suy dinh dưỡng trẻ em

SUY DINH DÖÔÕNG
SUY DINH DÖÔÕNG
BS.NGUYEÃN HUY LUAÂN
BS.NGUYEÃN HUY LUAÂN
MỤC TIÊU
MỤC TIÊU
1.
1.
Trình bày được đònh nghóa và nguyên nhân của
Trình bày được đònh nghóa và nguyên nhân của
bệnh SDD.
bệnh SDD.
2.
2.
Mô tả được cách phân loại bệnh SDD.
Mô tả được cách phân loại bệnh SDD.
3.
3.
Nêu được triệu chứng lâm sàng của các thể bệnh
Nêu được triệu chứng lâm sàng của các thể bệnh
SDD.
SDD.
4.
4.
Lý giải được các xét nghiệm của bệnh SDD.
Lý giải được các xét nghiệm của bệnh SDD.
5.
5.
Kể được các bước điều trò bệnh SDD.
Kể được các bước điều trò bệnh SDD.
6.

6.
Nêu được các biện pháp phòng bệnh SDD.
Nêu được các biện pháp phòng bệnh SDD.
7.
7.
Tham vấn được một trường hợp biếng ăn nhẹ
Tham vấn được một trường hợp biếng ăn nhẹ
Đònh nghiã
Đònh nghiã
:
:
Suy dinh dưỡng ( SDD ) là tình trạng bệnh lý
Suy dinh dưỡng ( SDD ) là tình trạng bệnh lý
thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi ( nhất là trẻ dưới 3
thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi ( nhất là trẻ dưới 3
tuổi ) do thiếu các chất dinh dưỡng đặc biệt là
tuổi ) do thiếu các chất dinh dưỡng đặc biệt là
chất đạm và chất béo, làm ảnh hưởng đến sự
chất đạm và chất béo, làm ảnh hưởng đến sự
phát triển thể chất, vận động, tâm thần và trí
phát triển thể chất, vận động, tâm thần và trí
thông minh của trẻ.
thông minh của trẻ.
Dòch tễ học
Dòch tễ học


Tổ chức Y tế Thế giới: 500 triệu trẻ em bò thiếu dinh dưỡng
Tổ chức Y tế Thế giới: 500 triệu trẻ em bò thiếu dinh dưỡng
ở các nước đang phát triển gây nên

ở các nước đang phát triển gây nên
→
→
10 triệu tử vong/năm
10 triệu tử vong/năm
Theo viện dinh dưỡng quốc gia :
Theo viện dinh dưỡng quốc gia :
Bệnh viện Nhi Đồng I
Bệnh viện Nhi Đồng I


Năm 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
% 53.1 47.9 45.6 44.9 43.9 40.6 39.8 36.7 33.8
SDD I SDD II SDD III Tổng cộng
Năm 1998 23.1 13.3 6.9 47.1%
Năm 2001 24.28 4.74 3.62 32.6%
Nguyên nhân
Nguyên nhân



Nhiễm trùng và ký sinh trùng
Nhiễm trùng và ký sinh trùng
:
:
Trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường sống kém
Trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường sống kém
vệ sinh.
vệ sinh.
Trẻ không được chủng ngừa theo lòch nhất là đối

Trẻ không được chủng ngừa theo lòch nhất là đối
với những bệnh bắt buộc.
với những bệnh bắt buộc.

Các dò tật bẩm sinh:
Các dò tật bẩm sinh:
Hệ tiêu hoá: Sứt môi, chẻ vòm hầu, hẹp phì đại
Hệ tiêu hoá: Sứt môi, chẻ vòm hầu, hẹp phì đại
môn vò, phình đại tràng bẩm sinh
môn vò, phình đại tràng bẩm sinh
Hệ tim mạch: Tim bẩm sinh.
Hệ tim mạch: Tim bẩm sinh.
Hệ thần kinh: Tật đầu nhỏ ( Microcéphalie) hay
Hệ thần kinh: Tật đầu nhỏ ( Microcéphalie) hay
não úng thủy ( Hydrocéphalie ), bại não
não úng thủy ( Hydrocéphalie ), bại não
Bệnh nhiễm sắc thể: Hội chứng Down.
Bệnh nhiễm sắc thể: Hội chứng Down.
Nguyên nhân
Nguyên nhân



Thiếu kiến thức nuôi con theo khoa học:
Thiếu kiến thức nuôi con theo khoa học:
–
Trên 60% các bà mẹ không biết cách nuôi con
Trên 60% các bà mẹ không biết cách nuôi con
theo khoa học.
theo khoa học.

