CHĂM SÓC SỨC KHỎE - CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG VÀ CÁC BIẾN CHỨNG BẤT NGỜ - 3 pdf

CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 32

ÚÃ ph nûä mận kinh, cấc nguy cú ung thû ti mêåt, ung thû v
vâ tûã cung tùng lïn úã nhûäng ngûúâi bếo phò, côn úã nam giúái bếo phò,
bïånh ung thû thêån vâ tuën tiïìn liïåt hay gùåp hún.
4.2. T lïå tûã vong cng cao hún: nhêët lâ trong cấc bïånh kïí trïn.
Thûâa cên vâ bếo phò côn lâm giẫm vễ àểp ca mổi ngûúâi.
II. Ngun nhên ca bếo phò:
Mổi ngûúâi àïìu biïët cú thïí giûä àûúåc cên nùång ưín àõnh lâ nhúâ
trẩng thấi cên bùçng giûäa nùng lûúång do thûác ùn cung cêëp vâ nùng
lûúång tiïu hao cho lao àưång vâ cấc hoẩt àưång khấc ca cú thïí. Cên
nùång cú thïí tùng lïn cố thïí do chïë àưå ùn dû thûâa vûúåt quấ nhu cêìu
hóåc do nïëp sưëng lâm viïåc tơnh tẩi đt tiïu hao nùng lûúång.
Khi vâo cú thïí, cấc chêët protein, lipit, gluxit àïìu cố thïí chuín
thânh chêët bếo dûå trûä. Vò vêåy, khưng nïn coi ùn nhiïìu thõt, nhiïìu
múä múái gêy bếo mâ ùn quấ thûâa chêët bưåt, àûúâng, àưì ngổt àïìu cố thïí
gêy bếo. Tốm lẩi cố thïí chia ngun nhên vâ cú chïë sinh bïånh ca
bếo phò nhû sau:
1. Khêíu phêìn ùn vâ thối quen ùn ëng:
Nùng lûúång (calo) àûa vâo cú thïí qua thûác ùn thûác ëng àûúåc
hêëp thu vâ àûúåc oxy hoấ àïí tẩo thânh nhiïåt lûúång. Nùng lûúång ùn
quấ nhu cêìu sệ àûúåc dûå trûä dûúái dẩng múä.
Chïë àưå ùn giâu chêët bếo (lipid) hóåc àêåm àưå nhiïåt àưå cao cố liïn
quan chùåt chệ vúái gia tùng tó lïå bếo phò. Cấc thûác ùn giâu chêët bếo
thûúâng ngon ngïn ngûúâi ta ùn quấ thûâa mâ khưng biïët. Vò vêåy,
khêíu phêìn nhiïìu múä, d sưë lûúång nhỗ cng cố thïí gêy thûâa calo vâ
tùng cên. Khưng chó ùn nhiïìu múä, thõt mâ ùn nhiïìu chêët bưåt, àûúâng,
àưì ngổt àïìu cố thïí gêy bếo. Viïåc thđch ùn nhiïìu àûúâng, ùn nhiïìu
mốn sâo, rận, nhûäng thûác ùn nhanh nêëu sùén vâ miïỵn cûúäng ùn rau
quẫ lâ mưåt àùåc trûng ca trễ bếo phò. Thối quen ùn nhiïìu vâo bûäa
tưëi cng lâ mưåt àiïím khấc nhau giûäa ngûúâi bếo vâ khưng bếo.

2. Hoẩt àưång thïí lûåc kếm:
Cng vúái ëu tưë ùn ëng, sûå gia tùng tó lïå bếo phò ài song song
vúái sûå giẫm hoẩt àưång thïí lûåc trong mưåt lưëi sưëng tơnh tẩi hún, thúâi
gian dấnh cho xem tivi, àổc bấo, lâm viïåc bùçng mấy tđnh, nối
chuån qua àiïån thoẩi nhiïìu hún.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 33

Kiïíu sưëng tơnh tẩi cng giûä vai trô quan trổng trong bếo phò.
Nhûäng ngûúâi hoẩt àưång thïí lûåc nhiïìu thûúâng ùn thûác ùn giâu nùng
lûúång, khi hổ thay àưíi lưëi sưëng, hoẩt àưång nhûng vêỵn giûä thối quen
ùn nhiïìu cho nïn bõ bếo. Àiïìu nây giẫi thđch bếo úã tíi trung niïn,
hiïån tûúång bếo phò úã cấc vêån àưång viïn sau khi giẫi nghïå vâ cưng
nhên lao àưång chên tay cố xu hûúáng bếo phò khi vïì hûu.
3. ëu tưë di truìn:
Àấp ûáng sinh nhiïåt kếm cố thïí do ëu tưë di truìn. ëu tưë di
truìn cố vai trô nhêët àõnh àưëi vúái nhûäng trễ bếo phò thûúâng cố cha
mể bếo, tuy vêåy nhòn trïn àấ sưë cưång àưìng ëu tưë nây khưng lúán.
4. ëu tưë kinh tïë xậ hưåi:
ÚÃ cấc nûúác àang phất triïín, tó lïå ngûúâi bếo phò úã têìng lúáp nghêo
thûúâng thêëp (thiïëu ùn, lao àưång chên tay nùång, phûúng tiïån ài lẩi
khố khùn) vâ bếo phò thûúâng àûúåc cổi lâ mưåt àùåc àiïím ca giâu cố.
ÚÃ cấc nûúác àậ phất triïín khi thiïëu ùn khưng côn phưí biïën nûäa thò tó
lïå bếo phò lẩi thûúâng cao úã têìng lúáp nghê, đt hổc so vúái úã cấc têìng lúáp
trïn.
ÚÃ nhiïìu nûúác, t lïå ngûúâi bếo lïn túái 30-40%, nhêët lâ úã àưå tíi
trung niïn vâ chưëng bếo phò trúã thânh mưåt mc tiïu sûác khoễ cưång
àưìng quan trổng. ÚÃ Viïåt nam, t lïå ngûúâi bếo côn thêëp nhûng cố
khuynh hûúáng gia tùng nhanh nhêët lâ úã cấc àư thõ. Àố lâ àiïìu cêìn
àûúåc ch àïí cố cấc can thiïåp kõp thúâi.
Thûåc hiïån mưåt chïë àưå ùn ëng húåp l vâ hoẩt àưång thïí lûåc àng

mûác àïí duy trò cên bùång ưín àõnh úã ngûúâi trûúãng thânh, àố lâ
ngun tùỉc cêìn thiïët àïí trấnh bếo phò. Cấc biïån phấp c thïí lâ:
Chïë àưå ùn nùng lûúång (calo) thêëp, cên àưëi, đt àối, đt àûúâng, à
àẩm, vitamin, nhiïìu rau quẫ.
Luån têåp úã mưi trûúâng thoấng.
Xêy dûång nïëp sưëng nùng àưång, tùng cûúâng hoẩt àưång thïí lûåc.
III. Chïë àưå ùn cho ngûúâi bếo phò:
Giẫm nùng lûúång ca khêíu phêìn ùn tûâng bûúác mưåt, mưỵi tìn
giẫm khoẫng 300 kcal so vúái khêíu phêìn ùn trûúác àố cho àïën khi àẩt
nùng lûúång tûúng ûáng àïën mûác BMI.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 34

