Các hóa dược - thảo dược điều trị phì đại tuyến tiền liệt ppsx

Các hóa dược - thảo dược điều trị phì đại tuyến tiền liệt
Khoảng 60% nam từ 60 tuổi trở lên bị phì đại lành tính tuyến
tiền liệt (PĐLTTLT). Trước kia, hầu hết đều phải phẫu thuật.
Nay, chỉ khoảng 20% phải phẫu thuật ngay, còn 80% chưa cần
hoặc điều trị nội khoa. Việc đánh giá hiệu quả thuốc dựa vào
mức khống chế bệnh, mức giảm triệu chứng.
Các hóa dược
Ức chế 5-alpha reductase (5ARI): Enzym 5-alpha reductase có vai
trò chuyển testosteron thành dihydrotestosteron; chất này kích hoạt
thụ thể androgen trong tiền liệt tuyến (TLT) gây ra sự chuyển mã,
giải mã một số yếu tố tăng trưởng (như yếu tố tăng trưởng biểu mô
- EGF). Ức chế enzym 5 - alphareductase, làm chậm hay khống
chế sự phát triển, giảm triệu chứng bệnh. Hai thuốc hay dùng:
dutasterid và finasterid
PĐLTTLT phát triển chậm. Rối loạn tiểu tiện không tăng theo tỷ lệ
thuận hoàn toàn với khối u do chèn ép, mà còn do sự thay đổi
hormon. Chỉ dùng các thuốc này khi có kích thước TLT lớn.
Không nên quá lo lắng, tự ý dùng khi chưa có chỉ định. Khi dùng
cũng không nên nôn nóng (sau 3 tháng mới thấy hiệu lực), không
tự ý ngừng thuốc ( khi chỉ mới gặp vài tác dụng phụ nhỏ).
Chẹn alpha adrenergic: Trong PĐLTTLT, có khoảng 60% thành
phần mô tăng sinh là cơ trơn, mô liên kết. Khi thụ thể alpha
adrenergic nằm trong cơ trơn bị kích thích thì trương lực cơ trơn
tăng, gây rối loạn tiểu. Chẹn alpha adrenergic ngăn sự tăng trương
lực cơ, giúp cổ bàng quang mở ra dễ dàng, cải thiện các triệu
chứng liên quan đến chức năng tống xuất của bàng quang, giảm rối
loạn tiểu tiện. Chẹn alpha adrenergic cũng đối kháng với sự giảm
phenylephrin có làm co tổ chức TLT nhưng kém hơn ức chế 5-
alpha reductase. Hai thuốc hay dùng là terazosin và prazosin.
Tuy nhiên, các thuốc này làm giảm sự cản trở ngoại vi, dẫn tới hạ
huyết áp trên cả tâm thu và tâm trương, ở tư thế đứng và nằm

nhưng chậm và ít ảnh hưởng đến nhịp tim. Đối với người bệnh có
kèm theo tăng huyết áp cần dùng thận trọng.
Thuốc có hiệu lực nhanh, sau 1-3 tuần các rối loạn tiểu giảm dần.
Nếu sau 3 tháng dùng không thấy hiệu quả thì cần khám lại, chọn
liệu pháp khác.
Các thảo dược

Cây trinh nữ hoàng cung.
Chiết xuất thảo dược (CXTD) chiếm tỷ lệ cao trong tổng số thuốc
PĐLTTLT (Đức, Pháp 25,3%-36,8% - Italia, Tây Ban Nha 3,5-
10%). Cơ chế mới được giả thiết (ức chế 5-alpha reductase, chẹn
alpha adrenergic, ức chế tổng hợp prostaglandin) nhưng chưa được
chứng minh lâm sàng, thiếu các nghiên cứu dược động học, sinh
khả dụng. Chẳng hạn, không chứng minh được giảm PSA máu thì
không chấp nhận có cơ chế ức chế 5-alpha reductase. Hiệp hội niệu
khoa thế giới (SIU), Hiệp hội niệu khoa Mỹ (AUA) chưa đưa
CXTD vào danh mục điều trị.
Permixon: Chiết từ quả cây cọ lùn Saw pametto (serenoa repens).
Nghiên cứu (Carrano-1996) trên 1.098 người, dùng 6 tháng, thấy
permison làm giảm các rối loạn tiểu, không giảm thể tích TLT như
finasterid. Nghiên cứu (Debruyn-2002) trên 704 người thấy
permison làm giảm rối loạn đường tiểu dưới như tamsulosin (chặn
alpha adrenergic). Tuy nhiên, trong một nghiên cứu khác ở 112
người, theo đúng thiết kế của WHO (công bố trên NEJM - ) lại
thấy hiệu quả permison trên mức giảm rối loạn tiểu, tăng lưu lượng
dòng chảy tối đa, giảm thể tích TLT chỉ tương đương như dùng giả
dược.
Tadenan: Chiết xuất từ cây đào châu Phi (Pygeum africanum):
Năm 2000, Ishani tổng hợp từ 18 nghiên cứu trên 1.562 người,
song không có nghiên cứu nào đạt thiết kế như WHO. Các nghiên

cứu ngẫu nhiên cho biết hiệu quả chỉ tương tự như permison.
Pepopen: Chiết xuất từ hạt bí ngô (Curcubita ppepo curcubitaceae)
có hoạt chất 7-phytosterol. Hiệu quả: giảm số lần tiểu đêm, tăng
lưu lượng dòng tiểu tối đa, giảm tiểu sớm, tiểu dắt, tiểu buốt, khó
tiểu.
Trinh nữ hoàng cung: Cao lá đã chuẩn hóa alcaloid. Việt Nam đã
công bố kết quả nghiên cứu tổng quát: thuốc làm giảm rối loạn
tiểu, làm nhỏ thể tích TLT.
Tóm lại: CXTD chỉ làm giảm rối loạn đường tiểu dưới, chỉ có thể
dùng trong PĐLTTLT mức nhẹ, ít có nguy cơ tiến triển.
Một số nghiên cứu mới
Phối hợp ức chế 5-alpha reductase với chẹn alpha adrenergic (ở 35
nước với 4.844 người tham gia trong đợt thử nghiệm đầu là 2
năm), thấy hiệu quả hơn dùng riêng lẻ. Tiêm vào chỗ tận cùng đầu
thần kinh độc tố butolotoxin, độc tố sẽ ức chế sự phóng thích chất
dẫn truyền acetylcholin, làm giảm sự co cứng cơ nên giảm tắc
nghẽn đường tiểu. Một số nước đã áp dụng, nước ta chưa dùng
rộng rãi.
PĐLTTLT không đe đọa tính mạng, thường tiến triển chậm. Biết
rõ hiệu năng từng loại thuốc, dùng đúng thời điểm sẽ có hiệu quả,
tránh sự tiến triển nhanh làm bệnh nặng thêm, có thể tránh được
phẫu thuật, giúp người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống