CƠ THỂ NGƯỜI - BỘ NÃO VÀ CÁC BỘ PHẬN CỦA ĐẠI NÃO – 2 docx

Nhiïìu tấc giẫ 26
http://ebooks. vdcmedia. com
Da mïìm nhû mưåt mâng chùỉn tûå nhiïn, bẫo vïå cấc tưí chûác vâ
cấc khđ quan trong cú thïí trấnh àûúåc sûå kđch thđch vâ gêy tưín
thûúng do ngoẩi giúái. Da gưìm cố lúáp xú gưëc ngoâi cng chûáa chêët
keo, rưìi àïën lúáp xú cố tđnh àân hưìi vâ cëi cng lâ lúáp múä dûúái da,
dai vâ giâu tđnh àân hưìi, mïìm nhûng cố sûác cùng, khiïën cho da
chõu àûúåc cổ xất, co kếo, àê nến, va àêåp vâ chêën àưång.
Tïë bâo da sùỉp xïëp dây àùåc, liïn kïët chùåt chệ vúái nhau, bïì mùåt
da àûúåc che ph búãi mưåt lúáp múä cûåc mỗng khiïën cho da cố tđnh axit
ëu. Chêët nây ngùn cẫn cố hiïåu qa cấc vi khín, àưåc tưë tûâ mùåt da
xêm nhêåp vâo cú thïí, àïì khấng àûúåc sûå xêm thûåc ca cấc chêët hốa
hổc khấc. Da cố thïí ngùn nûúác trong cú thïí thoất ra ngoâi, khiïën
cho con ngûúâi chõu àûång àûúåc mưi trûúâng rêët khư rấo. Nố cng
ngùn ngûâa nûúác tûâ bïn ngoâi thêím thêëu vâo cú thïí, nïn ta cố thïí
tùỉm dûúái nûúác mâ khưng bõ nûúác ngêëm vâo. Cấc tïë bâo hùỉt tưë trong
da cố khẫ nùng hêëp thu tia tûã ngoẩi, lâm cho ta trấnh àûúåc sûå tưín
thûúng do ấnh nùỉng mùåt trúâi gêy nïn.
Giưëng nhû mùỉt, tai, mi, lûúäi, da cng lâ mưåt khđ quan, gip
ta hiïíu àûúåc chđnh xấc mưi trûúâng chung quanh. Khi tòm àưì vêåt, cú
quan xc giấc sệ lâm cho ta biïët àûúåc àậ àng vâo àưì vêåt àố chûa;
khi thúâi tiïët biïën àưíi, cẫm xc vïì àưå nống sệ cho ta biïët nống hay
lẩnh. Cấc cú quan cẫm giấc trong da vâ àêìu cëi thêìn kinh truìn
nhûäng tđn hiïåu khấc nhau lïn àẩi nậo. Àẩi nậo sau khi phên tđch
vâ tưíng húåp sệ àem àïën nhûäng cẫm giấc phûác húåp rêët àa dẩng vâ
k diïåu vïì nống lẩnh, àau ngûáa, mïìm cûáng, thư mõn Cú thïí nïëu
thiïëu cẫm giấc nây thò khố mâ trấnh àûúåc nhûäng tưín thûúng do
ngoẩi giúái gêy ra.
Da côn lâ "bưå mấy" bẫo vïå nhiïåt àưå ưín àõnh ca cú thïí. Khi
thên nhiïåt qa cao, cấc mẩch mấu da sệ giận ra, nhiïåt àưå da tùng
cao, mưì hưi ra nhiïìu, gip tẫn nhiïåt tưët. Khi trúâi lẩnh, mẩch mấu

da co lẩi, mưì hưi khưng tiïët ra àïí duy trò sûå ưín àõnh ca nhiïåt àưå cú
thïí.
Da bâi tiïët múä vâ mưì hưi. Múä ngùn ngûâa cho da khưng bõ khư
nễ vâ lâm nhån lưng, da. Viïåc bâi tiïët mưì hưi ngoâi tấc dng lâm
giẫm thêëp thên nhiïåt côn cố thïí àâo thẫi chêët àưåc. Da côn cố chûác
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 27
http://ebooks. vdcmedia. com
nùng hư hêëp. Ngûúâi ta dng thëc bưi ngoâi bưi lïn da lâ dûåa theo
ngun l nây.
Da khưng nhûäng cố diïån tđch lúán, trổng lûúång nhiïìu mâ côn
cố nhûäng chûác nùng àa dẩng mâ cấc khđ quan khấc khưng thïí so
sấnh àûúåc. Do àố, gổi da lâ khđ quan lúán nhêët trong cú thïí cng
khưng cố gò qa àấng.
13. Vò sao mâu da, tốc vâ mùỉt ngûúâi phûúng Àưng khấc ngûúâi
phûúng Têy?
Loâi ngûúâi sinh sưëng trïn trấi àêët cố mâu da khấc nhau. Nối
chung, ngûúâi chêu Ấ da vâng, ngûúâi chêu Phi da àen, ngûúâi chêu
Êu da trùỉng. Trïn àẩi lc Ấ - Êu, àùåc biïåt lâ chêu Êu, câng ài vïì
phđa Nam thò mâu da câng àêåm.
Vò sao da ngûúâi lẩi cố mâu sùỉc khấc nhau? Ngây nay, ngûúâi
ta àậ biïët àûúåc àưå sấng tưëi ca da lâ do sưë lûúång cấc hùỉc tưë trong
da quët àõnh. Ngûúâi chêu Êu cố đt hùỉc tưë nïn mâu da rêët nhẩt;
ngûúâi chêu Phi nhiïìu hùỉc tưë nïn da mâu àen hóåc nêu àen. ÚÃ
ngûúâi da vâng, lûúång hùỉc tưë úã mûác giûäa hai loẩi ngûúâi trïn nïn da
mâu vâng. Cấc nhâ khoa hổc cho biïët, mâu da ca ngûúâi lâ kïët quẫ
thđch ûáng vúái mưi trûúâng trong quấ trònh tiïën hốa lêu dâi.
Tia tûã ngoẩi ca ấnh nùỉng tuy cố thïí gip cú thïí húåp thânh
vitamin D, tùng thïm sûác àïì khấng ca cú thïí àưëi vúái bïånh têåt
nhûng lẩi cố thïí gêy hẩi nïëu cố quấ nhiïìu. Hùỉc tưë da giưëng nhû
mưåt cấi "d" àïí che ấnh nùỉng, ngùn ngûâa tia tûã ngoẩi xêm nhêåp

vâo cú thïí. Ngûúâi chêu Phi do sưëng úã vng vơ àưå thêëp, nhiïìu ấnh
nùỉng nïn da cố nhiïìu hùỉc tưë. Ngûúâi chêu Êu sưëng úã vng vơ àưå cao,
khưng bõ ấnh nùỉng mùåt trúâi chiïëu mẩnh, mâu da sấng sệ gip hổ
hêëp th àûúåc nhiïìu tia tûã ngoẩi hún.
Tốc ca ngûúâi cng cố nhiïìu mâu; cố tốc àen, tốc vâng, tốc
àỗ Nhòn chung, ngûúâi da vâng cố tốc àen nhấnh, ngûúâi da trùỉng
tốc mâu vâng bẩch kim. Giưëng nhû mâu da, mâu tốc súã dơ khấc
nhau cng lâ do sưë lûúång hùỉc tưë trong tốc nhiïìu hay đt. Ngûúâi hùỉc
tưë nhiïìu sệ cố tốc àen, ngûúåc lẩi lâ tốc vâng hóåc bẩch kim. Mâu
Nhiïìu tấc giẫ 28
http://ebooks. vdcmedia. com
tốc khấc nhau cng lâ mưåt chûáng minh vïì sûå thđch ûáng àưëi vúái mưi
trûúâng ca con ngûúâi. Ngûúâi phûúng Têy sưëng úã vng lẩnh, ấnh
nùỉng ëu; côn ngûúâi phûúng Àưng sưëng úã vng nùỉng nhiïìu, hùỉc tưë
sệ bẫo vïå tốc trûúác sûå têën cưng ca tia tûã ngoẩi.
Mâu mùỉt ca ngûúâi phûúng Àưng vâ ngûúâi phûúng Têy cố
khấc nhau. Mùỉt ngûúâi phûúng Àưng mâu vâng hóåc àen, mùỉt
ngûúâi phûúng Têy ngûúåc lẩi lâ mâu lam nhẩt hóåc mâu sấng. Trïn
thûåc tïë, mâu mùỉt chđnh lâ mâu ca cng mẩc (mâng nûãa hònh cêìu
nùçm phđa trûúác nhận cêìu). Lûúång hùỉc tưë trïn cng mẩc sệ quët
àõnh mâu sùỉc ca nhận cêìu. ÚÃ ngûúâi phûúng Àưng hóåc ngûúâi
chêu Phi, chêu M la tinh, hùỉc tưë trïn cng mẩc tûúng àưëi nhiïìu
nïn nhận cêìu mang mâu àen hóåc vâng nêu. ÚÃ ngûúâi da trùỉng
phûúng Têy, hùỉc tưë trïn cng mẩc đt, mẩch mấu úã àố lẩi nhiïìu nïn
nhận cêìu cố mâu lam nhẩt hóåc xấm (cng giưëng nhû vúái ngûúâi da
trùỉng, ta dïỵ dâng thêëy àûúåc cấc mẩch mấu li ti úã dûúái da).
14. Vò sao trễ em cêìn tùỉm nùỉng nhiïìu?
Ấnh nùỉng mùåt trúâi cố ẫnh hûúãng rêët àa dẩng àïën sûác khỗe.
Ấnh nùỉng chiïëu lïn da khiïën cho cấc mẩch mấu dûúái da giận núã,
huët mẩch lûu thưng, cố lúåi cho sûå bâi tiïët cấc chêët àưåc, tùng