BMI tûâ 25-29,9 thò nùng lûúång àûa vâo mưåt ngây lâ 1500 kcal.
BMI tûâ 30-34,9 thò nùng lûúång àûa vâo mưåt ngây lâ 1200 kcal.
BMI tûâ 35-39,9 thò nùng lûúång àûa vâo mưåt ngây lâ 1000 kcal.
BMI >=40 thò nùng lûúång àûa vâo mưåt ngây lâ 800 kcal.
Trong àố tó lïå nùng lûúåång giûäa cấc chêët lâ 15-16% protein, 12-
13% lipid, 71-72% glucid.
Ùn đt chêët bếo, bưåt.
À chêët àẩm, vitamin, mëi khoấn. Cêìn bưí sung viïn àa
vitamin vâ vi lûúång tưíng húåp.
Tùng cûúâng rau vâ hoa quẫ.
Mëi, mò chđnh: 6g/ngây. Nïëu cố tùng huët ấp thò chó cho 2-
4g/ngây.
Tẩo thối quen ùn ëng theo àng chïë àưå.
PHÔNG CHƯËNG THIÏËU VITAMIN A
Têìm quan trổng:
Vitamin A àûúåc biïët àïën tûâ rêët lêu nhûng cho àïën nay, thiïëu
Vitamin A vêỵn àang lâ mưåt vêën àïì sûác khoễ cêìn àûúåc giẫi quët.
Nhiïìu chûác phêån quan trổng ca Vitamin A àưëi vúái cú thïí àậ àûúåc

khoa hổc ngây câng lâm sấng tỗ. Vitamin A lâ mưåt trong 3 loẩi vi
chêët (Iưët, Vitamin A, Sùỉt) àang àûúåc quan têm vò sûå thiïëu ht cấc vi
chêët nây úã cấc nûúác àang phất triïín àậ vâ àang trúã thânh vêën àïì cố
nghơa àưëi vúái sûác khoễ cưång àưìng. Theo thưëng kï ca Tưí chûác Y tïë
thïë giúái (WHO) trïn thïë giúá cố khoẫng 3 triïåu trễ em bõ khư mùỉt
(tưín thûúng mùỉt do thiïëu Vitamin A dêỵn àïën m loâ) vâ cố túái 251
triïåu trễ bõ thiïëu Vitamin A nhûng chûa túái mûác bõ khư mùỉc (thiïëu
Vitamin A cêån lêm sâng). ÚÃ Viïåt nam, trûúác àêy hâng nùm cố
khoẫng 5000 – 6000 trễ em bõ m hoân toân do thiïëu Vitamin A.
Chó riïng tẩi trûúâng trễ em m Nguỵn Àònh Chiïíu (Tp. Hưì Chđ
Minh) trûúác àêy àậ phất hiïån cố hún mưåt nûãa sưë trễ bõ m lâ do
ngun nhên thiïëu Vitamin A.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 35

Trong nhûäng nỴùm vûâa qua, nhúâ triïín khai tưët chûúng trònh bưí
sung Vitamin A liïìu cao dûå phông trïn phẩm vi toân qëc mâ
chng ta àậ giẫi quët cú bẫn tònh trẩng khư mùỉt úã trễ, khưng côn
mưëi àe doẩ m loâ cho trễ em chng ta. Tuy nhiïn thiïëu Vitamin A
vêỵn côn tưìn tẩi, mûác Vitamin A trong mấu vêỵn dûúái mûác bònh
thûúâng. nghơa quan trổng ca vêën àïì lâ úã chưỵ: thiïëu Vitamin A
khưng chó gêy khư mùỉt dêỵn túái m loâ mâ nố côn lâm tùng nguy cú
tûã vong, bïånh têåt vâ lâm giẫm sûå tùng trûúãng ca trễ. Chđnh vò vêåy
tiïëp tc quan têm phông chưëng thiïëu Vitamin A lâ thiïët thûåc cẫi
thiïån tònh trẩng dinh dûúäng vâ sûác khoễ cho con em chng ta.
Vai trô ca vitamin A àưëi vúái cú thïí
Vitamin A lâ mưåt vi chêët cố vai trô quan trổng àùåc biïåt àưëi vúái
trễ nhỗ, gưìm 4 vai trô chđnh nhû sau:
Tùng trûúãng: Gip trễ lúán lïn vâ phất triïín bònh thûúâng. Thiïëu
Vitamin A trễ sệ chêåm lúán, côi cổc.
Thõ giấc: Vitamin A cố ai trô trong quấ trònh nhòn thêëy ca

mùỉt, biïíu hiïån súám ca thiïëu Vitamin A lâ giẫm khẫ nùng nhòn
thêëy lc ấnh sấng ëu (quấng gâ).
Bẫo vïå biïíu mư: Vitamin A bẫo vïå sûå toân vển ca cấc biïíu mư,
giấc mẩc mùỉt, biïíu mư da, niïm mẩc khđ quẫn, råt non vâ cấc
tuën bâi tiïët. Khi thiïët Vitamin A, biïíu mư vâ niïm mẩc bõ tưín
thûúng. Tưín thûúng úã giấc mẩc mùỉt dêỵn àïën hêåu quẫ m loâ.
Miïỵn dõch: Vitamin A tùng cûúâng khẫ nùng miïỵn dõch ca cú
thïí. Thiïëu Vitamin A lâm giẫm sûác àïì khấng vúái bïånh têåt, dïỵ bõ
nhiïỵm trng nùång àùåc biïåt lâ Súãi, Tiïu chẫy vâ viïm àûúâng Hư hêëp
dêỵn túái tùng nguy cú tûã vong úã trễ nhỗ.
Múái àêy ngûúâi ta côn phất hiïån Vitamin A cố khẫ nùng lâm
tùng sûác àïì khấng vúái cấc bïånh nhiïỵm khín, ën vấn, lao, súãi,
phông ngûâa ung thû
Ngun nhên thiïëu vitamin A
Cố thïí lêëy Vitamin A tûâ thûác ùn vâ àûúåc dûå trûä ch ëu úã gan.
Thiïëu Vitamin A chó xẫy ra khi lûúång Vitamin A ùn vâo khưng à
vâ Vitamin A dûå trûä bõ hïët. Cấc ngun nhên gêy thiïëu Vitamin A
gưìm:
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 36

