự
c bên trong và bên ngoài cho vi
ệ
c chuy
ể
n d
ị
ch cơ c
ấ
u kinh t
ế

theo h
ướ
ng công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i hoá. Phát huy vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c

ủ
a kinh t
ế

nhà n
ướ
c.
b-
Đẩ
y m
ạ
nh cu
ộ
c cách m
ạ
ng khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
hi
ệ
n
đạ
i đi đôi v
ớ
i
ti
ế
p nh
ậ

n chuy
ể
n giao công ngh
ệ
m
ớ
i t
ừ
n
ướ
c ngoài
1. 2 – V
ỘI
DUNG VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC
ĐÔÍ
VỚI
QUÁ
TRÌNH
CNH_HĐH


4
4
1.2.1.Vai tr
ò

c
ủ
a nhà n
ướ
c trong vi
ệ
c
đị
nh h
ướ
ng c
ủ
a quá tr
ì
nh công
nghi
ệ
p hoá:
Vai tr
ò
qu
ả
n lí kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c b
ắ

t
đầ
u t
ừ
s
ự
c
ầ
n thi
ế
t ph
ả
i ph
ố
i h
ợ
p
lao đ
ộ
ng chung và do tính ch
ấ
t x
ã
h
ộ
i hoá cao c
ủ
a s
ả
n xu

ấ
t quy
đị
nh
L
ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t càng phát tri
ể
n tr
ì
nh
độ
x
ã
h
ộ
i hoá c
ủ
a s
ả
n xu
ấ
t càng
cao th

ì
ph
ạ
m vi th
ự
c hi
ệ
n vai tr
ò
này càng c
ầ
n thi
ế
t và m
ứ
c
độ

đò
i h
ỏ
i c
ủ
a nó
càng ch
ặ
t ch
ẽ
và nghiêm ng
ặ

t.
N
ề
n kinh t
ế
hàng hoá v
ớ
i cơ ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng là b
ướ
c phát tri
ể
n t
ấ
t y
ế
u c
ủ
a
kinh t
ế
t
ự
c
ấ

p t
ự
túc, m
ộ
t tr
ì
nh
độ
x
ã
h
ộ
i hoá cao c
ủ
a s
ả
n xu
ấ
t. Tu
ỳ
theo tr
ì
nh
độ

phát tri
ể
n c
ủ
a l

ự
c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t, m
ứ
c
độ

đạ
t
đượ
c c
ủ
a s
ự
x
ã
h
ộ
i hoá s
ả
n xu
ấ
t
trong m
ỗ

i n
ướ
c và trong m
ỗ
i th
ờ
i k
ì
mà gi
ữ
a chúng có nh
ữ
ng quan h
ệ
t
ỉ
l
ệ
nh
ấ
t
đị
nh
đả
m b
ả
o cho n
ề
n kinh t
ế

phát tri
ể
n cân
đố
i, khai thác và s
ử
d
ụ
ng có hi
ệ
u
qu
ả
các ngu
ồ
n l
ự
c bên trong c
ũ
ng như bên ngoài. S
ự
phát tri
ể
n không ng
ừ
ng c
ủ
a
l
ự

c l
ượ
ng s
ả
n xu
ấ
t, s
ự
tác
độ
ng th
ườ
ng xuyên c
ủ
a các nhân t
ố
t
ự
nhiên x
ã
h
ộ
i,
kinh t
ế
, chính tr
ị
và
đố
i ngo

ạ
i làm cho các t
ỉ
l
ệ
đó luôn luôn thay
đổ
i. Các quan
h
ệ
t
ỉ
l
ệ
đó có th
ể
phù h
ợ
p v
ớ
i yêu c
ầ
u c
ủ
a quy lu
ậ
t và tính quy lu
ậ
t ho
ạ

t
độ
ng
khách quan phát tri
ể
n kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i và t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho kinh t
ế
tăng tr
ưở
ng.
Ng
ượ
c l
ạ
i các quan h
ệ
t
ỉ

l
ệ
đó có th
ể
không phù h
ợ
p và làm cho n
ề
n kinh t
ế
rơi
vào t
ì
nh tr
ạ
ng y
ế
u kém.
Đặ
c bi
ệ
t khi các quan h
ệ
kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

đượ
c h
ì
nh
thành và phát tri
ể
n th
ì
các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
trong và ngoài n
ướ
c xâm nh
ậ
p, tác
đ
ộ
ng l
ẫ
n nhau :các ngu
ồ
n l
ự
c bên trong và bên ngoài có th
ể
di chuy

ể
n phù h
ợ
p
ho
ặ
c không phù h
ợ
p v
ớ
i yêu c
ầ
u phát tri
ể
n kinh t
ế
trong n
ướ
c :quy mô và cơ c
ấ
u
kinh t
ế
có th
ể
di chuy
ể
n theo h
ướ
ng ti

ế
n b
ộ
, h
ợ
p lí t
ố
i ưu ho
ặ
c l
ạ
c h
ậ
u b
ấ
t h
ợ
p lí
n
ề
n kinh t
ế
c
ủ
a m
ỗ
i qu
ố
c gia là m
ộ

t m
ắ
t xích trong h
ệ
th
ố
ng phân công lao
độ
ng
qu
ố
c t
ế
. T
ì
nh h
ì
nh đó
đã

đặ
t lên vai các nhà n
ướ
c không ch
ỉ
là ng
ườ
i b
ả
o v

ệ
tr
ậ
t
t
ự
x
ã
h
ộ
i và an ninh qu
ố
c gia mà c
ò
n là ng
ườ
i hi
ể
u bi
ế
t quy lu
ậ
t v
ậ
n
độ
ng và
phát tri
ể
n c

ủ
a n
ề
n s
ả
n xu
ấ
t x
ã
h
ộ
i, n
ắ
m v
ữ
ng và d
ự
báo
đượ
c di
ế
n bi
ế
n kinh t
ế

trong và ngoài n
ướ
c, có kh
ả

năng s
ử
d
ụ
ng các
đò
n b
ả
y kinh t
ế
, th
ể
ch
ế
hoá các
chính sách kinh t
ế
thành h
ệ
th
ố
ng các lu
ậ
t l
ệ
các quy ch
ế

đồ
ng b

ộ

để
tr
ự
c ti
ế
t
tác
độ
ng kh
ố
ng ch
ế
ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế

đố
i ngo
ạ
i,
đị
nh h
ướ
ng s
ự

phát tri
ể
n c
ủ
a
các ngành, các l
ĩ
nh v
ự
c, các vùng và các thành ph
ầ
n kinh t
ế
nh
ằ
m
đả
m b
ả
o nhu
c
ầ
u cân
đố
i trong s
ự
phát tri
ể
n do chính các quy lu
ậ

t và tính quy lu
ậ
t khách quan
c
ủ
a
đờ
i s
ố
ng kinh t
ế
quy
ế
t
đị
nh. Có th
ể
kh
ẳ
ng
đị
ng r
ằ
ng, yêu c
ầ
u cân
đố
i trong
s
ự

phát tri
ể
n c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
là cơ s
ở
khách quan, sâu xa c
ủ
a vai tr
ò
qu
ả
n lí Nhà
n
ướ
c v
ề
kinh t
ế
.


5
5

1.2.2. Nhà n

ướ
c t
ạ
o nh
ữ
ng ti
ề
n
đề

để
th
ự
c hi
ệ
n c
ộ
ng nghi
ệ
p hoá:
1.2.2.1.Chính sách v
ề
v
ố
n:
Trong quá tr
ì
nh phát tri
ể
n kinh t

ế
– x
ã
h
ộ
i chính sách v
ề
v
ố
n là m
ộ
t trong các
y
ế
u t
ố
quan tr
ọ
ng
để
thúc
đẩ
y n
ề
n kinh t
ế
phát tri
ể
n.
Sau hai cu

ộ
c chi
ế
n tranh kh
ố
c li
ệ
t n
ướ
c ta b
ướ
c vào công cu
ộ
c xây d
ự
ng
đấ
t
n
ướ
c. Th
ờ
i k
ì
tr
ướ
c 1986 n
ướ
c ta h
ọ

c t
ậ
p mô h
ì
nh các n
ướ
c x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a c
ũ

xây d
ự
ng m
ộ
t n
ề
n kinh t
ế
theo cơ ch
ế
k
ế
ho

ạ
ch hoá t
ậ
p trung. Và h
ậ
u qu
ả
là
n
ướ
c ta lâm vào kh
ủ
ng ho
ả
ng tr
ầ
m tr
ọ
ng l
ạ
m phát phi m
ã
, n
ề
n kinh t
ế
tr
ì
tr
ệ

. B
ắ
t
đầ
u t
ừ
năm 1986 n
ướ
c ta th
ự
c hi
ệ
n chính sách
đổ
i m
ớ
i xây d
ự
ng n
ề
n kinh t
ế

hàng hoá nhi
ề
u thành ph
ầ
n theo cơ ch
ế
th

ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a.
Sau hơn m
ườ
i năm
đổ
i m
ớ
i n
ướ
c ta
đã
thoát kh
ỏ
i kh
ủ

ng ho
ả
ng và có m
ứ
c tăng
tr
ưở
ng khá. Tuy nhiên th
ự
c tr
ạ
ng n
ề
n kinh t
ế
c
ò
n r
ấ
t nhi
ề
u đi
ề
u b
ấ
t c
ậ
p nguy cơ
t
ụ

t h
ậ
u v
ẫ
n c
ò
n đó như m
ộ
t thách th
ứ
c. Dân s
ố
đông, lao
độ
ng nhi
ề
u nhưng tr
ì
nh
độ
k
ĩ
thu
ậ
t chuyên môn th
ấ
p, tr
ì
nh
độ

công ngh
ệ
l
ạ
c h
ậ
u, cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng cho phát
tri
ể
n kinh t
ế
th
ấ
p kém. Nh
ữ
ng đi
ề
u trên không th
ể
m
ộ
t doanh nghi
ệ
p hay m

ộ
t cá
nhân có th
ể
gi
ả
i quy
ế
t
đượ
c mà ph
ả
i là nhà n
ướ
c. Do đó ph
ả
i nâng cao vai tr
ò

c
ủ
a nhà n
ướ
c trong quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n

đạ
i hoá nh
ằ
m đưa
đấ
t n
ướ
c
đi lên, n
ề
n kinh t
ế
tăng tr
ưở
ng b
ề
n v
ữ
ng, h
ạ
n ch
ế
nh
ữ
ng nh
ượ
c đi
ể
m c
ủ

a th
ị

tr
ườ
ng là m
ộ
t t
ấ
t y
ế
u khách quan
1.2.2.2. Chính sách v
ề
phát tri
ể
n c
ộ
ng ngh
ệ
:
Sau hai cu
ộ
c chi
ế
n tranh kéo dài VI
ệ
T NAM b
ướ
c vào công cu

ộ
c khôi
ph
ụ
c và phát tri
ể
n kinh t
ế
v
ớ
i xu
ấ
t phát đi
ể
m r
ấ
t th
ấ
p v
ề
m
ặ
t công ngh
ệ
. Tr
ì
nh
độ
công ngh
ệ

n
ướ
c ta nói chung r
ấ
t th
ấ
p so v
ớ
i các n
ướ
c trên th
ế
gi
ớ
i. Trong các
ngành công nghi
ệ
p h
ệ
th
ố
ng máy móc thi
ế
t b
ị
l
ạ
c h
ậ
u t

ừ
2-4 th
ế
h
ệ
và
đượ
c h
ì
nh
thành ch
ắ
p vá t
ừ
nhi
ề
u ngu
ồ
n. Các ch
ỉ
tiêu ch
ủ
y
ế
u như m
ứ
c tiêu hao nguyên
nhiên v
ậ
t li

ệ
u th
ườ
ng g
ấ
p t
ừ
1, 5
đế
n 2 l
ầ
n m
ứ
c trung b
ì
nh chung c
ủ
a th
ế
gi
ớ
i,
giá thành s
ả
n ph
ẩ
m cao do nhi
ề
u y
ế

u t
ố
nhưng tr
ướ
c h
ế
t là do công ngh
ệ
l
ạ
c
h
ậ
u. Tr
ì
nh
độ
công ngh
ệ
l
ạ
c h
ậ
u c
ũ
ng d
ẫ
n
đế
n t

ì
nh tr
ạ
ng ô nhi
ễ
m môi tr
ườ
ng.
Trong m
ộ
t cu
ộ
c đi
ề
u tra v
ề
t
ì
nh tr
ạ
ng công ngh
ệ
cho th
ấ
y ch
ỉ
có kho
ả
ng 45%
lao

độ
ng trong khu v
ự
c kinh t
ế
trung ương và 25% lao
độ
ng trong khu v
ự
c kinh
t
ế

đị
a phương
đã

đượ
c cơ khí hoá t
ự

độ
ng hoá. Công ngh
ệ
l
ạ
c h
ậ
u
đẫ

n
đế
n hao
phí l
ớ
n năng l
ượ
ng và nguyên li
ệ
u hi
ệ
u qu
ả
s
ử
d
ụ
ng thi
ế
t b
ị
và công ngh
ệ
th
ấ
p.
Chính nh
ữ
ng đi
ề

u này
đã
t
ạ
o m
ộ
t s
ứ
c ép l
ớ
n
đố
i v
ớ
i nhi
ệ
m v
ụ

đổ
i m
ớ
i
công ngh
ệ
trong đó chuy
ể
n giao công ngh
ệ
t

ừ
n
ướ
c ngoài có
ý
ngh
ĩ
a vô cùng


6
6
quan tr
ọ
ng.
Để
không ng
ừ
ng nâng cao năng l
ự
c công ngh
ệ
trong n
ướ
c thúc
đẩ
y
s
ự
nghi

ệ
p phát tri
ể
n kinh t
ế
ngày 5-12-1988 H
ộ
i
đồ
ng Nhà n
ướ
c
đã
thông qua
pháp l
ệ
nh chuy
ể
n giao công ngh
ệ
. Đi
ề
u 1 c
ủ
a pháp l
ệ
nh quy
đị
nh r
õ

: “ Nhà
n
ướ
c Vi
ệ
t Nam khuy
ế
n khích các t
ổ
ch
ứ
c, cá nhân
ở
n
ướ
c ngoài chuy
ể
n giao
công ngh
ệ
vào Vi
ệ
t Nam trên nguyên t
ắ
c b
ì
nh
đẳ
ng, hai bên cùng có l
ợ

i. Nhà
n
ướ
c Vi
ệ
t Nam b
ả
o
đả
m quy
ề
n và l
ợ
i ích h
ợ
p pháp c
ủ
a các cá nhân và t
ổ
ch
ứ
c
ở
n
ướ
c ngoài chuy
ể
n giao công ngh
ệ
vào Vi

ệ
t Nam, t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i cho
vi
ệ
c chuy
ể
n giao đó ”.
Chuy
ể
n giao có th
ể
th
ự
c hi
ệ
n b
ằ
ng nhi
ề
u con

đườ
ng khác nhau,
ở
n
ướ
c ta
trong quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i hoá công ngh
ệ

đượ
c chuy
ể
n giao b
ằ
ng
các kênh thương m
ạ
i thông qua các d
ự
án
đầ
u tư 100% v

ố
n n
ướ
c ngoài, liên
doanh, h
ợ
p
đồ
ng h
ợ
p tác kinh doanh, các doanh nghi
ệ
p t
ự
b
ỏ
v
ố
n mua thi
ế
t b
ị
.
Lu
ậ
t
đầ
u tư n
ướ
c ngoài ban hành ngày 29-12-1987 cho phép bên n

ướ
c ngoài
tham gia xí nghi
ệ
p liên doanh góp v
ố
n. Các nhà
đầ
u tư
đượ
c phép chuy
ể
n l
ợ
i
nhu
ậ
n v
ề
n
ướ
c ho
ặ
c sang n
ướ
c th
ứ
ba. K
ể
t

ừ
khi th
ự
c hi
ệ
n Lu
ậ
t
đầ
u tư n
ướ
c
ngoài và pháp l
ệ
nh chuy
ể
n giao công ngh
ệ
vi
ệ
c
đổ
i m
ớ
i b
ằ
ng chuy
ể
n giao công
ngh