–
Khi các bà mẹ không đủ sữa h
Khi các bà mẹ không đủ sữa h
O
O
ặc không có sữa
ặc không có sữa
nuôi con, chỉ nuôi trẻ đơn thuần bằng sữa bò hoặc
nuôi con, chỉ nuôi trẻ đơn thuần bằng sữa bò hoặc
nước cháo loãng
nước cháo loãng
–
Từ tháng thứ 4 trở đi, không biết cho trẻ ăn dặm
Từ tháng thứ 4 trở đi, không biết cho trẻ ăn dặm
–
Khi trẻ bò bệnh bắt trẻ kiêng ăn, chỉ ăn cháo
Khi trẻ bò bệnh bắt trẻ kiêng ăn, chỉ ăn cháo
muối, cháo đương, kéo dài nhiều ngày.
muối, cháo đương, kéo dài nhiều ngày.
–
Nuôi trẻ bằng chế độ ăn bột quá sớm, trước 3
Nuôi trẻ bằng chế độ ăn bột quá sớm, trước 3
tháng tuổi và có trường hợp ngay sau sanh gây rối
tháng tuổi và có trường hợp ngay sau sanh gây rối
loạn tiêu hoá kéo dài.
loạn tiêu hoá kéo dài.
4. Hậu quả của bệnh SDD
4. Hậu quả của bệnh SDD
Suy dinh dưỡng nặng và kéo dài ở thời kỳ bào
Suy dinh dưỡng nặng và kéo dài ở thời kỳ bào

thai và dưới 12 tháng: ảnh hưởng đến sự phát
thai và dưới 12 tháng: ảnh hưởng đến sự phát
triển trí tuệ.
triển trí tuệ.
Suy dinh dưỡng nặng và kéo dài trước 3 tuổi
Suy dinh dưỡng nặng và kéo dài trước 3 tuổi
sẽ làm cho trẻ giảm cân nặng và chiều cao.
sẽ làm cho trẻ giảm cân nặng và chiều cao.
Trong 3 chỉ số : cân nặng, chiều cao,và trí
Trong 3 chỉ số : cân nặng, chiều cao,và trí
tuệ , chỉ có cân nặng là thay đổi nhanh nhất,
tuệ , chỉ có cân nặng là thay đổi nhanh nhất,
sớm nhất và phục hồi sau điều trò.
sớm nhất và phục hồi sau điều trò.
5. Phân loại suy dinh
5. Phân loại suy dinh
dưỡng
dưỡng
:
:
Cân nặng theo tuổi ( CN/ T ):
Cân nặng theo tuổi ( CN/ T ):
GOMEZ
GOMEZ
CN/ T:
CN/ T:
>
>
80% chuẩn: trẻ bình thường.
80% chuẩn: trẻ bình thường.

CN/ T: 71 – 80% chuẩn: SDD nhẹ.
CN/ T: 71 – 80% chuẩn: SDD nhẹ.
CN/ T: 61 – 70% chuẩn: SDD vừa.
CN/ T: 61 – 70% chuẩn: SDD vừa.
CN/ T
CN/ T
≤
≤
60% chuẩn: SDD nặng
60% chuẩn: SDD nặng
5. Phân loại SDD
5. Phân loại SDD
Chiều cao theo tuổi ( CC/ T ):
Chiều cao theo tuổi ( CC/ T ):
CC/ T
CC/ T
≥
≥
90% chuẩn : trẻ bình thường.
90% chuẩn : trẻ bình thường.
CC/ T đạt 86 – 90% chuẩn: suy dinh dưỡng nhẹ.
CC/ T đạt 86 – 90% chuẩn: suy dinh dưỡng nhẹ.
CC/ T đạt 81 – 85% chuẩn: suy dinh dưỡng vừa.
CC/ T đạt 81 – 85% chuẩn: suy dinh dưỡng vừa.
CC/ T
CC/ T
≤
≤
80% chuẩn: suy dinh dưỡng nặng.
80% chuẩn: suy dinh dưỡng nặng.