cûúâng sûác àïì khấng ca da. Nố côn khiïën cho nûúác bổt vâ dõch võ
tùng lïn, råt nhu àưång tưët, thc àêíy ùn ngon hún vâ tiïu hốa tưët
hún.
Quan trổng hún, dûúái sûå chiïëu xẩ ca ấnh nùỉng, da cố thïí
tẩo ra vitamin D. Vitamin D thc àêíy sûå hêëp th canxi vâ phưët
pho (nhûäng thânh phêìn ch ëu ca xûúng). Nïëu thiïëu vitamin
nây, xûúng sệ phất triïín khưng tưët. Vò ta cố quấ nhiïìu dõp tiïëp xc
vúái ấnh nùỉng mùåt trúâi nïn đt khi nghơ àïën têìm quan trổng ca nố
àưëi vúái sûác khỗe; cng giưëng nhû ta sưëng trong khưng khđ nïn
khưng cẫm thêëy khưng khđ lâ quan trổng.
Vò sao trễ em câng cêìn àûúåc tùỉm nùỉng? L do rêët àún giẫn, úã
trễ em, cú thïí (trong àố cố bưå xûúng) phất triïín vúái tưëc àưå rêët lúán.
Nïëu thiïëu ấnh nùỉng mùåt trúâi, cú thïí khưng hêëp thu àûúåc canxi, trễ
sệ mùỉc bïånh xûúng mïìm hóåc côi xûúng.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 29
http://ebooks. vdcmedia. com
Cố ngûúâi cho rùçng, ấnh nùỉng mùåt trúâi cố thïí lêëy vâo nhâ qua
cûãa kđnh, tûác lâ trễ em khưng cêìn tùỉm nùỉng ngoâi trúâi. Thûåc ra,
cûãa kđnh chó àïí cho nhûäng tia sấng khưng quan trổng ài qua; côn
tia tûã ngoẩi - nhên tưë tẩo ra vitamin D - sệ bõ ngùn lẩi.
Ngoâi tùỉm nùỉng, cố thïí dng phûúng phấp ëng dêìu cấ, ùn
rau tûúi, trûáng, thõt àïí bưí sung vitamin D.
15. Vò sao vên tay mưỵi ngûúâi khưng giưëng nhau?
Vên tay lâ do gene di truìn quët àõnh. Mưåt khi àậ hònh
thânh, vên tay sệ sët àúâi khưng thay àưíi. Àậ cố ngûúâi vò mưåt
ngun nhên nâo àố mën tòm cấch thay àưíi vên tay. Hổ dng cấc
phûúng phấp nhû gêy bỗng, dng dao cùỉt, thêåm chđ dng thëc
hốa hổc àïí lâm biïën àưíi da. Nhûng sau khi vïët thûúng àûúåc chûäa
khỗi, vên tay vêỵn khưng àưíi.
Vên tay do nhûäng vên dâi ngùỉn, cố hònh dẩng vâ àưå thư mõn

khấc nhau cêëu tẩo nïn. Thûúâng vên tay chia thânh ba loẩi: hònh
trôn, hònh bân cúâ vâ hònh vông cung. Vên tay ngûúâi Trung Qëc
phêìn nhiïìu hònh trôn (khoẫng 51%) vâ hònh bân cúâ (47%), côn lẩi
lâ hònh cung. D lâ vên hònh gò cng do àùåc tđnh di truìn quët
àõnh, hoân toân khưng liïn quan àïën hổa phc, vêån mïånh.
Sau khi mấy tđnh ra àúâi, viïåc nghiïn cûáu vên tay àậ cố mưåt
bûúác phất triïín múái, phẩm vi ûáng dng cng ngây câng rưång hún.
Ngây nay, cấc nhâ khoa hổc àậ nghiïn cûáu ra mưåt loẩi "chòa khốa
vên tay". Khi múã cûãa, chó cêìn dng ngốn tay êën vâo mưåt phđm trïn
mấy tđnh àùåt úã cûãa, mấy tđnh sệ tiïëp thu tđn hiïåu vên tay àïí biïët
ngûúâi múã cûãa cố àng lâ ch nhên khưng. Nïëu àng lâ ch nhên
thò lêåp tûác cûãa sệ múã.
16. Vò sao mưỵi ngûúâi àïìu cố lưỵ rưën úã bng?
Mưỵi ngûúâi úã bng àïìu cố lưỵ rưën. Lưỵ rưën nây àậ xët hiïån nhû
thïë nâo? Thai nhi àûúåc hònh thânh vâ phất triïín trong bng mể.
Lc àố, thai nhi tuy cố mi nhûng khưng thúã àûúåc, cố miïång
nhûng khưng ùn àûúåc. Àïí sưëng vâ phất triïín, nố cêìn ưxy vâ cấc
Nhiïìu tấc giẫ 30
http://ebooks. vdcmedia. com
chêët dinh dûúäng. Thưng qua dêy rưën, thai nhi sệ nhêån àûúåc cấc
thûá àố. Dêy rưën nưëi liïìn bng ca thai nhi vúái rau trong cú thïí mể.
Ngûúâi mể thưng qua dêy rưën nây àïí cung cêëp dinh dûúäng vâ ưxy
cho thai nhi.
"Chđn thấng mang thai, àễ mưåt giúâ". Sau khi thai nhi ra àúâi
thò rau vâ rưën sệ mêët ài vai trô ca nố. Bấc sơ sẫn khoa dng kếo
cùỉt dêy rưën úã trïn thên thai nhi. Trïn dêy rưën khưng cố thêìn kinh
cẫm giấc nïn lc cùỉt, thai nhi khưng bõ àau. Sau khi sinh mêëy
ngây, àoẩn dêy rưën sệ rng ài vâ àïí lẩi mậi mậi trïn bng hâi nhi
mưåt dêëu tđch, àố chđnh lâ lưỵ rưën.
17. Ùn xò dêìu cố khiïën cho da àen hún khưng?

Cố mưåt sưë ngûúâi lo rùçng viïåc ùn xò dêìu sệ lâm cho da àen
thïm. Do àố, hổ khưng dấm ùn nhiïìu xò dêìu, thêåm chđ kiïng hùèn.
Sùỉc tưë da ca cú thïí mưỵi chưỵ mưåt khấc nhau, cố chưỵ mâu
trùỉng sûäa, cố chưỵ mâu vâng, cố chưỵ mâu phúát hưìng, cố chưỵ mâu àỗ
tđm hóåc mâu tđm àen. Mâu da ch ëu do sưë lûúång hùỉc tưë vâ võ trđ
phên bưë ca chng quët àõnh. Loẩi sùỉc tưë nây cố rêët nhiïìu úã
ngûúâi da àen, tûâ lúáp nïìn cho àïën bïì mùåt da. ÚÃ ngûúâi da vâng, hùỉc
tưë ch ëu phên bưë úã lúáp nïìn ca da. ÚÃ ngûúâi da trùỉng giưëng, sùỉc tưë
nây câng đt.
Trong cú thïí ngûúâi, hùỉc tưë do mưåt loẩi tïë bâo mâu àen húåp
thânh vâ tiïët ra. ÚÃ nhûäng ngûúâi cố mâu da khấc nhau, sưë lûúång tïë
bâo mâu àen trong da tûúng àưëi giưëng nhau. Ngun nhên cùn bẫn
gêy nïn sûå khấc nhau vïì mâu da lâ úã sûå khấc biïåt vïì àưå hoẩt àưång
ca cấc tïë bâo hùỉc tưë (nghơa lâ mưỵi tïë bâo cố thïí sẫn sinh ra àûúåc
bao nhiïu hùỉc tưë).
ÚÃ nhûäng võ trđ khấc nhau trïn da ngûúâi, sưë lûúång tïë bâo mâu
àen khưng giưëng nhau. ÚÃ mùåt, nm v, nấch vâ bưå phêån sinh dc,
sưë lûúång tïë bâo nây tûúng àưëi nhiïìu (khoẫng 2.000/mm2) nïn mâu
da úã cấc vng àố khấ àêåm. ÚÃ nhûäng võ trđ khấc, sưë tïë bâo hùỉc tưë chó
bùçng mưåt nûãa nïn mâu da nhẩt hún nhiïìu.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 31
http://ebooks. vdcmedia. com
Hùỉc tưë do mưåt axit amid mang tïn tyrosin tẩo nïn dûúái tấc
dng ca men tyrosin. ÚÃ nhûäng vng mâ men tyrosin hoẩt àưång
mẩnh, mâu da sệ rêët àêåm. Ngûúåc lẩi, úã nhûäng vng mâ àưå hoẩt
bất ca men tyrosin bõ khưëng chïë, mâu da sệ nhẩt hún.
Sûå hònh thânh hùỉc tưë lâ mưåt qa trònh vư cng phûác tẩp. Mưåt
sưë chêët trong cú thïí cố tấc dng khưëng chïë men tyrosin, nhûng tia
tûã ngoẩi trong ấnh nùỉng mùåt trúâi lẩi khiïën cho men tyrosin trúã
nïn hoẩt bất, tûâ àố lâm tùng thïm sưë lûúång hùỉc tưë trong da. Vò thïë

nïn ngûúâi phúi nùỉng nhiïìu dïỵ bõ àen da. Ngoâi ra, tònh trẩng suy
dinh dûúäng lêu ngây cng khiïën cho hùỉc tưë hònh thânh, lâm cho da
àen hún. Viïåc thiïëu vitamin A cng gêy àen da.
Sau khi biïët rộ ngun l nây, chng ta thûã nhòn lẩi xem xò
dêìu cố lâm cho da àen hún khưng. Xò dêìu lâ mưåt loẩi gia võ cố giấ
trõ dinh dûúäng, trong àố cố nhiïìu thânh phêìn nhû anbumin, axit
amin, àûúâng, axit hûäu cú, mëi vâ mưåt sưë ngun tưë vi lûúång
photpho, canxi, sùỉt Nhûäng thânh phêìn hốa hổc nây sệ khưng gêy
tùng thïm sùỉc tưë àen. Do àố, viïåc ùn nhiïìu xò dêìu khưng liïn quan
gò àïën àưå àen hay trùỉng ca da.
18. Vò sao vâo ma hê, trễ em hay nưíi rưm?
Rưm lâ nhûäng nưët mêín àỗ, rêët dïỵ phất sinh khi trúâi oi bûác.
Nố xët hiïån do mưì hưi quấ nhiïìu nhûng khưng àûúåc bâi tiïët mưåt
cấch thån lúåi, khiïën cho da chưỵ miïång tuën mưì hưi phất sinh
viïm cêëp tđnh.
Bẩn àậ ch quan sất quy låt phất sinh rưm chûa? Khưng
phẫi cûá trúâi nống lâ cố rưm. Chó khi trúâi vûâa nống vûâa oi vûâa êím
ûúát, nhûäng giổt mưì hưi trïn ngûúâi nhû àổng lẩi khưng thoất ra
àûúåc (vò miïång tuën mưì hưi bõ cấc chêët cấu bêín bao bổc gêy viïm),
cấc àấm rưm múái hònh thânh. Nïëu bẩn mùåc qìn ấo rưång vâ mïìm,
rưm àúä phất sinh vâ ngûúåc lẩi. Nhûäng em bế ngûúâi bếo, hay khốc
hóåc nhûäng ngûúâi ưëm cng dïỵ mổc rưm.
Cố phẫi nhûäng ngûúâi ra nhiïìu mưì hưi àïìu mổc rưm khưng?
Khưng phẫi thïë, sûå thûåc lâ trong nhûäng ngây trúâi nống nhêët cng
Nhiïìu tấc giẫ 32
http://ebooks. vdcmedia. com
cố rêët nhiïìu ngûúâi khưng bõ mổc rưm. Vđ d, vêån àưång viïn thûúâng
têåp dûúái ấnh nùỉng gay gùỉt nhûng hổ àïìu khưng cố rưm. Ra mưì hưi
chó lâ mưåt trong nhûäng ngun nhên gêy mổc rưm, tònh trẩng sûác
khỗe khưng tưët, sûác àïì khấng ca da ëu múái lâ ngun nhên ch