ệ

đã

đượ
c th
ự
c hi
ệ
n v
ớ
i quy mô l
ớ
n, t
ố
c
độ
nhanh hơn các th
ờ
i k
ì
tr
ướ
c khá
nhi
ề
u. Tr
ì
nh
độ

công ngh
ệ
trong nhi
ề
u l
ĩ
nh v
ự
c s
ả
n xu
ấ
t
đã
có s
ự
c
ả
i thi
ệ
n r
õ
r
ệ
t.
Vi
ệ
t Nam nh
ậ
n

đượ
c nhi
ề
u công ngh
ệ
hơn
đã
có hơn 700 công ty t
ừ
hơn 50
qu
ố
c gia và vùng l
ã
nh th
ổ

đầ
u tư vào Vi
ệ
t Nam. Ngu
ồ
n công ngh
ệ
sôi
độ
ng ch
ả
y
vào Vi

ệ
t Nam
đã
có tác d
ụ
ng kích thích làm sôi
độ
ng
đờ
i s
ố
ng công ngh
ệ
Vi
ệ
t
Nam. Qua th
ẩ
m
đị
nh d
ự
án cho th
ấ
y m
ộ
t s
ố
d
ự

án trong các l
ĩ
nh v
ự
c d
ầ
u khí
vi
ễ
n thông công ngh
ệ
chuy
ể
n giao vào Vi
ệ
t Nam thu
ộ
c lo
ạ
i hi
ệ
n
đạ
i nh
ấ
t th
ế

gi
ớ

i. Trong các cơ s
ở
th
ự
c hi
ệ
n các d
ự
án này đi
ề
u ki
ệ
n lao
độ
ng
đượ
c nâng lên
r
õ
r
ệ
t, ng
ườ
i lao
độ
ng
đượ
c gi
ả
m nh

ẹ
các công vi
ệ
c th
ủ
công, b
ớ
t ti
ế
p xúc v
ớ
i
các y
ế
u t
ố
nguy hi
ể
m
độ
c h
ạ
i. Môi tr
ườ
ng lao
độ
ng c
ũ
ng
đượ

c c
ả
i thi
ệ
n ít ô
nhi
ễ
m môi tr
ườ
ng hơn tr
ướ
c.
Ngành vô tuy
ế
n vi
ễ
n thông là ngành
đượ
c đánh giá th
ự
c hi
ệ
n có k
ế
t qu
ả

vi
ệ
c hi

ệ
n
đạ
i hoá công ngh
ệ
đi th
ẳ
ng vào s
ố
hoá, t
ự

độ
ng hoá và đa d
ị
ch v
ụ
, s
ử

d
ụ
ng v
ệ
tinh vi
ễ
n thông m
ạ
ng truy
ề

n d
ẫ
n b
ằ
ng cáp quang và vi ba băng r
ộ
ng,
t
ổ
ng đài t
ự

độ
ng trên c
ả
n
ướ
c, h
ệ
th
ố
ng thông tin di
độ
ng và m
ạ
ng chuy
ể
n m
ạ
ng

gói d
ữ
li
ệ
u. M
ạ
ng l
ướ
i bưu chính vi
ễ
n thông tuy cón ít v
ề
s
ố
l
ượ
ng nhưng hi
ệ
n
đạ
i tương thích v
ớ
i m
ạ
ng l
ướ
i các n
ướ
c phát tri
ể

n. Th
ự
c t
ế
qua ngành vô tuy
ế
n
vi
ễ
n thông
đã
ch
ứ
ng minh các cán b
ộ
khoa h
ọ
c công ngh
ệ
c
ủ
a chúng ta hoàn


7
7
toàn có th
ể
làm ch
ủ

công ngh
ệ
nh
ậ
p ho
ạ
t
độ
ng và phát huy hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế
k
ĩ

thu
ậ
t cao.
Ngành cơ khí k
ể
t
ừ
sau khi th
ự
c hi
ệ
n lu
ậ

t
đầ
u tư n
ướ
c ngoài và pháp l
ệ
nh
chuy
ể
n giao công ngh
ệ
vào Vi
ệ
t Nam
đã
và đang d
ầ
n
đượ
c ph
ị
c h
ồ
i và có s
ự

tăng tr
ưở
ng khá. V
ớ

i các thi
ế
t b
ị
gia công khuôn m
ẫ
u hi
ệ
n
đạ
i c
ủ
a Nh
ậ
t, Anh,
Đứ
c ngành công nghi
ệ
p cơ khí Vi
ệ
t Nam
đã
ch
ế
t
ạ
o ra
đượ
c các s
ả

n ph
ẩ
m dùng
cho nh
ữ
ng công vi
ệ
c ch
ế
bi
ế
n thô. Các phân ngành cơ khí nông nghi
ệ
p, máy
công c
ụ
, máy ph
ụ
c v
ụ
các ngành công nghi
ệ
p nh
ẹ
có giá tr
ị
s
ả
n l
ượ

ng tăng g
ấ
p
đôi năm 1990. Công ngh
ệ
trong ngành đi
ệ
n và thi
ế
t b
ị
đi
ệ
n thu
ộ
c lo
ạ
i tiên ti
ế
n
trên th
ế
gi
ớ
i. T
ạ
i công ty đo đi
ệ
n nh
ờ

h
ợ
p
đồ
ng chuy
ể
n giao công ngh
ệ
v
ớ
i Th
ụ
y
S
ĩ
ch
ấ
t l
ượ
ng công tơ đi
ệ
n c
ủ
a công ty
đạ
t ch
ấ
t l
ượ
ng cao

độ
chính xác t
ừ
0, 1
tr
ở
lên công tơ
đạ
t tiêu chu
ẩ
n qu
ố
c t
ế
IEC
đượ
c khách hàng trong và ngoài n
ướ
c
đặ
t mua v
ớ
i s
ố
l
ượ
ng l
ớ
n.
Nh

ì
n chung các ngu
ồ
n công ngh
ệ
nh
ậ
p
đã
c
ả
i thi
ệ
n công ngh
ệ
trong n
ướ
c
nâng cao ch
ấ
t l
ượ
ng, đa d
ạ
ng m
ẫ
u m
ã
, góp ph
ầ

n nâng cao kim ng
ạ
ch xu
ấ
t kh
ẩ
u
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam. Đáng giá tr
ì
nh
độ
công ngh
ệ
không ch
ỉ
d
ự
a trên ph
ầ
n c
ứ
ng là
thi
ế
t b
ị

v
ì
thi
ế
t b
ị
ch
ỉ
là m
ộ
t trong b
ố
n y
ế
u t
ố
c
ấ
u thành khái ni
ệ
m công ngh
ệ
đó
là thi
ế
t b
ị
, con ng
ườ
i, thông tin, qu

ả
n lí. Bi
ế
t phát tri
ể
n
đồ
ng b
ộ
3 y
ế
u t
ố
c
ò
n l
ạ
i
th
ì
dù thi
ế
t b
ị
chưa ph
ả
i là tiên ti
ế
n nh
ấ

t v
ẫ
n có th
ể
t
ạ
o ra
đượ
c hi
ệ
u qu
ả
kinh t
ế

x
ã
h
ộ
i cao như Ngh
ị
quy
ế
t Trung ương 7 nêu r
õ
“ phát huy ngu
ồ
n l
ự
c con ng

ườ
i
làm y
ế
u t
ố
cơ b
ả
n cho s
ự
phát tri
ể
n nhanh và b
ề
n v
ữ
ng ”. B
ẵ
ng nhi
ề
u ngu
ồ
n
khác nhau chùng ta
đã
có trong tay l
ượ
ng thi
ế
t b

ị
công ngh
ệ
tr
ị
giá hàng ch
ụ
c
ngàn t
ỉ

đồ
ng.
Tuy v
ậ
y th
ờ
i gian
đầ
u đi vào h
ợ
p tác và
đầ
u tư vi
ệ
c
đổ
i m
ớ
i công ngh

ệ

c
ò
n chưa kh
ả
quan, y
ế
u t
ố
chuy
ể
n giao công ngh
ệ
trong các liên doanh c
ò
n th
ấ
p,
th
ậ
m chí không tr
ườ
ng h
ợ
p nh
ậ
p c
ả
các thi

ế
t b
ị
l
ạ
c h
ậ
u th
ả
i lo
ạ
i gây
ả
nh h
ưở
ng
môi tr
ườ
ng làm vi
ệ
c và s
ứ
c kh
ẻ
o công nhân. M
ộ
t cu
ộ
c kh
ả

o sát v
ớ
i hơn 700
thi
ế
t b
ị
, 3 dây chuy
ề
n nh
ậ
p t
ạ
i 42 nhà máy 76% s
ố
máy m
ớ
i nh
ậ
p thu
ộ
c th
ế
h
ệ

nh
ữ
ng năm 1950-1960 70% s
ố

máy nh
ậ
p
đã
h
ế
t kh
ấ
u hao 50% là máy c
ũ
tân
trang. Do s
ử
d
ụ
ng nhi
ề
u máy móc quá l
ạ
c h
ậ
u
ướ
c tính
ở
Vi
ệ
t Nam hi
ệ
n nay có

kho
ả
ng 300-400

thương t
ậ
t d
ẫ
n
đế
n ch
ế
t ng
ườ
i và hơn 20000 tai n
ạ
n ngh
ề

nghi
ệ
p x
ả
y ra m
ỗ
i năm. Nhi
ề
u cơ s
ở
không x

ử
lí ch
ấ
t th
ả
i trong s
ả
n xu
ấ
t c
ũ
ng
gây nguy h
ạ
i tr
ự
c ti
ế
p cho ng
ườ
i lao
độ
ng và gây ô nhi
ễ
m môi tr
ườ
ng xung
quanh. Ví d
ụ
công ty b

ộ
t ng
ọ
t Vêđan do tr
ự
c ti
ế
p th
ả
i n
ướ
c th
ả
i công nghi
ệ
p có
ch
ứ
a ch
ấ
t
độ
c không qua x
ử
lí vào sông Th
ị
V
ả
i gây ô nhi
ễ

m n
ặ
ng, lúa
ở
ven


8
8
sông b
ị
úa vàng và làm ch
ế
t tôm cá hàng lo
ạ
t c
ủ
a bà con ngư dân trên di
ệ
n tích
hàng trăm ha. Nguyên nhân ch
ủ
y
ế
u c
ủ
a t
ì
nh h
ì

nh trên là phía Vi
ệ
t Nam thi
ế
u
thông tin v
ề
các lo
ạ
i công ngh
ệ
c
ầ
n thi
ế
t có th
ể
chuy
ể
n giao và nh
ữ
ng tiêu c
ự
c
n
ả
y sinh trong quá tr
ì
nh chu
ẩ

n b
ị
và th
ự
c hành chuy
ể
n giao công ngh
ệ
. Ngoài ra
c
ò
n nhi
ề
u nhân t
ố
khác t
ạ
o s
ứ
c c
ả
n nh
ấ
t
đị
nh
đố
i v
ớ
i chuy

ể
n giao công ngh
ệ

ở

Vi
ệ
t Nam
- Cơ s
ở
v
ậ
t ch
ấ
t ph
ụ
c v
ụ
cho quá tr
ì
nh chuy
ể
n giao công ngh
ệ
chưa
đượ
c
nâng c
ấ

p
đế
n m
ứ
c c
ầ
n thi
ế
t.
- Các ho
ạ
t
độ
ng h
ỗ
tr
ợ
chuy
ể
n giao công ngh
ệ
, đào t
ạ
o b
ồ
i d
ưỡ
ng lao
độ
ng

c
ũ
ng chưa
đượ
c tăng c
ườ
ng.
- Chuy
ể
n giao công ngh
ệ
không ch
ỉ
là v
ấ
n
đề
k
ĩ
thu
ậ
t đơn thu
ầ
n mà nó c
ò
n
liên quan
đế
n v
ấ

n
đề
công ăn vi
ệ
c làm, thu nh
ậ
p c
ủ
a công nhân viên nên thông
th
ườ
ng các doanh nghi
ệ
p ít dám
đổ
i m
ớ
i tri
ệ
t
để
.
- S
ự
h
ạ
n ch
ế
v
ề

v
ố
n c
ũ
ng làm gi
ả
m t
ố
c
độ
, gi
ả
m quy mô và hi
ệ
u qu
ả
c
ủ
a
chuy
ể
n giao công ngh
ệ
. V
ì
Nhà n
ướ
c h
ạ
n ch

ế
c
ấ
p v
ố
n, nên doanh nghi
ệ
p ch
ỉ

c
ò
n liên doanh v
ớ
i n
ướ
c ngoài và vay v
ố
n c
ủ
a chính
đố
i tác liên doanh nh
ằ
m
chuy
ể
n giao công ngh
ệ
. Trong tr

ườ
ng h
ợ
p này phía VI
ệ
T NAM th
ườ
ng ph
ả
i
ch
ấ
p nh
ậ
n nh
ữ
ng công ngh
ệ
có tr
ì
nh
độ
k
ĩ
thu
ậ
t không cao do chính
đố
i tác
chuy

ể
n giao ho
ặ
c gi
ớ
i thi
ệ
u.
- Th
ự
c l
ự
c cán b
ộ
khoa h
ọ
c không ít nhưng chưa m
ạ
nh. Vi
ệ
t Nam có kho
ả
ng
10000 cán b
ộ

đạ
i h
ọ
c trên 1 tri

ệ
u dân. S
ố
cán b
ộ
khoa h
ọ
c công ngh
ệ
v
ề
các
nghành khoa h
ọ
c k
ĩ
thu
ậ
t ch
ỉ
chi
ế
m 15, 4% trên t
ổ
ng s
ố
. Ch
ấ
t l
ượ

ng đào t
ạ
o cán
b
ộ
khoa h
ọ
c th
ấ
p, chưa
đượ
c c
ậ
p nh
ậ
t tri th
ứ
c hi
ệ
n
đạ
i c
ủ
a th
ế
gi
ớ
i, thi
ế
u cán b

ộ

ch
ủ
ch
ố
t th
ự
c hi
ệ
n nh
ữ
ng chương tr
ì
nh nghiên c
ứ
u khoa h
ọ
c có t
ì
nh
độ
t phá cao.
L
ự
c l
ượ
ng chuyên gia th
ườ
ng ch

ỉ
n
ắ
m lí thuy
ế
t mà thi
ế
u th
ự
c hành.
Ngh
ị
quy
ế
t 26-NQ/TW ngày 30/3/1991c
ủ
a B
ộ
Chính tr
ị
Ban ch
ấ
p hành
Trung ương
Đả
ng v
ề
khoa h
ọ
c

đã
ch
ỉ
r
õ
:
độ
i ng
ũ
cán b
ộ
khoa h
ọ
c đông nhưng
không
đồ
ng b
ộ
thi
ế
u nh
ữ
ng cán b
ộ
khoa h
ọ
c th
ạ
o công ngh
ệ

gi
ỏ
i qu
ả
n lí. Vi
ệ
c
đào t
ạ
o, b
ôì
d
ưỡ
ng và s
ự
d
ụ
ng cán b
ộ
khoa h
ọ
c c
ò
n nhi
ế
u thi
ế
u sót.
Đầ
u tư tài

chính cho công ngh
ệ
c
ủ
a Nhà n
ướ
c th
ấ
p.
Ngh
ị
quy
ế
t 26/NQ-TW ngày 30/3/1991 c
ả
u b
ộ
chinhd tr
ị

đã
nêu r
õ
: “tăng
m
ạ
nh
đầ
u tư cho cho các ho
ạ

t
độ
ng khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
t
ừ
nhi
ề
u ngu
ồ
n ”.
Phát bi
ể
u t
ạ
i H
ộ
i ngh
ị
l
ầ
n 7 ban ch
ấ
p hành Trung ương
Đả
ng khoá VII, T
ổ
ng bí

thư
Đỗ
M
ườ
i nh
ấ
n m
ạ
nh “ ph
ả
i có
đầ
u tư tho
ả
đáng v
ề
phương di
ệ
n tài chính
th
ì
m
ớ
i có th
ể
t
ạ
o ra ti
ề
m l

ự
c m
ạ
nh v
ề
khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
”. Chi phí b
ì
nh


9
9
quân cho m
ộ
t hàng năm cho m
ỗ
i cán b
ộ
khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
t
ừ
ngân sách
ở

VI
ệ
T NAM ch
ỉ

đạ
t 1000 USD so v
ớ
i m
ứ
c b
ì
nh quân trên th
ế
gi
ớ
i là 55324
USD. Đi
ề
u đó có nhi
ề
u nguyên nhân do khó khăn chung c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
, do s
ự

eo h
ẹ
p c
ủ
a ngân sách. Song c
ầ
n nh
ấ
n m
ạ
nh là cơ ch
ế
qu
ả
n lí huy
độ
ng c
ò
n mang
n
ặ
ng tính t
ậ
p trung quan liêu, kém hi
ệ
u qu
ả
.