Do ùn ëng thiïëu Vitamin A: Cú thïí khưng tûå tưíng húåp àûúåc
Vitamin A mâ phẫi lêëy tûâ thûác ùn, do vêåy ngun nhên chđnh gêy
thiïëu Vitamin A lâ do chïë àưå ùn nghêo Vitamin A vâ Caroten (tiïìn
Vitamin A). Nïëu bûäa ùn à Vitamin A nhûng lẩi thiïëu àẩm vâ dêìu
múä cng lâm giẫm khẫ nùng hêëp thu vâ chuín hoấ Vitamin A. úã
trễ àang b thò ngìn Vitamin A lâ sûäa mể, nïëu trong thúâi k nây
mể ùn thiïëu Vitamin A sệ ẫnh hûúãng trûåc tiïëp àïën àûáa trễ.
Nhiïỵm trng: Trễ bõ nhiïỵm trng àùåc biïåt lâ lïn súãi, viïm
àûúâng hư hêëp, tiïu chẫy vâ cẫ nhiïỵm giun àa cng gêy thiïëu
Vitamin A.

Suy dinh dûúäng thûúâng kếo theo thiïëu Vitamin A vò cú thïí
thiïëu àẩm àïí chuín hoấ Vitamin A.
Nhiïỵm trng vâ suy dinh dûúäng lâm hẩn chïë hêëp thu, chuín
hoấ Vitamin A àưìng thúâi lâm tùng nhu cêìu sûã dng Vitamin A,
ngûúåc lẩi thiïëu Vitamin A sệ lâm tùng nguy cú bõ nhiïỵm trng vâ
suy dinh dûúäng, nhû vêåy sệ tẩo thânh mưåt vông lín qín lâm
bïånh thïm trêìm trổng dêỵn àïën nguy cú tûã vong cao.
Àưëi tûúång dïỵ bõ thiïëu vitamin A
Trễ em dûúái 3 tíi dïỵ bõ thiïëu Vitamin A do trễ àang lúán nhanh
cêìn nhiïìu Vitamin A, úã tíi nây do chïë àưå ni dûúäng thay àưíi (giai
àoẩn ùn bưí sung, cai sûäa) vâ dïỵ mùỉc cấc bïånh nhiïỵm trng nïn cố
nguy cú thiïëu Vitamin A.
Trễ dûúái 5 tíi bõ mùỉc cấc bïånh súãi, viïm àûúâng hư hêëp cêëp,
tiïu chẫy kếo dâi vâo suy dinh dûúäng nùång cố nguy cú thiïëu
Vitamin A.
Bâ mể àang cho con b nhêët lâ trong nùm àêìu, nïëu ùn ëng
thiïëu Vitamin A thò trong sûäa sệ thiïëu Vitamin A dêỵn àïën thiïëu
Vitamin A úã con. Trễ khưng àûúåc b mể thò nguy cú thiïëu Vitamin
A câng cao.
Phông chưëng thiïëu vitamin A nhû thïë nâo?
Bẫo àẫm ùn ëng àêìy à:
Thúâi k mang thai vâ cho con b bâ mể cêìn ùn à chêët, ch
thûác ùn giâu Vitamin A, caroten, àẩm, dêìu múä. Cho trễ b mể à
thúâi gian vâ ch tiïm chng phông bïånh cho trễ.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 37

Bẫo àẫm ni dûúäng trễ tûâ khi ùn bưí sung, bûäa ùn cêìn cố àêìy
à chêët dinh dûúäng vâ Vitamin A. Cêìn sûã dng nhiïìu loẩi thûåc
phêím khấc nhau cho phong ph vâ àa dẩng, chïë biïën hêëp dêỵn húåp
khêíu võ sệ gốp phêìn lâm tùng hêëp thu. Ch cấc loẩi thûåc phêím

giẫu Vitamin A vâ caroten nhû: Gan, trûáng, sûäa, cấ, rau lấ xanh
thêỵm, cấc loẩi quẫ cố mâu vâng, da cam. Bûäa ùn cêìn cên àưëi vâ cố
à chêët àẩm vâ dêìu múä gip tùng hêëp thu vâ chuín hoấ Vitamin
A.
Bưí sung Vitamin A dûå phông: Chûúng trònh Vitamin A triïín
khai phên phưëi viïn nang Vitamin A liïìu cao dûå phông trïn phẩm
vi toân qëc cho têët cẫ cấc àưëi tûúång nhû sau:
Trễ em tûâ 6-36 thấng tíi. Mưỵi nùm ëng hai lân, mưỵi lêìn àûúåc
ëng 200.000 àún võ qëc tïë (trễ tûâ 6-11 thấng tíi chó ëng
100.000 àún võ).
Cấc bâ mể trong vông thấng àêìu sau àễ cêìn àûúåc ëng mưåt liïìu
Vitamin A (200.000 àún võ).
Ngoẫi ra, trễ dûúái 5 tíi bõ mùỉc cấc bïånh súãi, viïm hư hêëp cêëp,
tiïu chẫy kếo dâi, suy dinh dûúäng nùång úã cưång àưìng cng nhû trong
bïånh viïån, trễ nhỗ dûúái 6 thấng tíi khưng àûúåc b mể cng àïìu
àûúåc ëng mưåt liïìu Vitamin A.
Sûã dng cấc thûåc phêím cố tùng cûúâng vi chêët dinh dûúäng: Mëi
Iưët (Iưët àûúåc trưån vâo mëi ùn àïí phông chưëng cấc rưëi loẩi do thiïëu
Iưët). Sùỉt àûúåc trưån vâo nûúác mùỉm àïí phông chưëng thiïëu mấu dinh
dûúäng. Vitamin A cng àûúåc trưån vâo mưåt sưë thûåc phêím nhû àûúâng,
m ùn liïìn, bấnh kểo àïí phông chưëng thiïëu Vitamin A. Hiïån nay
chng ta àang nghiïn cûáu àûa cấc vi chêët dinh dûúäng vâo thûåc
phêím. Trong nhûäng nùm khưng xa thò giẫi phấp nây lâ quan trổng
àïí giẫi quët thiïëu Vitamin A úã nûúác ta.
Giấo dc dinh dûúäng: Song song vúái cấc giẫi phấp nối trïn cêìn
àêíy mẩnh cưng tấc giấo dc dinh dûúäng túái mổi ngûúâi dên àïí biïët
cấch sûã dng cấc ngìn thûåc phêím giâu vitamin A sùén cố àûa vâo
bûäa ùn hâng ngây ca gia àònh vâ ca trễ nhỗ.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 38

