Phân tích hình tượng người lái đò sông Đa ppt

Công ty Cổ phầ n Đầ u tư Công nghệ Giáo dụ c IDJ
Biên tậ p viên: Trầ n Hả i Tú
PP
HÌ NH TƯ Ợ NG NGƯ Ờ I LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
Nguyễ n Tuân là mộ t nhà văn, mộ t ngư ờ i nghệ sĩ lớ n t rong nề n văn họ c Việ t Nam.
Ông là con ngư ờ i tài hoa cũng là tri thứ c giàu lòng yêu nư ớ c. Ông sáng tác đư ợ c nhiề u tác
phẩ m khá phong phú ở thể loạ i nh ư ng thành công hơ n cả là thể loạ i tuỳ bút. Trong số
nhữ ng thiên tuỳ bút củ a ông, nổ i bậ t là tậ p "Tuỳ bút Sông Đà", tậ p truyệ n chính là thành
quả trong chuyế n đi đầ y gian khổ mà hào hứ ng tớ i miề n Tây Bắ c xa xôi rộ ng lớ n. Trong tậ p
tuỳ bút, để lạ i dấ u ấ n sâu đậ m trong tâm trí độ c giả l à đoạ n trích "Ngư ờ i lái đò Sông Đà".
Trong tác phẩ m Nguyễ n Tuân đã khắ c hoạ con Sông Đà thơ mộ ng, đầ y sứ c số ng, vừ a dữ
dộ i mãnh liệ t lạ i vừ a thơ mộ ng trữ tình. Trên dòng sông ấ y, hiệ n lên sừ ng sữ ng ngư ờ i lái đò
hiên ngang, tự do vữ ng chãi và đẹ p như mộ t huyề n thoạ i. Hình tư ợ ng ngư ờ i lái đò đã mang
đậ m phong cách nghệ thuậ t độ c đáo củ a tác giả , nh à văn luôn say mê cái đẹ p và suố t đờ i đi
tìm cái đẹ p.
Trong tác phẩ m, hình ả nh ngư ờ i lái đò đã đư ợ c phác hoạ như mộ t ngư ờ i lao độ ng và
đồ ng thờ i cũng như mộ t ngư ờ i nghệ sĩ. Khi đư ợ c tác giả hỏ i chuyệ n, ngư ờ i lái đò đã bả y
mư ơ i tuổ i, làm nghề đò dọ c đư ợ c mư ờ i năm liề n và đã nghỉ làm nghề đôi chụ c năm. Như ng
mư ờ i năm ngư ờ i lái đò đã in dấ u ấ n khá đạ m nét ở ngoạ i hình củ a ông lão "tay ông lêu
nghêu như cái sào, chân ông lúc nào cũng khuỳ nh khu ỳ nh, gò lạ i như kẹ p lấ y mộ t cuố ng lái
tư ở ng tư ợ ng, giọ ng ông ào ào như tiế ng nư ớ c trư ớ c mặ t ghề nh sông, nhỡ n giớ i ông v òi vọ i
như lúc nào cũng mong mộ t cái bế n xa nào đó trong s ư ơ ng mù". Nh ữ ng dòng này đư ợ c nhà
văn viế t ra không chỉ để giớ i thiệ u ngoạ i hình mộ t con ngư ờ i mà còn để ca ngợ i sự gắ n bó,
yêu quý nghề ở chính ngư ờ i đó. Nguyễ n Tuân là nhà văn luôn nén trong câu văn củ a mình
nhiề u điề u muố n nói, "hàm lư ợ ng thông tin" ở đó không bao giờ chỉ ở mộ t tầ ng hiể n ngôn.
Nhữ ng nét tả ngoạ i hình củ a nhà văn cho ta thấ y ngư ờ i lái đò thậ t sự là ngư ờ i từ ng trả i,
thành thạ o nghề .
Nế u chỉ ở đó thì chư a đủ , Nguyễ n Tuân còn cho biế t "ngư ờ i lái đò còn là mộ t linh
hồ n muôn thuở củ a sông nư ớ c này, ông làm nghề đò đã mư ờ i năm liề n, trên Sông Đà, ông
xuôi, ông ngư ợ c hơ n mộ t trăm lầ n rồ i, chính tay ông giữ lái độ sâu chụ c lầ n". Sự từ ng trả i
ấ y còn đư ợ c thể hiệ n, dòng Sông Đà vớ i bả y mư ơ i con thác như ng ông đã lấ y mắ t mà nhớ tỉ