5. Phân loại SDD
5. Phân loại SDD
Cân nặng theo chiều cao ( CN/ CC ):
Cân nặng theo chiều cao ( CN/ CC ):
CN/ CC
CN/ CC
≥
≥
80% chuẩn: chế độ ăn phù hợp với nhu
80% chuẩn: chế độ ăn phù hợp với nhu
cầu.
cầu.
CN/ CC
CN/ CC
≥
≥
90% chuẩn: chế độ ăn dư thừa gây béo phì.
90% chuẩn: chế độ ăn dư thừa gây béo phì.
CN/ CC < 80% chuẩn: chế độ ăn thiếu gây suy dinh
CN/ CC < 80% chuẩn: chế độ ăn thiếu gây suy dinh
dưỡng.
dưỡng.
5. Phân loại SDD
5. Phân loại SDD
Để phân loại suy dinh dưỡng dựa vào tỷ lệ CN/ CC ta có:
Để phân loại suy dinh dưỡng dựa vào tỷ lệ CN/ CC ta có:
CN/ CC đạt 71 – 80% chuẩn: suy dinh dưỡng nhẹ.
CN/ CC đạt 71 – 80% chuẩn: suy dinh dưỡng nhẹ.
CN/ CC đạt 61 – 80% chuẩn: suy dinh dưỡng vừa.
CN/ CC đạt 61 – 80% chuẩn: suy dinh dưỡng vừa.

CN/ CC < 60% chuẩn: suy dinh dưỡng nặng
CN/ CC < 60% chuẩn: suy dinh dưỡng nặng
5. Phân loại suy dinh
5. Phân loại suy dinh
dưỡng
dưỡng
:
:
CHỈ SỐ BMI = CÂN NẶNG/ CHIỀU CAO
CHỈ SỐ BMI = CÂN NẶNG/ CHIỀU CAO
²
²
Phân loại theo WATERLOW:
Phân loại theo WATERLOW:
CN/ CC
CC/ T
≥ 80% < 80%
≥ 90%
< 90%
Trẻ bình thường
SDD mãn, di chứng
Suy dinh dưỡng cấp
SDD mãn, tiến triển
5. Phân loại SDD
5. Phân loại SDD
BẢNG PHÂN LOẠI WIJNAND KLAVER
BẢNG PHÂN LOẠI WIJNAND KLAVER


–

Vùng 1:
Vùng 1:
CN/ CC
CN/ CC
≥
≥
80%
80%
CN/ T
CN/ T
≥
≥
80%
80%
Trẻ bình thường
Trẻ bình thường
CC/ T
CC/ T
≥
≥
90%
90%
–
Vùng 2:
Vùng 2:
CN/ CC
CN/ CC
≥
≥
80%

80%
CN/ T < 80%
CN/ T < 80%
Trẻ bắt đầu sụt cân
Trẻ bắt đầu sụt cân
CC/ T
CC/ T
≥
≥
90%
90%
–
Vùng 3a:
Vùng 3a:
CN/ CC < 80%
CN/ CC < 80%
CN/ T < 80%
CN/ T < 80%
SDD cấp thể nhẹ, vừa
SDD cấp thể nhẹ, vừa
CC/ T
CC/ T
≥
≥
90%
90%
–
Vùng 3b:
Vùng 3b:
CN/ CC < 80%

