KIẾN THỨC SINH SẢN - GIẢM BIẾN CHỨNG CỦA THAI KỲ - 4 ppt

CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 61

nhûäng kđch thđch àûúåc thu nhêån tûâ tûã cung, khi chuín àïën vỗ nậo cố
thïí tẩo thânh phẫn xẩ cố àiïìu kiïån, gêy ra cẫm giấc àau.
Nhû vêåy, mën lâm giẫm cẫm giấc àau do sûå co bốp tûã cung
gêy ra trong khi àễ phẫi lâm thïë nâo?
- Phẫi tẩo phẫn xẩ cố àiïìu kiïån "àễ lâ khưng àau"
- Àấnh tan mưëi lo súå ca thai ph
- Bùỉt trđ nậo ca thai ph phẫi lâm viïåc trong khi chuín dẩ àễ,
àïí tẩo àûúåc àiïím hûng phêën múái, lêën ất àiïím hûng phêën gêy àau.
Mën àẩt àûúåc nhûäng àiïìu nây, cấc bâ bêìu cêìn lâm quen vâ
têåp theo mưåt sưë àưång tấc thïí dc dûúái àêy:
1. Têåp thû giận: Àïí àẩt àïën sûå nghó ngúi, thû giận cú hoân
toân, thai ph nïn nùçm theo hai tû thïë nùçm ngûãa hóåc nùçm nghiïng,
trđ ốc cưë qụn hïët nmổi viïåc, khưng nghơ ngúåi, bêån têm lo lùỉng gò. Bâi
têåp nây gip thai ph ch àưång co tûâng nhốm cú trong cú thïí lc
chuín dẩ àễ, àïí viïåc xưí thai àûúåc dïỵ dâng.
2. Têåp àưång tấc tay vâ chên: Gip cho mấu trong cú thïí lûu
thưng àûúåc dïỵ dâng, àiïìu hôa, cấc khúáp xûúng cûã àưång dïỵ dâng, nhêët
lâ khúáp hấng vâ cấc khúáp vng chêåu.
3. Àưång tấc thùỉt lûng cưåt sưëng vâ xûúng chêåu: Khi mang thai,
sệ gêy ra sûå chên ếp cng nhû sûå thay àưíi ca cấc khúáp xûúng, cưåt
sưëng, nhêët lâ úã vng thùỉt lûng lâm thai ph nhûác mỗi, tï tay chên
hay àau lûng. Cấc àưång tấc nây sệ àem lẩi sûå thoẫi mấi, giẫm búát
àau lûng cho thai ph.
4. Têåp thúã theo cún co tûã cung: Khi khưng cố cún co tûã cung: thúã
bònh thûúâng khi bùỉt àêìu cún co:
- Cưí tûã cung núã tûâ 1 - 4 cm: ngưìi tû thïë thû giận, thúã bònh
thûúâng bùçng hai cấnh mi, miïång ngêåm lẩi.
- Cưí tûã cung múã tûâ 4 - 8 cm: nïn nùçm thû giận, cố thïí nùçm
nghiïng hay ngûãa, thúã cẩn vâ nhanh theo cún co tûã cung àïën khi cún

co àẩt tưëi àa rưìi cún co sệ giẫm dêìn, nhõp thúã cng nưng vâ chêåm dêìn
àïën khi hïët cún co.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 62

- Trûúác khi cố cún co bùỉt àêìu: hđt sêu bùçng mi, thúã ra bùçng
miïång 1 nhõp.
- Bùỉt àêìu cố cún co: thúã nhanh vâ nưng.
- Khi hïët cún co: hđt thúã sêu 2 nhõp.
- Sau àố thúã bònh thûúâng, nùçm thû giận.
Àưång tấc thúã theo cún co tûã cung rêët cêìn cho cåc chuín dẩ.
Àïí àẩt àûúåc kïët quẫ tưët, thai ph cêìn hïët sûác bònh tơnh, têåp trung tû
tûúãng theo dội cún co àïí àiïìu chónh nhõp thúã, nhùçm cung cêëp à oxy
cho mể vâ con, gip thïm sûác cho thai ph rùån tưët khi cưí tûã cung núã
trổn.
5. Thúã àïí ûác chïë cún mùỉc rùån: Khi cưí tûã cung chûa núã trổn mâ
thai ph lẩi mùỉc rùån quấ súám, thò phẫi biïët cấch àïí ûác chïë cún mùỉc
rùån, nïëu khưng sệ gêy ẫnh hûúãng khưng tưët cho mể vâ con nhû: thai
nhi bõ suy ëu, cưí tûã cung ph nïì, dận núã chêåm lâm cåc chuín dẩ
kếo dâi, thêåm chđ lâm rấch cưí tûã cung vâ cố thïí àûa àïën vúä tûã cung.
Àïí ûác chïë cún mùỉc rùån, thai ph thúã bùçng cấch chm miïång lẩi nhû
nën thưíi tùỉt mưåt ngổn nïën àùåt trûúác mùåt khoẫng tûâ 20 - 50 cm.
Àưång tấc nây côn àûúåc ấp dng khi àêìu thai nhi àậ sưí ra ngoâi, ngûúâi
mể khưng àûúåc rùån nûäa, àïí bấc sơ tûå àúä em bế ra, nïëu ngûúâi mể cûá
rùån thïm, cố thïí sệ lâm têìng sinh mưn rấch nhiïìu hún.
6. Têåp rùån:Nïëu rùån àng cấch viïåc sưí thai sệ dïỵ dâng, trấnh
àûúåc sang chêën cho em bế vâ mêët sûác cho ngûúâi mể.

CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 63





Giẫm cên vúái bế

Àa sưë ph nûä sau khi sinh thûúâng khưng cố thúâi gian dânh
riïng cho bẫn thên. Hổ ln bõ râng båc vúái bế. Do vêåy têåp thïí dc
tẩi nhâ lâ biïån phấp l tûúãng nhêët. Dûúái àêy lâ mưåt vâ àưång tấc àún
giẫn, khấ phưí biïën, lẩi hiïåu quẫ cho cấc bâ mể. Bẩn cố thïí thûåc hiïån
cng bế:
Sùn chùỉc cú bùỉp:
Àûáng tûåa lûng vâo tûúâng. Chên dang rưång bùçng vai. Bân chên
cấch mếp tûúâng 20 cm. Bïë bế ngang bng, mùåt hûúáng vïì phđa trûúác.
Thđt chùåt cú bng, tûâ tûâ khuu gưëi. Dưën sûác nùång toân thên lïn 2
chên. Lûng giûä thùèng vâ trûúåt dâi theo tûúâng. Àïëm tûâ 1-10 rưìi trúã lẩi
võ trđ c. Lùåp lẩi 10 lêìn.
Bâi têåp 2 vai:
Àùåt bế nùçm ngûãa trïn sân. Chưëng thùèng tay hai bïn bế vâ qu
gưëi trong tû thïë thoẫi mấi. Thốp chùåt bng, tûâ tûâ ci xëng hưn mấ
bế. Tay húi khuu. Khưng hẩ mưng, lûng giûä thùèng. Trúã vïì võ trđ c.
Thúã ra nhể nhâng. Lùåp lẩi àưång tấc 10 lêìn. Ch di chuín hưn àïìu
khùỉp mùåt bế nhû 2 mấ, trấn, cùçm nhùçm thay àưíi lûåc t trïn 2 tay.
Nêng chên:
Àùåt bế nùçm ngûãa trïn sân. Chưëng thùèng tay hai bïn bế. Tûåa

lûåc toân thên vâo tay giưëng tû thïë hđt àêët. Thđt chùåt cú bng. Chên
vâ lûng thùèng. Tûâ tûâ khuu lêìn lûúåt tûâng chên sao cho gưëi chẩm sân.
Chên côn lẩi vêỵn giûä thùèng. Lùåp lẩi àưång tấc 10 lêìn cho tûâng chên.
Àïí hiïåu quẫ hún, bẩn nïn giûä n úã mưỵi àưång tấc trong 5 giêy,
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 64

Sùn cú bng:
Nùçm ngûãa trïn sân. Chên co lẩi mưåt gốc 90°. Giûä bế giûäa hai
ài. Thốp chùåt cú bng. Hđt sêu. Hai tay gêåp lẩi, àùåt ngang tai. Nêng
àêìu vâ vai khỗi sân, tay vûún vïì phđa gưëi, tûâ tûâ thúã ra. Giûä n trong
5 giêy rưìi trúã lẩi võ trđ c. Lùåp lẩi àưång tấc 10 lêìn. Nïëu mën phûác
tẩp hún, bẩn cố thïí vûâa nêng àêìu vâ vai, vûâa vùån eo sang trấi, phẫi.
Lûu : Bâi têåp nây àôi hỗi bẩn phẫi giûä bế trïn tay khoẫng 15
pht trong sët thúâi gian têåp. Chđnh vò vêåy, bẩn chó nïn thûåc hiïån
bâi thïí dc khi bế àậ tûúng àưëi cûáng cấp (khoẫng tûâ 6-12 thấng tíi
lâ l tûúãng nhêët). Khưng nïn thûåc hiïån bâi têåp vúái bế trïn 1 tíi vò
lc nây bế rêët hiïëu àưång, tay chên ln cûåa qåy. Bẩn khố cố thïí giûä
n bế mưåt chưỵ trong thúâi gian dâi.

CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 65





Tiïm phông ën vấn cho ph nûä cố thai

ën vấn úã ph nûä vâ trễ sú sinh lâ mưåt bïånh rêët nguy hiïím, vúái
t lïå tûã vong cao. Ngun nhên do nhiïỵm vi trng ën vấn trong lc
àễ. ÚÃ ngûúâi mể, vi trng vâo theo àûúâng sinh dc, gêy ën vấn tûã
cung. Vúái con, vi trng vâo qua núi cùỉt vâ båc úã dêy rưën nïn gổi lâ
ën vấn rưën sú sinh.
ÚÃ nûúác ta, chûúng trònh tiïm chng múã rưång cho trễ em (trong
àố cố vacxin phông ën vấn) múái àûúåc tiïën hânh trong mưåt sưë nùm
gêìn àêy. Hêìu hïët ph nûä cố thai hiïån nay chûa tûâng àûúåc tiïm
vacxin phông ën vấn vâ do àố cng khưng cố miïỵn dõch vúái bïånh.
Àiïìu kiïån vư trng trong àúä àễ ca ta tẩi cấc cú súã y tïë cng côn ëu
kếm (nhiïìu khi dng c àúä àễ khưng àûúåc låc sưi à 20 pht, mêìm
bïånh ën vấn vêỵn côn). Àïí àẫm bẫo an toân cho mể vâ àïí con khưng
mùỉc ën vấn sau khi àễ, ph nûä cố thai cêìn àûúåc tiïm phông 2 mi
ën vấn:
- Mi thûá nhêët tiïm vâo thấng bêët k ca giai àoẩn mang thai.
- Mi thûá hai tiïm sau mi àêìu đt nhêët 4 tìn vâ trûúác ngây dûå
kiïën àễ đt nhêët 2 tìn (nhû vêåy múái cố à thúâi gian tẩo miïỵn dõch).
Vacxin phông ën vấn phẫi àûúåc bẫo quẫn lẩnh, tiïm bùỉp thõt

mưỵi liïìu 0, 5 ml. Tiïm nhû vêåy, sau mưåt thúâi gian, cú thïí mể sệ sinh
ra khấng thïí chưëng ën vấn vâ khấng thïí nây sệ àûúåc truìn sang
con. Nhû vêåy, cẫ mể vâ con sệ àûúåc bẫo vïå trong trûúâng húåp bõ vi
trng ën vấn xêm nhêåp.
Vacxin khưng ẫnh hûúãng xêëu àïën sûác khoễ ca mể vâ thai. ÚÃ
nhûäng núi viïåc tiïm phông àûúåc thûåc hiïån tưët, t lïå trễ sú sinh bõ ën
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 66

vấn àậ hẩ thêëp rêët nhiïìu, cố núi gêìn nhû àậ xoấ bỗ àûúåc bïånh nây
trong mêëy nùm liïìn.

CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 67





Hiïëm mån - vư sinh: Mưåt sưë àiïìu cêìn biïët

Cấc nghiïn cûáu vïì sinh l sinh sẫn cho thêëy nïëu mưåt cùåp vúå
chưìng khoẫng 25 tíi, hoân toân bònh thûúâng vïì phûúng diïån sinh
sẫn, mưỵi thấng sệ cố khẫ nùng th thai gêìn 25%. Nïëu khưng ngûâa
thai, khoẫng 90% cấc cùåp vúå chưìng nây sệ cố con sau mưåt nùm chung
sưëng bònh thûúâng. Mưåt cùåp vúå chưìng àûúåc àõnh nghơa lâ hiïëm mån -
vư sinh khi hai vúå chưìng mong mën cố con, chung sưëng vúái nhau
bònh thûúâng, khưng sûã dng mưåt biïån phấp ngûâa thai nâo mâ sau
mưåt nùm vêỵn khưng cố thai.
Khẫ nùng sinh sẫn giẫm úã nûä vâ nam khi tíi câng lúán. Ngûúâi
ta ûúác tđnh, ph nûä nhỗ hún 25 tíi trung bònh chó cêìn sinh hoẩt vúå
chưìng bònh thûúâng tûâ 2-3 thấng lâ cố thïí cố con, trong khi ph nûä
trïn 35 tíi thûúâng thúâi gian nây kếo dâi hún 6 thấng. ÚÃ nam giúái
hiïån tûúång nây cng xẫy ra tuy nhể nhâng vâ chêåm rậi hún, bùỉt àêìu
tûâ khoẫng 40 tíi, khẫ nùng sinh sẫn ca nam giúái thûúâng giẫm rộ
sau 60 tíi.
Hiïëm mån cố thïí do ngun nhên tûâ ngûúâi chưìng hóåc ngûúâi
vúå. Nối chung, khoẫng 30% trûúâng húåp ngun nhên hiïëm mån lâ
hoân toân do chưìng, 30% ngun nhên do vúå vâ phêìn côn lẩi lâ do
ngun nhên tûâ cẫ hai vúå chưìng. Do àố, chng ta thêëy rùçng viïåc ài

khấm vâ tòm ngun nhên ca hiïëm mån cêìn thiïët phẫi cố mùåt ca
cẫ hai vúå chưìng. Nối cấch khấc, hiïëm mån lâ vêën àïì ca mưåt cùåp vúå
chưìng, chûá khưng phẫi lâ ca riïng vúå hay chưìng.
Cấc ngun nhên hiïëm mån thûúâng gùåp úã nam giúái cố thïí bao
gưìm: khưng cố tinh trng, tinh trng quấ đt, tinh trng di àưång ëu,
tinh trng bõ dõ dẩng. Cấc vêën àïì nây cố thïí àûúåc chêín àoấn khi lâm
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 68

xết nghiïåm vïì tinh dõch (thûúâng gổi lâ tinh dõch àưì hóåc phên tđch
tinh dõch). Ngoâi ra, nam giúái cố thïí hiïëm mån do bõ bêët lûåc, xët
tinh súám hay xët tinh ngûúåc dông (tinh dõch khưng àûúåc phống ra
ngoâi, mâ chẫy ngûúåc vâo bâng quang, sau àố àûúåc ài tiïíu ra ngoâi).
Cấc ngun nhên hiïëm mån thûúâng gùåp úã ph nûä gưìm: tùỉc vôi
trûáng, khưng rng trûáng hay rng trûáng khưng àïìu, bïånh lẩc nưåi
mẩc tûã cung, bïånh u xú tûã cung
Trong mưåt sưë trûúâng húåp, cẫ hai vúå chưìng àïìu bònh thûúâng vïì
phûúng diïån sinh sẫn, nhûng tinh trng ngûúâi chưìng khưng thđch
húåp vúái chêët nhêìy úã cưí tûã cung ngûúâi vúå, lâm cho tinh trng bõ chïët
vâ khưng ài vâo àûúâng sinh dc nûä àûúåc. Trûúâng húåp nây thûúâng
àûúåc chêín àoấn bùçng xết nghiïåm sau giao húåp: bấc sơ sệ lêëy chêët
nhêìy úã cưí tûã cung ngûúâi vúå vâi giúâ sau giao húåp àïí xem sûå di àưång vâ
khẫ nùng sưëng ca tinh trng.
Hiïån nay, hêìu hïët cấc thưëng kï trïn thïë giúái àïìu cho thêëy tó lïå
hiïëm mån ngây câng gia tùng. Àiïìu nây cố thïí do nhiïìu ngun
nhên:
- Ph nûä lêåp gia àònh trïỵ hún vâ mën cố con úã tíi lúán hún
- Nhiïìu thưëng kï trïn thïë giúái cho thêëy chêët lûúång tinh trng
nam giúái àang giẫm dêìn, cố thïí do ẫnh hûúãng mưi trûúâng vâ hoân
cẫnh sinh sưëng.
- Cấc bïånh lêy truìn qua àûúâng tònh dc xët hiïån vúái t lïå

cao hún trong cưång àưìng, dêỵn àïën tùỉc vôi trûáng, giẫm chêët lûúång tinh
trng, rưëi loẩn khẫ nùng sinh sẫn.
- Viïåc sinh hoẩt tònh dc súám vâ quan hïå vúái nhiïìu bẩn tònh
ngây câng phưí biïën vâ câng lâm tùng nguy cú mùỉc cấc bïånh lêy
truìn qua àûúâng tònh dc vâ nguy cú dêỵn àïën hiïëm mån.
- ÚÃ nûúác ta, hiïån nay t lïå nẩo phấ thai úã ph nûä khấ cao. Mưåt
biïën chûáng lêu dâi rêët thûúâng gùåp ca nẩo phấ thai hiïån nay lâ hiïëm
mån - vư sinh. Rêët nhiïìu ph nûä sau vâi lêìn nẩo thai àậ bõ vư sinh
do tùỉc vôi trûáng hóåc viïm dđnh bìng tûã cung. Do àố, nïëu chûa
mën cố con, tưët nhêët bẩn nïn sûã dng mưåt biïån phấp ngûâa thai thêåt
an toân àïí dûå phông khẫ nùng bõ biïën chûáng vư sinh sau nẩo thai.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 69