mỉ như đóng đinh vào lòng tấ t cả nhữ ng luồ ng nư ớ c củ a tấ t cả nhữ ng con thác hiể m trở .
Hơ n thế nữ a, Sông Đà đố i vớ i ông lái đò ấ y như mộ t trư ờ ng thiên anh hùng ca mà ông mà
ông thuộ c lòng đế n cả nhữ ng cái chấ m than, chấ m câu, nhữ ng đoạ n xuố ng d òng. Không
phả i bỗ ng dư ng mà nhà văn nổ i tiế ng tài tử lạ i đư a vào trang viế t củ a mình tỉ mỉ các ngọ n
thác, thờ i gian ông lái đò làm nghề . Phả i chi li, cụ thể như vậ y mớ i thấ y hế t sự từ ng trả i,
gắ n bó vớ i nghề đế n độ kì lạ củ a ông lão lái đò. Đây cũng là cách nhà văn bày tỏ nỗ i thán
phụ c củ a mình về mộ t con ngư ờ i như đư ợ c sinh ra từ nhữ ng con sóng, ngọ n thác hung dữ ở
Sông Đà.
Công ty Cổphần Đầu tư Công nghệGiáo dục IDJ
Biên tậ p viên: Trầ n Hả i Tú
QQ
Nguyễn Tuân muốn tạo một khoảng không gian vừa th ơ mộng trữ tình, vừa dữ dằn
hung bạo để cho người lao động xuất hiện trên cái nền của không gian ấy. Người lái đò
Sông Đà đã xuất hiện trong bối cảnh đầy thử thách. Nguyễn Tuân mi êu tả con Sông Đà là
để đề cao chính người lái đò tài hoa, nghệ sĩ. Đối với những "Thạch trận bày xong con
thuyền lao tới", sau hàng chục năm xuôi ngược Sông Đà, ông lái đò đã nắm chắc binh pháp
của "thần sông, thần đá", thuộc quy luật phục kích của lũ đán ơi ải nước hiểm trở nên ông lái
đò rất tự tin. Ông lái đò còn là người có tài leo ghềnh, vượt thác. Tác giả đã miêu tả hình
ảnh cuộc vượt thác của ông lái đò thật ác liệt và gian lao. Ông lái đò như một viên tướng tà
xung, hữu đột qua nhiều cửa, nhiều vòng mà ở cửa nào cũng có những tên đá tướng hung
tợn chắn giữ, ông đò chỉ cần sơ suất nhỏ cũng có thể phải trả giá bằng tính mạng m ình. Mặt
nước hò la xông tới định bẻ gãy cán chèo "thác nước thúc mạnh vào hông thuyền", "như đô
vật tóm lấy thắt lưng ông đò", "nhưng trên cái thuyền sáu tay chèo vẫn nghe tiếng chỉ huy
ngắn gọn, tỉnh táo của ông lái", ông b ình tĩnh và tự tin biết chừng nào. Thác nước đã đánh
trúng đòn vào chỗ hiểm, ông nén cái đau về thể xác, điều khiển con thuyền vuợt qua "tr ùng
vi thạch trận". Ông lái đò có những động tác nhanh, mạnh, táo bạo nhưng chuẩn xác "bám
chắc lấy luồng nước đúng mà phóng nhanh vào cửa sinh, mà lái miết một đường chéo về
phía cửa đá ấy. Bốn năm bọn thuỷ quân cửa ải nước bên bờ trái liền xô ra định núi thuyền
lôi vào tập đoàn cửa tử, đứa thì ông tránh mà rảo bơi trèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà
chặt đôi ra để mở đường tiến". Trí tưởng tượng và vốn từ phong phú, Nguyễn Tuân đã tạo

nên được đoạn văn mang đầy không khí trận mạc, sinh động của cuộc chiến đấu giữa ng ười
lái đò với thác nước, với tầng lớp đá mai phục mà ngày nào ông cũng phải đối mặt với Đà
giang.
Chỉ từng trải thôi chưa đủ, đối với Sông Đà, ai chế ngự được nó đòi hỏi phải có lòng
gan dạ, dũng cảm, mưu trí, nhanh nhẹn và cả sự quyết đoán. Nguyễn Tuân đưa nhân vật
của mình vào ngay hoàn cảnh khốc liệt mà ở đó tất cả những phẩm chất ấy được bộc lộ.
Nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian lao của người lái đò trên chiến trường Sông Đà, trên
một quãng thuỷ chiến ở mặt trận Sông Đà. Đó chính là cuộc vượt thác đày nguy hiểm chết
người, diễn ra nhiều hồi, nhiều đợt nh ư một trận đánh mà đối phương hiện ra diện mạo và
tâm địa của kẻ thù số một. Ngoặt khúc sông lượn, thấy sóng bọt đã trắng xoá cả một chân
trời. Đá ở đây ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc
thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào
đường ngoặt sông là một số hòn đá bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Mạt h òn đá nào
trông cũng ngỗ ngược, nhăn nhúm, méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này. Sông Đà đã giao
việc cho mỗi hòn, mới thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sông, đám tảng hòn chia làm
ba hàng chặn ngang trên sông đòi ăn chết cái thuyền. Một chiếc thuyền đơn độc, không còn
biết lùi đi đâu để tránh một cuộc giáp lá cà có đá giàn trận địa sẵn. Trong thạch trận ấy,
người lái đò hai tay giữ mái chèo không bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình.
Khi Sông Đà tung ra miếng đòn hiểm độc nhất là nước nước bám lấy thuyền như lật người
mình ra giữa trận địa nước vang trời "thanh la bão bạt", ông lão vẫn không hề nao núng,
Công ty Cổphần Đầu tư Công nghệGiáo dục IDJ
Biên tậ p viên: Trầ n Hả i Tú
RR
trái lại ông còn đầy mưu trí, bình tĩnh như một vị chỉ huy lái con thuyền v ượt qua ghềnh
thác. Phá xong cái "trùng vi thạch trận" thứ nhất, người lái đò phá luôn cái vòng vây thứ hai
rất dũng cảm và điêu luyện. Ông lái đò rất thuần thục, giỏi giang trong nghề leo ghềnh v ượt
thác. "Còn một trùng vây thứ ba nữa, ít cửa hơn nhưng bên trái và bên phải đều là luồng
chết cả, cái luồng sống của chặng ba này lại ở ngay giữa bọn đá hậu vệ của con thác. Cứ
phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa đó, thuyền vút qua cổng đá cánh mở cánh khép.
Vút, vút cửa ngoài rồi tới cửa trong, rồi lại cửa trong cùng, chiếc thuyền như một mũi tên

tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự lái được. Sóng thác xèo xèo tan trong trí
nhớ". Cách sử dụng từ ngữ vừa là tượng hình, vừa là tượng thanh. Cách so sánh, câu văn
ngắt ra nhiều để diễn tả động tác trong c ùng một khoảng thời gian của người lái đò. Nổi bật
nhất, độc đáo nhất của người lái đò là phong thái của một nghệ sĩ tài hoa. Khái niệm tài
hoa, nghệ sĩ trong sáng tác của Nguyễn Tuân nó có nghĩa rộng, không cứ l à người làm thơ,
viết văn mà cả những người làm nghề chẳng mấy liên quan tới nghệ thuật cũng được coi là
nghệ sĩ, nếu việc làm của họ đạt đến trình độ siêu phàm.
Trong "Người lái đò Sông Đà", Nguyễn Tuân đã xây dựng được một hình tượng
người lái đò nghệ sĩ mà nhà văn trân trọng gọi là "tay lái tài hoa". Nghệ thuật ở đây là nắm
chắc các quy luật tất yếu của Sông Đà và vì làm chủ được nó nên có tự do. Song, quy luật
của con Sông Đà đó là thứ quy luậtkhắc nghiệt. Một chút thiếu b ình tĩnh, thiếu chính xác,
hay lỡ tay, quá đà đều phải trả giá bằng mạng sống. Ngay cả ở những khúc sông không có
thác nó dễ dại tay dại chân mà buồn ngủ như người Mèo kêu mỏi chân khi dẫm lên đồng
bằng thiếu dốc thiếu đèo. Chung quy lại, nơi nào cũng hiểm nguy, ông lái đò vừa thuộc
dòng sông, thuộc quy luật của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này, vừa nắm chắc binh pháp của
thần sông thần đá. Vì thế, khi vào trận mạc, ông thật khôn khéo và bình tĩnh như vị chỉ huy
tài ba. Mọi giác quan của ông lão đều hoạt động trong sự phối hợp nhịp nhàng và chính xác.
Ông lái đò còn có một tâm hồn phong phú, giản dị m à thanh cao. Có thể thấy, tác
giả đã miêu tả về hình tượng ông lái đò như một người anh hùng không chỉ xuất hiện đối
mặt với kẻ thù trong tiếng bom gầm, đạn réo mà ngay trong cuộc sống lao động hàng ngày
của những con người giản dị, không mang một cái tên chỉ là "ông lái đò" đang có mặt ở
những nơi ghềnh, thác heo hút gió xa xôi của tổ quốc. Họ đã làm nên thiên anh hùng ca lao
động, họ thật đáng trân trọng biết bao. Nổi bật trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn
Tuân là nhân vật chính diện luôn được nhà văn chú ý miêu tả ở phương diện tài hoa, nghệ
sĩ. Nếu như ở trước cách mạng tháng tám. Theo Ngu yễn Tuân, cái tài hoa chỉ có ở lớp nhà
nho trong quá khứ, thì nay trong "Người lái đò Sông Đà" và nhiều tác phẩm khác, tác giả đã
tìm thấy và khẳng định cái đẹp ở ngay trong cuộc sống h àng ngày của người dân lao động,
trong hiện tại của đất nước. Cuộc đời của những người lái đò vô danh, không tên tuổi, nơi
có những ngọn thác hoang vu khuất nẻo kia l à một bản thiên anh hùng ca, một pho nghệ
thuật tuyệt vời. Nếu như thiên nhiên Sông Đà trong tác phẩm được nhà văn cho là kẻ thù số

Công ty Cổphần Đầu tư Công nghệGiáo dục IDJ
Biên tậ p viên: Trầ n Hả i Tú
SS
một của con người thì cũng chính thiên nhiên ấy, qua ngòi bút của Nguyễn Tuân là nơi đã
tôn vinh giá trị con người và lao động.
Tài liệ u sư u tầ m