Để
có th
ể
tránh
đượ
c nguy cơ tr
ở
thành b
ả
i th
ả
i công ngh
ệ
VI
ệ
T NAM
c
ầ
n có nh
ữ
ng chính sách c
ụ
th
ể

đượ
c ho
ạ
ch
đị

nh m
ộ
t cách c
ụ
th
ể
thích h
ợ
p v
ớ
i
nh
ữ
ng yêu c
ầ
u m
ớ
i hoàn c
ả
nh m
ớ
i.
Tr
ướ
c th
ự
c tr
ạ
ng trên vi
ệ

c nghiên c
ứ
u các bi
ệ
n pháp, chính sách
để
tăng
c
ườ
ng hi
ệ
u qu
ả

đổ
i m
ớ
i và qu
ả
n lí công nh
ệ
nh
ậ
p càng có
ý
ngh
ĩ
a quy
ế
t

đị
nh s
ự

thành công c
ủ
a công cu
ộ
c công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i hoá
đấ
t n
ướ
c. Ngoài các
lu
ậ
t và pháp l
ệ
nh
đã
có như lu
ậ
t
đầ
u tư n

ướ
c ngoài, pháp l
ệ
nh chuy
ể
n giao công
ngh
ệ
, pháp l
ệ
nh b
ả
o h
ộ
s
ở
h
ữ
u quy
ề
n công nghi
ệ
p
đã
có m
ộ
t s
ố
văn b
ả

n c
ủ
a
Chính ph
ủ
. Nhưng v
ẫ
n c
ò
n thi
ế
u nh
ữ
ng văn b
ả
n c
ụ
th
ể
và đi
ề
u quan tr
ọ
ng là
các văn b
ả
n
đã
có chưa
đượ

c ch
ấ
p hành nghiêm túc. Tr
ướ
c h
ế
t Nhà n
ướ
c ph
ả
i
gi
ữ

đượ
c vai tr
ò
ki
ể
m soát ch
ặ
t ch
ẽ

đố
i v
ớ
i vi
ệ
c

đổ
i m
ớ
i thi
ế
t b
ị
b
ằ
ng con
đườ
ng nh
ậ
p. Nhà n
ướ
c c
ầ
n ch
ủ

độ
ng
đầ
u tư ho
ặ
c khuy
ế
n khích
đầ
u tư

để
có
nh
ữ
ng doanh nghi
ệ
p
đủ
m
ạ
nh th
ự
c hi
ệ
n công vi
ệ
c phân bi
ệ
t th
ậ
t gi
ả
t
ố
t x
ấ
u, t
ậ
p
h

ợ
p phân tích, t
ổ
ng h
ợ
p thông tin v
ề
thi
ế
t b
ị
công ngh
ệ
th
ế
gi
ớ
i t
ừ
các kênh có
th
ể
có. Vi
ệ
c ki
ể
m soát là c
ấ
p bách nhưng ph
ả

i
đả
m b
ả
o tính khách quan và ch
ặ
t
ch
ẽ
.
Trong giai đo
ạ
n
đầ
u vi
ệ
c chuy
ể
n giao v
ẫ
n là nh
ậ
p và thích nghi v
ớ
i công
ngh
ệ
nh
ậ
p. V

ì
v
ậ
y công tác nghiên c
ứ
u tri
ể
n khai và đào t
ạ
o cán b
ộ
c
ũ
ng t
ậ
p
trung theo h
ướ
ng này, áp d
ụ
ng có hi
ệ
u qu
ả
công ngh
ệ
nh
ậ
p c
ũ

ng là thành qu
ả

khoa h
ọ
c đáng bi
ể
u dương và kính tr
ọ
ng. Theo kinh nghi
ệ
m nhi
ề
u n
ướ
c,
để
phát
huy hi
ệ
u qu
ả
công ngh
ệ
nh
ậ
p có th
ể
th
ự

c hi
ệ
n sao chép nhân b
ả
n v
ừ
a ti
ế
t ki
ệ
m
ngo
ạ
i t
ệ
vưà nâng cao tr
ì
nh
độ
thi
ế
t k
ế
ch
ế
t
ạ
o, thi
ế
t b

ị
có th
ể

đượ
c c
ả
i ti
ế
n nâng
cao tính năng đưa năng su
ấ
t hi
ệ
u qu
ả
cao hơn. Đó c
ũ
ng chính là quá tr
ì
nh nâng
cao năng l
ự
c n
ộ
i t
ạ
i c
ủ
a công nghi

ệ
p trong quá tr
ì
nh chuy
ể
n giao công ngh
ệ
.
1.2.2.3.Chính sách v
ề

đố
i ngo
ạ
i:
Công tác
đố
i ngo
ạ
i
đã
giúp các n
ướ
c t
ừ

đố
i
đầ
u chuy

ể
n sang
đố
i và m
ở
ra
nhi
ề
u cơ h
ộ
i
để
phát tri
ể
n kinh t
ế
– x
ã
h
ộ
i.
Đồ
ng th
ờ
i t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ

n
để
các qu
ố
c
gia trong đó có Vi
ệ
t Nam t
ạ
o ra nhi
ề
u hàng hoá.

Đố
i v
ớ
i n
ướ
c ta trong quá tr
ì
nh th
ự
c hi
ệ
n công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ

i hoá
đ
ấ
t n
ướ
c
để
t
ạ
o ra s
ự
phát tri
ể
n kinh t
ế
t
ừ
g m
ộ
t n
ướ
c có n
ề
n kinh t
ế
l
ạ
c h
ậ
u tr

ở



10
10
thành m
ộ
t qu
ố
c gia có t
ố
c
độ
phát tri
ể
n kinh t
ế
cao. Do đó chính sách
đố
i ngo
ạ
i
ph
ả
i
đặ
t lên hàng
đầ
u.

1.2.3. Vai tr
ò
c
ủ
a nhà n
ướ
c trong vi
ệ
c t
ổ
ch
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n CNH-HĐH :

Đẩ
y m
ạ
nh cu
ộ
c cách m
ạ
ng khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
hi

ệ
n
đạ
i đi đôi v
ớ
i ti
ế
p
nh
ậ
n chuy
ể
n giao công ngh
ệ
m
ớ
i t
ừ
n
ướ
c ngoài. Vi
ệ
c nghiên c
ứ
u các mô h
ì
nh và
kinh nghi
ệ
m c

ủ
a các n
ướ
c trong quá tr
ì
nh c
ộ
ng nghi
ệ
p hoá r
ấ
t c
ầ
n thi
ế
t cho chúng
ta. M
ỗ
i mô h
ì
nh c
ụ
th
ể
và nh
ữ
ng kinh nhgi
ệ
m c
ụ

th
ể

đề
u xu
ấ
t phát t
ừ
đi
ề
u ki
ệ
n c
ụ

th
ể
c
ủ
a m
ỗ
i n
ướ
c trong b
ố
i c
ả
nh qu
ố
c t

ế
. T
ừ
nh
ữ
ng kinh nghi
ệ
m c
ủ
a các n
ướ
c,
nhà n
ướ
c có nh
ữ
ng chính sách th
ự
c hi
ệ
n công nghi
ệ
p hoá m
ộ
t cách có hi
ệ
u qu
ả
.

CHƯƠNG 2
T
HỰC

TRẠNG

VỀ
VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC
TRONG QUÁ T
RÌNH

CÔNG
NGHIỆP
HOÁ
HIỆN

ĐẠI
HOÁ
THỜI
GIAN QUA VÀ
MỘT

SỐ

GIẢI

PHÁP
NHẰM
NÂNG CAO VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC

ĐỐI

VỚI

QUÁ
TRÌNH
CNH – HĐH
Ở

NƯỚC
TA TRONG
THỜI
GIAN
TỚI

2.1. T
HỰC

TRẠNG

VỀ

VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC
TRONG QUÁ
TRÌNH
CNH –
HĐH
Ở

NƯỚC
TA
THỜI
GIAN QUA.
2. 1.1. Th
ự
c tr
ạ
ng v
ề
xác
đị
nh m
ụ
c tiêu,
đị
nh h
ướ

ng cho b
ướ
c đi c
ủ
a
CNH – HĐH.
Vai tr
ò
kinh t
ế
c
ủ
a Nhà n
ướ
c là vai tr
ò
không th
ể
thi
ế
u
đượ
c c
ủ
a m
ỗ
i Nhà
n
ướ
c trong s

ự
nghi
ệ
p phát tri
ể
n kinh t
ế
c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c,. Vai tr
ò
c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đượ
c bi
ể
u hi
ệ
n
ở
các n
ộ
i dung sau:

Th
ứ
nh
ấ
t, Nhà n
ướ
c có vai tr
ò

đị
nh h
ướ
ng s
ự
phát tri
ể
n kinh t
ế
. Vai tr
ò

qu
ả
n lí c
ủ
a Nhà n
ướ
c trong n
ề
n kinh t

ế
th
ị
tr
ườ
ng
đượ
c th
ể
hi
ệ
n tr
ướ
c h
ế
t và
quan tr
ọ
ng
ở
chi
ế
n l
ượ
c phát tri
ể
n kinh t
ế
x
ã

h
ộ
i, xác
đị
nh m
ụ
c tiêu Nhà n
ướ
c c
ụ

th
ể
hoá
đườ
ng l
ố
i kinh t
ế
c
ủ
a
Đả
ng thành nh
ữ
ng m
ụ
c tiêu, t
ố
c

độ
phát tri
ể
n c
ầ
n
ph
ả
i
đạ
t t
ớ
i và xác
đị
nh th
ứ
t
ự
m
ụ
c tiêu. Do đó không nh
ữ
ng c
ầ
n coi tr
ọ
ng mà
ph
ả
i nâng cao k

ế
ho
ạ
ch hoá n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c dân.
Th
ứ
hai, Nhà n
ướ
c t
ạ
o môi tr
ườ
ng, đi
ề
u ki
ệ
n cho các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
.
Đi

ề
u ki
ệ
n quan tr
ọ
ng hàng
đầ
u là s
ự

ổ
n
đị
nh v
ề
chính tr
ị
kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i
để
n các
t
ổ
ch
ứ

c kinh t
ế
, các ch
ủ
th
ể
kinh doanh hàng hoá yên tâm b
ỏ
v
ố
n
đầ
u tư, m
ở

r
ộ
ng s
ả
n xu
ấ
t
Xây d
ự
ng phát tri
ể
n
đồ
ng b
ộ

các lo
ạ
i th
ị
tr
ườ
ng bao g
ồ
m th
ị
trư
ờ
ng hàng
tiêu dùng, tư li
ệ
u s
ả
n xu
ấ
t, s
ứ
c lao
độ
ng, ti
ề
n t
ệ
s
ả
n ph

ẩ
m khoa h
ọ
c, d
ị
ch v
ụ



11
11
Phát tri
ể
n h
ệ
th
ố
ng thông tin kinh t
ế
, khoa h
ọ
c công ngh
ệ
, các d
ự
báo v
ề

m

ặ
t hàng giá c
ả
các nhu c
ầ
u c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng trong và ngoài n
ướ
c.
Xây d
ự
ng m
ớ
i và nâng c
ấ
p d
ầ
n cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng cùng v
ớ

i s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a
kinh t
ế
hàng hoá. Bao g
ồ
m cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng v
ề
tài chính ti
ề
n t
ệ
và cơ s
ở
h
ạ
t
ầ
ng x

ã

h
ộ
i.
Th
ứ
ba, Nhà n
ướ
c đi
ề
u ti
ế
t th
ị
tr
ườ
ng b
ằ
ng các công c
ụ
như :
Pháp lu
ậ
t:qu
ả
n lí Nhà n
ướ
c trong n
ề

n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng ch
ủ
y
ế
u b
ằ
ng
pháp lu
ậ
t. Pháp lu
ậ
t, quan tr
ọ
ng là h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t kinh t
ế
, t
ạ
o hành lang an

toàn cho các ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh, b
ả
o
đả
m k
ỉ
cương cho các ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a
đờ
i s
ố
ng kinh t
ế
x
ã
h
ộ

i. Do đó c
ầ
n có h
ệ
th
ố
ng pháp lu
ậ
t
đồ
ng b
ộ
,
th
ố
ng nh
ấ
t và t
ừ
ng b
ướ
c hoàn ch
ỉ
nh kh
ắ
c ph
ụ
c t
ì
nh tr

ạ
ng thi
ế
u pháp lu
ậ
t gây
nhi
ề
u k
ẽ
h
ở
trong qu
ả
n lí. Đó là m
ộ
t nguyên nhân quan tr
ọ
ng c
ủ
a nh
ữ
ng hành vi
l
ạ
m d
ụ
ng tiêu c
ự
c tham nh

ũ
ng buôn l
ậ
u, ăn c
ắ
p tài s
ả
n qu
ố
c gia gây h
ỗ
n lo
ạ
n
trong các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
.
Các chính sách kinh t
ế
:trong quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n

đạ
i hoá, chính
sách kinh t
ế
là m
ộ
t công c
ụ
c
ự
c k
ì
s
ắ
c bén và tr
ướ
c h
ế
t là chính sách tài chính
ti
ề
n t
ệ
tín d
ụ
ng, chính sách thương m
ạ
i và thu
ế
quan, chính sách công ngh

ệ
và
chuy
ể
n giao công ngh
ệ

Th
ứ
tư, s
ự
ki
ể
m soát c
ủ
a Nhà n
ướ
c
đố
i v
ớ
i các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
. Ki
ể
m

soát là nh
ằ
m thi
ế
t l
ậ
p các tr
ậ
t t
ự
k
ỉ
cương trong ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
, b
ả
o v
ệ
tài s
ả
n
qu
ố
c gia, l
ợ
i ích c

ủ
a ng
ườ
i lao
độ
ng và góp ph
ầ
n th
ự
c hi
ệ
n công b
ằ
ng x
ã
h
ộ
i,
Nhà n
ướ
c th
ự
c hi
ệ
n ki
ể
m kê ki
ể
m soát đăng kí kinh doanh, ho
ạ

t
độ
ng kinh
doanh, ch
ấ
t l
ượ
ng s
ả
n ph
ẩ
m, tài chính
đố
i v
ớ
i m
ọ
i ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t lưu
thông.
Trong quá tr
ì
nh công nghi

ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i hoá th
ì
vai tr
ò
ho
ạ
ch
đị
nh chính
sách phát tri
ể
n kinh t
ế
đ
ả
m b
ả
o n
ề
n kinh t
ế
theo đúng m
ụ
c tiêu
đã

đị
nh là quan
tr
ọ
ng nh
ấ
t.
2. 1.2. Th
ự
c tr
ạ
ng v
ề
phát tri
ể
n ngu
ồ
n nhân l
ự
c.
Nh
ậ
n th
ứ
c
đượ
c vai tr
ò
to l