DINH DÛÚÄNG TRONG BÏÅNH TÙNG HUËT ẤP
Theo Tưí chûác Y tïë Thïë giúái (WHO) vâ Hưåi tùng huët ấp qëc
tïë (1993) thò tùng huët ấp àûúåc qui àõnh nhû sau:
Tùng huët ấp:
- Huët ấp têm thu (HA tưëi àa): ³ 140 mmHg
- Huët ấp têm chûúng (HA tưëi thiïíu): ³ 90 mmHg.
Huët ấp bònh thûúâng:< 140/90 mmHg.
ëu tưë nguy cú chđnh ca tai biïën mẩch nậo lâ tùng huët ấp.
Cấc nghiïn cûáu àïìu thêëy mûác huët ấp tỴùng lïn song song vúái nguy
cú cấc bïånh tim do mẩch vânh vâ tai biïën mẩch nậo.
Chïë àưå ùn cố thïí tấc àưång àïën huët ấp àưång mẩch qua nhiïìu
khêu, àùåc biïåt lâ: Natri, kali, canxi, múä àưång vêåt, àûúâng vâ chêët xú.
Trong cấc ngun nhên gêy tùng huët ấp, trûúác hïët ngûúâi ta
thûúâng kïí àïën lûúång mëi ùn (mëi Natri) trong khêíu phêìn.
Bïn cẩnh mëi ùn côn cố mưåt sưë mëi khấc cng cố vai trô àưëi
vúái tùng huët ấp. Gêìn àêy ngûúâi ta nhêën mẩnh vai trô ca t sưë
K/Na trong khêíu phêìn vâ cho rùçng chïë àưå ùn giâu Kali cố lúåi cho
ngûúâi tùng huët ấp. Tùng lûúång Canxi trong khêíu phêìn ùn cố ẫnh
hûúãng lâm giẫm huët ấp. Sûäa vâ cấc chïë phêím tûâ sûäa lâ ngìn
canxi tưët, cấc thûác ùn ngìn gưëc thûåc vêåt nhû lûúng thûåc, khoai c,
àêåu àưỵ vâ cấc loẩi rau quẫ cố nhiïìu Kali. Thïm vâo àố, khêíu phêìn
ùn nhiïìu chêët bậo hoâ, khêíu phêìn ùn nhiïìu múä àưång vêåt cng dêỵn
àïën tùng huët ấp.
Nhû vêåy bïn cẩnh mëi ùn (mëi Natri), nhiïìu thânh phêìn
khấc trong chïë àưå ùn cng cố ẫnh hûúãng àïën tùng huët ấp, ngoâi
ra mưåt sưë ëu tưë khấc àûúåc àïì cêåp túái lâ bếo phò vâ rûúåu. T lïå tùng
huët ấp úã ngûúâi bếo phò cao hún hùèn úã ngûúâi khưng cố bếo phò àậ
trúã thânh mưåt vêën àïì cêìn quan têm trong chùm sốc sûác khoễ cưång
àưìng. Cú chïë tùng huët ấp do bêo phò cố thïí do: Tùng thïí tđch tìn
hoân, tùng cung lûúång tim, sûác khấng ngoẩi vi tùng. Nhû vêåy trong

dûå phông vâ àiïìu trõ tùng huët ấp phẫi kïët húåp chïë àưå ùn chưëng
bếo phò vò bếo phò cố liïn quan chùåt chệ vâ lâ mưåt ëu tưë gêy tùng
huët ấp.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 39

ëng nhiïìu rûúåu thò huët ấp tỴùng lïn khưng ph thåc cên
nùång hóåc tíi tấc. úã ngûúâi tùng huët ấp, bỗ rûúåu thò huët ấp têm
thu (huët ấp tưëi àa) giẫm tûâ 4-8 mmHg, huët ấp têm chûúng
(huët ấp tưëi thiïíu) giẫm đt hún.
Mưåt chïë àưå ùn hẩn chïë mëi, giẫm nùng lûúång vâ rûúåu cố thïí
à àïí lâm giẫm ấp úã phêìn lúán àưëi tûúång cố tùng huët ấp nhể. úã
nhûäng ngûúâi tùng huët ấp nùång chïë àưå ùn ëng nối trïn gip giẫm
búát liïìu lûúång cấc thëc hẩ ấp cêìn thiïët. Bïn cẩnh àố chïë àưå ùn nïn
giâu Canxi, Kali, thay thïë cấc chêët bếo ca thõt bùçng cấ vâ dêìu thûåc
vêåt.
ÚÃ Viïåt nam, vâo nhûäng nùm 60, t lïå tùng huët ấp chó vâo
khoẫng 1% dên sưë nhûng hiïån nay, theo sưë liïåu ca Viïån Tim Mẩch
tó lïå nây cao hún 10%, nhû vêåy tùng huët ấp àậ trúã thânh mưåt vêën
àïì sûác khoễ cưång àưìng quan trổng.
Ngun tùỉc xêy dûång chïë àưå ù trong àiïìu trõ bïånh tùng huët
ấp
Đt Natri, giâu Kali, lúåi niïåu, giẫm bếo, giẫm kđch thđch, tùng an
thêìn.
1. Đt Natri, giâu Kali, à canxi:
Hẩn chïë mëi ùn (Natri clorua), giẫm mò chđnh (natri
glutamat). Hẩn chïë mëi ùn vâ mò chđnh dûúái 6g/ngây – Cố ph,
suy tim, cho đt hún (2-4 g/ngây).
Nhiïìu rau quẫ àïí cố nhiïìu kali, trûâ khi thiïíu niïåu.
Bỗ thûác ùn mëi mùån nhû câ, dûa mëi, mùỉm tưm, mùỉm tếp
2. Hẩn chïë cấc thûác ùn cố tấc dng kđch thđch thêìn kinh:

Bỗ rûúåu, câ phï, nûúác chê àùåc.
Tùng sûã dng cấc thûác ùn, thûác ëng cố tấc dng an thêìn, hẩ
ấp, thưng tiïíu: canh vưng, hẩt sen, ngố sen, chê sen vưng, hoa hoê,
nûúác ngư låc.
3. Phên bưë t lïå thânh phêìn thûác ùn, thûác ëng húåp l:
Àẩm (protein): giûäa mûác 0,8 – 1,0 g/kg cên nùång/ngây. Ch
dng nhiïìu protein thûåc vêåt nhû àêåu àưỵ. Nïëu cố suy thêån, giẫm
nhiïìu hún (0,4 – 0,6 g/kg cên nùång/ ngây).
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 40

Chêët bưåt: 35 Kcal/kg cên nùång/ ngây. Ngûúâi bếo quấ mûác (BMI
trïn 25) vâo bếo phò (BMI trïn 30) cho đt hún àïí giẫm cên vò giẫm
cên lâ mưåt ëu tưë hẩ huët ấp rêët cố hiïåu quẫ. Ùn đt àûúâng, bấnh
kểo ngổt. Tưët nhêët lâ ùn chêët bưåt tûâ cấc hẩt ng cưëc vâ khoai c.
Chêët bếo: Khưng quấ 30 g/ngây. ùn đt múä, dng dâu tûâ cấ, àêåu
tûúng lâ tưët nhêët. ÚÃ ngûúâi bếo đt dêìu múâ hún. Bỗ thûác ùn nhiïìu
cholesterol nhû ốc, lông, tim gan, ph tẩng, ùn đt trûáng.
Chêët khoấng, vi lûúång, vitamin: à ëu tưë vi lûúång vâ vitamin
àùåc biïåt lâ vitamin C, E, A cố nhiïìu trong rau quẫ, giấ, àêåu àưỵ.
Thûác ëng: Chê sen vưng, chê hoa hoê, nûúác ngư låc, nûúác rau
låc lâ thđch húåp nhêët vûâa thưng tiïíu, an thêìn, hẩ ấp. Bỗ rûúåu, bia,
câ phï, chê àùåc.
CHÏË ÀƯÅ ÙN TRONG BÏÅNH ÀẤI THẤO ÀÛÚÂNG
1. Tònh hònh àấi thấo àûúâng hiïån nay:
Àấi thấo àûúâng (ÀTÀ) lâ mưåt bïånh rưëi loẩn chuín hoấ rêët
thûúâng gùåp. Hiïån nay nố khưng côn lâ mưåt bïånh phưí biïën tẩi cấc
nûúác cưng nghiïåp phất triïín mâ ngay cẫ nhûäng nûúác àúâi sưëng côn
thêëp cng àang gia tùng. Cố thïí àêy cng lâ mưåt bïånh xậ hưåi khưng
lêy truìn ca thïë k 21.
2. Chêín àoấn vâ phên loẩi:

Àấi thấo àûúâng àûúåc liïåt vâo nhốm rưëi loẩn chuín hoấ. Do rưëi
loẩn chuín hoấ àûúâng nïn bïånh nhên sệ bõ tùng àûúâng huët, c
thïí lâ tùng glucose trong mấu vâ àïën mưåt mûác nâo àố thò sệ xët
hiïån àûúâng niïåu tûác lâ cố glucose trong nûúác tiïíu. ÚÃ giai àoẩn àậ
mån nây thò cấc triïåu chûáng kinh àiïín lâ:
ëng nhiïìu - àấi nhiïìu - gêìy nhanh.
Àûúâng huët tùng - cố àûúâng trong nûúác tiïíu.
Bïånh gêy nhiïìu chûáng quan trổng dêỵn àïën tân phïë vâ tûã vong.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 41

Cêìn phất hiïån ra súám àấi àûúâng àïí cố chïë àưå dinh dûúäng húåp
l, nhêët lâ úã ngûúâi trễ, tiïìn sûã gia àònh àậ cố ngûúâi bõ àấi àûúâng
hóåc úã nhûäng ngûúâi lúán tíi bõ bếo quấ mûác.
Àấi àûúâng cố thïí lâ:
Àấi thấo àûúâng ngun phất: cố 2 loẩi.
Loẩi 1. Ph thåc insulin, chiïëm khoẫng 10%.
Loẩi 2. Khưng ph thåc insulin, chiïëm khoẫng 90%. Àa sưë lâ úã
ngûúâi bếo nïn côn gổi lâ àấi thấo àûúâng thïí bếo.
Àấi thấo àûúâng thûá phất:
Bïånh úã tu: sỗi tu, viïm tu, phêỵu thåt cùỉt tu.
Do nưåi tiïët: Bïånh Cushing hưåi chûáng cushing, u thûúång thêån.
Do dng thëc: corticoid, thëc chển beta, lúåi tiïíu thẫi kali.
Do rưëi loẩi bưå phêån nhêåy cêím insulin hóåc do rưëi loẩn cêëu trc
insulin.
Àấi thấo àûúâng thai nghến: Do rưëi loẩn dung dõch nẩp glucose
trong thúâi k mang thai.
Do rưëi loẩi dung nẩp glucose.
3. Chïë àưå ùn trong bïånh àấi thấo àûúâng:
Àấi àûúâng loẩi 2 thò chïë àưå ùn lâ biïån phấp àiïìu trõ vâ phông
bïånh. Ngun tùỉc trong chïë àưå ùn lâ:

Ùn cấc loẩi thûåc phêím giâu glucit phûác húåp, giẫm hùèn cấc dẩng
àûúâng ngổt nhû fructose (trong mêåt ong, quẫ ngổt), glucose, àûúâng
kđnh, mêåt.
Tùng cûúâng chêët xú.
Hẩn chïë chêët bếo nhêët lâ múä vâ cholesterol, hẩn chïë rûúåu, bia.
À vitamin, cấc chêët khoấng vâ vi lûúång.
C thïí lâ:
a. Tưíng nùng lûúång cho mưåt ngây tđnh theo qui ûúác:
Nùçm àiïìu trõ tẩi giûúâng: 25kcal/kg cên nùång/ngây.
Hoẩt àưång nhể tẩi nhâ: 30kcal/kg cên nùång/ngây.
Hoẩt àưång vûâa: 35kcal/kh cên nùång/ngây.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 42