CN/ CC < 80%
CN/ T < 60%
CN/ T < 60%
SDD cấp thể nặng
SDD cấp thể nặng
CC/ T
CC/ T
≥
≥
90%
90%
5. Phân loại SDD
5. Phân loại SDD
Vùng 4a:
Vùng 4a:
CN/ CC < 80%
CN/ CC < 80%
CN/ T < 80%
CN/ T < 80%
SDD mãn, tiến triển thể nhẹ, vừa.
SDD mãn, tiến triển thể nhẹ, vừa.
CC/ T < 90%
CC/ T < 90%


Vùng 4b:
Vùng 4b:
CN/ CC < 80%
CN/ CC < 80%
CN/ T < 60%

CN/ T < 60%
SDD mãn, tiến triển thể nặng.
SDD mãn, tiến triển thể nặng.
CC/ T < 90%
CC/ T < 90%


Vùng 5a:
Vùng 5a:
CN/ CC
CN/ CC
≥
≥
80%
80%
CN/ T < 80%
CN/ T < 80%


SDD mãn, tiến triển thể nhẹ- vừa đã
SDD mãn, tiến triển thể nhẹ- vừa đã
CC/ T < 90%
CC/ T < 90%
được điều chinh chế độ ăn.
được điều chinh chế độ ăn.


Vùng 5b:
Vùng 5b:
CN/ CC > 80%

CN/ CC > 80%
CN/ T < 60%
CN/ T < 60%
SDD mãn, tiến triển nặng đã
SDD mãn, tiến triển nặng đã
CC/ T < 90%
CC/ T < 90%
được điều chỉnh chế độ ăn.
được điều chỉnh chế độ ăn.
Vùng 6:
Vùng 6:
CN/ CC
CN/ CC
≥
≥
80%
80%


SDD mãn, đã được điều trò đã phục hồi
SDD mãn, đã được điều trò đã phục hồi
CN/ T
CN/ T
≥
≥
80%
80%
cân nặng nhưng vẫn còn di chứng lùn.
cân nặng nhưng vẫn còn di chứng lùn.
CC/ T < 90%

CC/ T < 90%
Vùng 7:
Vùng 7:
CN/ CC < 80%
CN/ CC < 80%


Trẻ bò đe doạ SDD, chế độ ăn thiếu so
Trẻ bò đe doạ SDD, chế độ ăn thiếu so
CN/ T
CN/ T
≥
≥
90%
90%
với nhu cầu, chưa ảnh hưởng đến cân
với nhu cầu, chưa ảnh hưởng đến cân
CC/ T
CC/ T
≥
≥
90%
90%
nặng và chiều cao.
nặng và chiều cao.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
6.1. Suy dinh dưỡng bào thai:
6.1. Suy dinh dưỡng bào thai:
6.1.1: Đònh nghiã

6.1.1: Đònh nghiã
: Tất cả các trẻ sanh đủ tháng mà CN < 2500g.
: Tất cả các trẻ sanh đủ tháng mà CN < 2500g.
6.1.2. Nguyên nhân
6.1.2. Nguyên nhân
:
:
−
Mẹ tăng cân ít trong thời gian mang thai.
Mẹ tăng cân ít trong thời gian mang thai.
−
Mẹ mắc bệnh mãn tính trong thời gian mang thai.
Mẹ mắc bệnh mãn tính trong thời gian mang thai.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
6.1.3. Lâm sàng
6.1.3. Lâm sàng
:
:
- Nhẹ:
- Nhẹ:
Cân nặng giảm < 2500g.
Cân nặng giảm < 2500g.
Chiều cao và vòng đầu bình thường.
Chiều cao và vòng đầu bình thường.
- Vừa:
- Vừa:
Cân nặng giảm.
Cân nặng giảm.
Chiều cao giảm.