Khấm vâ àiïìu trõ: Hiïëm mån - vư sinh lâ mưåt vêën àïì mâ cấc
cùåp vúå chưìng cêìn quan têm khi bẩn quët àõnh lêåp gia àònh vâ cố
con. Bẩn nïn ài àïën bấc sơ àïí tòm ngun nhên nïëu sau 12 thấng
giao húåp àïìu àùån, khưng ngûâa thai mâ vêỵn khưng cố thai. Tuy nhiïn,
bẩn nïn khấm bấc sơ súám hún, trong vông 6 thấng, trong mưåt sưë
trûúâng húåp sau:
- Nïëu bẩn nghi ngúâ rùçng vúå chưìng bẩn cố mưåt bïånh l hay
ngun nhên gêy hiïëm mån, nhû khưng cố kinh, kinh nguåt khưng
àïìu, bõ viïm phêìn ph trûúác àố,v.v
- Ngûúâi vúå trïn 35 tíi. ÚÃ àêy cố 2 l do khiïën bẩn nïn ài khấm
súám: thûá nhêët khẫ nùng sinh sẫn sệ giẫm theo tíi; thûá hai, q thúâi
gian àïí àiïìu trõ khưng côn nhiïìu.
Nhû àậ nïu trïn, hiïëm mån lâ vêën àïì ca mưåt cùåp vúå chưìng,
ngun nhên cố thïí do mưåt trong hai vúå chưìng hóåc cẫ hai. Do àố, khi
ài khấm nïn ài cẫ hai vúå chưìng àïí bấc sơ dïỵ dâng chêín àoấn vâ àiïìu
trõ cho bẩn. Khi àïën phông khấm, ty theo bấc sơ sệ cố cấch hỗi
khấc nhau. Nối chung cấc vêën àïì bẩn cêìn phẫi trẫ lúâi cố thïí bao gưìm:

- Vïì phđa vúå: Tíi, mën cố con bao lêu, sưë lêìn sanh, sêíy, nẩo
thai, cấc cấch ngûâa thai trûúác àố, kinh nguåt àïìu hay khưng àïìu,
bao lêu cố kinh mưåt lêìn, kinh nguåt kếo dâi bao lêu, cố bõ àau khi
hânh kinh hay khưng, cố mưí hay mùỉc bïånh gò trûúác àêy khưng Bấc
sơ sệ khấm ph khoa, cố thïí cho bẩn ài siïu êm vâ lâm thïm mưåt sưë
xết nghiïåm nhû: xết nghiïåm nưåi tiïët, HSG (chp X quang àïí àấnh
giấ tûã cung vâ vôi trûáng).
- Vïì phđa chưìng: Bấc sơ sệ cho bẩn lâm xết nghiïåm vïì tinh trng
(côn gổi lâ tinh dõch àưì hay phên tđch tinh dõch). Bẩn nïn tn theo
hûúáng dêỵn ca nhên viïn phông khấm àïí cố thïí lêëy àûúåc mêỵu thûã
cho kïët quẫ chđnh xấc. Ngoâi ra, bấc sơ cố thïí hỗi vïì sûác khỗe ca bẩn
hiïån tẩi, cố bõ bïånh quai bõ lc nhỗ hay khưng, nghïì nghiïåp bẩn àang
lâm, bẩn cố ht thëc lấ, ëng rûúåu hay khưng, bẩn cố thûúâng thûác
khuya hay khưng, bẩn cố mùỉc bïånh gò trûúác àêy vïì àûúâng tiïíu hay
khưng, bẩn hiïån cố sûã dng thëc àïí àiïìu trõ bïånh nâo khấc khưng
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 70





Hậy bẫo vïå trễ khi côn lâ bâo thai

Chng ta thûúâng hiïíu mưåt cấch àún giẫn, bẫo vïå trễ lâ ni
dûúäng vâ chùm sốc trễ tûâ lc lổt lông cho túái tíi trûúãng thânh.
Nhûng mën cho trễ khi sinh ra àûúåc khỗe mẩnh, ni dûúäng chống
lúán, ta cêìn phẫi bẫo vïå trễ em ngay tûâ khi côn nùçm trong bng mể.
Khi côn trong bng mể, àûáa trễ sưëng hoân toân dûåa vâo ngûúâi
mể nhû mưåt vêåt k sinh. Sûå trao àưíi cấc chêët dinh dûúäng àïìu phẫi
tiïën hânh qua nhau thai, khưng cố sûå lûu thưng trûåc tiïëp giûäa mể vâ

con. ÚÃ bấnh nhau cố mưåt mâng ngùn cấch, qua mâng nây àûáa trễ
nhêån lûúång oxy vâ cấc chêët dinh dûúäng tûâ ngûúâi mể truìn sang vâ
thẫi cấc chêët cùån bậ cng thấn khđ ra ngoâi, qua tìn hoân ca ngûúâi
mể.
Thúâi gian trễ sưëng trong bng mể cố thïí chia ra lâm hai giai
àoẩn chđnh. Giai àoẩn 2, 3 thấng àêìu lâ giai àoẩn phưi, nghơa lâ tûâ
mưåt tïë bâo (trûáng) lúán lïn phên chia vâ hònh thânh cấc bưå phêån nhû
nậo, tim, gan, bưå phêån sinh dc vâ hònh thânh giúái tđnh. Sau giai
àoẩn nây, àûáa trễ tuy côn rêët nhỗ chiïìu dâi chó 3 - 5 cm, nhûng àậ
àêìy à mổi bưå phêån vâ bùỉt àêìu giûäa thấng thûá ba àïën thấng thûá
chđn, àûáa trễ chó viïåc phất triïín lïn mâ thưi.
Giai àoẩn àêìu
Giai àoẩn phưi thai lâ giai àoẩn hònh thânh cấc bưå phêån; giai
àoẩn nây rêët quan trổng vïì mùåt phất triïín thai vò cấc dõ têåt bêím
sinh, nïëu cố àïìu cố thïí xẫy ra trong giai àoẩn nây nhû thiïëu ht mưåt
hóåc nhiïìu bưå phêån trong cú thïí nhû vỗ sổ, thiïëu chên tay hóåc dõ têåt
vïì cấc cú quan nưåi tẩng, tim, mẩch mấu, råt, bưå phêån sinh dc,
khưng cố hêåu mưn, ấ nam ấ nûä v.v.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 71