Hoẩt àưång nùång: 40kcal/kg cên nùång/ngây.
Vđ d: Mưåt bïånh nhên nùång 60 kg, hoẩt àưång nhể tẩi nhâ thò
mưỵi ngây cêìn: tưíng nùng lûúång = 30 x 60 kg = 1800 kcal.
b. T lïå thânh phêín ca cấc thûác ùn trong ngây nïn:
Chêët bưåt àûúâng: 55 - 60% tưíng nùng lûúång. Trong àố àûúâng ùn
câng đt câng tưët.
Nïëu bïånh nhên quen ùn àûúâng thò cố thïí thay bùçng àûúâng
khưng sinh nùng lûúång (Aspartam).
Chêët àẩm (protein): 12-20% tưíng nùng lûúång. Trung bònh lâ
15%. Ùn nhiïìu chêët àẩm (protein) quấ dïỵ lâm àêíy nhanh quấ trònh
xú hoấ cêìu thêån, gêy suy thêån, mưåt biïën chûáng quan trổng ca àấi
àûúâng.
Chêët bếo (lipid): Khưng vûúåt quấ 30% tưíng nùng lûúång. Trung
bònh 20%.
Giẫm cấc chêët bếo tûâ ngìn àưång vêåt nhû múä, bú, khưng nïn Ỵ•n
cấc loẩi thûåc phêím cố nhiïìu cholesterol nhû ốc, lông, tim gan, thêån.
Chêët xú: 40 g/ngây.

Vitamin, chêët khoấng vâ ëu tưë vi lûúång: cố nhiïìu trong rau,
quẫ, àêåu àưỵ.
c. Phên bưë bûäa ùn trong ngây àïí hẩn chïë tùng àûúâng huët quấ
mûác sau ùn vâ chia thânh 3 bûäa chđnh vâ 1-3 bûäa ph:
Ùn sấng (6h30- 7h30): 20% tưíng nùng lûúång.
Ùn trûa (11h30 - 12h00): 30% tưíng nùng lûúång.
Ùn tưëi (18h30 -19h00): 30% tưíng nùng lûúång.
Ùn nhể àïm (21h00): 20% tưíng nùng lûúång.
PHÔNG CHƯËNG THIÏËU MẤU DINH DÛÚÄNG
Thiïëu mấu dinh dûúäng lâ tònh trẩng bïånh l xẫy ra khi hâm
lûúång huët cêìu tưë (Hb) trong mấu xëng thêëp hún bònh thûúâng do
thiïëu mưåt hay nhiïìu chêët dinh dûúäng cêìn thiïët cho quấ trònh tẩo
mấu.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 43

Theo sưë liïåu àiïìu tra trong nûúác vâ trïn thïë giúái thò thiïëu mấu
dinh dûúäng rêët phưí biïën, trung bònh cố khoẫng 30% dên sưë thïë giúái
(khoẫng 700-800 triïåu ngûúâi) bõ thiïëu mấu. Nhûäng àưëi tûúång hay bõ
thiïëu mấu nhêët lâ trễ em vâ ph nûä cố thai. ÚÃ Viïåt Nam cố àïën
60% sưë trễ em úã àưå tíi 6-24 thấng vâ 30-50% sưë chõ em cố thai bõ
thiïëu mấu.
Tấc hẩi ca thiïëu mấu dinh dûúäng
1- Lâm giẫm khẫ nùng lao àưång: khi thiïëu mấu, khẫ nùng vêån
chuín khđ oxy ca hưìng cêìu bõ giẫm, lâm thiïëu o xy úã cấc tưí chûác,
àùåc biïåt lâ tim, cú bùỉp, nậo, gêy nïn cấc hiïån tûúång tim àêåp mẩnh,
hoa mùỉt chống mùåt, cú bùỉp ëu vâ cëi cng lâ cú thïí nhanh chống
mỗi mïåt, giẫm khẫ nùng lao àưång chên tay vâ trđ ốc.
2- Khẫ nùng hổc têåp, phất triïín trđ tụå ca hổc sinh bõ kếm.
Thiïëu mấu lâm giẫm lûúång oxy ca tưí chûác nậo vâ tim, lâm trễ
nhanh bõ mỗi mïåt, hay ng gêåt, khố têåp trung tû tûúãng dêỵn àïën

kếm tiïëp thu bâi giẫng. Nhûäng dêëu hiïåu nây thûúâng àûúåc khùỉc
phc sau khi bưí xung viïn sùỉt.
3 - Lâm tùng nguy cú àễ non, tùng t lïå mùỉc bïånh vâ tûã vong
ca ca mể vâ con khi sinh núã, dïỵ bõ chẫy mấu vâ bõ mùỉc cấc bïånh
nhiïỵm trng úã thúâi k hêåu sẫn.
Ngun nhên ca thiïëu mấu dinh dûúäng
Thiïëu mấu cố thïí gêy ra do nhiïìu ngun nhên khấc nhau: do
nhiïỵm k sinh trng (giun sấn sưët rết), do mêët mấu, do bïånh l vïì
huët sùỉc tưë (Hb), hay do thiïëu dinh dûúäng. Vïì nghơa sûác khoễ
cưång àưìng thò thiïëu mấu do thiïëu dinh dûúäng, àùåc biïåt lâ thiïëu sùỉt,
thiïëu axit folic thiïëu vitamin B12 lâ phưí biïën hún cẫ.
Ngun nhên thûúâng gùåp nhêët lâ do lûúång sùỉt cung cêëp tûâ ùn
ëng khưng à nhu cêìu hâng ngây.
Lûúång sùỉt thûåc tïë hiïån nay ca bûäa ùn ngûúâi Viïåt Nam chó àẩt
khoẫng 30 àïën 50% nhu cêìu nhêët lâ úã cấc vng nưng thưn, do vêåy t
lïå thiïëu mấu do thiïëu sùỉt úã cấc vng nây thûúâng rêët cao.
Nhốm trễ em vâ ph nûä cố nhu cêìu rêët lúán vïì sùỉt nïn d ùn
ëng tưët cng khưng thïí cung cêëp à; mùåt khấc úã nhiïìu vng nưng
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 44