Chiều cao giảm.
Vòng đầu bình thường.
Vòng đầu bình thường.
- Nặng:
- Nặng:
Giảm cả 3 chỉ số: cân nặng, chiều cao, vòng đầu.
Giảm cả 3 chỉ số: cân nặng, chiều cao, vòng đầu.
Cuống rốn teo nhỏ, vàng.
Cuống rốn teo nhỏ, vàng.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
6.1. Suy dinh dưỡng bào thai:
6.1. Suy dinh dưỡng bào thai:
Khi bò suy dinh dưỡng bào thai, trẻ sơ sinh dễ bò đe
Khi bò suy dinh dưỡng bào thai, trẻ sơ sinh dễ bò đe
dọa:
dọa:
–
Hạ đường huyết gây co giật, rối loạn nhòp thở.
Hạ đường huyết gây co giật, rối loạn nhòp thở.
–
Hạ thân nhiệt dễ gây tử vong.
Hạ thân nhiệt dễ gây tử vong.
–
Hạ Calci máu gây co giật và cơn ngưng thở.
Hạ Calci máu gây co giật và cơn ngưng thở.
6.1.4. Phòng bệnh suy dinh dưỡng bào thai:
6.1.4. Phòng bệnh suy dinh dưỡng bào thai:
–
Tất cả các bà mẹ mang thai phải được khám thai

Tất cả các bà mẹ mang thai phải được khám thai
đònh kỳ để theo dõi cân nặng.
đònh kỳ để theo dõi cân nặng.
–
Tăng khẩu phần ăn nhất là trong 3 tháng cuối.
Tăng khẩu phần ăn nhất là trong 3 tháng cuối.
–
Điều trò các bệnh mãn tính cho mẹ.
Điều trò các bệnh mãn tính cho mẹ.
6. Laâm saøng:
6. Laâm saøng:
6.1. Suy dinh döôõng baøo thai:
6.1. Suy dinh döôõng baøo thai:
6. Lâm sàng
6. Lâm sàng
6.2. Suy dinh dưỡng sau sanh
6.2. Suy dinh dưỡng sau sanh
:
:
–
Giai đoạn khởi phát:
Giai đoạn khởi phát:
Các triệu chứng lâm sàng rất nghèo nàn,
Các triệu chứng lâm sàng rất nghèo nàn,
dễ bò bỏ sót. Trẻ vẫn chơi vẫn ăn nhưng
dễ bò bỏ sót. Trẻ vẫn chơi vẫn ăn nhưng
chỉ biểu hiện suy dinh dưỡng bằng đứng
chỉ biểu hiện suy dinh dưỡng bằng đứng
cân hoặc sụt cân.
cân hoặc sụt cân.

–
Giai đoạn toàn phát: 3 thể lâm sàng.
Giai đoạn toàn phát: 3 thể lâm sàng.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
6.2.1. Thể phù
6.2.1. Thể phù
: Còn được gọi là thể KWASHIORKOR. Trẻ bò suy
: Còn được gọi là thể KWASHIORKOR. Trẻ bò suy
dinh dưỡng do ăn quá nhiều bột thừa chất đường ( glucid )
dinh dưỡng do ăn quá nhiều bột thừa chất đường ( glucid )
nhưng lại thiếu chất béo ( lipid ) và đặc biệt là thiếu chất
nhưng lại thiếu chất béo ( lipid ) và đặc biệt là thiếu chất
đạm ( protid) nghiêm trọng.
đạm ( protid) nghiêm trọng.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
Lâm sàng:
Lâm sàng:
–
Phù: Khởi đầu trẻ phù ở mí mắt, mặt và 2 chi dưới. Sau đó
Phù: Khởi đầu trẻ phù ở mí mắt, mặt và 2 chi dưới. Sau đó
nếu nặng trẻ sẽ phù toàn thân
nếu nặng trẻ sẽ phù toàn thân
–
Rối loạn sắc tố da: Thường gặp ở nếp gấp cổ, nách, háng,
Rối loạn sắc tố da: Thường gặp ở nếp gấp cổ, nách, háng,
khuỷu tay, khuỷu chân, mông
khuỷu tay, khuỷu chân, mông
–

Tình trạng thiếu dinh dưỡng còn biểu hiện ở các cơ quan
Tình trạng thiếu dinh dưỡng còn biểu hiện ở các cơ quan
khác: Tóc, Răng, thiếu vitamin A ở mắt gây mù loà, Xương,
khác: Tóc, Răng, thiếu vitamin A ở mắt gây mù loà, Xương,
Ganõ, Tim, Ruột, Tụy, Não:.
Ganõ, Tim, Ruột, Tụy, Não:.
6. Lâm sàng
6. Lâm sàng
6.2.2. Thể teo đét
6.2.2. Thể teo đét
: Còn được gọi là thể MARASMUS
: Còn được gọi là thể MARASMUS

