CƠ THỂ NGƯỜI - BỘ NÃO VÀ CÁC BỘ PHẬN CỦA ĐẠI NÃO – 6 ppsx

Nhiïìu tấc giẫ 126
http://ebooks. vdcmedia. com
Chđnh lâ nhúâ kïët quẫ tiïën hốa nây mâ ngốn cấi ca ngûúâi
hiïån àẩi àậ cố mưåt tấc dng to lúán trong bân tay. Hâm nghơa ca
cêu thânh ngûä "ngốn cấi àûáng àêìu" lâ nối nố nưíi trưåi nhêët. Quẫ
àng nhû thïë! Theo thưëng kï ca cấc nhâ khoa hổc, hêìu hïët cưng
viïåc cêìn àïën sûå hưỵ trúå ca ngốn cấi. Ngốn cấi vûâa àưåc lêåp, vûâa cố
thïí phưëi húåp vúái 4 ngốn kia àïí lâm viïåc.
Ngốn cấi quan trổng nhû thïë, vò sao lẩi chó cố hai àưët? Cấc
nhâ khoa hổc cho rùçng kïët cêëu nây ca nố lâ thđch húåp nhêët. Vò
ngốn cấi nïëu chó cố mưåt àưët thò sûå phưëi húåp àïí nùỉm bùỉt ca nố vúái
4 ngốn kia sệ khưng à khỗe, côn nïëu ngốn cấi cố ba àưët thò lûåc
ca nố sệ ëu ài, khưng thïí nâo cố lûåc mẩnh. Cho nïn kïët cêëu nây
ca ngốn cấi lâ mưåt trong nhûäng kïët quẫ húåp l nhêët ca quấ trònh
tiïën hốa tûâ loâi vûúån àïën loâi ngûúâi.
134. Vò sao úã àa sưë ngûúâi, tay phẫi mẩnh hún tay trấi?
Trïn 90% nhên loẩi cố thối quen dng tay phẫi lâm viïåc. Tay
phẫi ca hổ cẫ vïì lûåc, àưå to nhỗ hóåc vïì trổng lûúång àïìu mẩnh hún
tay trấi. Tay phẫi phất triïín hún tay trấi, thêåm chđ chên phẫi cng
phất triïín hún so vúái chên trấi.
Theo nghiïn cûáu ca cấc nhâ khoa hổc, viïåc dng tay phẫi lâ
do thối quen àûúåc hònh thânh dêìn dêìn trong quấ trònh lao àưång
lêu dâi.
Tûâ xa xûa, úã thúâi àẩi àưì àấ c, con ngûúâi sưëng thânh bêìy àân,
tay nùỉm ròu, mi àấ àïí sùn bùỉt loâi th. Khi giao chiïën, ngûúâi ta
thûúâng dng tay phẫi àïí cêìm v khđ xưng vâo dậ th. Tûâ nhûäng
bûác tranh tûúâng cưí Hy Lẩp hún 1000 nùm trûúác côn lûu lẩi chng
ta cng cố thïí thêëy àûúåc tònh trẩng nây. Con ngûúâi dng tay phẫi
nùỉm cung vâ mi tïn, côn tay trấi nùỉm thỵn.
Qua nhûäng nùm thấng lêu dâi, loâi ngûúâi dêìn dêìn trúã thânh
thối quen dng tay phẫi. Sau àố trong lao àưång vâ chiïën àêëu loâi

ngûúâi thûúâng dng tay phẫi, mùåc d cố lc cố nhûäng em bế cấ biïåt
dng tay trấi àïí viïët hóåc cêìm àa, nhûng thêìy giấo vâ bưë mể bùỉt
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 127
http://ebooks. vdcmedia. com
em sûãa. Dêìn dêìn hiïån tûúång "tay phẫi chiïëm ûu thïë" khưng côn lâ
thối quen hêåu thiïn mâ àậ trúã thânh di truìn bêím sinh.
