Y học cổ truyền kinh điển - sách Linh Khu: THIÊN 29: SƯ TRUYỀN ppt

THIÊN 29: SƯ TRUYỀN
Hoàng Đế nói: "Ta nghe nói các bậc tiên sư có những điều chỉ giữ trong Tâm mà
không sáng tác ra bằng sách vở, ta mong được nghe để gìn giữ, rồi bắt chước để
thực hiện nó; Trên ta dùng nó để trị dân, dưới dùng để trị bản thân mình, làm sao
cho trăm họ không bị bệnh, trên dưới được hòa thuận thân mến nhau, đức trạch trôi
chảy xuống dưới con cháu không còn lo âu, truyền đến đời sau không có lúc nào
dứt, Ta có thể nghe những điều ấy không ?" [1].
Kỳ Bá đáp : "Thật là câu hỏi sâu xa lắm vậy, Ôi ! Phép trị dân hay tự trị cho mình,
phép trị chỗ khác hay chỗ này, phép trị việc nhỏ, hoặc việc lớn, phép trị quốc hay
trị gia, chưa bao giờ trị theo phép nghịch mà có thể trị được vậy[2]. Ôi ! Duy chỉ
có phép trị theo phép thuận mà thôi vậy, thuận ở đây không phải chỉ nói đến mạch
Âm Dương để rồi luận về thuận nghịch của khí mà thôi đâu mà ta phải suy ra rằng
trăm họ nhân dân đều mong muốn làm thuận được cái chí của mình nữa"[2].
Hoàng Đế hỏi: "Vậy phải hiểu thuận như thế nào ?"[3].
Kỳ Bá đáp : "Khi vào nước người ta thì phải hỏi (cho biết được) phong tục của
người ta, khi vào nhà người ta thì phải hỏi (cho biết được) những điều kiêng kỵ của
người ta, khi lên đến chỗ đường thì phải hỏi (cho biết được) cái lễ của người ta, khi
đến với bệnh nhân thì phải hỏi (cho biết được) những điều thay đổi nghịch thuận
của người ta"[4].
Hoàng Đế hỏi: "Phải thay đổi như thế nào để thích nghi với bệnh nhân ?"[5].
Kỳ Bá đáp : "Ôi ! Nếu nhiệt ở trung (giữa) là bệnh tiêu đơn, vậy phải thích nghi
bằng hàn, nếu bệnh thuộc hàn ở giữa, vậy nên thích nghi bằng nhiệt[6[. Nếu trong
Vị bị nhiệt thì tiêu cốc khí, khiến cho người bệnh Tâm không an, thường hay
đói[7]. Nếu vùng da phía trên rốn bị nhiệt thì trong ruột (trường) cũng nhiệt, tiêu ra
phân vàng mà nát ra[8]. Nếu vùng da dưới rốn bị hàn thì trong Vị cũng hàn, như
vậy sẽ bị phúc trướng[9]. Trong ruột bị hàn thì ruột sôi và tiêu chảy (xôn tiết)[10].
Trong Vị bị hàn, trong ruột bị nhiệt thì bị chướng mà thêm tiêu chảy[11]. Trong Vị
bị nhiệt trong ruột bị hàn thì mau bị đói, vùng thiếu phúc đau và trướng"[12].
Hoàng Đế hỏi: "Nếu Vị muốn uống lạnh mà Trường muốn uống nóng, cả hai
nghịch nhau, việc thích nghi phải thế nào ?[13] . Vả lại, các bậc vương công, đại
nhân, các bậc quân ưa (những thức ăn thịt) có máu, tất cả họ đều sống rất là kiêu

