Tài liệu Vấn đề chăm sóc sức khỏe khi bị tiểu đường pptx

Vấn đề chăm sóc sức khỏe khi bị tiểu đường
Bs Vũ Quí Đài, M.D., Ph.D., Cựu Giáo Sư Khoa Trưởng Y Khoa Đại Học Sài Gòn
Bệnh tiểu đường là một chứng bệnh theo ta suốt đời, mà nếu biết giữ gìn thì tránh được
nhiều biến chứng nguy hiểm. Cho nên nếu có bệnh thì ta cần tìm hiểu về bệnh và cung
cách chữa trị đẻ có thể hợp tác hữu hiệu với bác sĩ điều trị cho kết qủa được hoàn hảo.
Bác sĩ chữa bệnh thì thường là rất bận, ít có thì giờ đẻ giảng cho thật thấu đáo. Ở một số
bệnh viện, hoặc các cơ quan thiện nguyện thường có tổ chức những lớp giảng dậy về tiểu
đường (và những vấn đề sức khỏe khác), theo tôi biết thì có một số chương trình bằng
tiếng Việt.
Mình biết bệnh mình
Bệnh nhân cần biết tầm quan trọng của ăn uống kiêng khem và tập luyện thân thể, không
phải là cứ ỷ y vào thuốc. Cũng cần biết cách đè phòng biến chứng. Thí dụ người bị tiểu
đường thì dễ bị nhiễm trùng da và vết thương khó lành. Vì vậy phải coi chừng những vét
sầy sứt ngoài da, nếu thấy mấy ngày không lành phải đi khám liền. Ở môt vài bệnh viện
như Valley Medical Center đường Bascom (ta thường gọi là bệnh viện Bascom) có một
khu khám đặc biệt cỉ chuyên trị các vết thương khó lành. Vết loét dưới chân đăc biệt cần
chú ý, dễ sinh hoại thư (da thịt chết đi) có thể đưa đén vụ phải cưa chân. Người bệnh cẩn
thận thì không cắt móng chân lấy, mà vài tuần đi bác sĩ túc khoa (podiatrist) một lần.
Khám mắt nơi bác sĩ chuyên khoa ít ra một năm một lần. Dĩ nhiên là phải đúng hẹn đi
khám bác sĩ riêng của mình đẻ theo dõi thường xuyên và thử máu định kỳ dể đề phòng
biến chứng của bệnh cũng như của thuốc. Ngoài ra, hội Tiểu đường Mỹ còn khuyên bệnh
nhân nên đeo tấm "lắc" gọi là Medic Alert để trong trường hơp mình bị tai nạn, bị xỉu, thì
người cấp cứu biết mà chữa cho đúng cách.
Giữ đừng để mập, lên ký
Nếu bị mập qúa ký, thì cần phải tập tành, thể dục thể thao cho xuống ký. Có nhiều người
mập bị bệnh tiểu đường, mà rồi chỉ giữ cho xuống ký là đủ mà khỏi cần dùng thuốc. Nên
uống kiêng khem, nếu đi vào con số chi tiết thì khó nhớ, nhưng ít ra là giảm thiểu tối đa
đồ ngọt,ngũ cốc cũng bớt đi. Nếu bệnh qúa ra ,thì phải theo chỉ dẫn một cách khắt khe
hơn. Ngoài ra, người bị tiểu đường thường lại hay bị cholesterol cao, nên người ta cũng
khuyên nên ăn ít chất béo bão hòa (nếu khó nhớ, thì cứ ăn ít đồ mỡ, đồ chiên xào). Mà
muốn giảm cholesterol thì lại cần giảm lượng đường trong máu và giảm ký, cho nên hai

ba chuyện nó liên kết với nhau như vậy.
Thuốc chích (insulin)
Bệnh tiểu đường loại I (và một số ít bệnh nhân loại II) cần phải chích insulin. Có nhiều
thứ insulin, như loại hiệu quả nhanh, loại vừa vừa, loại chậm, dùng tùy theo trường hợp.
Chích insulin thì chích dưới da, mà vì phải chích mỗi ngày có khi ngày mấy lần, nên xưa
kia là cả mổt cực hình. Ngày nay, nhờ tiến bộ kỹ thuật, nên cũng đẽ chịu hơn nhiều. Ống
chích và kim chích thật nhỏ, cho đỡ đau. Ngưòi nhát chích quá thì lại có thứ "súng" bắn
một tia thuốc vào dưới da (giống như một số trường hợp chích ngừa). Lại có thứ ống bơm
nhỏ gắn vào người rồi liên tục truyền insulin qua một cây kim nhỏ đặt dưới da, có thể gia
giảm theo ý muốn. Người nào hay đi đây đó, thì có thể dùng thứ "bút insulin"(insulin
pen), hình như cây bút máy cũng to cỡ đó, có độ đo để chích mỗi lần bao nhiêu đơn vị rất
tiện dụng.
Chỗ chích insulin có thể bị sưng ngứa do dị ứng, nhưng ngày nay ít gặp, vì insulin thông
dụng là chế từ insulin người ta (trước kia là từ loài vật, như con bò). Vì chích nhiều, nên
chỗ chích cũng có thể bị đọng cục mỡ, hay là ngược lại, bị teo. Nếu bị như vậy thì bác sĩ
cho thay đổi chỗ chích.
Theo dõi thuốc
Vấn đè quan trọng là giữ cho mức đường đừng cao qúa, đừng thấp quá. Ngày xưa thì bác
sĩ cho toa, rồi hẹn lâu lâu trở lại thử máu. Tiêu chuẩn ngày nay là phải thử mỗi ngày, có
khi mấy lần một ngày. Vì vậy bệnh nhân được chỉ dẫn để tự thử cho mình bằng những
cách thử đơn giản. Chích một đầu kim vào đầu ngón tay (có khi xài kim tự động), thấm
máu vào một mẩu giấy rồi so màu với một bảng mẫu. Cũng có thứ máy chuyển trực tiếp
thành con số luôn. Gọi là "máy", nhưng kích thước rất nhỏ chỉ cỡ bao thuốc lá, có khi
nhỏ hơn nên rất tiện.
Lâu lâu thì bác sĩ cũng cho lấy máu thử ở phòng thí nghiệm cho chính xác hơn. Có hai
cách thử. Một là thử lượng đường trong máu lúc sáng sớm chưa ăn uống gì. Con số bình
thường là trên dưới 100. Có bệnh nhân "ăn gian", ngày thường thì kiêng cữ sơ sơ không
theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, nhưng trước hôm thử máu thì nhịn cho đói gần lả, thành ra
thử máu thấy vẫn tốt. Bây giờ có một cách thử mới, goị là thử Hemoglobin A1C. Thử
nghiệm này tính trung bình lượng đường trong máu từ vaì ba tháng qua, con số tốt là cỡ 6

hay 7. Cứ mấy tháng thử cái này một lần là chắc ăn.
Trị biến chứng cấp thời
Nói một cách đơn giản, thì có hai thứ: một là đường qúa thấp, hai là đường qúa cao.
Đường qúa thấp có triệu chứng của người đói lả: run tay, nhức đầu, có khi tâm thần
hoảng hốt (máu lên óc không đủ). Để lâu có khi hôn mê, nguy hiẻm đến tính mạng. Khi
thấy có triệu chứng, thì nên uống ngay chút nước traí cây, hay tí sữa, hay ăn tí bánh, kẹo,
trái cây. Người bị tiểu đường, lúc nào cũng nên bỏ túi một cục đường. Bác sĩ còn cho
người bệnh loại I mang theo trong người một ống thuốc glucagon để khi cần thì chích
liền. Cho ăn một miếng đường dể cấp cứu, nhiều khi cứu được một mạng người, mà dù
có nhầm lẫn gập lúc đường của người ta không thấp mà lại cao, thì cũng không có gì tai
hại.
Đường qúa cao làm biến chất trong máu sinh hôn mê nguy hiểm phải cấp cứu tức thời ở
bệnh viện.
Nói tóm lại thì vấn đề chữa trị bệnh tiểu đường gổm có giữ cho đừng lên ký (hay là
xuống ký nếu cần), tập tành thể dục thể thao, ăn uống cho đúng cách. Nếu cần thì dùng
thuốc. Mục đích là giữ cho mức đường đùng cao quá đùng thấp qúa. Thấp qúa thì đói xỉu,
không được. Mà cao qúa, thì lai bị những biến chứng cấp thời (hôn mê), hay là kinh niên
(mù mắt, nghẹt mạch tim, óc, hư thận, hoại thư cưa chân), toàn là những biến chúng nguy
hiểm.
Bài này chỉ nhằm cung cấp những thông tin cơ bản về sức khỏe và y tế. Nếu cần chữa
bệnh, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ của bạn.

Bác sĩ Vũ Quí Đài
Copyright, 2009. Muốn phổ biến bài viết này, cần xin phép tác giả và xin ghi rõ nguồn Y
Dược Ngày Nay, www.yduocngaynay.com