ëu ca tònh trẩng nây.
Vêåy lâm thïë nâo àïí bẫo àẫm cho da khỗe vâ tùng thïm sûác
àïì khấng ca da? Trûúác hïët, phẫi tùỉm rûãa thûúâng xun, bẫo àẫm
cho da sẩch sệ. Trïn mùåt da cố hâng nghòn, hâng vẩn lưỵ chên lưng,
àố àïìu lâ "mấy hư hêëp" ca da. Lêu ngây khưng tùỉm, chêët cấu bêín
lêëp lưỵ chên lưng, khiïën cho da thúã khưng tưët nïn sau mưåt thúâi gian
dâi khưng tùỉm, bẩn sệ cẫm thêëy ngûúâi khưng thoẫi mấi.
Ngoâi ra, viïåc phúi nùỉng nhiïìu vâ tùỉm nûúác lẩnh cng cố thïí
tùng thïm sûác àïì khấng ca da. Vâo ma hê, nïn múã cûãa phông àïí
thoấng giố, mùåc qìn ấo mïìm nhể, rưång.
19. Vò sao khi miïång vïët thûúng sùỉp lânh thûúâng cẫm thêëy
ngûáa?
Khi miïång vïët thûúng sùỉp khếp kđn, ta thûúâng cẫm thêëy
ngûáa. Ngûúâi giâ hay nối: "Khưng can gò, àố lâ vïët thûúng sùỉp
khỗi". Quy låt chung quẫ thûåc lâ nhû thïë: Khi miïång vïët thûúng
phất ngûáa thò sau àố vïët thûúng sệ lânh. Vò vêåy, ngûúâi ta lêëy hiïån
tûúång ngûáa lâm tđn hiïåu àïí biïët vïët thûúng sùỉp khỗi. Tuy nhiïn,
khưng phẫi têët cẫ cấc vïët thûúng àïìu nhû thïë.
Da ca ngûúâi cố nhiïìu lúáp, úã àấy ca lúáp biïíu bò cố mưåt têìng
tïë bâo gổi lâ têìng phất sinh, cố sûác sưëng rêët mẩnh. Giưëng nhû
mêìm non ca cêy cỗ, nố khưng ngûâng sinh sưi nẫy núã. Khi vïët
thûúng trïn da khưng sêu, têìng nây gip nố lânh mau. Trong quấ
trònh tïë bâo sinh sưi, vò miïång vïët thûúng khưng sêu nïn thêìn
kinh khưng bõ kđch thđch, bïånh nhên khưng cố cẫm giấc ngûáa, vïët
thûúng sau khi lânh cng khưng àïí lẩi vïët sểo.
Nïëu vïët thûúng sêu vâ rưång (lúáp da trong bõ tưín thûúng),
trong quấ trònh liïìn miïång, chung quanh miïång vïët thûúng sệ
hònh thânh nhûäng mêìm thõt gổi lâ tưí chûác kïët àïë. Nhûäng mẩch
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 33
http://ebooks. vdcmedia. com

mấu múái sệ mổc ra úã lúáp kïët àïë nây. Vò dây àùåc vâ mổc nhanh nïn
chng rêët dïỵ chên ếp vâ kđch thđch nhûäng tïë bâo thêìn kinh múái
mổc, gêy ngûáa.
Nùng lûåc tấi sinh ca cấc tưí chûác trong cú thïí khưng giưëng
nhau. Khẫ nùng tấi sinh ca tưí chûác thêìn kinh lâ tûúng àưëi chêåm
so vúái cấc tưí chûác khấc nïn trong quấ trònh vïët thûúng lânh miïång,
sûå tấi sinh ca tưí chûác thêìn kinh xët hiïån mån nhêët. Nối chung,
khi thêìn kinh àậ phất triïín tưët cng lâ lc miïång vïët thûúng àậ
lânh, àêìu cëi thêìn kinh vâ mẩch mấu múái sinh àậ mổc sêu vâo tưí
chûác kïët àïë, tri giấc cc bưå cng dêìn dêìn àûúåc khưi phc, cho nïn
miïång vïët thûúng dïỵ sinh ngûáa. Chúâ àïën khi miïång vïët thûúng
lânh hùèn thò àưå nhẩy cẫm kđch thđch àưëi vúái thêìn kinh sệ giẫm
xëng, bẩn sệ khưng thêëy ngûáa nûäa.
20. Vò sao miïång vïët thûúng gùåp phẫi chêët mùån thò dïỵ xốt?
Khi da bõ thûúng, ta cẫm thêëy àau. Vïët thûúng câng lúán câng
àau. Khi vïët thûúng khưng may gùåp phẫi mëi hay nhûäng chêët
mùån thò rêët xốt.
Da rêët nhẩy cẫm. Bïì mùåt da cố vư sưë lưỵ chên lưng, chó mưåt
cún giố nhể thoẫng qua lâm rung lưng tú, ta cng cố thïí cẫm nhêån
àûúåc. Phêìn dûúái da côn cố nhiïìu súåi thêìn kinh vâ cấc cú quan cẫm
th khấc cố thïí cẫm nhêån àûúåc sûå tiïëp xc, àau vâ àưå nống.
Nhûng àêìu dêy thêìn kinh khưng trûåc tiïëp lưå ra ngoâi mâ
àûúåc giêëu dûúái bïì mùåt da. Thưng thûúâng, khi bõ mưåt c àêëm hay
vếo thò phêìn da chưỵ àố sệ cố cẫm giấc àau nhûng chó trong mưåt
thúâi gian ngùỉn. Àố lâ vò dêy thêìn kinh àûúåc da bẫo vïå, khưng bõ
kđch thđch kếo dâi.
Nïëu lân da bõ phấ hỗng thò tònh hònh khưng nhû thïë nûäa.
Khi àố, nhûäng súåi dêy thêìn kinh nhẩy vúái cẫm giấc àau sệ bưåc lưå
ra úã miïång vïët thûúng; mổi kđch thđch d nhể nhû giố thưíi, ấnh
nùỉng mùåt trúâi chiïëu àïìu ẫnh hûúãng àïën nố vâ gêy ra cẫm giấc

àau. Ngoâi ra, cẩnh miïång vïët thûúng côn cố nhiïìu tïë bâo bõ viïm,
gêy chên ếp dêy thêìn kinh. Àưåc tưë do vi khín tiïët ra cng trûåc
Nhiïìu tấc giẫ 34
http://ebooks. vdcmedia. com
tiïëp kđch thđch thêìn kinh vâ gêy àau (vïët thûúng câng lúán, câng
cẫm thêëy àau câng mẩnh).
Vò sao khi miïång vïët thûúng sệ àau hún khi chẩm phẫi chêët
mùån? Àố lâ vò khi nưìng àưå mëi câng cao, àưå kđch thđch lïn cấc dêy
thêìn kinh câng mẩnh.
21. Vò sao mùåt thanh niïn dïỵ phất sinh nưët mn?
ÚÃ nhiïìu thanh niïn àưå tíi 17-18, trïn mùåt thûúâng xët hiïån
nhûäng nưët mn (y hổc gổi lâ nưët mêín). Chng nhêëp như cao thêëp
khiïën cho hổ cẫm thêëy rêët khố chõu vâ ngûúång ngêåp. Nhûäng nưët
mn nây ngûâng phất sinh sau khoẫng tíi 30 nïn ngûúâi ta gổi àố
lâ "mn tíi thanh xn".
Trïn mùåt ngûúâi, tuën múä rêët nhiïìu. Trong thúâi k phất dc,
cấc chêët nưåi tiïët ca tuën múä dûúái da tùng lïn rêët nhiïìu. Vò vêåy,
sau khi ng dêåy, da mùåt thanh niïn thûúâng bống hún, dng khùn
lau cẫm thêëy cố chêët múä.
Miïång cấc tuën múä nùçm úã chên lưng. Khi múä tiïët ra quấ
nhiïìu cưång thïm lưỵ chên lưng bõ sûâng hốa (do kđch thđch ca ngoẩi
giúái vâ ẫnh hûúãng ca cấc chêët nưåi tiïët), múä da sệ tđch t lẩi trong
chên lưng, khiïën trïn mùåt hònh thânh nhûäng nưët cûáng to. Miïång
cấc lưỵ chên lưng vò bõ ưxy hốa mâ hònh thânh nhûäng àiïím àen. Vi
khín xêm nhêåp, phất triïín trong lưỵ chên lưng, gêy viïm nhiïỵm
vâ thânh m. Nhûäng nưët mêín àố sau khi khỗi sệ biïën thânh cấc
vïët sểo nhỗ rêët khố coi.
Ngoâi ra, tònh trẩng tiïu hốa khưng tưët, tấo bốn, ùn phẫi
thûåc phêím cố nhiïìu múä hóåc tinh thêìn quấ cùng thùèng cng cố thïí
sẫn sinh nhiïìu nưët mn. Vò vêåy, thûúâng ngây, bẩn cêìn ch giûä