ớ
n c
ủ
a giáo d
ụ
c trong s
ự
nghi
ệ
p
đổ
i m
ớ
i và
phát tri
ể
n, ngh
ị
quy
ế
t l
ầ
n th
ứ
4 BCHTW
Đả
ng khoá VII
đã
ch
ỉ

r
õ
“ cùng v
ớ
i
khoa h
ọ
c và công ngh
ệ
, giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o là qu
ố
c sách hàng
đầ
u, là
độ
ng l
ự
c
thúc
đẩ
y và là m
ộ
tđi
ề
u ki
ệ

n cơ b
ả
n
để
b
ả
o
đả
m vi
ệ
c th
ự
c hi
ệ
n nh
ữ
ng m
ụ
c tiêu
kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i. Giáo d
ụ
c là qu
ố
c sách hàng

đầ
u th
ể
hi
ệ
n
ở
các quan đi
ể
m cơ b
ả
n
sau :


12
12
Th
ứ
nh
ấ
t,
đầ
u tư cho giáo d
ụ
c là m
ộ
t d
ạ
ng

đầ
u tư phát tri
ể
n v
ì
nó là
độ
ng
l
ự
c
để
tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
. Giáo d
ụ
c cung c
ấ
p cho n
ề
n kinh t
ế
m
ộ
t l
ự
c l
ượ

ng lao
độ
ng có tay ngh
ề
gi
ỏ
i có trí tu
ệ
cao có năng l
ự
c th
ự
c s
ự
.
Để
th
ự
c hi
ệ
n
đượ
c th
ì

ph
ả
i
đổ
i m

ớ
i liên t
ụ
c mô h
ì
nh giáo d
ụ
c. Khi giáo d
ụ
c tr
ở
thành
độ
ng l
ự
c tăng
tr
ưở
ng kinh t
ế
th
ì
ngân sách cho giáo d
ụ
c không c
ò
n là gánh n
ặ
ng cho x
ã

h
ộ
i
n
ữ
a.
Th
ứ
hai, đó là quan đi
ể
m x
ã
h
ộ
i hoá giáo d
ụ
c đào t
ạ
o. Phát tri
ể
n giáo
d
ụ
c và đào t
ạ
o ph
ả
i mang tính ch
ấ
t x

ã
h
ộ
i hoá cao là s
ự
nghi
ệ
p c
ủ
a toàn dân.
Khi giáo d
ụ
c có tính x
ã
h
ộ
i th
ì
m
ọ
i thành viên trong c
ộ
ng
đồ
ng
đề
u có trách
nhi
ệ
m quan tâm góp s

ứ
c l
ự
c ti
ề
n c
ủ
a phát tri
ể
n giáo d
ụ
c. M
ặ
t khác m
ọ
i thành
viên
đề
u ph
ả
i có ngh
ĩ
a v
ụ
h
ọ
c t
ậ
p v
ì

nó mang l
ạ
i l
ợ
i ích tr
ự
c ti
ế
p cho b
ả
n thân,
cho các doanh nghi
ệ
p và cho toàn x
ã
h
ộ
i. Cho nên ng
ườ
i đi h
ọ
c ph
ả
i có ngh
ĩ
a v
ụ

đóng góp h
ọ

c phí, ng
ườ
i s
ử
d
ụ
ng lao
độ
ng qua đào t
ạ
o ph
ả
i đóng góp chi phí
đào t
ạ
o.
Th
ứ
ba trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng có s
ự
phân hoá giàu nghèo do đó
để

công b
ằ
ng trong cơ h
ộ
i giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o, t
ạ
o nên s
ự

đồ
ng
đề
u gi
ữ
a các vùng
Đả
ng và Nhà n
ướ
c có các chính sách ưu tiên phát tri
ể
n.
Th
ứ
tư, ưu tiên xây d
ự

ng các cơ s
ở
đào t
ạ
o có ch
ấ
t l
ượ
ng cao. B
ở
i v
ì
khi
quy mô giáo d
ụ
c m
ở
r
ộ
ng th
ì
không th
ể
phát tri
ể
n
đề
u kh
ắ
p trên di

ệ
n r
ộ
ng các
tr
ườ
ng có ch
ấ
t l
ượ
ng như nhau. Do đó ph
ả
i t
ậ
p trung phát tri
ể
n m
ộ
t b
ộ
ph
ậ
n
nh
ỏ
giáo d
ụ
c có ch
ấ
t l

ượ
ng cao. B
ộ
ph
ậ
n giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o có ch
ấ
t l
ượ
ng cao
s
ẽ
là h
ạ
t nhân
để
t
ừ
đó giúp cho vi
ệ
c nâng cao ch
ấ
t l
ượ
ng c
ủ

a c
ả
h
ệ
th
ố
ng giáo
d
ụ
c.
Giáo d
ụ
c VI
ệ
T NAM đang
đứ
ng tr
ướ
c nh
ữ
ng thách th
ứ
c to l
ớ
n tr
ướ
c yêu
c
ầ
u

đổ
i m
ớ
i kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i và tr
ướ
c yêu c
ầ
u công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n đa
ị
hoá tr
ướ
c
s
ứ
c ép v
ề
nguy cơ t
ụ
t h
ậ

u so v
ớ
i các n
ướ
c trong khu v
ự
c. Trong v
ò
ng 20 năm
t
ớ
i giáo d
ụ
c VI
ệ
T NAM ph
ả
i th
ự
c hi
ệ
n
đượ
c các m
ụ
c tiêu cơ b
ả
n : nâng cao
dân trí, đào t
ạ

o nhân l
ự
c và b
ồ
i d
ưỡ
ng nhân tài.
M
ụ
c tiêu th
ứ
nh
ấ
t là nâng cao m
ặ
t b
ằ
ng dân trí. V
ậ
n
độ
ng thanh thi
ế
u niên
d
ướ
i 23 tu
ổ
i đi h
ọ

c
để
nâng s
ố
năm đi h
ọ
c trung b
ì
nh c
ủ
a ng
ườ
i dân
ở
m
ứ
c 5
hi
ệ
n nay lên 9 vào năm 2020. M
ặ
t b
ằ
ng dân trí
đượ
c nâng lên và bi
ể
u hi
ệ
n c

ủ
a
nó là ng
ườ
i có tr
ì
nh
độ
văn hoá ph
ổ
thông n
ắ
m
đượ
c ki
ế
n th
ứ
c khoa h
ọ
c công
ngh
ệ
cơ b
ả
n. Th
ứ
hai là tăng h
ọ
c sinh các c

ấ
p h
ọ
c liên t
ụ
c. Th
ứ
ba là nâng t
ỉ
l
ệ

nh
ữ
ng ng
ườ
i có tr
ì
nh
độ
c
ử
nhân ti
ế
n s
ĩ
ngang b
ằ
ng v
ớ

i các n
ướ
c trong khu
v
ự
c.


13
13
M
ụ
c tiêu th
ứ
hai là đào t
ạ
o ngu
ồ
n nhân l
ự
c. T
ậ
p trung tr
ướ
c h
ế
t vào đào
t
ạ
o h

ướ
ng nghi
ệ
p cho h
ọ
c sinh m
ộ
t cách thi
ế
t th
ự
c.
Để
cho m
ọ
i ng
ườ
i có k
ĩ

năng lao
độ
ng k
ĩ
thu
ậ
t liên t
ụ
c tăng lên 30% vào năm 2020. Tăng t
ỉ

l
ệ
lao
độ
ng
đượ
c đào t
ạ
o ngh
ề

ở
m
ứ
c 60% năm 2020.
M
ụ
c tiêu th
ứ
ba là b
ồ
i d
ưỡ
ng nhân tài v
ì
nhân tài là
độ
ng l
ự
c c

ủ
a s
ự
phát
tri
ể
n, là
độ
ng l
ự
c t
ạ
o nên các th
ế
m
ạ
nh trong h
ợ
p tác và c
ạ
nh tranh qu
ố
c t
ế
.
Để

b
ồ
i d

ưỡ
ng nhân tài Nhà n
ướ
c ch
ủ
trương thành l
ậ
p m
ộ
t b
ộ
ph
ậ
n giáo d
ụ
c có
ch
ấ
t l
ượ
ng cao có quy mô và ch
ấ
t l
ượ
ng
đạ
t tiêu chu
ẩ
n qu
ố

c t
ế
đó là các tr
ườ
ng
đi
ể
m
ở
b
ậ
c h
ọ
c ph
ổ
thông và m
ộ
t s
ố
tr
ườ
ng
đạ
i h
ọ
c qu
ố
c gia đào t
ạ
o đa nghành.

Nâng d
ầ
n t
ỉ
l
ệ
h
ọ
c sinh
ở
các tr
ườ
ng này lên 20% vào năm 2020. Song song v
ớ
i
đào t
ạ
o
ở
trong n
ướ
c b
ồ
i d
ưỡ
ng đào t
ạ
o
ở
n

ướ
c ngoài c
ũ
ng r
ấ
t quan tr
ọ
ng, ph
ả
i
th
ườ
ng xuyên c
ử
các cán b
ộ
khoa h
ọ
c qu
ả
n lí ch
ủ
ch
ố
t đi đào t
ạ
o
ở
n
ướ

c ngoài.
Quy mô giáo d
ụ
c không ng
ừ
ng phát tri
ể
n
ở
các nghành h
ọ
c, các c
ấ
p h
ọ
c.
Nhưng s
ự
phát tri
ể
n không
đồ
ng
đề
u qua các th
ờ
i k
ì
. Th
ờ

i k
ì
tr
ướ
c
đổ
i m
ớ
i giáo
d
ụ
c, giáo d
ụ
c Vi
ệ
t Nam tuân theo cơ ch
ế
k
ế
ho
ạ
ch hoá t
ậ
p trung. Giáo d
ụ
c và
đào t
ạ
o
đượ

c nhà n
ướ
c c
ấ
p ngân sách hoàn toàn các ch
ỉ
tiêu giáo d
ụ
c
đượ
c
đề
ra
trong k
ế
ho
ạ
ch phát tri
ể
n kinh t
ế
x
ã
h
ộ
i nhà n
ướ
c có k
ế
ho

ạ
ch phân b
ổ
và s
ử

d
ụ
ng l
ự
c l
ượ
ng lao
độ
ng
đã
qua đào t
ạ
o. Do đó m
ứ
c tăng quy mô giáo d
ụ
c do
nhà n
ướ
c ho
ạ
ch
đị
nh và năm sau luôn cao hơn năm tr

ướ
c. Th
ờ
i k
ì

đổ
i m
ớ
i quy
mô giáo d
ụ
c có nh
ữ
ng bi
ế
n
độ
ng l
ớ
n lúc
đầ
u có s
ự
gi
ả
m sút
độ
t ng
ộ

t và sau đó
tăng d
ầ
n nhưng m
ứ
c tăng không đáng k
ể
. Theo s
ố
li
ệ
u c
ủ
a T
ổ
ng C
ụ
c th
ố
ng kê
th
ì
năm h
ọ
c 1986-1987 c
ả
n
ướ
c có 12482, 9 ngh
ì

n h
ọ
c sinh ph
ổ
thông th
ì
năm
h
ọ
c 1990-1991 con s
ố
đó là 11882, 9 ngh
ì
n gi
ả
m 5%. Nh
ữ
ng năm sau s
ố
h
ọ
c
sinh ph
ổ
thông đ
ã
tăng lên. So v
ớ
i t
ỉ

l
ệ
tăng dân s
ố
trong
độ
tu
ổ
i đi h
ọ
c th
ì
m
ứ
c
tăng l
ượ
ng h
ọ
c sinh
đế
n tr
ườ
ng không đáng k
ể
. Nói khác đi là t
ỉ
l
ệ
h

ọ
c sinh
trong
độ
tu
ổ
i đi h
ọ
c gi
ả
m đi, thí d
ụ
năm h
ọ
c 86-87 c
ả
n
ướ
c có 910, 6 ngh
ì
n th
ì

năm 90-91 ch
ỉ
c
ò
n 524, 2 ngh
ì
n, gi

ả
m 73%. S
ố
h
ọ
c sinh trong
độ
tu
ổ
i đi h
ọ
c
trung h
ọ
c liên t
ụ
c gi
ả
m t
ừ
năm 90-93, ph
ầ
n l
ớ
n nh
ữ
ng ng
ườ
i b
ỏ

h
ọ
c là con em
lao
độ
ng nghèo ho
ặ
c con em nông dân h
ọ
tr
ở
thành lao
độ
ng chính, m
ộ
t b
ộ
ph
ậ
n
khác là con em các gia
đì
nh thành th
ị
h
ọ
c
ầ
n có vi
ệ

c làm
để
nâng cao m
ứ
c s
ố
ng
t
ì
m vi
ệ
c làm trong các cơ s
ở
tư nhân. Năm 1991-1992 là năm h
ọ
c ch
ặ
n
đứ
ng
t
ì
nh tr
ạ
ng xu
ố
ng c
ấ
p v
ề

quy mô giáo d
ụ
c
ở
các c
ấ
p h
ọ
c. Trong hai năm h
ọ
c sau
đó s
ố
l
ượ
ng h
ọ
c sinh các c
ấ
p h
ọ
c ph
ổ
thông
đã
tăng lên v
ớ
i m
ứ
c tăng hàng năm

là 5%và 7%.


14
14
Đi
ể
m n
ổ
i b
ậ
t c
ủ
a n
ề
n giáo d
ụ
c Vi
ệ
t Nam là t
ỉ
l
ệ
h
ọ
c sinh n
ữ
so v
ớ
i t

ỉ
l
ệ

h
ọ
c sinh nam trong nhi
ề
u năm là không thay
đổ
i
ở
các b
ậ
c h
ọ
c ph
ổ
thông và là
93-94%. Đó là th
ự
c t
ế

đã
có t
ạ
i VI
ệ
T NAM trong khi

ở
các n
ướ
c đông dân khác
như Trung Qu
ố
c, Ân
Độ
không có.
So v
ớ
i th
ờ
i k
ì
tr
ướ
c năm 1986 th
ì
s
ố
h
ọ
c sinh trung h
ọ
c chuyên nghi
ệ
p và
các tr
ườ

ng d
ạ
y ngh
ề
gi
ả
m nhanh năm 86-87 có 156 ngh
ì
n th
ì
năm 90-91 là 135,
4 ngh
ì
n gi
ả
m 15%. Quy mô h
ọ
c sinh trung h
ọ
c chuyên nghi
ệ
p
đã
tăng t
ừ
năm
90-91
đế
n nay nhưng xu th
ế

không r
õ
ràng. Quy mô đào t
ạ
o sinh viên
đạ
i h
ọ
c và
cao
đẳ
ng có nhi
ề
u bi
ế
n
độ
ng l
ớ
n. M
ỗ
i năm có kho
ả
ng 20 ngh
ì
n sinh viên
đạ
i h
ọ
c

cao
đẳ
ng chính quy t
ố
t nghi
ệ
p. T
ỉ
l
ệ
sinh viên
đạ
i h
ọ
c cao
đẳ
ng trong
độ
tu
ổ
i đi
h
ọ
c c
ủ
a Vi
ệ
t Nam là 2, 3-2, 5%. T
ỉ
l

ệ
này cao hơn m
ứ
c 2% c
ủ
a Trung Qu
ố
c
nhưng l
ạ
i th
ấ
p hơn so v
ớ
i m
ứ
c 16% c
ủ
a Thái Lan, 10% c
ủ
a Inđônêxia và 40%
c
ủ
a Hàn Qu
ố
c. Th
ờ
i k
ì

đầ
u s
ố
l
ượ
ng sinh viên gi
ả
m sút nhưng tăng nhanh trong
nh
ữ
ng năm g
ầ
n đây. Nhi
ề
u nghiên c
ứ
u cho th
ấ
y t
ì
nh h
ì
nh trên có hai lí do. Th
ứ

nh
ấ
t h
ì
nh th

ứ
c giáo d
ụ
c phong phú và có nhi
ề
u
đổ
i m
ớ
i. Th
ứ
hai m
ứ
c s
ố
ng c
ủ
a
nhi
ề
u t
ầ
ng l
ớ
p dân cư
đã
tăng lên nhi
ề
u ng
ườ

i có nguy
ệ
n v
ọ
ng h
ọ
c cao hơn
để

nâng cao
đị
a v
ị
x
ã
h
ộ
i c
ủ
a m
ì
nh.
H
ệ
th
ố
ng giáo d
ụ
c m
ở

r
ộ
ng.
H
ệ
th
ố
ng giáo d
ụ
c Vi
ệ
t Nam bao g
ồ
m giáo d
ụ
c m
ầ
m non m
ẫ
u giáo, giáo
d
ụ
c ph
ổ
thông, giáo d
ụ
c
đạ
i h
ọ

c và trung h
ọ
c chuyên nghi
ệ
p. Sau giáo d
ụ
c
đạ
i
h
ọ
c và h
ệ
th
ố
ng giáo d
ụ
c cao h
ọ
c t
ừ
3
đế
n 5 năm
để
đào t
ạ
o th
ạ
c s