Trong cú thïí ngûúâi, mẩng lûúái kinh lẩc ca thêìn kinh àan
xen nhau, tûác lâ tay phẫi thåc vïì bấn cêìu àẩi nậo trấi "quẫn", tay
trấi thåc vïì bấn cêìu àẩi nậo phẫi "quẫn". Cố mưåt sưë ngûúâi vò bõ
trng phong mâ nûãa thên bïn phẫi bêët àưång, àố lâ do bấn cêìu àẩi
nậo trấi bõ trúã ngẩi, côn nhûäng ngûúâi nûãa thên bïn trấi bêët àưång lâ
do bấn cêìu phẫi ca àẩi nậo bõ khấc thûúâng. Vò con ngûúâi thûúâng
dng tay phẫi, dêìn dêìn lâm cho hoẩt àưång ca bấn cêìu àẩi nậo
trấi trúã thânh phûác tẩp hún, àiïìu àố ngûúåc lẩi lẩi thc àêíy cho
ngûúâi ta quen dng tay phẫi.
135. Hai nûãa trấi, phẫi ca cú thïí cố àưëi xûáng nhau khưng?
Nhòn bïì ngoâi mâ xết, cú thïí ngûúâi cố 5 giấc quan vâ 4 chi, cố
tđnh àưëi xûúáng trấi, phẫi rêët hoân m. Vđ d: hai tay, hai chên, hai
tai, hai mùỉt hoân toân tn theo quy låt àưëi xûáng trấi phẫi.
Nhûng trong cú thïí côn cố nhiïìu hiïån tûúång khưng àưëi xûáng.
Nïëu ài sêu vâo bïn trong cú thïí, ta sệ phất hiïån khưng đt cú
quan nưåi tẩng trong ngûåc vâ bng khưng àưëi xûáng vúái nhau. Ai
cng biïët tim nùçm húi lïåch trấi trïn ngûåc, côn gan nùçm lïåch phẫi
trong bng.
Lẩi xết àïën khđ quẫn, nố tûâ trïn ài xëng dûúái rưìi chia thânh
mưåt nhấnh trấi, mưåt nhấnh phẫi. Àiïìu th võ lâ hai nhấnh khđ
quẫn nây khưng giưëng nhau. Nhấnh khđ quẫn trấi nhỗ vâ dâi,
hûúáng ài húi lïåch ngang; côn nhấnh khđ quẫn phẫi thò to vâ ngùỉn,
hûúáng ài húi thùèng xëng. Chđnh vò vêåy khi khưng cêín thêån lâm
rúi vêåt gò vâo khđ quẫn thò hêìu nhû àïìu rúi vâo nhấnh khđ quẫn

phẫi.
Hai chên ngûúâi khi àûáng thùèng, thưng thûúâng chên trấi cố
diïån tđch tiïëp xc vúái mùåt àêët to hún chên phẫi, cng tûác lâ trổng
têm húi rúi vïì chên trấi, chên trấi trúã thânh chên chưëng àúä chđnh.
Cố mưåt nhâ khoa hổc qua khẫo sất lêu dâi phất hiïån, khi con
ngûúâi phất hiïån phđa trûúác cố nguy hiïím thò àa sưë àïìu np vïì phđa
Nhiïìu tấc giẫ 128
http://ebooks. vdcmedia. com
bïn trấi, do àố ưng cho rùçng àiïìu nây cố liïn quan vúái chên trấi àúä
trổng têm, khiïën cho chên phẫi dïỵ àẩp lïn mùåt àêët.
Trong cú thïí côn cố nhiïìu bưå phêån trấi phẫi khưng àưëi xûáng.