da sẩch, đt ùn chêët múä, têåp thïí dc thûúâng xun àïí ngùn ngûâa cấc
nưët mn phất sinh.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 35
http://ebooks. vdcmedia. com
22. Vò sao da ngûúâi giâ thûúâng nưíi nïëp nhùn?
Da ngûúâi giâ thûúâng nưíi nïëp nhùn, câng giâ câng nhùn nheo.
Àûúng nhiïn lâ ngûúâi bếo vâ ngûúâi bẫo dûúäng da tưët thò sệ đt nïëp
nhùn hún.
Lúáp da bao bổc cú thïí gưìm ba lúáp: lúáp biïíu bò, da trong vâ cấc
tưí chûác dûúái da. Biïíu bò úã ngoâi cng, do nhiïìu têìng tïë bâo da tưí
chûác thânh. Nhúâ sûå hêëp thu vâ àâo thẫi, cấc tïë bâo múái khưng
ngûâng mổc tûâ trong ra ngoâi. Tïë bâo ca ngûúâi giâ dêìn dêìn bõ
sûâng hốa, biïën thânh nhûäng lúáp sûâng mỗng, hònh thânh cấc vẫy
da, khưng ngûâng bong ài. Lúáp da trong vâ cấc tưí chûác dûúái da gưìm
cố: thêìn kinh, cú quan cẫm th, ưëng limpha, tuën mưì hưi, lưỵ chên
lưng, chung quanh côn cố tuën múä.
Bïì mùåt da vưën cố vư sưë gúâ vâ rậnh lộm, do kïët cêëu ca cấc tưí
chûác dûúái da bõ biïën àưíi theo nùm thấng cho nïn cấc gúâ vâ rậnh
lộm ngây câng phên biïåt rộ hún. Kïët cêëu tưí chûác da ca trễ em rêët
mỗng nïn lúáp chêët sûâng trïn bïì mùåt ngoâi cng rêët mỗng. Vò vêåy,
ranh giúái giûäa cấc gúâ vâ rậnh khưng rộ râng, khi súâ lïn cố cẫm giấc
vûâa trún vûâa mïìm.
Àïën lûáa tíi trung niïn, chêët sûâng ca bïì mùåt da dây hún vâ
ngêåm nhiïìu nûúác, sûác àân hưìi ca da cao, cấc tưí chûác kïët àïë dây
àùåc, tuën múä dûúái da cng dưìi dâo nïn da chùỉc, mïìm, dai vâ cố
sûác àân hưìi. Gúâ vâ rậnh trïn mùåt da àậ rộ râng hún nhûng côn
phùèng; cưång thïm tuën múä vâ tuën mưì hưi dûúái da cố sûác bâi tiïët
mẩnh nïn mùåt da khấ mïìm, nhån.
Sau tíi 50, da bùỉt àêìu thoấi hốa; sau tíi 60, da suy lậo rêët
nhanh. Biïíu bò ca ngûúâi giâ mỗng ài, lúáp sûâng khư vâ giôn hún,

cấc thânh phêìn nûúác dïỵ bưëc húi, sûác àân hưìi ca da giẫm xëng,
cấc tưí chûác kïët àïë ëu ài, tuën múä dûúái da giẫm thêëp. Nhûäng biïën
àưíi nây khiïën cho da vûâa lỗng lễo vûâa mỗng, do àố gúâ vâ rậnh câng
nưíi rộ hún, khiïën mùåt da hònh thânh nhûäng nïëp nhùn. Ngoâi ra,
da ngûúâi giâ đt àûúåc tuën múä vâ tuën mưì hưi lâm dõu nhån nïn
trúã thânh khư vâ cố nhiïìu vẫy thư; cẫm giấc tiïëp xc, àau vâ nống
lẩnh àïìu giẫm.
Nhiïìu tấc giẫ 36
http://ebooks. vdcmedia. com
23. Vò sao vâo ma àưng, vânh tai vâ tay mưåt sưë ngûúâi hay bõ
nûát nễ?
Àïën ma àưng, mưåt sưë ngûúâi tuy àưåi m, àeo gùng tay nhûng
vêỵn bõ nûát nễ. Mưåt sưë ngûúâi khấc tuy khưng ch bẫo vïå, hay lâm
viïåc ngoâi trúâi nhûng lẩi khưng bõ gò. Àố lâ vò:
Ngoâi ëu tưë thúâi tiïët lẩnh ra, ngun nhên gêy nûát da côn
liïn quan túái sûå tìn hoân ca mấu. Ma àưng lẩnh giấ, mưåt sưë
ngûúâi lâm viïåc ngoâi trúâi, thêåm chđ àûáng giûäa giố mûa, tuët mâ
khưng bõ nễ da vò da vêỵn àûúåc ni dûúäng tưët. Côn mưåt sưë ngûúâi
khấc (ngûúâi lâm viïåc vùn phông, thiïëu mấu, cố bïånh tim hóåc suy
dinh dûúäng) vêỵn bõ nễ da tuy tuy trúâi chûa lẩnh lùỉm, cấc bưå phêån
ca cú thïí àûúåc bẫo vïå tưët. Àố lâ vò hổ hoẩt àưång đt, mấu tìn hoân
khưng mẩnh, huët khố lûu thưng. Mu bân tay, vânh tai câng dïỵ
bõ ûá huët gêy hoẩi tûã cc bưå, tẩo thânh nûát nễ.
Khi trúâi quấ rết (vđ d êm 20-30 àưå C), ngay cẫ ngûúâi rêët
khỗe mẩnh cng cêìn àûúåc bẫo vïå, nïëu khưng sệ dïỵ bõ nûát nễ. Àïí àïì
phông nûát nễ, biïån phấp tưët nhêët lâ bẫo vïå êëm, xoa bốp tay chên
vâ lưỵ tai, hóåc hoẩt àưång nhiïìu àïí cho mấu lûu thưng tưët.
24. Vò sao cố nưët rìi?
Nưët rìi trïn da cố thïí phất sinh úã bêët cûá lûáa tíi nâo. Àùåc
àiïím ca nố lâ phất triïín rêët chêåm vâ khưng hïì gêy ra cẫm giấc

khấc thûúâng.
Hêìu nhû mưỵi ngûúâi àïìu cố nưët rìi, thanh niïn thúâi k phất
dc thûúâng gùåp hún. Nưët rìi phêìn nhiïìu thåc hai loẩi mâu nêu
vâ mâu àen, to nhỗ khấc nhau, nhỗ nhû mi kim, to thò bùçng hẩt
àêåu. Cố nưët trún tru, bùçng phùèng, khưng cố lưng; cố nưët mïìm
nhn, trún, cao hún mùåt da vâ cố lưng. Cố nưët rìi to, mïìm vâ côn
kêm theo mi khố chõu.
Ngoâi viïåc cố thïí gêy ngûáa ra, nưët rìi hêìu nhû khưng phất
sinh biïën àưíi ấc tđnh nâo, àùåc biïåt lâ nhûäng nưët mïìm nhn vâ cố
lưng. Vò thïë nïn nối chung khưng cêìn phẫi chûäa trõ hóåc têíy bỗ.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 37
http://ebooks. vdcmedia. com
Cố mưåt loẩi nưët rìi àùåc biïåt gổi lâ nưët rìi mẩch mấu, phất
sinh do tưí chûác mẩch mấu dûúái da phất sinh biïën àưíi quấ mûác. Àa
sưë nưët rìi nây phất sinh úã mùåt hóåc úã àêìu, mâu sùỉc àỗ tûúi hóåc
àỗ tđm, àỗ sêỵm; cố cấi rêët nhỗ, cố cấi to chiïëm gêìm cẫ mùåt.
Nưët rìi mẩch mấu tuy tïn gổi cố vễ àấng súå nhûng khưng
gêy nguy hẩi gò cho cú thïí nïn khưng cêìn lo lùỉng, trûâ khi nố cố
khuynh hûúáng loết dêìn hóåc nùçm úã nhûäng chưỵ dïỵ bõ kđch thđch.
25. Àưìi mưìi ca ngûúâi giâ hònh thânh nhû thïë nâo?
Cưí, mu bân tay vâ hai bïn mùåt ca ngûúâi giâ thûúâng xët
hiïån nhûäng àưëm àen, to nhỗ khấc nhau, àố lâ àưìi mưìi. Nố biïíu
hiïån rùçng cú thïí ca ngûúâi giâ suy lậo. Nhûäng nưët àưìi mưìi gêy khố
chõu nây thûúâng xët hiïån sau lûáa tíi 50- 60, nhûng mưåt sưë ngûúâi
úã tíi trung niïn cng àậ cố.
ÚÃ con ngûúâi sau tíi trung niïn, nhiïìu hoẩt àưång sinh l bùỉt
àêìu "ài xëng dưëc". Vđ d, chûác nùng tìn hoân mấu giẫm, khẫ
nùng hêëp thu àâo thẫi chêåm, tïë bâo vâ cấc tưí chûác dêìn dêìn thoấi
hốa, suy lậo. Chêët axit aliphatin khưng bậo hôa trong thûåc phêím
sau khi bõ ưxy hốa sệ kïët húåp vúái anbumin, hònh thânh nhûäng vïët

trêìm tđch "chêët múä mâu nêu hóåc àen" nùçm lẩi trong tïë bâo. Dêìn
dêìn, cấc tưí chûác vâ tïë bâo bõ suy lậo khưng thïí nâo bâi tiïët nhûäng
hẩt mâu àen hóåc mâu nêu nây àûúåc nûäa. Chng tđch ly lẩi dûúái
da, hònh thânh nïn nhûäng nưët àưìi mưìi. Thûåc ra, nhûäng nưët nây
khưng chó xët hiïån trïn mùåt mâ côn cố úã tim, huët quẫn, gan vâ
cấc tuën nưåi tiïët.
Vêåy cố thïí lâm chêåm hóåc giẫm thêëp sûå hònh thânh cấc nưët
àưìi mưìi khưng? Cấc nhâ y hổc cho rùçng, sûå hònh thânh súám hay
mån cấc nưët àưìi mưìi liïn quan àïën tđnh di truìn vâ tònh trẩng
sûác khỗe, chïë àưå dinh dûúäng ca con ngûúâi. Àïí lâm chêåm hóåc
giẫm thêëp sûå hònh thânh àưìi mưìi, chïë àưå ùn ëng ca ngûúâi giâ
nïn àa dẩng hốa, tưët nhêët nïn phưëi húåp giûäa múä àưång vêåt vâ thûåc
vêåt theo t lïå 1/2. Vïì ma hê, khưng nïn úã ngoâi nùỉng lêu vò tia tûã
ngoẩi ca ấnh nùỉng lâm tùng tưëc àưå suy lậo ca da. Hùçng ngây
nïn xoa bốp mùåt, mu bân tay vâ mùåt da ca cấc chi trïn àïí cẫi
Nhiïìu tấc giẫ 38
http://ebooks. vdcmedia. com
thiïån sûå tìn hoân mấu cc bưå. Àiïìu nây rêët cố lúåi cho viïåc ngùn
ngûâa vâ lâm chêåm sûå hònh thânh cấc vïët àưìi mưìi.
26. Vò sao lẩi xët hiïån trễ cố lưng?
Trễ sú sinh ngoâi àêìu cố tốc tưët ra, côn têët cẫ cấc bưå phêån
khấc chó cố lưng tú nhòn khưng rộ. Nhûng cấ biïåt cng cố nhûäng
hâi nhi vûâa sinh ra trïn toân thên àậ cố lưng dâi dây àùåc, ngûúâi ta
gổi lâ "em bế cố lưng".
Nùm 1977, úã tónh Liïu Ninh, Trung Qëc cố mưåt hâi nhi cố
lưng. Ngoâi sưëng mi, mưi, lông bân tay vâ lông bân chên ra, toân
thên àïìu mổc lưng dâi 2-3 cm. Tuy vễ ngoâi ca em bế trưng rêët
àấng súå, nhûng cấc mùåt khấc vêỵn bònh thûúâng, mưåt tíi em àậ biïët
gổi bưë mể, hai tíi biïët tûå ài giây, 3 tíi cố thïí rûãa tay vâ giùåt
khùn mùåt.

Hiïån nay úã Trung Qëc cố hún 30 trễ em cố lưng. Vò sao trïn
thên ca chng lẩi mổc nhiïìu lưng dâi àïën thïë? Cêu trẫ lúâi ca cấc
nhâ khoa hổc lâ: àố àïìu do hiïån tûúång phẫn tưí gêy nïn. Nhû ta àậ
biïët, loâi ngûúâi tûâ loâi vûúån cưí tiïën hốa mâ ra, trïn thên loâi vûúån
cưí cố lưng dây vâ dâi. Thai nhi thúâi kò 5-6 thấng tíi toân thên
cng mổc lưng rêët dây, bònh thûúâng àïën thấng thûá 7 sệ tûå rng
hïët. Nhûng cố mưåt sưë rêët đt thai nhi vò ẫnh hûúãng di truìn hóåc vò
mưåt ngun nhên nâo àố mâ lưng thai khưng rng, cho nïn sau
khi sinh ra trúã thânh em bế cố lưng.
27. Vò sao tốc ca mưåt sưë thanh, thiïëu niïn bẩc súám?
Theo tíi tấc, tốc tûâ mâu àen biïën thânh mâu xấm, rưìi
chuín dêìn sang mâu bẩc. Tíi câng giâ, tốc câng bẩc, àố lâ àiïìu
àûúng nhiïn, ai cng khưng cho lâ lẩ. Nhûng quấi lẩ lâ cố mưåt sưë
ngûúâi côn trễ tốc cng bẩc. Àố lâ vò sao?
Thiïëu niïn tốc bẩc khấc vúái c giâ tốc bẩc. Tíi giâ tốc bẩc lâ
do cưng nùng sinh l biïën hốa suy thoấi mâ ra, côn thiïëu niïn tốc
bẩc cố thïí do di truìn, bưë mể hóåc ưng bâ ngûúâi àố lc trễ tốc àậ
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 39
http://ebooks. vdcmedia. com
bẩc. Nïëu trong gia tưåc khưng cố nhên di truìn nây thò àố cố thïí lâ
tốc bẩc do bïånh.
Bïånh gêy tốc bẩc vư cng phûác tẩp, nïëu lâ bêím sinh thò phêìn
nhiïìu sûå phất bïånh sệ àưìng thúâi kêm theo tốc bẩc. Nïëu lâ bïånh
hêåu thiïn thò ngoâi l do tíi giâ ra, côn cố thïí do chïë àưå dinh
dûúäng bõ thiïëu nghiïm trổng, hóåc do bõ kđch àưång mẩnh, têm tònh
khưng thoẫi mấi, bi quan, lo lùỉng quấ mûác gêy nïn. Ngûúâi giâ tốc
bẩc thûúâng bùỉt àêìu sau tíi 40, thanh niïn tốc bẩc thûúâng xët
hiïån vâo khoẫng 20 tíi.
Nhû ta àậ biïët, tốc súã dơ cố mâu lâ vò trong tốc chûáa mưåt loẩi
sùỉc tưë àen. Sùỉc tưë câng nhiïìu thò mâu tốc câng àêåm, sùỉc tưë đt thò

mâu tốc nhẩt hún. Mâu ca tốc lâ do àêìu chên sûäa ca tốc hònh
thânh. Nïëu quấ trònh hònh thânh sùỉc tưë hóåc sûå vêån chuín sùỉc tưë
àïën àêìu chên sûäa ca tốc gùåp trúã ngẩi, hay sùỉc tưë bõ mưåt loẩi tïë
bâo nâo àố trưi nưíi trong cú thïí "ùn" mêët lâm cho nố khưng thïí àïën
àûúåc àêìu chên sûäa thò cho d ngûúâi àố tíi lúán hay nhỗ, tốc àïìu bõ
mêët mâu vâ biïën thânh mâu bẩc.
28. Vò sao àêìu cêy tốc lẩi bõ chễ nhấnh?
Mấi tốc àen nhấnh khưng nhûäng àem lẩi vễ àểp mâ côn lâ
tiïu chđ thïí hiïån sûác khỗe. Thúâi Trung Qëc cưí, ngûúâi ta thûúâng
dng cêu "tốc xanh ba ngân súåi" àïí hònh dung mấi àêìu nhiïìu tốc.
Trïn thûåc tïë, sưë tốc trïn àêìu ca ngûúâi bònh thûúâng lâ khoẫng 10-
12 vẩn cêy. Cêy tốc dâi ngùỉn khấc nhau, dâi nhêët cố thïí àẩt hún 2
m. ÚÃ mưåt sưë ngûúâi, àoẩn cëi ca tốc chễ lâm àưi, thêåm chđ hònh
thânh mêëy nhấnh rêët nhỗ. Y hổc gổi àố lâ "chûáng tốc chễ àưi", hay
côn gổi lâ "tốc phên nhấnh".
Mưỵi cêy tốc àïìu do thên tốc vâ gưëc cêëu tẩo nïn. Phêìn thên
tốc lưå ra bïn ngoâi da. Trïn mùåt cùỉt ngang ca cêy tốc, nhòn tûâ
ngoâi vâo trung têm, cêy tốc cố thïí phên thânh ba lúáp: lúáp ngoâi
cng gổi lâ "biïíu bò ca tốc", rêët mỗng; lúáp giûäa dây nhêët gổi lâ
"chêët sûâng"; lúáp trong cng gổi lâ "ty". Chên tốc nùçm sêu trong
da, àûúåc bao bổc búãi mưåt ti hònh ưëng (cêy tốc àûúåc mổc ra tûâ trong
ti nây). Biïíu bò ca tốc do rêët nhiïìu tïë bâo chêët sûâng àậ chïët vâ
Nhiïìu tấc giẫ 40
http://ebooks. vdcmedia. com
cấc chêët anbumin àậ sûâng hốa tưí chûác thânh. Chng sùỉp xïëp nưëi
tiïëp nhau. Vò thên tốc lâ nhûäng tïë bâo àậ chïët nïn khi cùỉt tốc,
ngûúâi ta khưng cẫm thêëy àau.
Ngun nhên ch ëu gêy tốc chễ nhấnh lâ do axit anbumin
vâ cystin trong tốc bõ giẫm thêëp, khiïën cho tốc giôn, dïỵ bõ gậy.
Ngoâi ra, viïåc thûúâng xun dng mấy sêëy tốc hóåc dng xâ

phông cố àưå kiïìm mẩnh àïí gưåi àêìu cng khiïën cho chêët dêìu trong
tốc giẫm thêëp, khiïën tốc cng dïỵ phên nhấnh. Ngûúâi sûác khỗe ëu,
dinh dûúäng kếm, khiïën tïë bâo tốc côn sưëng àậ "tiïn thiïn bêët tc"
thò sệ tốc khưng àûúåc phất triïín bònh thûúâng, dïỵ bõ phên nhấnh.
Àïí hẩn chïë hiïån tûúång nây, cố thïí ùn vûâng àen, hẩt àâo vâ
trûáng gâ vò nhûäng thûåc phêím nây chûáa axit amin, sùỉt vâ nhûäng
thânh phêìn dinh dûúäng khấc rêët cêìn cho sûå phất triïín ca tốc.
29. Vò sao lưng mây khưng dâi nhû tốc?
Mưỵi ngûúâi àïìu cố lưng mây. Giưëng nhû tốc, lưng mây àïìu mổc
lïn tûâ da. Nhûng tốc cố thïí mổc rêët dâi, côn lưng mây thò lẩi ngùỉn.
D bẩn cố ài khùỉp bưën phûúng cng khưng thïí tòm thêëy mưåt ngûúâi
nâo cố lưng mây dâi nhû tốc. Àố lâ vò sao? Mën giẫi àấp vêën àïì
nây trûúác hïët phẫi lâm rộ quấ trònh sinh trûúãng ca lưng mây vâ
tốc.
Lưng mây vâ tốc àïìu gổi chung lâ lưng, cố gưëc nùçm trong ti
chên lưng dûúái da. Cấc tïë bâo úã phêìn ti chên lưng khưng ngûâng
phên chia vâ chïët ài. Nhûäng tïë bâo chïët bõ àn ra ngoâi cú thïí liïn
tc, trúã thânh lưng.
Lưng mây vâ tốc mổc úã nhûäng võ trđ khấc nhau trïn cú thïí,
chu k sinh trûúãng ca chng rêët khấc nhau. Thưng thûúâng mưỵi
cêy tốc cố thïí mổc liïn tc 2-6 nùm, sau àố ngûâng phất triïín, 3-4
thấng sau àố sệ rng ài. Nïëu mưỵi ngây, cêy tốc mổc àûúåc 0,3 mm
thò trong 4 nùm, nố sệ dâi 66cm. Côn lưng mây mưỵi ngây chó mổc
àûúåc 0,16 mm, chu k sinh trûúãng ca nố chó khoẫng 2 thấng. Khi
àậ ngûâng phất triïín, chó mêëy ngây sau lâ nố rng. Do àố, lưng
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 41
http://ebooks. vdcmedia. com
mây khưng thïí mổc dâi, àưå dâi ca nố khưng thïí nâo so sấnh vúái
tốc àûúåc.
30. Lưng mây vâ lưng mi cố tấc dng gò?