ĩ
và ti
ế
n s
ĩ
. S
ố

tr
ườ
ng h
ọ
c phát tri
ể
n nhanh m
ỗ
i làng x
ã
có ít nh
ấ
t m
ộ
t trư
ờ
ng ti
ể
u h
ọ
c ho
ặ

c
trung h
ọ
c cơ s
ở
. Tr
ướ
c t
ì
nh h
ì
nh ph
ả
i tăng s
ố
l
ượ
ng ng
ườ
i có tr
ì
nh
độ
chuyên
môn cao, Nhà n
ướ
c ch
ủ
trương phát tri
ể

n h
ệ
th
ố
ng đào t
ạ
o
đạ
i h
ọ
c và cao
đẳ
ng.
Trong đi
ề
u ki
ệ
n thi
ế
u giáo viên
đạ
i h
ọ
c, giáo d
ụ
c Vi
ệ
t Nam ch
ủ
trương l

ấ
y
ng
ườ
i tr
ì
nh
độ

đạ
i h
ọ
c d
ạ
y
đạ
i h
ọ
c và đây là tr
ườ
ng h
ợ
p ngo
ạ
i l
ệ
b
ở
i v
ì

h
ầ
u h
ế
t
các n
ướ
c trong khu v
ự
c th
ườ
ng m
ờ
i các giáo sư n
ướ
c ngoài. B
ằ
ng con
đườ
ng đó
giáo d
ụ
c
đạ
i h
ọ
c cao
đẳ
ng Vi
ệ

t Nam
đã
m
ở
r
ộ
ng quy mô m
ộ
t cách nhanh chóng
và có kh
ả
năng đào t
ạ
o đa nghành. Hi
ệ
n nay Vi
ệ
t Nam có 109 tr
ườ
ng
đạ
i h
ọ
c,
cao
đẳ
ng và đào t
ạ
o hơn 200 nghành h
ọ

c. Quy mô giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o m
ở
r
ộ
ng
trong su
ố
t 50 năm qua
đò
i h
ỏ
i s
ố
giáo viên tăng lên
để
đáp
ứ
ng nhu c
ầ
u đó Hi
ệ
n
t
ạ
i c
ả

n
ướ
c có 467, 4 ngh
ì
n giáo viên ph
ổ
thông, trong đó có 288, 2 ngh
ì
n ti
ể
u
h
ọ
c, 142, 2 trung h
ọ
c cơ s
ở
và 37 ngh
ì
n ph
ổ
thông trung h
ọ
c. C
ả
n
ướ
c có
kho
ả

ng 9, 7 ngh
ì
n giáo viên trung h
ọ
c chuyên nghi
ệ
p 6, 2 ngh
ì
n giáo viên d
ạ
y
ngh
ề
và 22 ngh
ì
n gi
ả
ng viên
đạ
i h
ọ
c và cao d
ẳ
ng.


15
15
Tr
ướ

c t
ì
nh h
ì
nh chuy
ể
n sang n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng biên ch
ế
giáo d
ụ
c
không tăng
đờ
i s
ố
ng m
ộ
t b
ộ
ph
ậ
n

độ
i ng
ũ
giáo viên g
ặ
p khó khăn do đó m
ộ
t s
ố

b
ỏ
ngh
ề
. Năm h
ọ
c 94-95
đã
có 20 ngh
ì
n giáo viên ph
ổ
thông xin thôi vi
ệ
c có
ngh
ĩ
a là năm
đõ
thi

ế
u 60 ngh
ì
n giáo viên ph
ổ
thông ch
ủ
y
ế
u là giáo viên
ở
b
ậ
c
ti
ể
u h
ọ
c. Thi
ế
u giáo viên ph
ổ
thông
đã
tr
ở
thành v
ấ
n
đề

b
ứ
c xúc trong nhi
ề
u
năm.
H
ệ
th
ố
ng đào t
ạ
o t
ạ
i ch
ứ
c.
Trong chính sách giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o h
ì
nh th
ứ
c giáo d
ụ
c t
ạ
i ch

ứ
c r
ấ
t
đượ
c
Nhà n
ướ
c quan tâm h
ì
nh th
ứ
c này s
ẽ
đáp
ứ
ng
đượ
c 3 yêu c
ầ
u c
ấ
p bách. Th
ứ

nh
ấ
t phát tri
ể
n ngu

ồ
n nhân l
ự
c b
ổ
sung vào l
ự
c l
ượ
ng lao
độ
ng nh
ữ
ng ng
ườ
i có
tr
ì
nh
độ
cao hơn. Th
ứ
hai t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho ng
ườ

i nghèo ho
ặ
c nh
ữ
ng ng
ườ
i đang
làm vi
ệ
c t
ạ
i các cơ quan không có đi
ề
u ki
ệ
n h
ọ
c t
ậ
p chính quy t
ậ
p trung có th
ể

h
ọ
c t
ậ
p
đạ

i h
ọ
c và sau
đạ
i h
ọ
c. Th
ứ
ba kh
ắ
c ph
ụ
c t
ì
nh tr
ạ
ng thi
ế
u h
ụ
t
độ
i ng
ũ
có
chuyên môn cao
để
xây d
ự
ng

đấ
t n
ướ
c sau nh
ữ
ng năm b
ị
chi
ế
n tranh tàn phá. S
ố

sinh viên
đạ
i h
ọ
c t
ạ
i ch
ứ
c liên t
ụ
c tăng t
ừ
91
đế
n 95. Năm 91-92 ch
ỉ
có kho
ả

ng
17 ngh
ì
n h
ọ
c viên
đế
n năm 94-95 con s
ố
đó là 66, 4 ngh
ì
n t
ố
c
độ
tăng khá nhanh
so v
ớ
i các năm tr
ướ
c đó. H
ì
nh th
ứ
c đào t
ạ
o t
ạ
i ch
ứ

c c
ũ
ng r
ấ
t quan tâm
đế
n yêu
c
ầ
u đào t
ạ
o ngh
ề
m
ớ
i và đào t
ạ
o l
ạ
i ngh
ề
. H
ệ
th
ố
ng đào t
ạ
o t
ạ
i ch

ứ
c
đã
có nh
ữ
ng
đóng góp to l
ớ
n phát tri
ể
n
độ
i ng
ũ
cán b
ộ
, trí th
ứ
c vươn lên tr
ì
nh
độ
cao
để
làm
ch
ủ
các l
ĩ
nh v

ự
c khoa h
ọ
c công ngh
ệ
.
H
ợ
p tác qu
ố
c t
ế
trong l
ĩ
nh v
ự
c giáo d
ụ
c và đào t
ạ
o.
Trong su
ố
t th
ờ
i k
ì
51-90 các n
ướ
c Liên Xô và Đông Âu, Trung Qu

ố
c
đã

đào t
ạ
o cho Vi
ệ
t Nam hơn 52000 sinh viên, nghiên c
ứ
u sinh, th
ự
c t
ậ
p sinh.
Trong cùng th
ờ
i gian đó có m
ộ
t s
ố
ít sinh viên Vi
ệ
t Nam
đượ
c các n
ướ
c Pháp
Thu
ỵ

Đi
ể
n Nh
ậ
t B
ả
n giúp đào t
ạ
o.
Đế
n cu
ố
i 1994 do s
ự
m
ở
r
ộ
ng giao lưu qu
ố
c
t
ế
Vi
ệ
t Nam
đã
có 1900 sinh viên 394sinh viên cao h
ọ
c 715 nghiên c

ứ
u sinh 298
th
ự
c t
ậ
p sinh đang h
ọ
c t
ậ
p và nghiên c
ứ
u t
ạ
i 25 n
ướ
c trên th
ế
gi
ớ
i. Nhi
ề
u n
ướ
c
trên th
ế
gi
ớ
i và các t

ổ
ch
ứ
c qu
ố
c t
ế

đã
giúp Vi
ệ
t Nam xây d
ự
ng hàng ngh
ì
n
ph
ò
ng h
ọ
c, thi
ế
t b
ị
và
đồ
dùng h
ọ
c t
ậ

p. S
ự
h
ợ
p tác trên
đã
giúp Vi
ệ
t Nam b
ắ
t k
ị
p
v
ớ
i nh
ữ
ng thành t
ự
u khoa h
ọ
c k
ĩ
thu
ậ
t m
ớ
i.
So v
ớ

i các n
ướ
c thu nh
ậ
p b
ì
nh quân
đầ
u ng
ướ
i th
ấ
p như Vi
ệ
t Nam th
ì

n
ề
n giáo d
ụ
c như Vi
ệ
t Nam v
ẫ
n
đượ
c x
ế
p vào lo

ạ
i khá. Tuy nhiên v
ẫ
n c
ò
n b
ộ
c
l
ộ
m
ộ
t s
ố
m
ặ
t y
ế
u kém sau:
- Mô h
ì
nh giáo d
ụ
c đa nghành và chuyên môn h
ẹ
p không thích nghi k
ị
p v
ờ
i

xu th
ế

đổ
i m
ớ
i. Nhi
ề
u năm
đã
x
ả
y ra s
ự
m
ấ
t cân
đố
i gi
ữ
a đào t
ạ
o và s
ử
d
ụ
ng. S
ố

16
16
l
ượ
ng l
ớ
n sinh viên ra tr
ườ
ng không có vi
ệ
c làm l
ã
ng phí ghê g
ớ
m ngu
ồ
n tri
th
ứ
c và
ả
nh h
ưở
ng tiêu c
ự
c
đế
n m
ụ

c tiêu h
ọ
c t
ậ
p và d
ẫ
n
đế
n t
ỉ
l
ệ
b
ỏ
h
ọ
c cao c
ủ
a
h
ọ
c sinh ph
ổ
thông.
- Cơ c
ấ
u đào t
ạ
o không h
ợ

p lí gi
ữ
a đào t
ạ
o
đạ
i h
ọ
c và đào t
ạ
o ngh
ề
. Trong
khi c
ầ
n gi
ả
i quy
ế
t vi
ệ
c làm th
ì
m
ở
r
ộ
ng quy mô d
ạ
y ngh

ề
mhưng quy mô đào
t
ạ
o
đạ
i h
ọ
c l
ạ
i m
ở
r
ộ
ng do xu th
ế
thanh niên vào
đạ
i h
ọ
c tăng.
- Ch
ấ
t l
ượ
ng giáo d
ụ
c nh
ữ
ng năm g

ầ
n đây có s
ự
gi
ả
m sút
ở
nhi
ề
u c
ấ
p có
nhi
ề
u lí do như : h
ọ
c sinh b
ỏ
h
ọ
c, ch
ấ
t l
ượ
ng giáo viên các c
ấ
p
đề
u y
ế

u theo
đánh giá c
ủ
a B
ộ
giáo d
ụ
c th
ì
giáo viên không
đạ
t tiêu chu
ẩ
n là 60-70%, t
ì
nh
tr
ạ
ng thi
ế
u sách giáo khoa
ở
t
ấ
t c
ả
các c
ấ
p và giáo tr
ì

nh
đạ
i h
ọ
c không đư
ợ
c c
ậ
p
nh
ậ
t thông tin tri th
ứ
c hi
ệ
n
đạ
i.
2.1.3. Th
ự
c tr
ạ
ng v
ề
vai tr
ò
huy
độ
ng v
ố

n và qu
ả
n lí v
ố
n c
ủ
a nhà n
ướ
c:
Tr
ướ
c
đổ
i m
ớ
i trong cơ ch
ế
qu
ả
n lí kinh t
ế
quan liêu bao c
ấ
p c
ủ
a m
ộ
t n
ề
n

kinh t
ế
ch
ỉ
huy Vi
ệ
t Nam không có th
ị
tr
ườ
ng tài chính v
ớ
i m
ộ
t h
ệ
th
ố
ng tài
chính t
ậ
p trung m
ọ
i ngu
ồ
n v
ố
n vào tay Nhà n
ướ
c

để
phân ph
ố
i theo k
ế
ho
ạ
ch
cho t
ừ
ng d
ự
án
đầ
u tư t
ừ
ng xí nghi
ệ
p. Khi công cu
ộ
c
đổ
i m
ớ
i
đượ
c tuyên b
ố
vào
cu

ố
i năm 1986 và chính sách phát tri
ể
n kinh t
ế
nhi
ề
u thành ph
ầ
n th
ì
chính sách
tài chính
đã
có s
ự
chuy
ể
n
đổ
i m
ộ
t cách m
ạ
nh m
ẽ
t
ừ
cơ ch
ế

đầ
u tư tr
ự
c ti
ế
p b
ằ
ng
Ngân sách sang tín d
ụ
ng
đầ
u tư m
ở
r
ộ
ng liên doanh liên k
ế
t huy
độ
ng m
ọ
i
ngu
ồ
n v
ố
n trong và ngoài n
ướ

c.
S
ự
chuy
ể
n bi
ế
n v
ề
chính sách tài chính
đã
làm thay
đổ
i l
ớ
n trong cơ c
ấ
u
v
ố
n
đầ
u tư nư
ớ
c ta. Tr
ướ
c kia ngu
ồ
n v
ố

n ch
ỉ
toàn t
ừ
ngân sách nhưng khi sang
kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng th
ì
các ngu
ồ
n v
ố
n
đượ
c gi
ả
i phóng và làn sóng
đầ
u tư dâng
lên m
ạ
nh m
ẽ

ở

t
ấ
t c
ả
các khu v
ự
c. N
ế
u như năm 1988 t
ỉ
l
ệ

đầ
u tư c
ủ
a n
ề
n kinh
t
ế
ch
ỉ

đạ
t 8, 9%GDP th
ì

đế
n năm 1991 t

ỉ
l
ệ
ti
ế
t ki
ệ
m là 10, 1%và t
ỉ
l
ệ

đầ
u tư là
15%. Năm 1994 t
ỉ
l
ệ
tương
ứ
ng là 16, 7 và 24%. T
ỉ
l
ệ
ti
ế
t ki
ệ
m và
đầ

u tư
đề
u
tăng nhanh và m
ạ
nh
ở
c
ả
hai khu v
ự
c Nhà n
ướ
c và tư nhân. N
ế
u như năm 1991
ph
ầ
n thu ngân sách c
ủ
a chính ph
ủ
v
ấ
n chưa
đủ
chi th
ườ
ng xuyên th
ì

năm 1992
đã
b
ắ
t
đầ
u có ti
ế
t ki
ệ
m va năm 1994 t
ỉ
l
ệ
ti
ế
t ki
ệ
m là 4, 5 % GDP. khu v
ự
c tư
nhân năm 1994 t
ỉ
l
ệ
ti
ế
t ki
ệ
m c

ủ
a h
ộ
gia
đì
nh
đạ
t trên 11% GDP trong đó t
ự

đầ
u
tư c
ủ
a khu v
ự
c này
đạ
t 6, 5% GDP ph
ầ
n c
ò
n l
ạ
i
đượ
c cung c
ấ
p cho khu v
ự

c
doanh nghi
ệ
p và chính ph
ủ
. Tuy nhiên m
ộ
t ph
ầ
n đáng k
ể
5%GDP
đượ
c
đầ
u tư
vào xây d
ự
ng nhà
ở
do đó ph
ầ
n chi cho
đầ
u tư phát tri
ể
n kinh t
ế
c
ò

n th
ấ
p. Trong
5 năm 1991- 1995
ướ
c tính huy
độ
ng v
ố
n ngu
ố
n v
ố
n
đầ
u tư cho phát tri
ể
n c
ủ
a
toàn x
ã
h
ộ
i
đạ
t 15- 16 t
ỉ
USD trong đó Nhà n
ướ

c chi
ế
m 43% (bao g
ồ
m
đấ
u tư t
ừ



17
17
ngân sách Nhà n
ướ
c tín d
ụ
ng
đầ
u tư Nhà n
ướ
c và doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c t
ự