Trẻ thiếu tất cả các chất đạm, glucid, chất béo ở
Trẻ thiếu tất cả các chất đạm, glucid, chất béo ở
mức độ trầm trọng. Năng lượng hầu như không còn,
mức độ trầm trọng. Năng lượng hầu như không còn,
vì vậy để sống trẻ phải huy động tất cả các chất dự
vì vậy để sống trẻ phải huy động tất cả các chất dự
trữ: glucid, chất béo, và sau cùng là chất đạm. Biểu
trữ: glucid, chất béo, và sau cùng là chất đạm. Biểu
hiện lâm sàng chính của thể này là trẻ mất hết lớp
hiện lâm sàng chính của thể này là trẻ mất hết lớp
mỡ dưới da ở toàn thân.
mỡ dưới da ở toàn thân.
6. Lâm sàng
6. Lâm sàng

Nguyên nhân:
Nguyên nhân:

–
Trẻ không được nuôi bằng sữa mẹ, phải uống cháo loãng hoặc
Trẻ không được nuôi bằng sữa mẹ, phải uống cháo loãng hoặc
bột loãng thay sữa.
bột loãng thay sữa.
–
Từ tháng thứ 4 trở đi, mẹ không cho ăn thêm: bột, rau xanh,
Từ tháng thứ 4 trở đi, mẹ không cho ăn thêm: bột, rau xanh,
trái cây chất béo và chất đạm.
trái cây chất béo và chất đạm.
–
Trẻ mắc các bệnh như sởi, tiêu chảy .mà mẹ bắt trẻ kiêng
Trẻ mắc các bệnh như sởi, tiêu chảy .mà mẹ bắt trẻ kiêng
ăn.
ăn.
–
Trẻ bò sốt kéo dài, tiêu hao nhiều năng lượng.
Trẻ bò sốt kéo dài, tiêu hao nhiều năng lượng.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
6.2.2. Thể teo đét
6.2.2. Thể teo đét
: Còn được gọi là thể MARASMUS
: Còn được gọi là thể MARASMUS
Lâm sàng:
Lâm sàng:
–
Các triệu chứng của thiếu vitamin A, B1, B12, D, K, ở mức
Các triệu chứng của thiếu vitamin A, B1, B12, D, K, ở mức
độ nhẹ hơn thể phù.

độ nhẹ hơn thể phù.
–
Thể teo đét không có triệu chứng gan to do thoái hoá mỡ do
Thể teo đét không có triệu chứng gan to do thoái hoá mỡ do
đó chức năng gan ít bò ảnh hưởng.
đó chức năng gan ít bò ảnh hưởng.
6. Lâm sàng:
6. Lâm sàng:
–
Tim: Trẻ ít bò đe dọa suy tim do mức độ thiếu đạm, thiếu máu,
Tim: Trẻ ít bò đe dọa suy tim do mức độ thiếu đạm, thiếu máu,
thiếu K và thiếu B1 nhẹ hơn thể phù.
thiếu K và thiếu B1 nhẹ hơn thể phù.
–
Niêm mạc ruột ít bò tổn thương nặng nên trẻ ít bò tiêu chảy và
Niêm mạc ruột ít bò tổn thương nặng nên trẻ ít bò tiêu chảy và
rối loạn tiêu hoá.
rối loạn tiêu hoá.
–
Ở thể teo đét này nếu điều chỉnh chế độ ăn kòp thời, giải
Ở thể teo đét này nếu điều chỉnh chế độ ăn kòp thời, giải
quyết được nguyên nhân trẻ sẽ nhanh chóng phục hồi. Tiên
quyết được nguyên nhân trẻ sẽ nhanh chóng phục hồi. Tiên
lượng trước mắt của thể này tốt hơn thể phù.
lượng trước mắt của thể này tốt hơn thể phù.