Các hóa dược - thảo dược điều trị phì đại tuyến tiền liệt pps

Các hóa dược - thảo dược điều trị phì
đại tuyến tiền liệt
Khoảng 60% nam từ 60 tuổi trở lên bị phì đại lành
tính tuyến tiền liệt (PĐLTTLT). Trước kia, hầu hết
đều phải phẫu thuật. Nay, chỉ khoảng 20% phải phẫu
thuật ngay, còn 80% chưa cần hoặc điều trị nội khoa.
Việc đánh giá hiệu quả thuốc dựa vào mức khống chế
bệnh, mức giảm triệu chứng.
Các hóa dược
Ức chế 5-alpha reductase (5ARI): Enzym 5-alpha
reductase có vai trò chuyển testosteron thành
dihydrotestosteron; chất này kích hoạt thụ thể androgen
trong tiền liệt tuyến (TLT) gây ra sự chuyển mã, giải mã
một số yếu tố tăng trưởng (như yếu tố tăng trưởng biểu
mô - EGF). Ức chế enzym 5 - alphareductase, làm chậm
hay khống chế sự phát triển, giảm triệu chứng bệnh. Hai
thuốc hay dùng: dutasterid và finasterid
PĐLTTLT phát triển chậm. Rối loạn tiểu tiện không tăng
theo tỷ lệ thuận hoàn toàn với khối u do chèn ép, mà còn
do sự thay đổi hormon. Chỉ dùng các thuốc này khi có
kích thước TLT lớn. Không nên quá lo lắng, tự ý dùng
khi chưa có chỉ định. Khi dùng cũng không nên nôn nóng
(sau 3 tháng mới thấy hiệu lực), không tự ý ngừng thuốc
( khi chỉ mới gặp vài tác dụng phụ nhỏ).
Chẹn alpha adrenergic: Trong PĐLTTLT, có khoảng 60%
thành phần mô tăng sinh là cơ trơn, mô liên kết. Khi thụ
thể alpha adrenergic nằm trong cơ trơn bị kích thích thì
trương lực cơ trơn tăng, gây rối loạn tiểu. Chẹn alpha
adrenergic ngăn sự tăng trương lực cơ, giúp cổ bàng
quang mở ra dễ dàng, cải thiện các triệu chứng liên quan
đến chức năng tống xuất của bàng quang, giảm rối loạn

tiểu tiện. Chẹn alpha adrenergic cũng đối kháng với sự
giảm phenylephrin có làm co tổ chức TLT nhưng kém
hơn ức chế 5-alpha reductase. Hai thuốc hay dùng là
terazosin và prazosin.
Tuy nhiên, các thuốc này làm giảm sự cản trở ngoại vi,
dẫn tới hạ huyết áp trên cả tâm thu và tâm trương, ở tư thế
đứng và nằm nhưng chậm và ít ảnh hưởng đến nhịp tim.
Đối với người bệnh có kèm theo tăng huyết áp cần dùng
thận trọng.
Thuốc có hiệu lực nhanh, sau 1-3 tuần các rối loạn tiểu
giảm dần. Nếu sau 3 tháng dùng không thấy hiệu quả thì
cần khám lại, chọn liệu pháp khác.
Các thảo dược

Cây trinh nữ hoàng cung.
Chiết xuất thảo dược (CXTD) chiếm tỷ lệ cao trong tổng
số thuốc PĐLTTLT (Đức, Pháp 25,3%-36,8% - Italia,
Tây Ban Nha 3,5-10%). Cơ chế mới được giả thiết (ức
chế 5-alpha reductase, chẹn alpha adrenergic, ức chế tổng
hợp prostaglandin) nhưng chưa được chứng minh lâm
sàng, thiếu các nghiên cứu dược động học, sinh khả dụng.
Chẳng hạn, không chứng minh được giảm PSA máu thì
không chấp nhận có cơ chế ức chế 5-alpha reductase.
Hiệp hội niệu khoa thế giới (SIU), Hiệp hội niệu khoa Mỹ
(AUA) chưa đưa CXTD vào danh mục điều trị.
Permixon: Chiết từ quả cây cọ lùn Saw pametto (serenoa
repens). Nghiên cứu (Carrano-1996) trên 1.098 người,
dùng 6 tháng, thấy permison làm giảm các rối loạn tiểu,
không giảm thể tích TLT như finasterid. Nghiên cứu
(Debruyn-2002) trên 704 người thấy permison làm giảm

rối loạn đường tiểu dưới như tamsulosin (chặn alpha
adrenergic). Tuy nhiên, trong một nghiên cứu khác ở 112
người, theo đúng thiết kế của WHO (công bố trên NEJM -
) lại thấy hiệu quả permison trên mức giảm rối loạn tiểu,
tăng lưu lượng dòng chảy tối đa, giảm thể tích TLT chỉ
tương đương như dùng giả dược.
Tadenan: Chiết xuất từ cây đào châu Phi (Pygeum
africanum): Năm 2000, Ishani tổng hợp từ 18 nghiên cứu
trên 1.562 người, song không có nghiên cứu nào đạt thiết
kế như WHO. Các nghiên cứu ngẫu nhiên cho biết hiệu
quả chỉ tương tự như permison.
Pepopen: Chiết xuất từ hạt bí ngô (Curcubita ppepo
curcubitaceae) có hoạt chất 7-phytosterol. Hiệu quả: giảm
số lần tiểu đêm, tăng lưu lượng dòng tiểu tối đa, giảm tiểu
sớm, tiểu dắt, tiểu buốt, khó tiểu.
Trinh nữ hoàng cung: Cao lá đã chuẩn hóa alcaloid. Việt
Nam đã công bố kết quả nghiên cứu tổng quát: thuốc làm
giảm rối loạn tiểu, làm nhỏ thể tích TLT.
Tóm lại: CXTD chỉ làm giảm rối loạn đường tiểu dưới,
chỉ có thể dùng trong PĐLTTLT mức nhẹ, ít có nguy cơ
tiến triển.
Một số nghiên cứu mới
Phối hợp ức chế 5-alpha reductase với chẹn alpha
adrenergic (ở 35 nước với 4.844 người tham gia trong đợt
thử nghiệm đầu là 2 năm), thấy hiệu quả hơn dùng riêng
lẻ. Tiêm vào chỗ tận cùng đầu thần kinh độc tố
butolotoxin, độc tố sẽ ức chế sự phóng thích chất dẫn
truyền acetylcholin, làm giảm sự co cứng cơ nên giảm tắc
nghẽn đường tiểu. Một số nước đã áp dụng, nước ta chưa
dùng rộng rãi.

PĐLTTLT không đe đọa tính mạng, thường tiến triển
chậm. Biết rõ hiệu năng từng loại thuốc, dùng đúng thời
điểm sẽ có hiệu quả, tránh sự tiến triển nhanh làm bệnh
nặng thêm, có thể tránh được phẫu thuật, giúp người bệnh
nâng cao chất lượng cuộc sống