đầ
u tư ) ph

ầ
n v
ố
n t
ừ

đầ
u tư tr
ự
c ti
ế
p n
ướ
c ngoài chi
ế
m 37%
đầ
u tư c
ủ
a dân là
20%. Chính ph
ủ

đầ
u tư nhiêu hơn cho h
ạ
t
ầ
ng kinh t
ế

x
ã
h
ộ
i.
Đầ
u tư c
ủ
a nhân
dân d
ẫ
n t
ớ
i nhi
ề
u c
ở
s
ở
s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a tư nhân
đượ
c h
ì
nh thành và ho

ạ
t
độ
ng có
hi
ệ
u qu
ả
ph
ầ
n l
ớ
n là có quy mô nh
ỏ
và v
ừ
a nhưng c
ũ
ng có m
ộ
t s
ố
doanh nghi
ệ
p
tư nhân l
ớ
n thu hút nhi
ề
u lao

độ
ng.
So sánh v
ớ
i m
ộ
t s
ố
các n
ướ
c Asean t
ỉ
l
ệ
tích lu
ỹ
và
đầ
u tư c
ủ
a Vi
ệ
t Nam
đề
u th
ấ
p hơn nhi
ề
u. Đi
ề

u đó cho th
ấ
y vi
ệ
c huy
độ
ng v
ố
n
đầ
u tư cho phát tri
ể
n
kinh t
ế

ở
Vi
ệ
t Nam tuy có nh
ữ
ng k
ế
t qu
ả
ban
đầ
u nhưng v
ẫ
n là m

ộ
t l
ĩ
nh v
ự
c
nóng b
ỏ
ng và thách th
ứ
c l
ớ
n, lâu dài
đố
i v
ớ
i quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i
hoá.
Th
ị
tr
ườ

ng tài chính.
Th
ị
tr
ườ
ng tài chính Vi
ệ
t Nam g
ồ
m 3 y
ế
u t
ố
c
ấ
u thành là: th
ị
tr
ườ
ng
ng
ầ
m, tín d
ụ
ng thông qua h
ệ
th
ố
ng Ngân hàng và th
ị

tr
ườ
ng phát hành trái
phi
ế
u, c
ổ
phi
ế
u.
Th
ị
tr
ườ
ng ng
ầ
m
đượ
c h
ì
nh thành m
ộ
t cách t
ự
phát
để
đáp
ứ
ng các quan
h

ệ
cung c
ầ
u v
ề
v
ố
n trong n
ộ
i b
ộ
khu v
ự
c dân cư. Th
ị
tr
ườ
ng này phát tri
ể
n m
ạ
nh
vào 1988- 1992 do h
ệ
th
ố
ng ngân hàng chưa phát tri
ể
n k
ị

p
để
gi
ả
i quy
ế
t nhu c
ầ
u
v
ề
v
ố
n
độ
t ng
ộ
t tăng trong quá tr
ì
nh
đổ
i m
ớ
i.
Đặ
c đi
ể
m c
ủ
a th

ị
tr
ườ
ng này là
th
ờ
i th
ờ
i gian cho vay ng
ắ
n, l
ã
i su
ấ
t cao nhưng vi
ệ
c vay và cho vay đơn gi
ả
n
thu
ậ
n ti
ệ
n. Tuy nhiên
độ
r
ủ
i ro cao v
ì
v

ậ
y giai đo
ạ
n 1990-1993
đã
x
ả
y ra t
ì
nh
tr
ạ
ng
đổ
v
ỡ
c
ủ
a các t
ổ
ch
ứ
c “h
ọ
” và “h
ụ
i ” do vi
ệ
c nh
ữ

ng ng
ườ
i vay ti
ề
n m
ấ
t
kh
ả
năng thanh toán ho
ặ
c l
ấ
y ti
ề
n r
ồ
i b
ỏ
tr
ố
n. T
ớ
i nay th
ị
tr
ườ
ng này
đã
thu h

ẹ
p
và chi
ế
m m
ộ
t t
ỉ
l
ệ
nh
ỏ
.
Th
ị
tr
ườ
ng tín d
ụ
ng ngân hàng.
Th
ị
tr
ườ
ng tín d
ụ
ng thông qua ngân hàng là th
ị
tr
ườ

ng v
ố
n ch
ủ
y
ế
u v
ố
n
ch
ủ
y
ế
u hi
ệ
n nay t
ạ
i Vi
ệ
t Nam. H
ệ
th
ố
ng ngân hàng
đã
có b
ướ
c ti
ế
n đáng k

ể

trong nh
ữ
ng năm
đổ
i m
ớ
i năm 1988 pháp l
ệ
nh ngân hàng, h
ợ
p tác x
ã
tín d
ụ
ng và
công ty tài chính
đượ
c ban hành và có hi
ệ
u l
ự
c t
ừ
năm 1990
đã
cho phép thành
l
ậ

p các lo
ạ
i ngân hàng sau ngân hàng thương m
ạ
i qu
ố
c doanh, ngân hàng thương
m
ạ
i c
ổ
ph
ầ
n, chi nhánh ngân hàng nư
ớ
c ngoài m
ở
t
ạ
i Vi
ệ
t Nam, ngân hàng liên
doanh, h
ợ
p tác x
ã
tín d
ụ
ng. T
ừ

khi có pháp l
ệ
nh này h
ệ
th
ố
ng ngân hàng
đã

m
ạ
nh c
ả
v
ề
s
ố
l
ượ
ng và ch
ấ
t l
ượ
ng. Tính b
ì
nh quân c
ứ
20000 ng
ườ
i dân có m

ộ
t
chi nhánh ngân hàng. Con s
ố
này so v
ớ
i các n
ướ
c trên th
ế
gi
ớ
i c
ò
n th
ấ
p nhưng là
b
ướ
c ti
ế
n đáng k
ể
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam. H
ệ
th

ố
ng ngân hàng huy
độ
ng ti
ề
n g
ử
i c
ủ
a các


18
18
t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế
và c
ủ
a các t
ầ
ng l
ớ
p dân cư thông qua h
ệ
th
ố

ng qu
ỹ
ti
ế
t ki
ệ
m và
h
ợ
p tác x
ã
tín d
ụ
ng. Ngân hàng
đã
đa d
ạ
ng hoá các h
ì
nh th
ứ
c huy
độ
ng v
ố
n v
ớ
i
nhi
ề

u h
ì
nh th
ứ
c h
ấ
p d
ẫ
n. M
ứ
c tăng huy
độ
ng v
ố
n c
ủ
a năm h
ệ
th
ố
ng ngân hàng
năm 1994
đạ
t 160% năm 1993 chi
ế
m 70% t
ổ
ng ngu
ồ
n v

ố
n huy
độ
ng năm 1994
đã
chi
ế
m 20% GDP.
Th
ị
tr
ườ
ng trái phi
ế
u c
ổ
phi
ế
u.
Trong nh
ữ
ng năm g
ầ
n đây v
ớ
i ch
ủ
trương c
ổ
ph

ầ
n hoá doanh nghi
ệ
p nhà
n
ướ
c là m
ộ
t s
ự
thúc
đẩ
y th
ị
tr
ườ
ng trái phi
ế
u c
ổ
phi
ế
u phát tri
ể
n. Vi
ệ
c phát
hành trái phi
ế
u, c

ổ
phi
ế
u d
ự
a trên các văn b
ả
n pháp lí sau :
- Lu
ậ
t công ty ban hành 1990 quy
đị
nh v
ề
vi
ệ
c phát hành c
ổ
phi
ế
u trái
phi
ế
u c
ủ
a các công ty c
ổ
ph
ầ
n.

- Quy
ế
t
đị
nh 202 Ttg 8-6-1991 ban hành quy ch
ế
t
ạ
m th
ờ
i v
ề
phát hành c
ổ

phi
ế
u trái phi
ế
u doanh nghi
ệ
p nhà n
ướ
c
- Lu
ậ
t doanh nghi
ệ
p ban hành tháng 4- 1995.
- Ngh

ị

đị
nh 23CP ngày 22 - 3 –1995 v
ề
vi
ệ
c phát hành trái phi
ế
u qu
ố
c t
ế
.
Th
ị
tr
ườ
ng trái phi
ế
u c
ổ
phi
ế
u
đã
có s
ự
phát tri
ể

n cao hơn nhưng cho t
ớ
i
nay quy mô th
ị
tr
ườ
ng c
ò
n nh
ỏ
bé. S
ố
l
ượ
ng c
ổ
phi
ế
u c
ò
n ít giá tr
ị
c
ổ
phi
ế
u
chưa
đế

n 1% GDP th
ờ
i h
ạ
n các lo
ạ
i trái phi
ế
u t
ớ
i 90% là ng
ắ
n h
ạ
n (d
ướ
i 1 năm
) c
ò
n l
ạ
i t
ừ
1-3 năm.
Tháng 7-2000 n
ướ
c ta thành l
ậ
p s
ở

giao d
ị
ch ch
ứ
ng khoán
đầ
u tiên t
ạ
i
thành ph
ố
H
ồ
Chí Minh đây là m
ộ
t b
ướ
c ti
ế
n v
ượ
t b
ậ
c tuy nhiên hàng hoá cho
th
ị
tr
ườ
ng này c
ò

n quá ít th
ị
tr
ườ
ng chưa có s
ự
sôi
độ
ng. Chưa có s
ự
chu
ẩ
n m
ự
c
v
ề
công khai hoá, v
ế
k
ế
toán ki
ể
m toán
đố
i v
ớ
i các công ty phát hành trái phi
ế
u

c
ổ
phi
ế
u đi
ế
u đó làm cho ng
ườ
i đâu tư lo ng
ạ
i v
ì
s
ự
r
ủ
i do c
ủ
a các c
ổ
phi
ế
u trái
phi
ế
u do các công ty phát hành.

Đầ
u tư tr
ự

c ti
ế
p (FDI).
T
ổ
ng v
ố
n
đầ
u tư tuy tăng nhanh tăng 50% hàng năm trong th
ờ
i k
ì
1989-
1995 nhưng v
ẫ
n chưa đáp
ứ
ng đ
ượ
c nhu c
ầ
u và kh
ả
năng phát tri
ể
n th
ị
tr
ườ

ng
v
ố
n cho quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá hi
ệ
n
đạ
i hoá
ở
Vi
ệ
t Nam. T
ổ
ng v
ố
n
đầ
u tư
đượ
c th
ự
c hi
ệ
n chi
ế
m t

ỉ
tr
ọ
ng 34% v
ố
n đăng kí tương
đố
i khá nhưng đó chưa
ph
ả
i là t
ỉ
tr
ọ
ng cao nh
ấ
t có th
ể

đạ
t
đượ
c do nhi
ế
u nguyên nhân gây ch
ậ
m tr
ễ

vi

ệ
c th
ự
c hi
ệ
n d
ự
án như kéo dài th
ờ
i gian xét c
ấ
p
đấ
t gi
ả
i phóng m
ặ
t b
ằ
ng và
nhi
ề
u th
ủ
t
ụ
c r
ườ
m rà khác.
H

ệ
th
ố
ng chính sách chưa hoàn thi
ệ
n thi
ế
u
đồ
ng b
ộ
, không
đủ
m
ứ
c c
ụ

th
ể
th
ườ
ng hay thay
đổ
i,
đặ
c bi
ệ
t vi
ệ

c thi hành pháp lu
ậ
t c
ò
n tu
ỳ
ti
ệ
n. Quy


19
19
ho
ạ
ch kinh t
ế
và l
ã
nh th
ổ
kêu g
ọ
i v
ố
n
đầ
u tư n
ướ
c ngoài chưa

đượ
c xác
đị
nh c
ụ

th
ể
tri
ể
n khai ch
ậ
m ch
ạ
p gây b
ị

độ
ng cho c
ả
hai phía
đầ
u tư và xét duy
ệ
t d
ự
án.
Hi
ệ
n nay Vi

ệ
t Nam chưa có nhi
ề
u
đố
i tác m
ạ
nh có
ý
ngh
ĩ
a chi
ế
n l
ượ
c lâu dài.
Vi
ệ
c góp v
ố
n c
ủ
a bên Vi
ệ
t Nam trong nhi
ề
u d
ự
án quá th
ấ

p, ch
ủ
y
ế
u b
ằ
ng
quy
ề
n s
ử
d
ụ
ng
đấ
t. Trong m
ộ
t s
ố
d
ự
án bên n
ướ
c ngoài góp v
ố
n b
ằ
ng thi
ế
t b

ị

công ngh
ệ
l
ạ
c h
ậ
u v
ớ
i giá cao và bên Vi
ệ
t Nam c
ò
n có nhi
ề
u sơ h
ở
trong tiêu
th
ụ
s
ả
n ph
ẩ
m.
Vi
ệ
n tr
ợ

phát tri
ể
n chính th
ứ
c (ODA ).
Th
ờ
i k
ì
1991-1995 giá tr
ị
ODA cho Vi
ệ
t Nam b
ì
nh quân m
ỗ
i năm
đạ
t
kho
ả
ng 480 tri
ệ
u USD. Th
ự
c t
ế
cho th
ấ

y ti
ề
m năng v
ố
n n
ướ
c ngoài tuy l
ớ
n
nhưng vi
ệ
c khai thác huy
độ
ng c
ò
n nhi
ề
u khó khăn và c
ò
n đang
ở
m
ứ
c th
ấ
p.
Tháng 11-1993 các nhà tài tr
ợ
t
ạ

i H
ộ
i ngh
ị
qu
ố
c t
ế
t
ạ
i Pari cam k
ế
t h
ỗ

tr
ợ
phát tri
ể
n 1, 86 t
ỉ
USD vào tháng 11-1994 nhóm tư v
ấ
n cam k
ế
t h
ỗ
tr
ợ
phát

tri
ể
n 1, 95 t
ỉ
USD. V
ấ
n
đề
là ph
ả
i gi
ả
i ngân, ti
ế
p nh
ậ
n nhanh chóng và s
ự
d
ụ
ng
có hi
ệ
u qu
ả
Vi
ệ
t Nam v
ẫ
n trong t

ì
nh tr
ạ
ng thi
ế
u quy ho
ạ
ch chung v
ề
kêu g
ọ
i
ODA làm cơ s
ở
cho vi
ệ
c v
ậ
n
độ
ng các d
ự
án c
ụ
th
ể
. Phân b
ố
dàn tr
ả

i th
ờ
i gian
th
ẩ
m
đị
nh kéo dài, gi
ả
i phóng
đề
n bù di dân ch
ậ
m ch
ạ
p nh
ấ
t là
đố
i v
ớ
i các d
ự

án c
ầ
n di
ệ
n tích m
ặ

t b
ằ
ng l
ớ
n
Hi
ệ
n nay chưa có s
ố
li
ệ
u th
ố
ng kê chính th
ứ
c cho phép nghiên c
ứ
u tin
c
ậ
y và chi ti
ế
t v
ề
cơ c
ấ
u và hi
ệ
u qu
ả

v
ố
n
đầ
u tư t
ạ
i Vi
ệ
t Nam. Theo nhi
ề
u tài
li
ệ
u th
ì
th
ờ
i k
ì
1989-1994 h
ệ
s
ố
ICOR c
ủ
a Vi
ệ
t Nam vào kho
ả
ng 1, 8-2, 4 trong

nông nghi
ệ
p 1, 5
đế
n 2, 0 trong công nghi
ệ
p 2, 5
đế
n 3, 0 và trong d
ị
ch v
ụ
và k
ế
t
c
ấ
u h
ạ
t
ầ
ng 3, 0
đế
n 4, 0 ho
ặ
c hơn n
ữ
a.
H
ệ

s
ố
ICOR c
ủ
a Vi
ệ
t Nam
đượ
c đành giá là th
ấ
p so v
ớ
i nhi
ề
u n
ướ
c đang
phát tri
ể
n khác. Các chuyên gia c
ủ
a ngân hàng th
ế
gi
ớ
i đưa ra 3 lí do gi
ả
i thích
cho đi
ề

u trên là :
n M
ộ
t là nhi
ề
u d
ự
án
đầ
u tư l
ớ
n t
ừ
th
ậ
p k
ỉ
tr
ướ
c
đế
n giai đo
ạ
n phát huy h
ế
t
công su
ấ
t.
n Hai là do tác

độ
ng c
ủ
a cơ ch
ế
m
ớ
i làm cho các ti
ề
m năng
đượ
c phát huy
t
ố
t hơn mà không c
ầ
n thêm v
ố
n.
n Ba là các ngành s
ả
n xu
ấ
t c
ầ
n nhi
ề
u lao
độ
ng mà không c

ầ
n nhi
ề
u v
ố
n
đã

có b
ướ
c phát tri
ể
n khá trong nh
ữ
ng năm qua.
2.1.4. Th
ự
c tr
ạ
ng v
ề
vai tr
ò
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a nhà n

ướ
c v
ề
thương m
ạ
i và
thu
ế
quan


20
20
Trong th
ờ
i k
ì
tr
ướ
c
đổ
i m
ớ
i chính sách thương m
ạ
i và thu
ế
quan b
ị
chi ph

ố
i
b
ở
i nguyên t
ắ
c Nhà n
ướ
c
độ
c quy
ề
n v
ề
ngo
ạ
i thương, m
ọ
i ho
ạ
t
độ
ng xu
ấ
t nh
ậ
p
kh
ẩ
u

đề
u do các t
ổ
ng công ty c
ủ
a B
ộ
ngo
ạ
i thương th
ự
c hi
ệ
n trên cơ s
ở
k
ế

ho
ạ
ch
đã

đượ
c c
ấ
p trên duy
ệ
t, các đơn v
ị

s
ả
n xu
ấ
t có ngh
ĩ
a v
ụ
th
ự
c hi
ệ
n các ch
ỉ

tiêu k
ế
ho
ạ
ch
đã

đượ
c giao.
Trong kho
ả
ng th
ờ
i gian t
ừ

năm 1986
đế
n nay v
ớ
i chính sách
đổ
i m
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng ngo
ạ
i thương
đã
có nh
ữ
ng chuy
ể
n bi
ế
n r
õ
r
ệ
t. Trong giai đo
ạ
n 86-90 kinh
t

ế

đố
i ngo
ạ
i
đượ
c coi là là m
ộ
t ‘m
ũ
i nh
ọ
n’.
Đặ
c đi
ể
m c
ủ
a th
ờ
i k
ì
này là n
ớ
i l
ỏ
ng
cơ ch
ế

qu
ả
n lí ngo
ạ
i thương và b
ắ
t
đầ
u m
ộ
t chính sách m
ở
c
ưả
. Lu
ậ
t
đầ
u tư
n
ướ
c ngoài
đượ
c qu
ố
c h
ộ
i thông qua 12-1987 là văn b
ả
n pháp lí

đầ
u tiên đánh
d
ấ
u s
ự
chuy
ể
n h
ướ
ng th
ự
c s
ự
sang chính sách ‘m
ở
c
ử
a’. Ngh
ị

đị
nh 64/HĐBT
ngày 16 tháng 6-1989 c
ủ
a H
ộ
i
đồ
ng b

ộ
tr
ưở
ng v
ề
ch
ế

độ
t
ổ
ch
ứ
c qu
ả
n lí kinh
doanh ho
ạ
t
độ
ng xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u là cơ s
ở
c
ủ

a chính sách thương m
ạ
i th
ờ
i k
ì
này.
Tuy nhiên nh
ì
n chung các chính sách v
ề
cơ b
ả
n v
ẫ
n chưa thoát kh
ỏ
i quan đi
ể
m
Nhà n
ướ
c
độ
c quy
ề
n ngo
ạ
i thương.
Đạ

i h
ộ
i
đả
ng l
ầ
n VII
đã
kh
ẳ
ng
đị
nh quan
đi
ể
m :VI
ệ
T NAM mu
ồ
n làm b
ạ
n v
ớ
i t
ấ
t c
ả
các n
ướ
c. VI

ệ
T NAM th
ự
c hi
ệ
n
chính sách đa phương hoá, đa d
ạ
ng các quan h
ệ
kinh t
ế

đố
i ngo
ạ
i. Trên tinh th
ầ
n
đó ngh
ị

đị
nh 114/HĐBT 7-4-92 v
ề
qu
ả
n lí c
ủ
a nhà n

ướ
c v
ề
ho
ạ
t
độ
ng xu
ấ
t nh
ậ
p
kh
ẩ
u
đã
đánh d
ấ
u m
ộ
t b
ướ
c ti
ế
n m
ớ
i trong chính sách ngo
ạ
i thương c
ủ

a VI
ệ
T
NAM Lu
ậ
t thu
ế
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u
đượ
c ban hành 1-3-92 sau đó
đượ
c s
ử
a
đổ
i có
hi
ệ
u l
ự
c 1-9-93
đã
t
ạ

o cơ s
ở
v
ữ
ng ch
ắ
c cho vi
ệ
c x
ử
lí thu
ế
trong giao d
ị
ch
thương m
ạ
i qu
ố
c t
ế
. Theo quy
đị
nh c
ủ
a các văn b
ả
n này, tr
ừ
các lo

ạ
i hàng c
ấ
m
m
ọ
i hàng hoá
đượ
c xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u mà không ph
ả
i ch
ị
u s
ự
h
ạ
n ch
ế
nào.
Trong xu
ấ
t kh
ẩ
u nh

ữ
ng m
ặ
t hàng c
ấ
m xu
ấ
t kh
ẩ
u bao g
ồ
m :v
ũ
khí,
đồ
c
ổ

các lo
ạ
i ma tu
ý
, g
ỗ
tr
ò
n,
độ
ng v
ậ

t hoang d
ã
và
độ
ng th
ự
c v
ậ
t qu
ý
hi
ế
m. Cho
đế
n
1994 Chính ph
ủ
c
ò
n áp d
ụ
ng h
ạ
n ngh
ạ
ch
đố
i v
ớ
i 3 m

ặ
t hàng nhưng
đế
n 1995 ch
ỉ

c
ò
n l
ạ
i m
ộ
t m
ặ
t hàng là g
ạ
o. Bên c
ạ
nh h
ạ
n ngh
ạ
ch xu
ấ
t kh
ẩ
u, VI
ệ
T NAM c
ò

n
áp d
ụ
ng ch
ế

độ
c
ấ
p gi
ấ
y phép xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u, th
ậ
m chí cho t
ừ
ng chuy
ế
n hàng.
Ch
ế

độ
này
đã

gây khó khăn cho ho
ạ
t
độ
ng xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u. T
ừ
ngày 1-7-1994
Chính ph
ủ
chính th
ứ
c b
ã
i b
ỏ
gi
ấ
y phép c
ấ
p cho t
ừ
ng chuy
ế
n hàng, cho phép các

công ty s
ả
n xu
ấ
t các m
ặ
t hàng xu
ấ
t kh
ẩ
u
đượ
c xu
ấ
t kh
ẩ
u và nh
ậ
p kh
ẩ
u nguyên
li
ệ
u c
ầ
n thi
ế
t theo ch
ế

độ
thu
ế
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u hi
ệ
n hành mà không c
ầ
n có gi
ấ
y
phép. Có th
ể
nói đây là m
ộ
t b
ướ
c ti
ế
n b
ộ
căn b
ả
n v
ừ

a có tác d
ụ
ng khuy
ế
n khích
xu
ấ
t kh
ẩ
u
đồ
ng th
ờ
i c
ũ
ng phù h
ợ
p v
ớ
i thông l
ệ
qu
ố
c t
ế
.
Trong nh
ậ
p kh
ẩ

u, Vi
ệ
t Nam c
ũ
ng quy
đị
nh như trong xu
ấ
t kh
ẩ
u nhưng


21
21
v
ớ
i di
ệ
n r
ộ
ng hơn nh
ằ
m b
ả
o
đả
m tr
ậ
t t

ự
an toàn x
ã
h
ộ
i b
ả
o v
ệ
thu
ầ
n phong m
ĩ

t
ụ
c và b
ả
o v
ệ
m
ộ
t s
ố
ngành công nghi
ệ
p trong n
ướ
c.
Đế

n 1995 theo quy
ế
t
đị
nh
96TM/XNK ch
ỉ
c
ò
n 8 m
ặ
t hàng c
ấ
m nh
ậ
p : v
ũ
khí, ma tu
ý
, văn hoá ph
ẩ
m
đồ

tr
ụ
y, hoá ch
ấ
t
độ

c, pháo n
ổ
, thu
ố
c lá đi
ế
u, hàng tiêu dùng
đã
qua s
ử
d
ụ
ng, ôtô có
tay lái ngh
ị
ch. Trong nh
ậ
p kh
ẩ
u, Nhà n
ướ
c c
ũ
ng áp d
ụ
ng ch
ế

độ
c

ấ
p gi
ấ
y phép
nh
ậ
p kh
ẩ
u theo chuy
ế
n. Trong năm 93
đã
c
ả
i cách áp d
ụ
ng gi
ấ
y phép nh
ậ
p kh
ẩ
u
theo chuy
ế
n có giá tr
ị
trong v
ò
ng 6 tháng. T

ừ
năm 95 các doanh nghi
ệ
p nh
ậ
p
kh
ẩ
u hàng tiêu dùng ch
ỉ
c
ầ
n n
ộ
p k
ế
ho
ạ
ch nh
ậ
p kh
ẩ
u cho b
ộ
thương m
ạ
i 2 l
ầ
n
trong năm đó là tháng 5 và 10. Sau khi k

ế
ho
ạ
ch
đượ
c duy
ệ
t th
ì
có th
ể
ti
ế
n hành
nh
ậ
p kh
ẩ
u. Di
ệ
n m
ặ
t hàng nh
ậ
p kh
ẩ
u qu
ả
n lí b
ằ

ng h
ạ
n ngh
ạ
ch c
ũ
ng gi
ả
m d
ầ
n.
Năm 94 có t
ớ
i 15 m
ặ
t hàng th
ì
sang năm 95 ch
ỉ
c
ò
n 7 m
ặ
t hàng :xăng d
ầ
u thép
xi măng phân bón. Đó
đượ
c coi là các m
ặ

t hàng nh
ạ
y c
ả
m
đố
i v
ớ
i th
ị
tr
ườ
ng
Vi
ệ
t Nam do đó chính ph
ủ
không nh
ữ
ng quy
đị
nh h
ạ
n ngh
ạ
ch mà c
ò
n ph
ả
i

đạ
t
đượ
c nh
ữ
ng tiêu chu
ẩ
n nh
ấ
t
đị
nh
để
giao h
ạ
n ngh
ạ
ch.
*Chính sách thu
ế
quan.
Lu
ậ
t thu
ế
xu
ấ
t nh
ậ
p kh

ẩ
u c
ủ
a Vi
ệ
t Nam
đượ
c ban hành năm 1987 và
đã

qua nhi
ề
u l
ầ
n s
ử
a
đổ
i. Bi
ể
u thu
ế
su
ấ
t c
ủ
a Vi
ệ
t Nam bi
ế

n thiên t
ừ
0-200% v
ớ
i 28
m
ứ
c thu
ế
su
ấ
t khác nhau. Thu
ế
su
ấ
t
đượ
c xác
đị
nh theo thông l
ệ
:thu
ế
su
ấ
t th
ấ
p
đố
i

v
ớ
i thi
ế
t b
ị
cơ b
ả
n, tư li
ệ
u s
ả
n xu
ấ
t, tăng d
ầ
n v
ớ
i hàng tiêu dùng và cao nh
ấ
t
đố
i v
ớ
i
hàng xa x
ỉ
và th
ườ
ng có m

ứ
c chênh l
ệ
ch r
ấ
t l
ớ
n gi
ữ
a các m
ứ
c thu
ế
su
ấ
t. Thu
ế
nh
ậ
p
kh
ẩ
u c
ò
n bao g
ồ
m c
ả
thu
ế

doanh thu và thu
ế
tiêu th
ụ

đặ
c bi
ệ
t nên thu
ế
su
ấ
t r
ấ
t cao.
Bi
ể
u thu
ế
su
ấ
t trên
đã

đượ
c s
ử
a
đổ
i vào tháng 5-92 và tháng 1-93 nhưng v

ẫ
n c
ò
n
28 m
ứ
c thu
ế
dao
độ
ng t
ừ
0-200% như tr
ướ
c. Vào tháng 1-94 chính ph
ủ
b
ã
i b
ỏ
thu
ế

đánh vào xăng d
ầ
u và phân bón nhưng l
ạ
i thay vào đó m
ộ
t kho

ả
n ph
ụ
thu
đố
i v
ớ
i
m
ộ
t s
ố
m
ặ
t hàng có t
ỉ
su
ấ
t l
ợ
i nhu
ậ
n cao. Các kho
ả
n ph
ụ
thu này tuy có t
ạ
o
đượ

c
ngu
ồ
n cho qu
ỹ
b
ì
nh
ổ
n giá nhưng l
ạ
i gây ph
ứ
c t
ạ
p và không phù h
ợ
p v
ớ
i thông l
ệ

qu
ố
c t
ế
. Chính ph
ủ
th
ự

c hi
ệ
n ch
ế

độ
mi
ễ
n thu
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u v
ớ
i thi
ế
t b
ị
máy móc ph
ụ

tùng, phương ti
ệ
n s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh, v

ậ
t tư
để

đầ
u tư xây d
ự
ng cơ b
ả
n h
ì
nh thành
xí nghi
ệ
p ho
ặ
c
để
t
ạ
o thành tài s
ả
n c
ố

đị
nh th
ự
c hi
ệ

n h
ợ
p
đồ
ng h
ợ
p tác kinh
doanh(ngh
ị

đị
nh 191/CP ngày 28/12/1994).
Tóm l
ạ
i chính sách thưong m
ạ
i và thu
ế
quan c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong nh
ữ
ng
năm v
ừ
a qua ph
ả
n ánh xu h

ướ
ng m
ở
c
ử
a c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
theo h
ườ
ng t
ừ
ng b
ướ
c
t
ự
do hoá thương m
ạ
i phù h
ợ
p v
ớ
i thông l
ệ
qu
ố

c t
ế
. Đi
ề
u này
đượ
c th
ể
hi
ệ
n
ở

nh
ữ
ng khía c
ạ
nh
đổ
i m
ớ
i và đơn gi
ả
n hoá vi
ệ
c c
ấ
p gi
ấ
y phép và h

ạ
n ngh
ạ
ch
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u. Chính ph
ủ
t
ừ
ng b
ướ
c th
ự
c hi
ệ
n t
ự
do hoá thương m
ạ
i b
ằ
ng


22

22
cách d
ỡ
b
ỏ
d
ầ
n hàng rào phi thu
ế
quan. H
ầ
u h
ế
t các h
ạ
n ngh
ạ
ch
đã

đượ
c b
ã
i b
ỏ

và thay vào đó là h
ệ
th
ố

ng thu
ế
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u. Nhà n
ướ
c t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho các
nhà s
ả
n xu
ấ
t trong n
ướ
c ti
ế
p c
ậ
n v
ớ
i th

ị
tr
ườ
ng ngoài n
ướ
c ;h
ỗ
tr
ợ
xây d
ự
ng các
cơ s
ở
ch
ế
bi
ế
n hàng xu
ấ
t kh
ẩ
u.
* K
ế
t qu
ả
và t
ồ
n t

ạ
i.
Trong quá tr
ì
nh
đổ
i m
ớ
i chính sách thương m
ạ
i và thu
ế
quan Vi
ệ
t Nam
đã

thu
đượ
c m
ộ
t s
ố
thành t
ự
u quan tr
ọ
ng trong nh
ữ
ng năm qua trên l

ĩ
nh v
ự
c kinh t
ế

đố
i ngo
ạ
i
- T
ổ
ng giá tr
ị
kim ng
ạ
ch xu
ấ
t kh
ẩ
u tăng lên 3 l
ầ
n trong đó xu
ấ
t kh
ẩ
u tăng hơn
5 l
ầ
n, t