Vò nhûäng l do trïn, viïåc bẫo vïå sẫn ph trong giai àoẩn àêìu
rêët quan trổng. Cêìn phông bïånh tưët, nhêët lâ nhûäng bïånh gêy nïn do
siïu vi trng vâ trấnh dng nhûäng thëc cố hẩi cho phưi.
Cấc bïånh ca mể vâ cấch dng thëc khưng àng cố thïí lâm
cẫn trúã sûå phên chia tïë bâo hóåc lâm cho sûå phên chia khưng àng
vúái hûúáng nhêët àõnh.
Cấc loẩi bïånh do vi trng, nhêët lâ Rubeon (mưåt loẩi bïånh nhû
cm) gêy dõ dẩng úã tai, mùỉt vâ tim ca phưi. ÚÃ mưåt sưë nûúác, khi
ngûúâi mể múái cố thai trong 2, 3 thấng àêìu, nïëu chêín àoấn chùỉc chùỉn
lâ bõ nhiïỵm siïu vi trng Rubeon, thò thêìy thëc chó àõnh nẩo thai, àïí

trấnh nhûäng hêåu quẫ khưng hay sau nây.
Vêën àïì ùn ëng cng cêìn ch , vò nïëu thiïëu mưåt vâi loẩi
vitamin cú bẫn kếo dâi cng cố thïí gêy ra nhûäng dõ têåt bêím sinh cho
àûáa trễ, thđ d: thiïëu vitamin A, D. Cố trûúâng húåp thiïëu ht bêím
sinh vitamin A, àûáa trễ sinh ra thêëy da cùng tûâng mẫng, nûát nễ, khư,
co cûáng cấc khúáp, hẩn chïë cûã àưång. Trûúâng húåp nhể cố thïí khỗi,
nhûng nùång quấ cố thïí biïën chûáng nhiïỵm trng chïët. Cho nïn àïí bẫo
vïå trễ khi dng thëc vâ chó sûã dng nhûäng loẩi vitamin cêìn thiïët
cho thai.
Giai àoẩn hai
Àûáa trễ àậ phên biïåt giúái tđnh, cố àêìy à bưå phêån vâ cấc tïë bâo
chó viïåc phất triïín, ta gổi lâ phất triïín tưí chûác. Àûáa trễ lúán vâ phất
triïín àïìu àùån. Thúâi gian phất triïín thai trong dẩ con cố thïí tđnh tûâ
thấng thûá 3 túái hïët thấng thûá 9, nhûng sûå phất triïín àố nhanh nhêët
lâ vâo 3 thấng cëi, tûâ thấng 7 àïën thấng thûá 9.
Trong tûã cung ngûúâi mể, thai phất triïín bònh thûúâng trong 6
thấng àêìu chó àẩt túái 1.000 -1.200g, nhûng chó trong khoẫng 12 tìn
sau, thai tùng thïm 2.000g nûäa. Nhû vêåy sûác lúán ca thai tùng rêët
nhanh trong nhûäng thấng cëi, thúâi gian chó gêìn bùçng 1/3, nhûng sûå
phất triïín tùng gêëp 2 lêìn.
Trong cú thïí trễ múái sinh à thấng àậ cố sùén mưåt sưë khấng thïí
tûâ ngûúâi mể truìn sang. Nhûäng chêët nây, ch ëu lâ gama globulin,
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 72

sệ bẫo vïå cho trễ chưëng àúä àûúåc mưåt sưë vi trng xêm nhêåp tûâ bïn
ngoâi vâo cú thïí.
Khấng thïí vâ cấc chêët dinh dûúäng khấc truìn qua nhau thai
rêët nhiïìu trong giai àoẩn 3 thấng cëi trûúác khi sinh. Do àố, nïëu àûáa
trễ ra àúâi thiïëu thấng thò cên nùång vâ sûác àïì khấng sệ giẫm st
nhiïìu so vúái trễ à thấng.

Àïí tùng sûác khỗe cho ngûúâi mể vâ bẫo vïå tưët thai trong giai
àoẩn nây, ngoâi chïë àưå lao àưång húåp l, ngûúâi mể àûúåc tùng thïm
khêíu phêìn ùn cho chêët lûúång à àïí cung cêëp cho nhu cêìu phất triïín
lânh mẩnh ca thai.
ÚÃ nhûäng thấng cëi giai àoẩn 2 cêìn chín bõ cho khi sinh àûúåc
tưët, chín bõ tû tûúãng cho ngûúâi mể. Thêìy thëc hóåc nûä hưå sinh
phẫi giẫi quët sao cho mể trôn con vng, nghơa lâ phẫi bẫo àẫm
cho khi sinh àûúåc an toân.
Khi chuín dẩ, nhûäng cún co bốp ca tûã cung vâ thânh bng cố
ẫnh hûúãng àïën sûå lûu thưng mấu giûäa mể vâ con, thai lẩi phẫi lổt
qua àûúâng sinh dc hểp, nhêët lâ trûúâng húåp sinh con àêìu lông. Têët
cẫ nhûäng hiïån tûúång àố dïỵ gêy sang chêën àưëi vúái thai: tìn hoân
nhau thai bõ giẫm, lûúång mấu chuín àïën thai bõ rưëi loẩn vâ đt ài,
thai bõ ẫnh hûúãng úã trong tònh trẩng thiïëu oxy. Àêy lâ thúâi gian dïỵ
xẫy ra nhûäng biïën chûáng ngẩt thai, suy thai trong bng mể, nhêët lâ
khi sinh khố khùn, phẫi can thiïåp bùçng th thåt. Mưåt sưë tai biïën cố
thïí xẫy ra cho trễ lâ sang chêën, choấng chêën thûúng gêy rưëi loẩn
tìn hoân nậo vâ tûâ àố cố thïí gêy chẫy mấu nậo. Têët cẫ nhûäng sang
chêën thûåc thïí hóåc sinh l àố, cố thïí gêy nguy hiïím cho trễ, khưng
nhûäng ngay sau khi sinh mâ côn cố thïí àïí lẩi nhûäng di chûáng rêët tấc
hẩi sau nây nhû liïåt chên tay, liïåt mùåt, cêm àiïëc, àêìn àưån, chêåm phất
triïín vïì tinh thêìn. Dơ nhiïn, nïëu ngûúâi mang thai cố tiïìn sûã dïỵ bõ àe
dổa khi sinh, àùåc bïånh lâ cấc bïånh tim, thêån, huët ấp, thiïëu mấu,
nhiïỵm àưåc. thò viïåc chùm nom vâ theo dội câng phẫi cêín thêån vâ
thûúâng xun hún. Theo dội àûúåc nhû vêåy múái búát àûúåc nhûäng nguy
hiïím cho trễ nhû sinh non, sang chêën, ngẩt, àố lâ chûa kïí nhûäng
biïën chûáng cố thïí xẫy ra cho ngûúâi mể.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 73