sa, phóng túng, ham muốn khinh người, nhưng không thể nào cấm được, nếu cấm
thì nghịch lại cái chí của họ, còn nếu thuận theo họ thì càng làm cho bệnh của họ
nặng thêm, và nên thích nghi như thế nào ? Phép trị phải làm gì trước ?"[14]
Kỳ Bá đáp : "Tình của con người, không ai không ham sống và sợ chết, vậy ta nên
báo cho họ biết bằng những hư bại của họ, nói cho họ biết những điều tốt của họ,
dẫn dắt họ bằng những con đường thích nghi, mở ra cho họ thấy những điều khổ
của ho,.nNhư vậy, cho dù họ là những người không biết cái Đạo (dưỡng sinh) là gì,
họ lại dám không nghe theo hay sao ?"[15].
Hoàng Đế hỏi: "Phép trị phải thế nào ?"[16].
Kỳ Bá đáp : "Mùa xuân hạ, trước hết phải trị phần tiêu, sau đó mới trị phần bản;
mùa thu đông, trước hết phải trị phần bản, sau đó mới trị phần tiêu"[17].
Hoàng Đế hỏi: "Thích nghi trường hợp nghịch lại, phải làm sao ?"[18].
Kỳ Bá đáp : "Thích nghi trường hợp này, phải: việc ăn uống, mặc quần áo cũng
phải thích nghi với độ nóng lạnh, nếu lạnh thì đừng để lạnh căm căm, nếu nóng
đừng để ra mồ hôi, trong lúc ăn uống, nóng đừng nóng phừng phừng, lạnh đừng
lạnh buốt buốt, việc nóng lạnh cốt ở giữ được mức trung hòa, nhờ đó mà duy trì
được nguyên khí, không để cho tà khí tấn công"[19].
Hoàng Đế hỏi: "Thiên ‘Bản Tạng’ dựa vào thân hình, chi và tiết, sự cứng mềm của
cơ nhục để biết được sự lớn nhỏ của ngũ tạng và lục phủ, nay đối với các bậc
vương công, đại nhân, bậc vua chúa lâm triều tức vị, mà ta đặt vấn đề này, ai có thể
sờ mó, day ấn để rồi sau đó trả lời cho được ?"[20].
Kỳ Bá đáp : "Thân hình, tay chân và các đốt xương bàn tay chân là những nơi che
đậy tạng phủ, nó không dễ nhận thấy được như khi ta quan sát gương mặt"[21].
Hoàng Đế hỏi: "Khí của ngũ tạng có thể nhìn thấy được ở gương mặt, điều đó ta đã
biết rồi, nhưng qua tay chân và các đốt xương bàn tay chân để có thể biết và nhận
thấy thì như thế nào ?"[22].
Kỳ Bá đáp : "Trong ngũ tạng và lục phủ thì Phế đóng vai trò cái nắp đậy, cứ nhìn
nơi vai to hoặc độ lõm vào của vùng yết hầu để biết được hình trạng của Phế biểu
lộ ra ngoài"[23].
Hoàng Đế nói: "Đúng thay ! "[24].

Kỳ Bá đáp : "Trong lục phủ ngũ tạng, Tâm đóng vai quân chủ, Khuyết bồn đóng
vai đường đi, xương đầu của xương lồng ngực dư ra để biểu lộ nơi xương Cưu
vĩ"[25].
Hoàng Đế nói: "Đúng thay ! "[26].
Kỳ Bá đáp : "Can đóng vai tướng quân, xông pha ra ngoài, muốn biết mức kiên cố
của nó, nên xem mắt lớn hay nhỏ"[27].
Hoàng Đế nói: "Đúng thay !"[28].
Kỳ Bá đáp : "Tỳ đóng vai chủ về bảo vệ, nó đón nhận thức ăn, cứ nhìn sự yêu ghét
(tốt xấu) của môi lưỡi để biết được việc lành dữ "[29].
Hoàng Đế nói: "Đúng thay !"[30].
Kỳ Bá đáp : "Thận đóng vai nghe việc bên ngoài, nó nghe được chuyện ở xa, cứ
nhìn sự yêu ghét của tai để biết được tính của nó"[31].
Hoàng Đế nói: "Đúng thay ! Ta mong được nghe về sự biểu hiện của lục phủ"[32].
Kỳ Bá đáp : “Trong lục phủ, Vị đóng vai biển cả, xương mình rộng, cổ to, ngực
rộng, người như vậy sẽ ăn được nhiều ngũ cốc[33]. Mũi hít sâu mà dài, nó biểu
hiện được tình trạng của Đại trường[34]. Môi dầy, Nhân trung dài, biểu hiện được
tình trạng của Tiểu trường[35]. Vùng mí dưới mắt no đầy và to thì Đởm mới có sự
cứng rắn[36]. Hai lỗ của mũi nằm bên ngoài, nhờ nó mà Bàng quang được thông
tiết ra ngoài[37]. Khi hít khí vào là đi từ giữa sống mũi, nhờ vậy mà vai trò của
Tam tiêu được kín đáo[38]. Trên đây là những trường hợp biểu hiện được vai trò
của lục phủ, Khi nào ba vùng trên dưới được bình đẳng thì ngũ tạng được an và
vận hành được tốt”[39].