ố
c
độ
tăng trung b
ì
nh c
ủ
a xu
ấ
t kh
ẩ
u 90-94 là trên 20% và nh
ờ
đó t
ừ
ch
ỗ

xu
ấ
t kh
ẩ
u : nh
ậ
p kh
ẩ
u =1:2, 8 th
ờ
i k
ì

81-85
đã
ti
ế
n t
ớ
i ch
ỗ
xu
ấ
t kh
ẩ
u trang tr
ả
i
80% nhu c
ầ
u nh
ậ
p kh
ẩ
u (94) so v
ớ
i 24, 6% năm 86.
Giá tr
ị
xu
ấ
t nh
ậ

p kh
ẩ
u 1986-1994(tri
ệ
u USD)
Năm
T
ổ
ng giá tr
ị
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u
Xu
ấ
t kh
ẩ
u
Nh
ậ
p kh
ẩ
u
1986
2507, 1
677, 8

1839, 3
1987
2856, 4
723, 9
2132, 5
1988
3373, 0
833, 5
2539, 5
1989
3908, 3
1524, 6
2383, 7
1990
4289, 0
1845, 0
2474, 0
1991
4980, 4
2081, 7
2187, 7
1992
4980, 0
2475, 0
2505, 0
1993
6909, 0
2985, 0
3, 924, 0
1994

8100, 0
3600, 0
4500. 0
Ngu
ồ
n B
ộ
thương m
ạ
i, T
ạ
p chí Thương m
ạ
i 6-1995.
- Ta th
ấ
y giá tr
ị
xu
ấ
t kh
ẩ
u tăng lên m
ộ
t cách đáng m
ừ
ng nhưng xét v
ề
giá
tr

ị
xu
ấ
t kh
ẩ
u theo
đầ
u ng
ườ
i và cơ c
ấ
u xu
ấ
t kh
ẩ
u th
ì
VI
ệ
T NAM ph
ả
i có n
ỗ
l
ự
c
to l
ớ
n m
ớ

i có th
ể
đáp
ứ
ng
đượ
c nhu c
ầ
u công nghi
ệ
p hoá trong nh
ữ
ng năm ti
ế
p
theo.
V
ề
kim ngh
ạ
ch xu
ấ
t kh
ẩ
u theo
đầ
u ng
ườ
i năm94 m
ớ

i
đạ
t
đượ
c m
ứ
c
50USD chưa b
ằ
ng 1/3 m
ứ
c c
ủ
a m
ộ
t n
ướ
c có n
ề
n ngo
ạ
i thương tương
đố
i phát
tri
ể
n ngh
ĩ
a là Vi
ệ

t Nam ph
ả
i có nh
ữ
ng n
ỗ
l
ự
c r
ấ
t l
ớ
n m
ớ
i có th
ể

đạ
t
đượ
c m
ứ
c
c
ủ
a các n
ướ
c có n
ề
n ngo

ạ
i thương tương
đố
i phát tri
ể
n trong khu v
ự
c.
Ho
ạ
t
độ
ng xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u 91-95 tương
đố
i sôi
độ
ng và có chi
ề
u h
ườ
ng
đi vào n
ề
n

ế
p t
ố
t. Có
đượ
c k
ế
t qu
ả
này m
ộ
t ph
ầ
n quan tr
ọ
ng nh
ờ
s
ự
ch
ỉ

đạ
o ch
ặ
t
ch
ẽ
c
ủ

a chính ph
ủ
m
ộ
t m
ặ
t b
ã
i b
ỏ
nh
ữ
ng th
ủ
t
ụ
c hành chính c
ả
n tr
ở
ho
ạ
t
độ
ng
thương m
ạ
i, khuy
ế
n khích xu

ấ
t kh
ẩ
u ki
ể
m soát ch
ặ
t ch
ẽ
nh
ậ
p kh
ẩ
u. Ngày 28-2-


23
23
1994 Th
ủ
t
ướ
ng Chính ph
ủ
ban hành quy
ế
t
đị
nh 78/TTg
đị

nh h
ướ
ng xu
ấ
t nh
ậ
p
kh
ẩ
u đây là cơ s
ở
pháp lí đi
ề
u hành xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u theo h
ướ
ng khuy
ế
n khích t
ố
i
đa xu
ấ
t kh
ẩ

u ki
ể
m soát ch
ặ
t ch
ẽ
nh
ậ
p kh
ẩ
u. Vi
ệ
c ban hành ngh
ị

đị
nh 33/CP
ngày 19-4-94 c
ủ
a Chính ph
ủ
thay th
ế
ngh
ị

đị
nh 114/HĐBT ngày 7-4-1992 c
ủ
a

H
ộ
i
đồ
ng B
ộ
tr
ưở
ng h
ạ
th
ấ
p m
ứ
c v
ố
n t
ố
i thi
ể
u t
ạ
i th
ờ
i đi
ể
m đăng kí kinh doanh
t
ừ
200ngh

ì
n USD xu
ố
ng 100ngh
ì
n USD
đố
i v
ớ
i các doanh nghi
ệ
p thu
ộ
c các t
ỉ
nh
mi
ề
n núi các doanh nghi
ệ
p kinh doanh nh
ữ
ng m
ặ
t hàng c
ầ
n khuy
ế
n khích xu
ấ

t
kh
ẩ
u
đã
t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho các doanh nghi
ệ
p này có đi
ề
u ki
ệ
n tham gia kinh
doanh. Vi
ệ
c b
ã
i b
ỏ
hàng lo
ạ
t nh
ữ
ng văn b
ả

n c
ũ
, l
ạ
c h
ậ
u thi
ế
u t
ì
nh kh
ả
thi thay
vào đó là các văn b
ả
n m
ớ
i phù h
ợ
p chung v
ớ
i xu h
ướ
ng chung c
ủ
a thương m
ạ
i
qu
ố

c t
ế
,
đồ
ng th
ờ
i có tính kh
ả
thi cao hơn
đã
gi
ả
m
đượ
c nh
ữ
ng tranh ch
ấ
p không
đáng có gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p v
ớ
i nhau và gi
ữ
a doanh nghi
ệ
p v

ớ
i cơ quan qu
ả
n
lí nhà n
ướ
c, gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p nhà n
ướ
c v
ớ
i các b
ạ
n hàng
Hàng xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ủ
a Vi
ệ
t Nam ch
ủ
y
ế
u là lương th

ự
c nguyên nhiên li
ệ
u,
khoáng s
ả
n c
ò
n s
ả
n ph
ẩ
m ch
ế
bi
ế
n có t
ỉ
l
ệ
r
ấ
t th
ấ
p. M
ặ
t khác 80% thu nh
ậ
p t
ừ

xu
ấ
t kh
ẩ
u là 2 m
ặ
t hàng là g
ạ
o và d
ầ
u thô. Cơ c
ấ
u xu
ấ
t kh
ẩ
u này là không có l
ợ
i
v
ì
giá c
ả
th
ế
gi
ớ
i trong nh
ữ

ng th
ậ
p k
ỉ
v
ừ
a qua là không có l
ợ
i cho nhóm hàng
lâm s
ả
n không qua ch
ế
bi
ế
n và hàng nguyên li
ệ
u. Ví d
ụ
n
ế
u l
ấ
y giá năm 1970 là
100% th
ì
năm 1993 giá cao su là 63%, giá cà phê là 30% giá thi
ế
c lá 40%.
Ch

ế

độ
thu
ế
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u m
ặ
c dù c
ò
n nhi
ề
u thi
ế
u sót nhưng
đã
góp ph
ầ
n
b
ả
o h
ộ
s
ả

n su
ấ
t trong n
ướ
c h
ướ
ng d
ẫ
n tiêu dùng trong n
ướ
c và là ngu
ò
n thu
khá cho ngân sách nhà n
ướ
c. S
ố
thu hút v
ề
thu
ế
xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u tăng nhanh qua
các năm và gi
ữ

v
ị
trí quan tr
ọ
ng trong t
ổ
ng s
ố
thu v
ề
thu
ế
: 19% năm 93, 26, 4%
năm 1994
2.2 M
ỘT

SỐ

GIẢI
PHÁP
NHẰM
NÂNG CAO VAI
TRÒ

CỦA
NHÀ
NƯỚC

ĐỐI

VỚI

QUÁ
TRÌNH
CÔNG
NGHIỆP
HOÁ
HIỆN

ĐẠI
HOÁ
NƯỚC
TA
THỜI
GIAN
TỚI
.
-
Để
thúc
đẩ
y s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a th
ị

tr
ườ
ng tài chính và khai thác t
ố
t hơn
ngu
ồ
n v
ố
n trong n
ướ
c Nhà n
ướ
c ph
ả
i
ổ
n
đị
nh
đượ
c môi tr
ườ
ng kinh t
ế
v
ĩ
mô,
ki
ể

m soát
đượ
c l
ạ
m phát và t
ỉ
giá.
- Hoàn ch
ỉ
nh h
ệ
th
ố
ng lu
ậ
t pháp v
ề
th
ị
tr
ườ
ng tài chính và khuy
ế
n khích
đầ
u tư.
- Th
ự
c hi
ệ

n ch
ế

độ
l
ã
i su
ấ
t linh ho
ạ
t theo nguyên t
ắ
c th
ị
tr
ườ
ng, ph
ấ
n
đấ
u
gi
ả
m d
ầ
n l
ã
i su
ấ
t trên cơ s

ở
t
ỉ
l
ệ
l
ạ
m phát gi
ả
m d
ầ
n nh
ờ

ổ
n
đị
nh kinh t
ế
v
ĩ
mô
;gi
ả
m chi phí ph
ụ
c v
ụ
c
ủ

a ngân hàng và nghien c
ứ
u s
ử
a
đổ
i chính sách thu
ế

đố
i
v
ớ
i ngân hàng. Nên quy
đị
nh m
ứ
c chênh l
ệ
ch t
ố
i đa gi
ữ
a l
ã
i su
ấ
t ti
ề
n g

ử
i và l
ã
i


24
24
su
ấ
t ti
ề
n cho vay. phương pháp này ó ưu đi
ể
m khuy
ế
n khích c
ạ
nh tranh gi
ữ
a các
ngân hàng thương m
ạ
i lo
ạ
i tr
ừ

đượ
c s

ự
l
ợ
i d
ụ
ng v
ị
trí
độ
c quy
ề
n c
ủ
a m
ộ
t s
ố

ngân hàng huy
độ
ng v
ớ
i m
ứ
c l
ã
i su
ấ
t th
ấ

p cho vay v
ớ
i m
ứ
c l
ã
i su
ấ
t cao làm thi
ệ
t
h
ạ
i cho c
ả
ng
ườ
i g
ử
i l
ẫ
n ng
ườ
i vay v
ố
n. Ngoài ra s
ự
c
ạ
nh tranh mà bi

ệ
n pháp
này t
ạ
o ra khi
ế
n cho các ngân hàng ph
ả
i nâng cao hi
ệ
u qu
ả
và gi
ả
m chi phí kinh
doanh.
- Ti
ế
p t
ụ
c phát tri
ể
n th
ị
tr
ườ
ng các ngu
ồ
n v
ố

n ng
ắ
n h
ạ
n b
ằ
ng cách nâng cao
năng l
ự
c ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các ngân hàng thương m
ạ
i m
ở
r
ộ
ng các chi nhánh ngân
hàng
đế
n các vùng nông thôn v
ừ
a khai thác ngu
ồ
n v
ố

n ti
ế
t ki
ệ
m v
ừ
a cung c
ấ
p
các kho
ả
n tín d
ụ
ng c
ầ
n thi
ế
t cho s
ự
phát tri
ể
n kinh t
ế
nông thôn.
- Nhà n
ướ
c h
ỗ
tr
ợ

đầ
u tư trong n
ướ
c thông qua các d
ự
án
đầ
u tư qu
ố
c gia
c
ụ
th
ể
, thành l
ậ
p qu
ỹ
h
ỗ
tr
ợ

đầ
u tư qu
ố
c gia v
ớ
i l

ã
i su
ấ
t ưu
đã
i cho các d
ự
án
trung và dài h
ạ
n trong các nghành ngh
ề
thu
ộ
c di
ệ
n ưu
đã
i, các vùng có khó
khăn.
- Ngân sách nhà n
ướ
c có trách nhi
ệ
m b
ổ
sung thêm v
ố
n tín d
ụ

ng cho ngân
hàng thương m
ạ
i qu
ố
c doanh trong quy
đị
nh
để
ưu tiên m
ứ
c v
ố
n cho vay
đố
i v
ớ
i
các cơ s
ở
s
ả
n xu
ấ
t hàng xu
ấ
t kh
ẩ
u thu
ộ

c di
ệ
n ưu tiên phát tri
ể
n.
- Nhà n
ướ
c khuy
ế
n khích các t
ổ
ch
ứ
c, cá nhân thành l
ậ
p doanh nghi
ệ
p
d
ị
ch v
ụ
tư v
ấ
n qu
ả
n lí pháp lí doanh nghi
ệ
p d
ạ

y ngh
ề
và đào t
ạ
o cán b
ộ
k
ĩ
thu
ậ
t,
cung c
ấ
p thông tin kinh t
ế
ph
ổ
bi
ế
n và chuy
ể
n giao công ngh
ệ

để
h
ỗ
tr
ợ

đầ
u tư
trong n
ướ
c.
- Kh
ẩ
n trương ti
ế
n hành c
ổ
ph
ầ
n hoá các doanh nghi
ệ
p nhà n
ướ
c
đẻ
nhà
n
ướ
c thu h
ồ
i v
ố
n đ
ầ
u tư ti
ế

p t
ụ
c tái
đầ
u tư
để
phát tri
ể
n kinh t
ế
. Nh
ữ
ng xí nghi
ệ
p
ho
ạ
t
độ
ng kinh doanh không hi
ệ
u qu
ả
th
ì
nên gi
ả
i th
ể
, nh

ữ
ng doanh nghi
ệ
p làm
ăn có hi
ệ
u qu
ả
nhưng xét th
ấ
y không c
ầ
n gi
ữ
th
ì
nên c
ổ
ph
ầ
n hoá ngu
ồ
n thu v
ẫ
n
không gi
ả
m mà có thêm kho
ả
n ti

ề
n l
ớ
n v
ề
bán c
ổ
ph
ầ
n.
- Ti
ế
n t
ớ
i th
ố
ng nh
ấ
t hoá chính sách
đố
i v
ớ
i
đầ
u tư trong n
ướ
c và
đầ
u tư
n

ướ
c ngoài xoá b
ỏ
s
ự
phân bi
ệ
t v
ề
thu
ế
giá và c
ướ
c d
ị
ch v
ụ

đố
i v
ớ
i
đầ
u tư n
ướ
c
ngoài. Tăng c
ườ
ng thu hút v
ố

n
đầ
u tư n
ướ
c ngoài b
ằ
ng các chính sách thông
thoáng ưu
đã
i hơn.
Đổ
i m
ớ
i và
đẩ
y nhanh quá tr
ì
nh chuy
ể
n giao công ngh
ệ
.
Trong l
ĩ
nh v
ự
c này vai tr
ò
nhà n
ướ

c c
ầ
n th
ể
hi
ệ
n r
õ

ở
các m
ặ
t sau :
- Xác
đị
nh nh
ữ
ng tiêu chu
ẩ
n r
õ
ràng nh
ữ
ng gi
ớ
i h
ạ
n nh
ấ
t

đị
nh
đố
i v
ớ
i công
ngh
ệ

đướ
c chuy
ể
n giao. Ngoài nh
ữ
ng tiêu chu
ẩ
n v
ề
môi tr
ườ
ng nhà n
ướ
c có các
tiêu chu
ẩ
n v
ề
tr
ì
nh

độ
k
ĩ
thu
ậ
t m
ứ
c
độ
ti
ế
n ti
ế
n c
ủ
a công ngh
ệ

đượ
c chuy
ể
n