Nïëu àûáa trễ sinh ra non thấng, viïåc ni dûúäng khố khùn, cêìn

phẫi cố sûå hûúáng dêỵn ca chun khoa trûúác khi ra viïån. Nïëu àûáa trễ
àậ àûúåc theo dội vâ àiïìu trõ tđch cûåc sau sinh, thò khi cố àiïìu kiïån
thêìy thëc phẫi theo dội sûå phất triïín ca trễ trong mưåt vâi nùm àêìu
qua phông khấm trễ em lânh mẩnh, àïí xem sûå phất triïín vïì thïí chêët
vâ tinh thêìn cố àûúåc bònh thûúâng khưng?




















CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 74

Xûã l tònh hëng sau khi sinh

Ngûúâi ph nûä sau khi sinh thûúâng thêëy bẫi hoẫi vâ àau nhûác
toân thên, àố lâ do bẩn phẫi gùỉng sûác quấ nhiïìu, thïm vâo àố, bẩn
àậ mêët mưåt lûúång mấu nhêët àõnh trong lc sinh. Nhû vêåy, tònh trẩng
àëi sûc sau khi sinh cng lâ bònh thûúâng, lâ lệ àûúng nhiïn. Tûâ tûâ
bẩn sệ bònh phc, khưng cố gò phẫi lo lùỉng thấi quấ. Mưåt sưë biïíu hiïån
trong cú thïí mâ cấc bâ mể thûúâng quan têm:
1. Àau bng hêåu sẫn: Bẩn thêëy àau qúån úã bng dûúái, àau
tûng cún, khi àau thêëy nưíi mưåt cc cûáng úã bng dûúái, nhêët lâ khi cho
bế b, àố lâ do dẩ con àang co thùỉt. Àêy lâ dêëu hiïåu tưët chûáng tỗ cú
thïí bẩn àang tûâ tûâ trúã lẩi bònh thûúâng. Cấc cún àau bõ nhiïìu úã 3
ngây àêìu sau sinh, giẫm dêìn vâ hïët àau khỗang 7 ngây sau khi sinh.
Trûúâng húåp dẩ con co bốp mẩnh quấ,gêy àau nhiïìu, bẩn cố thïí xin
bấc sơ cho ëng thëc giẫm àau, khưng nïn tûå ëng, coi chûâng ẫnh
hûúãng àïën sûäa mể.
2. Vêën àïì vïì àûúâng tiïët niïåu: Bẩn sệ ài tiïíu nhiïìu hún bònh
thûúâng trong nhûäng ngây àêìu, vò cú thïí phẫi thẫi ài lûúång nûúác dû
àậ bõ tđch lẩi trong thúâi gian mang thai. Àêy cng lâ ngun nhên
lâm cho cấc mể sau khi sinh àưí mưì hưi rêët nhiïìu.
Trong thúâi k sau khi sinh, mưåt sưë bâ mể ài tiïíu rêët khố hóåc ài
khưng àûúåc, do trong lc sinh àêìu thai nhi vâ thai nhi àậ àê ếp lïn
bâng quang rêët nhiïìu, lâm bâng quang bõ tï liïåt tẩm thúâi. Trong
trûúâng húåp nây bẩn cưë gùỉng ài tiïíu câng súám câng tưët, ngay sau khi
sinh, cêìn ch ëng nhiïìu nûúác vò nhû vêåy bâng quang múái cố nûúác
tiïíu àïí lâm viïåc.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 75

Hậy àûáng dêåy vêån àưång ài lẩi, têåp cho bâng quang hoẩt àưång,

lâm cho dông nûúác tiïíu mẩnh hún.
Cố thïí ngêm mònh trong nûúác êëm, nïëu cố tiïíu trong chêåu nûúác
cng àûâng súå, vò nûúác tiïíu bònh thûúâng lâ vư trng. Sau khi ngêm
phẫi rûãa sẩch vâ lau khư. Nïëu têåp rưìi mâ ài tiïíu vêỵn khố, hậy bấo vúái
bấc sơ cho bẩn thïm thëc.
3. Sẫn dõch: Bẩn sệ ra mấu úã êm àẩo tûâ sau khi sinh cho àïën 2
tìn sau, mưåt sưë bâ mể mấi hêåu sẫn cố thïí dêy dûa àïën 6 tìn. Lc
àêìu mấu ra nhiïìu, àỗ tûúi, sau àố sêåm dêìn, đt dêìn rưìi thânh mấu
hưìng nhẩt rưìi lêìy nhêìy nhû mấu cấ rưìi hïët hùèn. Bẩn cố thïí sẩch sệ
súám hún nïëu bẩn cho con b, vò khi cho con b dẩ con co thùỉt rêët
nhiïìu, siïët chùåt lẩi cấc mẩch mấu bõ tưín thûúng vâ nhû vêåy sệ cêìm
mấu tưët hún.
Trong thúâi k nây, bẩn phẫi mang bùng vïå sinh sẩch àïí thêëm
mấu, khưng nïn dng vẫi hóåc giêëy dú, rêët dïỵ gêy nhiïỵm trng hêåu
sẫn vâ sûng vïët may têìng sinh mưn, tuåt àưëi chó àeo bùng vïå sinh úã
bïn ngoâi chûá khưng nhết bưng gôn vâo êm àẩo, vò nhû vêåy sẫn dõch
khưng thoất ra àûúåc, ûá lẩi sệ lâ ngìn gêy nhiïỵm trng rêët nguy
hiïím.
4. Àûúâng råt: Cố thïí mưåt vâi ngây àêìu sau sinh bẩn sệ khưng
ài cêìu, àố lâ do:
- Trûúác khi sinh bẩn àậ àûúåc tht thấo.
- Trong khi sinh em bế chui ra àïën àêu, àêíy hïët phên trong
råt ra àïën àố.
- Sau khi sinh bẩn nùçm mưåt chưỵ đt vêån àưång nïn råt cng nùçm
im khưng co bốp, nhû àưång giẫm nïn khố ài cêìu.
- Sau khi sinh do ùn ëng kiïng khem khưng àng cấch; khưng
chõu ẫn canh rau nïn thiïëu chêët xú àïí kđch thđch råt ca bẩn.
- Do cẫm giấc àau úã vïët may lâm bẩn súå, gêy ûác chïë mêët cẫm
giấc ài cêìu
Àïí khùỉc phc tònh trẩng nây, bẩn hậy àûáng dêåy vêån àưång ài lẩi