Rêët nhiïìu ngûúâi cho rùçng, lưng mây vâ lưng mi ngoâi viïåc
lâm àểp ra thò khưng cố tấc dng gò khấc. Vò vêåy, nhiïìu cư gấi
thûúâng nhưí lưng mây, sau àố dng bt chò vệ lïn cấi "mây ngâi"
cong cong, àưìng thúâi lùỉp thïm lưng mi giẫ. Thûåc ra, lâm nhû vêåy lâ
cố hẩi cho sûác khỗe.
Tấc dng ca lưng mây lâ bẫo vïå mùỉt. Nố giưëng nhû con àï,
chùỉn mưì hưi vâ nûúác mûa chẫy tûâ trấn xëng; cng cố thïí nhû
cấnh rûâng bẫo hưå, àúä khưng cho bi rúi vâo mùỉt. Lưng mi úã phđa
trïn vâ dûúái mùỉt giưëng nhû hai bûác rêm cûãa sưí àïí bẫo vïå con mùỉt
kiïìu diïỵm. Tấc dng lúán nhêët ca nố lâ gip mùỉt khỗi bõ ấnh sấng
quấ mẩnh chiïëu vâo, àưìng thúâi ngùn bi rúi vâo mùỉt.
Nïëu mêët ài lưng mây thò mưì hưi, nûúác mûa vâ bi tûâ phđa
trấn sệ rúi xëng, khiïën mùỉt bõ viïm, mẩch mấu sûng lïn. Viïåc
nhưí lưng mây gêy kđch thđch da, khiïën lưỵ chên lưng múã ra, vi
khín cố thïí thûâa cú xêm nhêåp, gêy viïm.
31. Vò sao tốc thûúâng rng?
Viïåc mổc tốc cố liïn quan vúái tònh trẩng sûác khỗe, lûáa tíi vâ
thúâi tiïët. ÚÃ ngûúâi khỗe mẩnh, tốc thûúâng dây, àen nhấnh. Ngûúâi
sûác khỗe ëu tốc thûúâng thûa, thêåm chđ bõ rng tûâng àấm, tốc mâu
vâng, khưng bống. ÚÃ ngûúâi trễ, tốc mổc nhanh, ngûúâi giâ tốc mổc
chêåm. Vâo ma hê, tưëc àưå hêëp thu vâ àâo thẫi ca cú thïí nhanh
nïn tốc mổc cng nhanh hún, sang ma àưng thò chêåm lẩi.
Chng ta hùçng ngây khi chẫi tốc, trïn lûúåc thûúâng thêëy cố
mêëy cêy tốc rng. Nhûäng cêy tốc nây dâi ngùỉn khấc nhau, nïëu
thêëy tốc dâi nhiïìu hún tốc ngùỉn lâ bònh thûúâng, nïëu tốc ngùỉn
nhiïìu hún tốc dâi thò khưng côn bònh thûúâng nûäa.
Thúâi gian tưìn tẩi ca mưỵi cêy tốc lâ nhêët àõnh, thưng thûúâng
2 - 6 nùm. Tốc dâi rng lâ sûå thay àưíi bònh thûúâng; sau khi cêy tốc
Nhiïìu tấc giẫ 42
http://ebooks. vdcmedia. com

àố rng, ngay chưỵ gưëc dêìn dêìn mổc lïn mưåt cêy tốc múái. Nïëu rng
tốc ngùỉn tûác lâ chûa àïën thúâi gian thay tốc mâ tốc àậ rng. Àiïìu
àố cố thïí lâ do àêìu chên sûäa ca tốc bõ mưåt ẫnh hûúãng bêët lúåi nâo
àố. Nïëu cố thïí khûã bỗ àûúåc ngun nhên nây thò tốc sệ lẩi phc
hưìi bònh thûúâng.
Bònh thûúâng, tốc rng lâ do hiïån tûúång sûâng hốa phất triïín
dêìn tûâ chên tốc xëng àïën àêìu chên sûäa ca tốc; khi àêìu chên tốc
bong khỗi àêìu chên sûäa thò tốc rng, mưåt cêy tốc múái sệ mổc ra tẩi
àố. Vò vêåy, mùåc d tốc rng hùçng ngây nhûng tưíng sưë cêy tốc trïn
àêìu vêỵn khưng giẫm mêëy.
Nïëu bõ mưåt ëu tưë bïn ngoâi kđch thđch, tốc cố thïí rng vâ
tẩm thúâi khưng mổc lẩi àûúåc. Vđ d, trễ em sët ngây nùçm gưëi, ma
sất giûäa àêìu vúái gưëi khiïën àấm tốc chưỵ àố rng ài. Ngoâi ra, khi bõ
sưët cao hóåc sau mưåt cún bïånh nùång, tốc cng rng rêët nhiïìu, cố
lc dng tay vët àậ cố thïí lâm rng hâng tm tốc. Àố lâ sûå rng
tốc cố tđnh tẩm thúâi. Sau mưåt thúâi gian, tốc vêỵn cố thïí phc hưìi.
Nïëu da àêìu bõ phấ hoẩi do ngoẩi thûúng, bỗng hóåc mn
nhổt, sau khi thânh sểo, tốc sệ mêët ài, khưng côn hy vổng mổc lẩi
àûúåc.
32. Vò sao mưåt sưë ngûúâi àêìu cố gêìu nhiïìu?
Gêìu lâ sẫn phêím àâo thẫi ca da àêìu, mưỵi ngûúâi àïìu cố.
Thưng thûúâng, nố khưng gêy cẫm giấc gò àùåc biïåt nhûng nïëu quấ
nhiïìu, nố sệ gêy ngûáa vâ ẫnh hûúãng àïën m quan.
Sûå sinh trûúãng vâ diïỵn biïën ca da ngûúâi àûúåc bùỉt ngìn tûâ
nhûäng tïë bâo gưëc úã têìng thêëp nhêët ca lúáp biïíu bò. Cng vúái sûå hêëp
thu vâ àâo thẫi, nhûäng tïë bâo gưëc nây sệ phất triïín lïn trïn, cëi
cng trúã thânh tïë bâo sûâng vâ rng ài. Quấ trònh nây diïỵn ra
trong khoẫng 310 - 430 giúâ. Tïë bâo sûâng ca mưåt ngûúâi tûâng giúâ
tûâng khùỉc àïìu rúi rng, chùèng qua lâ vò kđch thûúác mưỵi tïë bâo rêët
nhỗ nïn ta khưng cẫm thêëy mâ thưi. Gêìu thûåc tïë lâ tïë bâo bõ sûâng

hốa rúi rng mâ thânh.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 43
http://ebooks. vdcmedia. com
Vò sao cố mưåt sưë ngûúâi gêìu àùåc biïåt nhiïìu? Cấc bấc s phất
hiïån nhûäng ngûúâi nây phêìn nhiïìu úã lûáa tíi thanh niïn. Do cấc
hoốc mưn giúái tđnh mêët cên bùçng, àùåc biïåt lâ mûác àưå hoốc mưn
nam tùng cao, da tiïët ra nhiïìu chêët dêìu. Khi dêìu trïn da àêìu
nhiïìu thò nhûäng tïë bâo sûâng àậ rng ra sệ dđnh lẩi vúái nhau, hònh
thânh nhûäng àấm gêìu mâ mùỉt thûúâng cố thïí trưng thêëy àûúåc.
Ngoâi ra, viïåc dng xâ phông gưåi àêìu hóåc dûúåc phêím cố tđnh
kiïìm mẩnh cng dêỵn àïën gêìu nhiïìu. Àïí trấnh gêìu, trûúác hïët cêìn
phẫi sưëng cố quy c, giûä cho tinh thêìn thoẫi mấi, đt ùn chêët múä,
àûúâng, ùn nhiïìu rau quẫ vâ nhûäng thûác ùn chûáa nhiïìu vitamin B.
Àưëi vúái ngûúâi da mưì hưi dêìu, nïn tùng thïm sưë lêìn gưåi, dng xâ
phông trung tđnh hóåc xâ phông lûu hunh àïí khưëng chïë tiïët dêìu,
giûä cho da àêìu àûúåc sẩch sệ, tinh khiïët.
Cấc nhâ khoa hổc phất hiïån thêëy sûå phất triïín gêìu cố liïn
quan àïën mưåt loẩi vi khín trïn da. Vò vêåy, cố thïí dng thëc
khấng khín àïí chûäa gêìu.
33. Cêu nối "ngûúâi khỗe mổc tốc, ngûúâi ëu mổc mống tay" cố
cú súã khoa hổc khưng?
Ngûúâi ta d khỗe hay ëu thò tốc vâ mống tay vêỵn khưng
ngûâng sinh trûúãng. Tốc cố tíi thổ trung bònh 2-6 nùm, lêu nhêët cố
thïí àẩt 25 nùm. Thưng thûúâng mưỵi ngây, tốc mổc 0,2-0,4 mm, mưåt
thấng dâi 1 cm. Tưëc àưå mổc ca tốc sệ thay àưíi ty theo tònh hònh
tíi tấc vâ sûác khỗe. ÚÃ ngûúâi giâ, ngûúâi thïí lûåc ëu, bïånh nhên vâ
ph nûä mang thai, tốc mổc tûúng àưëi chêåm. ÚÃ ngûúâi khỗe úã lûáa
tíi 16-24, tốc mổc nhanh hún, chêët lûúång cng tưët hún.
Mống tay mưỵi ngây mổc khoẫng 0,1 mm. ÚÃ nhûäng ngốn tay
dâi, tưëc àưå mổc ca mống cao hún cấc ngốn ngùỉn, nghơa lâ trïn

cng mưåt bân tay, mống tay ngốn giûäa mổc nhanh nhêët, mống tay
ngốn t vâ ngốn cấi mổc chêåm hún. Vâo ma hê mống tay mổc
nhanh hún ma àưng, ban ngây mổc nhanh hún ban àïm, úã
phûúng Nam mổc nhanh hún úã phûúng Bùỉc. Mống tay trễ em múái
sinh mổc tûúng àưëi chêåm, lûáa tíi thanh niïn mổc nhanh hún, vïì
tíi giâ lẩi mổc chêåm lẩi. Thưng thûúâng, ngûúâi cố sûác khỗe tưët,
Nhiïìu tấc giẫ 44
http://ebooks. vdcmedia. com
dinh dûúäng àêìy à thò tưëc àưå phất triïín mống tay sệ cao hún so vúái
nhûäng ngûúâi thïí lûåc ëu hóåc nhiïìu bïånh. Ngûúâi quen dng tay
phẫi thò mống tay phẫi cng mổc nhanh hún.
34. Vò sao khưng nïn cùỉt mống tay quấ sêu?
Mống tay ca con ngûúâi giưëng nhû lúáp vẫy trïn thên con rùỉn;
àố lâ nhûäng sẫn phêím ph ca da, tấc dng ch ëu lâ bẫo vïå
ngốn tay. Nhûng nïëu mống tay mổc quấ dâi cng khưng thån
tiïån, vò mống tay dâi dïỵ chûáa nhiïìu vi khín. Cấc nhâ khoa hổc
tûâng phất hiïån, trong mưåt g chêët bêín ca mống tay cố khoẫng 4 t
vi khín. Khi bẩn khưng cêín thêån lâm rấch da, nhûäng vi khín úã
mống tay cố thïí gêy viïm da. Khi bẩn cêìm vêåt gò ùn, vi khín úã
mống tay cng cố thïí xêm nhêåp cú thïí. Vò vêåy, àïí giûä gòn sûác khỗe,
ta nïn cố thối quen chùm cùỉt mống tay.
Rêët nhiïìu ngûúâi thđch cùỉt mống tay thêåt ngùỉn vò hổ cho rùçng,
mống tay câng ngùỉn câng tưët. Thûåc ra lâm nhû thïë khưng cố lúåi. Vò
mống tay cùỉt quấ ngùỉn sệ lâm ëu tấc dng bẫo vïå ca nố cho àêìu
ngốn tay. Àiïìu àấng ch lâ khưng nïn cùỉt hai bïn mống tay quấ
sêu, nïëu khưng, chưỵ mống tay múái mổc ra sệ àêm thõt, dïỵ gêy viïm
nhiïỵm. Tốm lẩi, mống tay nïn àûúåc cùỉt bùçng àêìu.
35. Vò sao nhiïìu trễ em thđch cùỉn mống tay?
Nïëu bẩn ch quan sất chung quanh sệ phất hiïån nhiïìu
ngûúâi cố thối quen xêëu: thđch cùỉn mống tay, àùåc biïåt lâ trễ em 5-10