thưn do bûäa ùn côn nghêo nân, lûúång thûác ùn àưång vêåt côn đt, trễ
em ùn sam chûa àng cấch, do àố rêët cố nguy cú bõ thiïëu mấu.
Nhûäng ngìn sùỉt trong thûác ùn
Cố thïí chia ngìn sùỉt trong thûác ùn ra lâm 2 loẩi chđnh:
Nhûäng thûác ùn cố ngìn gưëc àưång vêåt nhû thõt, cấ trûáng cố
nhiïìu sùỉt vâ sùỉt cố chêët lûúång cao, dïỵ àûúåc cú thïí hêëp thu vâ sûã
dng. Vò vêåy mưåt chïë àưå ùn cố đt thûác ùn àưång vêåt thûúâng hay bõ
thiïëu mấu.
Nhûäng thûác ùn ngìn gưëc thûåc vêåt nhû ng cưëc, gẩo, ngư, mưåt
sưë loẩi rau cố nhiïìu chêët xú (bûäa ùn phưí biïën úã nưng thưn hiïån

nay) thûúâng cố lûúång sùỉt thêëp vâ sùỉt chêët lûúång kếm, lâm cú thïí
khố hêëp thu vâ sûã dng.
Cố mưåt sưë rau quẫ nhiïìu vitamin C, lẩi cố tấc dng hưỵ trúå hêëp
thu sùỉt tưët hún
Nhûäng dêëu hiïåu nhêån biïët thiïëu mấu dinh dûúäng
Vúái trễ em: thûúâng cố cấc dêëu hiïåu da xanh xao, niïm mẩc mưi,
lûúäi, mùỉt nhúåt nhẩt. Trễ thûúâng kếm hoẩt bất, nïëu àậ ài hổc thûúâng
hổc kếm, hay bìn ng. Dïỵ bõ cấc bïånh nhiïỵm trng.
ÚÃ ph nûä cố thai: thûúâng gùåp lâ da xanh, niïm mẩc nhúåt, mïåt
mỗi, khi thiïëu nùång thûúâng cố dêëu hiïåu chống mùåt, tim àêåp mẩnh.
Xết nghiïåm mấu sệ cho chêín àoấn chđnh xấc, xết nghiïåm àún
giẫn nhêët lâ àõnh lûúång Huët cêìu tưë (Hb), lûúång Hb giẫm thêëp hún
mûác quy àõnh lâ bõ thiïëu mấu.
Phông chưëng thiïëu mấu dinh dûúäng
Phông chưëng thiïëu mấu bao gưìm mưåt sưë biïån phấp sau:
1- Biïån phấp cẫi thiïån chïë àưå ùn, àa dẩng hoấ bûäa ùn, ùn nhiïìu
loẩi thûác ùn khấc nhau nhêët lâ ngìn thûác ùn àưång vêåt cố nhiïìu sùỉt
nhû thõt, gan, trûáng, tiïët, thûác ùn giâu vitamin C nhû rau quẫ.
2- Bưí sung viïn sùỉt cho cấc àưëi tûúång cố nguy cú cao
Ph nûä lûáa tíi tûâ 13 trúã lïn, cêìn àûúåc ëng viïn sùỉt dûå phông,
mưỵi tìn ëng mưåt viïn àïí tẩo ngìn sùỉt dûå trûä àêìy à cho cú thïí.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 45

Khi cố thai cêìn kïët húåp ùn ëng tưët vúái ëng viïn sùỉt àïìu àùån, mưỵi
ngây mưåt viïn (60mg sùỉt) trong sët thúâi gian mang thai cho túái
sau khi sinh 1 thấng.
Bưí sung sùỉt cho trễ em lâ rêët cêìn thiïët, nhûng cêìn cố chó àõnh
vâ theo dội ca thêìy thëc.
3- Tùng cûúâng sùỉt vâo thûåc phêím: Hiïån nay nûúác ta àang
nghiïn cûáu tùng cûúâng sùỉt vâo thûác ùn nhû bấnh bđch qui, nûúác

mùỉm, nhùçm àûa mưåt lûúång sùỉt à cho nhu cêìu qua nhûäng thûác ùn
nây.
4- Phưëi húåp vúái cấc chûúng trònh chùm sốc sûác khỗe ban àêìu,
phông chưëng nhiïỵm khín, vïå sinh mưi trûúâng, phông chưëng nhiïỵm
giun.
PHÔNG CHƯËNG RƯËI LOẨN DO THIÏËU IƯT
Ts. Nguỵn Xn Ninh

Iưët lâ vi chêët dinh dûúäng rêët cêìn thiïët cho phất triïín ca cú
thïí, cêìn cho tưíng húåp hốc mưn giấp duy trò thên nhiïåt, phất triïín
xûúng, quấ trònh biïåt hốa vâ phất triïín ca nậo vâ hïå thêìn kinh
trong thúâi k bâo thai.
Thiïëu iưët sệ dêỵn àïën thiïëu hốc mưn giấp vâ gêy ra nhiïìu rưëi
loẩn khấc nhau: bûúáu cưí, rưëi loẩn bïånh l khấc nhû sẫy thai, thai
chïët lûu, khuët têåt bêím sinh, thiïíu nùng trđ tụå, àêìn àưån,cú thïí
chêåm phất triïín, mïåt mỗi, giẫm khẫ nùng lao àưång
Hiïån nay, trïn thïë giúái cố khoẫng mưåt t rûúäi ngûúâi sưëng trong
vng thiïëu iưët vâ cố nguy cú bõ cấc rưëi loẩn do thiïëu iưët. Trong àố
655 triïåu ngûúâi cố tưín thûúng nậo vâ 11,2 triïåu ngûúâi bõ àêìn àưån.
Viïåt nam lâ mưåt nûúác nùçm trong vng thiïëu iưët. T lïå thiïëu iưt
rêët cao vâ phưí biïën toân qëc tûâ miïìn ni àïën àưìng bùçng. Trïn
nhûäng vng thûåc hiïån tưët chûúng trònh phông chưëng bûúáu cưí thò t
lïå bïånh giẫm ài àấng kïí. Lûúång iưët tưëi ûu cho cú thïí ngûúâi trûúâng
thânh lâ 200 mg/ngây, giúái hẩn an toân lâ 1000 m g/ngây.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 46