Vđ d cố ngûúâi mưåt mùỉt hai mđ, côn mùỉt kia mưåt mđ; hai lưng mây
bïn cao bïn thêëp; khi cûúâi mưåt bïn cố lm àưìng tiïìn, bïn kia
khưng cố. Têët cẫ nhûäng àiïìu nây àïìu lâ nhûäng hiïån tûúång khưng
àưëi xûáng bònh thûúâng. Nhûng khi mưåt ngûúâi nïëu xët hiïån mưåt
hiïån tûúång khưng àưëi xûáng nâo àố khấc thûúâng trong cú thïí thò
thûúâng thûúâng àố lâ àiïím dûå bấo bïånh têåt. Vđ d àiïín hònh nhêët lâ
ra mưì hưi, nïëu chó cố nûãa ngûúâi ra mưì hưi, nûãa khấc khưng cố thò
àố lâ sûå cẫnh bấo, nïëu khưng ch thò sùỉp túái bẩn cố thïí bõ trng
phong hóåc bẩi liïåt nûãa ngûúâi.
136. Vò sao khi ng phẫi ch tû thïë nùçm?
Ng lâ phûúng thûác nghó ngúi quan trổng nhêët ca cú thïí.
Chêët lûúång ng quan hïå àïën hiïåu sët hổc têåp vâ lâm viïåc ban
ngây. Giêëc ng cố chêët lûúång cao khưng nhûäng àûúåc quët àõnh búãi
thúâi gian ng, mưi trûúâng mâ cng liïn quan àïën tû thïë ng.
Cố ngûúâi thđch ng nùçm sêëp, ngûåc xëng dûúái, lûng lïn trïn,
hònh nhû ng vêåy thò n tơnh hún. Nhûng khi nùçm sêëp, mưåt sưë cú
dêy chùçng ca chên vâ thên ngûúâi khưng àûúåc chng lỗng vâ nghó
ngúi hoân toân. Dûúái sûác nùång ca cú thïí, hoẩt àưång ca ngûåc bõ
hẩn chïë, ẫnh hûúãng àïën sûå hư hêëp ca phưíi vâ cưng nùng ca tim.

Bưå ngûåc vâ phêìn bng bõ àê, khưng lúåi cho sûå phất triïín ca lûáa
tíi thanh, thiïëu niïn. Khi nùçm sêëp, àêìu thûúâng lïåch mưåt bïn àïí
trấnh lưỵ mi bõ gưëi bõt, sau thúâi gian dâi, cấc cú bïn cưí dïỵ bõ kếo
cùng. Do àố, nùçm sêëp lâ tû thïë ng khưng khoa hổc nhêët, nïn thay
àưíi.
Khưng đt ngûúâi cố thối quen ng nùçm ngûãa, thên nùçm thùèng,
tûá chi múã ra thoẫi mấi, hổ cho rùçng tû thïë nây cố thïí àïì phông
lûng bõ g, cố lúåi cho cưåt sưëng vâ khung xûúng, thc àêíy phất triïín
chiïìu cao. Nhûng cng giưëng nhû nùçm sêëp, khi nùçm ngûãa, mưåt bưå
phêån cú bùỉp ca thên vâ chên vêỵn úã trẩng thấi khưng àûúåc bng
lỗng, cho nïn hiïåu sët nghó ngúi khưng cao. Khi nùçm ngûãa, viïåc
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 129
http://ebooks. vdcmedia. com
àùåt hai tay lïn ngûåc hóåc bõ chùn dây àê lïn ngûåc sệ cẫn trúã tim
lâm viïåc, thêåm chđ khiïën ta hay chiïm bao vâ cố cẫm giấc kinh
hoâng. Nhiïìu ngûúâi ngấy to khi ng nùçm ngûãa vò khi àố, hêìu sa
xëng, bõ khđ thúã kđch thđch.
Tû thïë ng nùçm nghiïng, thên húi cong vïì phđa trûúác, cấc
khúáp ca chi àûúåc bng lỗng, húi cong lâ trẩng thấi nghó ngúi
tưët nhêët. Vò vêåy, ngûúâi xûa thûúâng nối "nùçm nhû cêy cung" tûác chó
nùçm nghiïng lâ tû thïë ng hay nhêët.