câng súám câng tưët àïí khúãi àưång cho cấc cú quan lâm viïåc trúã lẩi tưët.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 76

Hậy ëng nhiïìu nûúác vâ ùn nhiïìu thûác ùn cố nhiïìu chêët xú. Khi thêëy
mùỉc ài cêìu hậy ài ngay tuy nhiïn àûâng rùån thoấi quấ. Nïëu thêëy bõ
tấo bốn quấ, bẩn cố thïí cêìn phẫi cố thëc, búm hêåu mưn àïí ài cêìu
cho dïỵ hún. Khi ài cêìu nïn cêìm mưåt miïìng bùng sẩch ấp vâo vïët may
têìng sinh mưn cho búát cùng, búát àau vâ cng àïí cho bẩn n têm
hún.
5. Vïët may têìng sinh mưn: Thûúâng àau nhiïìu sau sinh, lc àậ
tan hïët thëc tï thò giẫm dêìn vâ hïët àau sinh mưåt tìn, tuy nhiïn cố
thïí ngưìi àûúåc nhû bònh thûúâng thò phẫi 2 tìn sau, thêåm chđ cố bâ
mể àau gêìn mưåt thấng, sau múái thêëy nhû bònh thûúâng. Àïí búát sûå àau
àúán bẩn nïn:
Thûåc hânh nhûäng bâi têåp luån sân khung xûúng chêåu câng
súám câng tưët sau khi sinh cho mau lânh vïët thûúng.
Giûä vïå sinh vïët may cho sẩch, sau khi ài cêìu, ài tiïíu, nïn rûãa
sẩch vâ lau khư. Cố thïí ngưìi ngêm trong nûúác êëm, sau àố lau khư vâ
dng mấy sêëy tốc hú êëm cho vïët may hóåc dng bống àên trôn àïí hú.
Khi ngưìi nhiïìu bõ àau, nïn nùçm xëng àïí trấnh lûåc ếp lïn vïët
may.

CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 77




Nhûäng thay àưíi úã ngûúâi mể khi mang thai

1. Thay àưíi úã da: Cố hai thay àưíi quan trổng úã da ca nhûäng bâ
mể àang mang thai, àố lâ:
- Tûâ thấng thûá 2 trúã ài, da bùỉt dêìu sêåm mâu hún bònh thûúâng,
nhêët lâ cấc vng ca cú quan sinh dc, v, mùåt. Cấc bâ mể sệ thêëy
mònh bõ àen ài, àưi khi cố nhûäng vïët nấm úã hai gô mấ, úã mếp trïn. ÚÃ
bng sệ thêëy cố mưåt àûúâng thùèng mâu nêu sêåm chẩy tûâ rưën xëng
àïën xûúng mu
- Tûâ thấng thûá 5 trúã ài, cố thïí xët hiïån nhûäng vïët nûát da úã
bng, hấng, ài, mưng, àưi khi cẫ úã v. Múái nûát thò vïët nây mâu tđm
hưìng hóåc nêu sêåm. Sau àố tûâ tûâ chuín sang mâu trùỉng, nhûng vêỵn
côn lâ nhûäng vïët nûát, khưng bao giúâ lấng o nhû chûa sanh àûúåc.
2. Tuën v: Ngay tûâ khi múái cố thai, v àậ lúán lïn, xët hiïån
tìn hoân tơnh mẩch ph. Àêìu v to lïn, như lïn sêåm mâu. Nhẩy
cẫm hún, nùån cố thïí ra sûäa non, nhêët lâ vâo nhûäng thấng cëi ca
thai k. Qìng v phưìng lïn, sêåm mâu, nưíi nhiïìu hẩt lêëm têëm nhỗ
nhû àêìu tùm, gổi lâ hẩt Mongtgomery.
3. ÊËm hưå - êm àẩo: Khi cố thai êm àẩo cố nhiïìu mẩch mấu, cấc
tơnh mẩch giận núã ra, vò vêåy sệ nhòn thêëy mâu tđm sêåm, thay vò hưìng
nhẩt nhû bònh thûúâng. Cấc niïm mẩc êm àẩo dây lïn, ph mổng -
nhêët lâ vâo cấc thấng cëi. Têìng sinh mưn mïìm ra, cấc mưi lúán vâ
mưi nhỗ cng cố cấc tơnh mẩch giận rưång, dûúái da cng cố hïå thưëng
mẩng lûúái tơnh mẩch phong ph Têët cẫ nhûäng thay àưíi nây lâm

ngûúâi ph nûä cố cẫm giấc cûãa mònh "nùång" hún bònh thûúâng, "tûác
tûác" hún bònh thûúâng vâ "to" hún bònh thûúâng.
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 78