tíi.
Vò sao trễ em thđch cùỉn mống tay? Hiïån tûúång nây cố thïí liïn
quan nhêët àõnh vúái di truìn. Nhûng phêìn àưng trễ em cố thối
quen cùỉn mống tay khưng hïì liïn quan gò túái di truìn mâ do têm
l bõ cùng thùèng, hóåc khưng àûúåc giấo dc thđch àấng.
Mưåt sưë nhâ khoa hổc chó rộ cấc ngun nhên ch ëu dêỵn
àïën trễ em thđch cùỉn mống tay, bao gưìm: gia àònh khưng hôa
thån, bưë mể àïì ra nhûäng u cêìu hổc têåp quấ cao àưëi vúái con cấi,
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 45
http://ebooks. vdcmedia. com
bõ thêìy giấo phï bònh, qã trấch. Nhûäng àiïìu nây lâm cho trễ em
ln úã trẩng thấi tinh thêìn quấ cùng thùèng.
Khi trễ em cùỉn mống tay (cố em cùỉn cẫ phêìn da quanh mống
tay gêy chẫy mấu, viïm nhiïỵm), bưë mể thûúâng dng biïån phấp xûã
phẩt nhû àấnh, chûãi àïí ngùn ngûâa, nhûng vêỵn khưng mang lẩi kïët
quẫ.
Mën cho trễ em khùỉc phc thối quen xêëu nây, cêìn phẫi tòm
ra ngun nhên cú bẫn, phên tđch mưi trûúâng chung quanh àïí cố
phûúng phấp ën nùỉn àng àùỉn. Mưỵi khi nhòn thêëy trễ vư tònh hay
hûäu cùỉn mống tay thò nïn tòm cấch àïí trễ lâm nhûäng cưng viïåc
ûa thđch nhû sùỉp hònh, cùỉt giêëy nhùçm phên tấn sûå ch ca
chng àưëi vúái mống tay.
Ngoâi ra, cố thïí àûa con àïën bấc sơ àïí xin nhûäng lúâi khun,
hay lâm cho em bế àûúåc thû giận, tùng cûúâng nùng lûåc tûå khưëng
chïë vâ àưång viïn kõp thúâi mưỵi khi chng cố tiïën bưå. Têët cẫ nhûäng
viïåc nây àïìu rêët bưí đch cho viïåc khùỉc phc thối quen xêëu hay cùỉn
mống tay.
36. Cố phẫi mấu chó lâ chêët nûúác mâu àỗ khưng?
Mấu trong cú thïí mâu àỗ tûúi, múái nhòn giưëng nhû chêët nûúác
cố thëc nhåm àỗ. Thûåc ra khưng phẫi nhû thïë. Nïëu àùåt mưåt giổt

mấu dûúái kđnh hiïín vi àïí quan sất, ta sệ phất hiïån thêëy trong mấu
cố tïë bâo hưìng cêìu, tïë bâo bẩch cêëu, tiïíu cêìu vâ mưåt sưë thânh phêìn
khấc.
a. Tïë bâo hưìng cêìu giưëng nhû cấi àơa nhỗ mâu hưìng, úã giûäa
húi lộm, chun vêån chuín khđ ưxy vâ CO2. Sau khi mấu qua
phưíi, tïë bâo hưìng cêìu sệ mang theo ưxy múái àûúåc hđt vâo ài khùỉp
toân thên. Trïn àûúâng quay trúã vïì, nố lẩi mang khđ CO2 àïën phưíi
àïí thẫi ra ngoâi.
b. Bẩch cêìu lâ loẩi tïë bâo cố nhên, khưng mâu, khi nùçm im cố
hònh trôn. Trong trẩng thấi hoẩt àưång, tïë bâo bẩch cêìu cố thïí biïën
hònh, xun qua vấch cấc mẩch mấu li ti, ài vâo cấc tưí chûác chung
quanh. Trong bẩch cêìu cố vư sưë hẩt àùåc biïåt, cố thïí chia nố thânh
Nhiïìu tấc giẫ 46
http://ebooks. vdcmedia. com
tïë bâo dẩng hẩt vâ khưng hẩt. Cấc tïë bâo dẩng hẩt bao gưìm 3 loẩi:
trung tđnh, hấo axit vâ hấo kiïìm.
Tïë bâo dẩng hẩt trung tđnh cố khẫ nùng biïën hònh rêët mẩnh
vâ nùng lûåc "ùn" nhûäng vêåt khấc, trûåc tiïëp giïët chïët vi khín, cố
tấc dng bẫo vïå quan trổng trong cú thïí. Tïë bâo dẩng hẩt hấo axit
chûáa cấc chêët men amoni, men thy giẫi , cố thïí lâm giẫm dõ ûáng,
giïët hóåc lâm tưín thûúng k sinh trng. Tïë bâo dẩng hẩt hấo kiïìm
chûáa cấc chêët phẫn ûáng chêåm.
Trong cấc tïë bâo bẩch cêìu khưng hẩt, phêìn lúán lâ cấc tïë bâo
lympho. Cưng nùng ca nố cố liïn quan àïën chûác nùng miïỵn dõch.
Mưåt loẩi tïë bâo khưng hẩt khấc lâ tïë bâo àún hẩch, cố khẫ nùng
vêån àưång biïën hònh mẩnh vâ "ùn" nhûäng vêåt khấc. Khi ài vâo tưí
chûác kïët àïë, nố cố thïí phên hốa thânh tïë bâo to àïí nët cấc chêët
khấc.
c. Tiïíu cêìu cố hònh dẩng rêët khưng quy chín. Chûác nùng
ca nố lâ lâm àưng mấu. Khi cú thïí bõ thûúng chẫy mấu, tiïíu cêìu

trân ra bao bổc lêëy miïång vïët thûúng, tiïët ra chêët àùåc biïåt àïí gêy
àưng mấu, khiïën cho mấu trïn miïång vïët thûúng àưng lẩi. ÚÃ
nhûäng ngûúâi bõ thiïëu tiïíu cêìu, miïång vïët thûúng rêët khố cêìm mấu.
Ngoâi ra, trong mấu côn cố chêët khoấng, àûúâng, múä,
anbumin, chêët kđch thđch, men vâ vitamin
37. Vò sao khấc nhốm mấu thò khưng thïí tiïëp mấu?
Trûúác kia, do khưng biïët sûå tưìn tẩi ca cấc nhốm mấu khấc
nhau nïn khi bïånh nhên cêìn mấu, bêët cûá ngûúâi khỗe mẩnh nâo
cng àïìu cố thïí cho mấu. Nhiïìu ngûúâi sau khi àûúåc tiïëp mấu àậ
chïët hóåc lêm vâo tònh trẩng xêëu ài. Nùm 1902, nhâ bïånh l hổc
ngûúâi Ấo lâ Lanterstana múái lâm sấng tỗ bđ mêåt vïì mấu vâ àûa ra
khấi niïåm nhốm mấu. Ưng chia mấu ngûúâi thânh 4 nhốm: A, B,
AB, O.
Ngûúâi cố khấng ngun A trïn bïì mùåt cấc hưìng cêìu àûúåc xïëp
vâo nhốm mấu A. Ngûúâi cố khấng ngun B trïn bïì mùåt hưìng cêìu
àûúåc coi lâ thåc nhốm mấu B. Ngûúâi cố cẫ 2 khấng ngun trïn
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 47
http://ebooks. vdcmedia. com
thåc nhốm mấu AB. Ngûúâi khưng cố cẫ 2 khấng ngun A vâ B
àûúåc xïëp vâo nhốm mấu O.
Nhốm mấu O cố thïí tûúng tấc vúái cấc nhốm mấu bêët k khấc
mâ khưng cố phẫn ûáng ca khấng thïí. Vò vêåy, ngûúâi thåc nhốm
mấu nây cố thïí cho mấu bêët k ai. Ngûúåc lẩi, nhốm mấu AB vò
khưng phẫn ûáng vúái bêët cûá khấng ngun nâo nïn cố thïí tiïëp nhêån
têët cẫ cấc nhốm mấu.
Viïåc nhêån mấu thåc nhốm khưng ph húåp sệ dêỵn àïën phẫn
ûáng àưng mấu, tïë bâo hưìng cêìu bõ biïën dẩng, gêåp lẩi, gêy nguy
hiïím cho tđnh mẩng. .
38. Mấu chẫy trong cú thïí nhû thïë nâo?
Mấu tìn hoân trong cú thïí, thêåm chđ lc ng cng khưng

ngûâng chẫy. Vêåy quy låt lûu àưång ca mấu nhû thïë nâo? Nhû ta
àậ biïët, mấu lâ chêët lỗng giưëng nhû nûúác. Nûúác mấy chẫy trong
àûúâng ưëng àïën khùỉp mổi nhâ. Mấu cng phẫi chẫy trong àûúâng
ưëng cưë àõnh, àûúâng ưëng àố gổi lâ mẩch mấu.
Mẩch mấu bùỉt àêìu tûâ tim, cố à kđch thûúác tûâ to àïën nhỗ, dâi
àïën ngùỉn, cố cẫ nhûäng mẩch mấu nhỗ li ti mùỉt thûúâng khưng nhòn
thêëy àûúåc, dây àùåc nhû mẩng nhïån, phên bưë khùỉp cú thïí. Nïëu
cưång chiïìu dâi cấc mẩch mấu trong toân cú thïí, ta sệ àûúåc mưåt
àoẩn thùèng dâi àïën 10 vẩn km, à àïí qën quanh quẫ àêët hai
vông rûúäi. Mẩch mấu múái nhòn qua gêìn nhû giưëng nhau, nhûng
thûåc ra àûúåc chia lâm hai loẩi lúán lâ àưång mẩch vâ tơnh mẩch.
Mấu chẫy trong àưång mẩch lâ "mấu sẩch", côn mấu chẫy trong
tơnh mẩch lâ "mấu bêín".
Mấu àûúåc búm tûâ tim ra chûáa ưxy vâ cấc chêët dinh dûúäng,
gổi lâ "mấu sẩch". Thưng qua àưång mẩch, nố chẫy vâo cấc mẩch
mấu li ti phên bưë khùỉp trong cú thïí, àûa ưxy vâ cấc chêët dinh
dûúäng àïën cung cêëp cho tïë bâo, tûác lâ cho tïë bâo "thúã" vâ "ùn
ëng". Cấc tïë bâo lẩi thẫi ra khđ CO2 vâ cấc chêët thẫi vâo mấu.
Thïë lâ "mấu sẩch" biïën thânh "mấu bêín", chẫy vïì tơnh mẩch,
Nhiïìu tấc giẫ 48
http://ebooks. vdcmedia. com
thưng qua phưíi, thêån vâ da àïí thẫi cấc chêët àưåc ra ngoâi, biïën
thânh mấu sẩch quay vïì tim.
Cûá nhû thïë, mấu tìn hoân khưng ngûâng trong àưång mẩch
vâ tơnh mẩch.
39. Cố phẫi nhốm mấu mưåt ngûúâi sët àúâi khưng thay àưíi?
Trûúác àêy, ngûúâi ta ln cho rùçng nhốm mấu ca mưåt ngûúâi
sët àúâi khưng thay àưíi. Vò vêåy, cố ngûúâi gổi nhốm mấu lâ "hưå
khêíu àỗ".
Vúái àa sưë ngûúâi, nhốm mấu quẫ thûåc sët àúâi khưng àưíi.