Trûâ thên vâ tûá chi, tû thïë àêìu vâ cưí cng rêët quan trổng. Cấc
àưët sưëng cưí húi nghiïng vïì phđa trûúác, nïëu khưng cố gưëi hóåc gưëi
quấ thêëp thò cú cưí khưng àûúåc thû giận, cấc mẩch mấu úã phêìn àêìu
dïỵ bõ ûá huët, sau khi ng dêåy sệ cẫm thêëy cùng àêìu hóåc àau
àêìu, mđ mùỉt húi ph. Nhûng nïëu gưëi quấ cao, cú sau cưí bõ kếo
cùng, àưång mẩch cưí bõ trúã ngẩi, sau khi ng dêåy cẫm thêëy mỗi cưí,
choấng àêìu, cùng nậo. Kïët quẫ nghiïn cûáu chûáng tỗ gưëi dây 8-15
cm lâ thđch húåp. Khi nùçm ngûãa, gưëi cao khoẫng bùçng mưåt nùỉm tay
vâ vûâa, khi nùçm nghiïng, gưëi cao khoẫng 1 nùỉm tay rûúäi lâ thđch

húåp.
Tû thïë ng tưët bẫo àẫm giêëc ng tưët, giêëc ng tưët khiïën cho
tinh thêìn ban ngây thoẫi mấi hún.
137. Ng trûa cố lúåi gò?
Rêët nhiïìu ngûúâi cố thối quen ng trûa, àùåc biïåt lâ vïì ma hê;
mc àđch ng lâ xốa bỗ mïåt mỗi, khưi phc sûác lûåc.
Bíi sấng, sûác lûåc con ngûúâi rêët dưìi dâo. Àố lâ vò qua mưåt
àïm nghó ngúi, cấc cú quan trong cú thïí àûúåc tu chónh lẩi, xốa bỗ
hïët sûå mïåt mỗi ca ngây hưm trûúác. Nhûng sau mưåt bíi sấng lâm
viïåc hóåc hổc têåp, vò thïí lûåc vâ àêìu ốc têåp trung cao àưå vâ khêín
trûúng, sûå mïåt mỗi lẩi xët hiïån. Hún nûäa, nhiïåt lûúång trong cú
thïí àậ cẩn, cấc chûác nùng sinh l ngoâi u cêìu àûúåc bưí sung nhiïåt
lûúång côn àôi hỗi àûúåc nghó ngúi thđch àấng àïí tiïu trûâ mïåt mỗi,
khưi phc sûác lûåc, àïí bíi chiïìu cố thïí lâm viïåc hay hổc têåp. Giêëc
ng trûa gip ta àẩt àûúåc mc àđch àố. Vïì ma àưng hay ma
Nhiïìu tấc giẫ 130
http://ebooks. vdcmedia. com
xn thò ng trûa tấc dng khưng rộ lùỉm, nối chung bíi trûa ng
mưåt chưëc lâ àûúåc. Nhûng vïì ma hê, tấc dng ca giêëc ng trûa
rêët rộ rïåt.
Ma hê, àng lc chđnh trûa, mùåt trúâi chiïëu nống, nhiïåt àưå
mưi trûúâng chung quanh rêët cao, mẩch mấu da giận núã, mưåt lûúång
lúán mấu têåp trung úã mùåt da, gêy ra sûå mêët cên bùçng phên phưëi
mấu trong cú thïí. Mấu chẫy qua nậo đt, sinh ra hiïån tûúång nậo
thiïëu mấu nhêët thúâi, khiïën cho ta tinh thêìn ụí oẫi, lú mú bìn
ng. Ngoâi ra, ma hê àïm ngùỉn ngây dâi, cưång thïm nống bûác,
mổi ngûúâi thûúâng ng mån, dêåy súám, rêët khố bẫo àẫm giêëc ng
àêìy à. Àïën bíi trûa, hổ thûúâng hay ngấp ngùỉn, ngấy dâi, àố lâ
hiïån tûúång têët nhiïn vïì sinh l.