Khi cú thïí bõ thiïëu iưët, tuën giấp lâm viïåc nhiïìu hún àïí tưíng
húåp thïm nưåi tiïët tưë giấp trẩng nïn tuën giấp to lïn, gêy ra bûúáu
cưí. Bûúáu cưí lâ cấch thđch nghi ca cú thïí àïí b lẩi mưåt phêìn thiïëu
iưët, khi cố kđch thûúác to cố thïí chên ếp àûúâng thúã, àûúâng ùn ëng

gêy ra cấc vêën àïì ẫnh hûúãng cho sûác khỗe.
Thiïëu iưët úã ph nûä trong thúâi k mang thai cố thïí gêy ra sêíy
thai tûå nhiïn, thai chïët lûu, àễ non. Khi thiïëu iưët nùång trễ sinh ra
cố thïí bõ àêìn àưån vúái tưín thûúng nậo vơnh viïỵn. Trễ sú sinh cố thïí bõ
cấc khuët têåt bêím sinh nhû liïåt tay hóåc chên, nối ngổng, àiïëc,
cêm, mùỉt lấc. Cấc hêåu quẫ àố sệ tưìn tẩi vơnh viïỵn trong cẫ cåc àúâi,
hiïån nay y hổc chûa chûäa àûúåc.
Thiïëu iưët trong thúâi k niïn thiïëu gêy ra bûúáu cưí, chêåm phất
triïín trđ tụå, chêåm lúán, nối ngổng, nghïỵnh ngậng. Trong mưåt sưë
trûúâng húåp nùång, trễ cố thïí bõ àêìn àưån, liïåt cûáng hai chên. Trễ bõ
thiïëu iưët khưng thïí àẩt kïët quẫ tưët trong hổc têåp. Thiïëu iưët úã ngûúâi
lúán gêy ra bûúáu cưí vúái cấc biïën chûáng ca nố nhû mïåt mỗi, khưng
linh hoẩt vâ giẫm khẫ nùng lao àưång, hẩn chïë sûå phất triïín kinh tïë,
xậ hưåi.
Têët cẫ cấc rưëi loẩn do thiïëu iưët kïí cẫ bïånh àêìn àưån hoân toân cố
thïí phông àûúåc bùçng cấch bưí sung mưåt lûúång iưët rêët nhỗ vâo bûäa ùn
âng ngây. Nhûäng thûác ùn tûâ biïín (cấ, sô, rong biïín) lâ ngìn giâu
iưët. Hai biïån phấp ch ëu àang àûúåc ấp dng hiïån nay trong phông
chưëng bïånh lâ:
Sûã dng mëi iưët trong bûäa ùn. Hiïån nay úã nûúác ta, chđnh ph
àậ quët àõnh cấc loẩi mëi ùn àïìu àûúåc tùng cûúâng iưët.
ÚÃ mưåt sưë vng cố t lïå bûúáu cưí cao hún 30% thò dng dêìu iode
àïí hẩ nhanh t lïå bûúáu cưí cấc àưëi tûúång ûu tiïn lâ trễ em dûúái 15
tíi vâ ph nûä tûâ 15-45 tíi.
Tốm lẩi, cấc rưëi loẩn do thiïëu iưët cố thïí phông ngûâa àûúåc nïëu
mưỵi ngây ùn 10 gam mëi iưët.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 47

NHÛÄNG LÚÂI KHUN VÏÌ DINH DÛÚÄNG HÚÅP L
Lï Thõ Húåp

Ùn ëng lâ mưåt nhu cêìu cêëp bấch hâng ngây ca cú thïí. Chïë àưå
ùn àấp ûáng àûúåc nhu cêìu dinh dûúäng sệ àẫm bẫo sûå phất triïín tưët
cẫ vïì thïí lûåc vâ trđ lûåc ca trễ em; cng nhû àẫm bẫo sûå hoẩt àưång
vâ lao àưång sấng tẩo ca ngûúâi trûúãng thânh. Do ùn ëng cố têìm
quan trổng nhû vêåy, mổi ngûúâi cêìn cố nhûäng hiïíu biïët cú bẫn nhêët
vïì nhu cêìu dinh dûúäng ca cú thïí, giấ trõ dinh dûúäng ca cấc nhốm
thûác ùn àïí biïët cấch lûåa chổn vâ ùn ph húåp vúái nhu cêìu trong tûâng
àiïìu kiïån vâ giai àoẩn phất triïín ca con ngûúâi. Sau àêy lâ 10 lúâi
khun vïì dinh dûúäng húåp l :
1. Ùn theo nhu cêìu dinh dûúäng ca cú thïí. Nhu cêìu dinh dûúäng
thay àưíi theo tíi, giúái, sûác khoễ vâ mûác àưå hoẩt àưång thïí lûåc. Mưåt
khêíu phêìn ùn à, cên àưëi sệ cung cêëp à nùng lûúång vâ cấc chêët
dinh dûúäng cêìn thiïët cho phất triïín cú thïí, duy trò sûå sưëng, lâm viïåc
vâ vui chúi giẫi trđ. Nïëu ùn thiïëu khưng àấp ûáng à nhu cêìu, trễ em
sệ bõ suy dinh dûúäng côn ngûúâi trûúãng thânh bõ thiïëu nùng lûúång
trûúâng diïỵn. Ngûúåc lẩi ùn nhiïìu quấ mûác cêìn thiïët sệ dêỵn àïën bếo
trïå, cấc bïånh vïì chuín hoấ, àấi àûúâng, huët ấp cao
Ngûúâi ùn mûác tiïu hao thò sệ tùng cên, ngûúåc lẩi ùn đt hún mûác
tiïu hao sệ bõ giẫm cên. Nïëu nùng lûúång khêíu phêìn ùn vâo cên
bùçng vúái nùng lûúång tiïu hao ca cú thïí thò cên nùång sệ ưín àõnh
khưng thay àưíi. Àưëi vúái ngûúâi trûúâng thânh, àïí àấnh giấ xem khêíu
phêìn ùn vâo cố àấp ûáng àûúåc nhu cêìu dinh dûúäng hay khưng, trûúác
hïët cêìn xấc àõnh trổng lûúång (cên nùång nïn cố). Cố nhiïìu cưng thûác
tđnh, nhûng àún giẫn cố thïí lêëy chiïìu cao (cm) trûâ ài 100, rưìi àem
sưë côn lẩi chia 10 nhên 9. Vđ d mưåt ngûúâi cao 160 cm thò cên nùång
nïn cố nhû sau:
(160 - 100)
Mûác cên nïn cố = x 9 = 54 kg
10

2. Àẫm bẫo bûäa ùn à nhu cêìu. Cú thïí chng ta hâng ngây cêìn
rêët nhiïìu chêët dinh dûúäng. Àïí bûäa ùn cung cêëp à chêët dinh dûúäng