Nhûng àiïìu àố khưng phẫi lâ tuåt àưëi. Cố mưåt ph nûä tíi trung
niïn qua giấm àõnh thåc nhốm mấu AB. Bâ àậ àûúåc tiïëp nhốm
mấu AB 4 lêìn an toân vư sûå, nhûng trong lêìn tiïëp mấu thûá nùm
lẩi cố phẫn ûáng khưng tưët. Qua kiïím tra múái phất hiïån nhốm mấu
ca bâ àậ biïën thânh nhốm mấu A.
Cấc nghiïn cûáu gêìn àêy àậ phất hiïån thêëy, cố lc bïånh têåt
khiïën cho nhốm mấu thay àưíi. Vđ d, bïånh mấu trùỉng cố thïí lâm
mêët nhốm mấu; bïånh khưëi u àûúâng råt cố thïí khiïën cho bïånh
nhên tûâ nhốm mấu A biïën thânh nhốm mấu B. Song àiïìu lâm cho
ngûúâi ta khố hiïíu lâ trïn thïë giúái lẩi cố mưåt ngûúâi àưìng thúâi tưìn tẩi
hai nhốm mấu. Nùm 1953, úã Anh, ngûúâi ta àậ phất hiïån mưåt ph
nûä k quấi, vûâa cố nhốm mấu A lẩi vûâa cố nhốm mấu O. Vò sao lẩi
cố hiïån tûúång nây, cho àïën nay cấc nhâ khoa hổc vêỵn àang tòm tôi
chûa lâm sấng tỗ àûúåc.
40. Mấu nhên tẩo cố ûu àiïím gò?
Khi bïånh nhên mêët nhiïìu mấu hóåc trẫi qua mưåt cåc àẩi
phêỵu, tiïëp mấu lâ khêu quan trổng, khưng thïí thiïëu àûúåc. Nhûng
cố lc do gùåp khố khùn vïì nhốm mấu hóåc ngìn mấu dûå trûä
thiïëu, nïëu chó dûåa vâo lûúång mấu hiïën ca nhûäng ngûúâi mẩnh
khỗe thò khưng thïí nâo thỗa mận àûúåc nhu cêìu àiïìu trõ.
Vò vêåy, cấc nhâ khoa hổc àậ nghiïn cûáu ra mưåt loẩi sẫn
phêím thay thïë cho mấu ngûúâi, àố lâ mấu nhên tẩo. Thấng 7 nùm
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 49
http://ebooks. vdcmedia. com
1980, mưåt giấo sû khoa y Àẩi hổc Hiroshima (Nhêåt Bẫn) tun bưë,
ưng ta dng mấu nhên tẩo tiïëp cho 100 bïånh nhên trong phêỵu
thåt vâ àậ thu àûúåc thânh cưng tưët àểp. Thấng 6 nùm 1980, Bïånh
viïån Trung Sún, (Trung Qëc) cng àậ tiïëp mấu nhên tẩo cho mưåt
bïånh nhên bõ suy bẩi cưng nùng thêån, kïët quẫ rêët tưët.
Tïn àêìy à ca mấu nhên tẩo lâ mấu nhên tẩo fluocacbon.

Nố cố khẫ nùng hôa tan chêët khđ rêët cao; trong mẩch mấu, nố cố
thïí thûåc hiïån phên ấp àưëi vúái ưxy vâ CO2 àïí thûåc hiïån sûå khụëch
tấn khđ, nhúâ àố mâ cố thïí àûa khđ ưxy àïën khùỉp cú thïí vâ bâi tiïët
khđ CO2 ra ngoâi. Mấu nhên tẩo so vúái mấu ngûúâi cố mêëy ûu àiïím
sau:
- Khưng bõ nhốm mấu hẩn chïë, cố thïí dng cho bïånh nhên cố
bêët cûá nhốm mấu nâo. Sau khi tiïëp mấu, sệ khưng xẫy ra phẫn
ûáng trưån mấu nghiïm trổng. Àùåc biïåt, trong trûúâng húåp cêëp cûáu,
khưng cêìn phẫi kiïím tra nhốm mấu, thđ nghiïåm phưëi mấu giao tẩp
mâ cố thïí sûã dng ngay. Àưëi vúái trûúâng húåp cêëp cûáu vúái quy mư lúán
lẩi câng àún giẫn, nhanh chống.
- Bẫo quẫn dïỵ dâng, khưng cêìn phẫi cêët giûä trong t lẩnh 4-6
àưå C nhû mấu tûúi mâ vêỵn cố thïí bẫo quẫn àûúåc hâng nùm.
- Khưng phất sinh sûå cẫm nhiïỵm giao tẩp. Thûúâng thûúâng
khi tiïëp mấu, nïëu khưng kiïím tra nghiïm ngùåt sệ dïỵ xẫy ra tònh
trẩng vi khín vâ mêìm bïånh trong cú thïí ngûúâi cho mấu chuín
sang cú thïí ca bïånh nhên cêìn mấu. Côn mấu nhên tẩo àûúåc sẫn
xët bùçng phûúng phấp cưng nghiïåp nïn khưng bõ nhiïỵm vi khín
hóåc cố àưåc tưë bïånh.
Ngoâi viïåc cêëp cûáu, mấu nhên tẩo côn cố thïí dng bưí sung
cho tim vâ phưíi khi cố nhu cêìu, hóåc dng bẫo quẫn cấc cú quan àïí
cêëy hóåc thay thïë.
41. Vò sao khi chẩy, tim àêåp nhanh hún?
Tim giưëng nhû mưåt cấi búm tûå àưång, ngây àïm khưng ngûâng
co bốp, àûa mấu chûáa ưxy vâ chêët bưí àïën khùỉp cú thïí. Khi ng
hóåc nghó ngúi, lûúång mấu tûâ tim àûa ra mưỵi pht khoẫng 3-5 lđt
Nhiïìu tấc giẫ 50
http://ebooks. vdcmedia. com
lâ à, cho nïn tim àêåp tûúng àưëi chêåm, lûåc co bốp cng khưng lúán
lùỉm. Khi cú bùỉp bùỉt àêìu hoẩt àưång, nhu cêìu ưxy vâ chêët bưí nhiïìu

hún so vúái khi n tơnh, lûúång mấu ca tim àûa ra cng phẫi tùng
lïn tûúng ûáng múái thỗa mận nhu cêìu ca cú thïí. Mưåt àưång tấc d
lâ rêët nhể (vđ d mưỵi giêy gêåp chên mưåt lêìn) cng sệ khiïën cho
lûúång mấu tûâ tim àûa ra tùng lïn nhiïìu lêìn. Khi vêån àưång mẩch
nhû chẩy, búi lưåi, lûúång mấu tim àûa ra câng nhiïìu hún.
Trong mưåt pht, tim ca ngûúâi cố thïí co bốp àûa ra khoẫng
20 lđt mấu, nhiïìu gêëp 5 hóåc 6 lêìn so vúái lc nghó ngúi. ÚÃ vêån àưång
viïn, tim co bốp mẩnh mệ hún, mưåt pht cố thïí àûa ra 30 - 35 lđt
mấu, thêåm chđ vûúåt quấ 40 lđt. Cố thïí bẩn sệ lêëy lâm lẩ, khi vêån
àưång, lûúång mấu ln chuín tùng lïn lâ tûâ àêu mâ cố? Thûá nhêët,
cú thïí phẫi àưång viïn mấu cêëp tưëc. Bònh thûúâng, mấu chûáa trong
gan, lấ lấch vâ úã cấc mẩch mấu dûúái da. Khi cêìn, nố àûúåc àiïìu
àưång cêëp tưëc àïí cng tham gia cung cêëp ưxy, chêët bưí vâ vêån
chuín chêët thẫi, bẫo àẫm cho cú bùỉp vêån àưång linh hoẩt vâ mẩnh
mệ. Thûá hai, cú thïí tùng tưëc àưå tìn hoân mấu. Lc nghó ngúi,
mấu tìn hoân trong cú thïí 4-5 lêìn/pht, côn lc vêån àưång cố thïí
tìn hoân àïën 7 lêìn; lûúång mấu qua tim cng tùng lïn, do àố
lûúång mấu tûâ tim àûa ra sệ tùng lïn rêët nhiïìu. Mưåt quẫ tim khỗe
mẩnh sệ cùn cûá vâo nhûäng àôi hỗi khấc nhau mâ hoân thânh
nhiïåm v mưåt cấch xët sùỉc.
Tim dûåa vâo sûác mẩnh nâo àïí vêån chuín mấu tùng thïm?
Ch ëu lâ bùçng hai biïån phấp: tùng nhanh nhõp àêåp vâ tùng
cûúâng lûåc co bốp. Nhû vêåy, lûúång mấu chẫy qua cẫ àưång mẩch vâ
tơnh mẩch àïìu tùng.
Khi bẩn chẩy hóåc leo ni, vò vêån àưång mẩnh nïn thêìn kinh
giao cẫm àûúåc hûng phêën, nhõp tim tùng nhanh, lûåc co bốp tùng,
do àố bẩn sệ cẫm thêëy tim àêåp vûâa nhanh vûâa nùång, rêët mậnh
liïåt.
Nối nhû thïë nghơa lâ viïåc chẩy àậ tùng thïm gấnh nùång cho
tim chùng? Nố cố lúåi gò cho sûå khỗe mẩnh ca tim khưng? Cố lúåi

rêët lúán. Ngun lâ tim àang cêìn cố mưåt ph tẫi nhêët àõnh àïí tùng
thïm sûå lânh mẩnh. Vò khi cưng viïåc tùng lïn, àưång mẩch vânh