Àưëi vúái trễ em, giêëc ng trûa lẩi câng cêìn thiïët. Tưí chûác cấc

cú quan ca trễ em côn non ëu, chûác nùng sinh l chûa hoân
thiïån, nïn dïỵ mïåt mỗi. Qua giêëc ng trûa, chûác nùng ca cấc bưå
phêån trong cú thïí múái àûúåc tu chónh lẩi àêìy à.
138. Vò sao khi ng cố ngûúâi lẩi ngấy khô khô?
Chùỉc bẩn tûâng gùåp ngûúâi ngấy rêët to khi ng, lâm ẫnh hûúãng
àïën giêëc ng ca ngûúâi khấc, nhûng bẫn thên anh ta ng say nïn
khưng hïì hay biïët.
Ngun lâ khi ng, àùåc biïåt lâ khi ng say, cú bùỉp toân thên
chng ngun, ngay àïën "lûúäi gâ" úã cưí hổng cng sa xëng, bõ
khưng khđ thúã ra thúã vâo lâm rung àưång, gêy ngấy khô. Ngấy cng
cố thïí xët hiïån do sûå lûu thưng ca khưng khđ trong lưỵ mi gùåp
trúã ngẩi. Khi mi khưng thưng, thúã khố khùn, tûå nhiïn ngûúâi ta sệ
thúã bùçng miïång. Viïåc thúã miïång, àùåc biïåt lâ àưång tấc hđt vâo, sệ
lâm chêën àưång hâm ïëch mïìm úã phđa trïn cëng hổng. Hâm ïëch
mïìm cng vúái khưng khđ vâ miïång cng rung àưång sệ phất ra tiïëng
ngấy khô khô.
Theo ngun l trïn àêy, cố mưåt sưë ngûúâi sệ hỗi: vò sao mi
khưng cố bïånh mâ lẩi khưng thưng khđ? Àố lâ vò nhûäng ngûúâi nây
khi ng, võ trđ ca àêìu khưng nùçm ngay ngùỉn, khiïën cho mi
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 131
http://ebooks. vdcmedia. com
khưng thưng. Vò vêåy, àïí trấnh tiïëng ngấy, lc ng phẫi ch võ trđ
ca àêìu, khưng nïn nùçm ngûãa mâ nïn nùçm nghiïng; àûâng àïí mi
bõ tùỉc. Nïëu khi ng àậ quen thúã bùçng miïång thò tiïëng ngấy rêët khố
loẩi bỗ.
Ngoâi ra, mưåt sưë ngûúâi cố cấc tuën lympho úã cëng mi
sûng to, khiïën cho mi khưng thưng nïn ngấy to. Trûúâng húåp nây
úã trễ em câng hay gùåp.
Nïëu ngấy to, tưët nhêët lâ ài bïånh viïån kiïím tra; nïëu ngấy do
bïånh thò cêìn kõp thúâi chûäa trõ.

139. Vò sao nối ng giûúâng húi cûáng phùèng lâ tưët?
Con ngûúâi mêët khoẫng 1/3 cåc àúâi cho viïåc ng; do àố,
giûúâng àưëi vúái chng ta rêët quan trổng. Cố nhiïìu loẩi giûúâng:
giûúâng phùèng, giûúâng àïåm, giûúâng lô xo, giûúâng chiïëu Vêåy ng
loẩi giûúâng nâo cố lúåi cho sûác khỗe?
Tûâ kïët cêëu sinh l cú thïí mâ nối, giûúâng chiïëu mïìm, giûúâng
lô xo, giûúâng àïåm àïìu quấ mïìm, lâ loẩi giûúâng ng khưng l tûúãng.