4. Thay àưíi huët hổc: Do thay àưíi vïì nưåi tiïët, mấu ca ngûúâi
mể mang thai sệ loậng hún bònh thûúâng do giûä nûúác. Thïí tđch mấu
tùng khoẫng 30% (tûác lâ khoẫng 1,4 lđt). Lc thai à thấng, mấu
khoẫng 6-7 lđt, vò thïë tim ngûúâi mể phẫi lâm viïåc nhiïìu hún, cho nïn
rêët dïỵ suy tim khi ngûúâi mể bïånh tim sùén. Àêy chđnh lâ l do àïí cấc
bấc sơ khun nhûäng ngûúâi ph nûä bõ bïånh tim khưng nïn sanh àễ,
vò rêët nguy hiïím àïën tđnh mẩng.
5. Thay àưíi úã hïå hư hêëp: Vâo nhûäng thấng cëi ca thai k, do
thai nhi lúán lïn, tûã cung to ra, chên ếp vâo phưíi, lâm cho cấc bâ bêìu
hay khố thúã, thûúâng thúã nưng vâ nhanh. Àïí giẫm búát khố chõu, khi
nùçm nghó cấc bâ bêìu nïn nùçm àêìu cao vâ nïn nùçm nghiïng sang mưåt
bïn, sệ thêëy dïỵ chõu hún khi nùçm ngûãa.
6. Hïå tiïu hốa: Sau 3 thấng àêìu, thûúâng hïët ối, ùn ëng bònh
thûúâng. Tuy nhiïn, vêỵn cố nhûäng trûúâng húåp ối kếo dâi àïën 5-6
thấng, cố thïí hay bõ sưi bng do hoẩt nùng ca dẩ dây vâ dõch võ
giẫm.
Cấc bâ bêìu dïỵ bõ tấo bốn vò nhu àưång råt giẫm, àẩi trâng thò bõ
tûã cung chên ếp, do àố viïåc dưìn àêíy vâ tưëng phên xëng khố. Àïí
giẫm búát tấo bốn, hậy ëng nûúác nhiïìu, ùn rau tûúi, rau cố nhiïìu
chêët xú, hoa quẫ tûúi, vêån àưång ài lẩi nhể nhâng, khưng nïn nùçm
mưåt chưỵ quấ nhiïìu, trûâ nhûäng trûúâng húåp àùåc biïåt cêìn tơnh dûúäng.
7. Hïå tiïët niïåu: Niïm mẩc bâng quang ph nïì, niïåu quẫn giẫm
nhu àưång, dâi vâ cong queo. Do àố dêỵn lûu nûúác tiïíu kếm. Thai ph
sệ tiïíu nhiïìu hún bònh thûúâng, nhiïìu lêìn hún bònh thûúâng.
8. Hïå thêìn kinh:
Dïỵ mêët thùng bùçng vïì thêìn kinh, hay trúã nïn khố tđnh, dïỵ nống

giêån, bìn bûåc mưåt cấch vư cúá. Àêy cng lâ mưåt àiïìu mâ cấc "qu
ưng" cêìn hiïíu, àïí thưng cẫm, àïí chùm sốc cấc "qu bâ" mưåt cấch dõu
dâng hún.
9. Xûúng khúáp
Cấc khúáp trúã nïn mïìm, giận; nhêët lâ cấc khúáp vïå, khúáp cng
ct, khúáp hấng. Àêy chđnh lâ ngun nhên lâm cho mưåt sưë sẫn ph
CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 79

àau rêët nhiïìu, nhêët lâ khi ài lẩi, hóåc thay àưíi tû thïë: nùçm bïn nây
xoay sang bïn kia, hóåc àang nùçm ngưìi dêåy
Dïỵ cố hiïån tûúång ûúän cưåt sưëng lûng (do mang bêìu to, ûúän lûng
ra àïí cên bùçng tû thïë).
Cố hiïån tûúång mêët Calcium, do vêåy sệ lâm xûúng bõ ëu ài, xưëp
hún bònh thûúâng, gổi lâ loậng xûúng, rùng dïỵ bõ mễ, bõ sêu
* Nhûäng thay àưíi úã cú thïí ngûúâi mể thò rêët nhiïìu, nhûng trïn
àêy lâ nhûäng àiïìu cấc bẩn cố thïí tûå cẫm nhêån àûúåc. Bêy giúâ àậ biïët
rùçng àố lâ nhûäng biïën àưíi sinh l bònh thûúâng, thò khưng nïn lo lùỉng
thoấi quấ, hậy chõu khố mưåt cht, vâ tûå tòm cấch khùỉc phc, sệ thêëy
dïỵ chõu hún.

CÊM NANG CHO CẤC BÂ MỂ TRỄ 80





Nhûäng àiïìu cêìn biïët àưëi vúái thai ph phẫi ài xa

Khi mang thai, bẩn nïn hẩn chïë ài xe mấy hóåc xe àẩp vò viïåc
àiïìu khiïín cấc phûúng tiïån nây sệ gêy chêën àưång trûåc tiïëp cho thai
nhi. Vúái ư tư, khưng nïn ài quấ 4 giúâ mưỵi ngây; nïëu xẫy ra tai nẩn, d
rêët nhể, bẩn cng phẫi ài khấm thai ngay.
Tâu hỗa vâ mấy bay lâ nhûäng phûúng tiïån àûúåc khuën cấo sûã
dng cho nhûäng àoẩn àûúâng trung bònh hay dâi. Trong cåc hânh
trònh, thónh thoẫng bẩn nïn àûáng dêåy ài lẩi, gêåp dỵi chên nhiïìu
lêìn. Nhiïìu hậng hâng khưng u cêìu ph nûä mang thai phẫi cố giêëy
chûáng nhêån ca bấc sơ cho phếp di chuín bùçng mấy bay.
Tuy nhiïn, khưng phẫi ngûúâi ph nûä nâo cng cố thïí di chuín
an toân trong thúâi gian mang thai. Àïí biïët mònh cố àûúåc phếp ài xa
hay khưng, bẩn hậy trẫ lúâi 2 cêu hỗi sau:
1.
Thai k ca bẩn cố hoân toân bònh thûúâng khưng?
Nïëu thai k diïỵn tiïën bònh thûúâng vâ khưng cố chưëng chó àõnh
ài du lõch, bẩn cố thïí thûåc hiïån chuën ài ca mònh, nhûng trûúác àố
nhúá khấm thai. Bẩn khưng nïn ài vâ cêìn nghó ngúi nïëu thai cố vêën

àïì hóåc bẫn thên cố nhûäng tiïìn cùn dûúái àêy:
- Sêíy thai mån hay sinh non.
- Vúä ưëi non.
- Cao huët ấp hay tiïíu àûúâng.
- Viïm tùỉc tơnh mẩch.
2. Bẩn àậ cố thai àûúåc bao lêu?