Nïëu ng trïn giûúâng mïìm, cưåt sưëng sệ thânh hònh cong khi nùçm
ngûãa, cong theo chiïìu nghiïng khi nùçm nghiïng, khiïën cho dêy
chùçng vâ cấc khúáp hai bïn cưåt sưëng sệ chõu sûác nùång quấ mûác. Lêu
ngây sệ gêy àau mỗi cưåt sưëng.
Nïëu àïí trễ em ng giûúâng mïìm, ngoâi nhûäng àiïìu khưng thïí
trấnh khỗi nhû trïn, trễ côn dïỵ bõ biïën dẩng cưåt sưëng do khung
xûúng chûa phất triïín hoân thiïån.
Vò vêåy, mổi ngûúâi nïn ng giûúâng vấn phùèng. Nối chung àưå
cûáng àûúåc coi lâ chín nïëu nùçm ngûãa mâ khưng bõ ln nhiïìu. Nïëu
ng giûúâng gưỵ, cưåt sưëng sệ giûä àûúåc úã trẩng thấi sinh l bònh
thûúâng. Nïëu cưåt sưëng bõ lïåch nhể, chó cêìn ng giûúâng phẫn phùèng
mưåt àïm lâ sệ àûúåc ën nùỉn lẩi.
Trễ em ng giûúâng phùèng sệ gip khung xûúng phất triïín
bònh thûúâng. Ph nûä ng giûúâng phùèng sệ cố àûúâng cong thên thïí
àểp.
Nhiïìu tấc giẫ 132
http://ebooks. vdcmedia. com
140. Vò sao khi ng khưng nïn trm chùn kđn àêìu?
Khưng đt ngûúâi khi ng thûúâng thđch trm chùn kđn àêìu vâ
toân thên, àùåc biïåt lâ khi súå hậi hóåc trúâi quấ lẩnh. Àêy mưåt thối
quen khưng tưët. Nố khưng nhûäng khiïën ta khưng àûúåc nghó ngúi
àêìy à mâ côn ẫnh hûúãng xêëu àưëi vúái sûác khỗe.
Vò sao nhû thïë? Vò chng ta ln phẫi thúã, hđt khưng khđ múái

vâo vâ thúã ra khđ CO2, nhû thïë cấc cú quan trong cú thïí múái duy
trò àûúåc trẩng thấi tưët àểp. Khi bẩn vi àêìu trong chùn ng, lúáp
chùn dây sệ cấch ly bẩn vúái mưi trûúâng bïn ngoâi, khưng thïí trao
àưíi khưng khđ àûúåc. Khđ ưxy trong chùn ngây câng đt ài, côn khđ
CO2 ngây câng nhiïìu lïn. Vò khưng àûúåc cung cêëp à ưxy nïn cấc
cú quan trong cú thïí khưng thïí lâm viïåc bònh thûúâng, gêy ẫnh
hûúãng khưng tưët cho sûác khỗe.
Ngûúâi ng trm chùn sệ cẫm thêëy tûác ngûåc, thúã gêëp hóåc
nûãa àïm thêëy ấc mưång, lo súå, toân thên mưì hưi àêìm àòa giưëng nhû
vûâa trẫi qua mưåt trêån vêåt lưån kõch liïåt.
Tốm lẩi, vò sûác khỗe, vâ àïí nghó ngúi àûúåc tưët hún, bẩn khưng
nïn ng trm chùn kđn àêìu.
141. Mưåt ngûúâi mưỵi ngây nïn ng bao lêu?
Mổi ngûúâi khưng thïí khưng ng trong mưåt thúâi gian dâi. Cố
nhâ nghiïn cûáu tûâng lâm thđ nghiïåm: cho mưåt sưë ngûúâi khỗe
khưng ng sët 72-90 giúâ liïìn; kïët quẫ lâ úã hổ lêìn lûúåt xët hiïån
"trẩng thấi tinh thêìn khấc thûúâng". Khi ngûâng thđ nghiïåm, cho hổ
ng mêëy giúâ, mổi hiïån tûúång lẩi trúã vïì bònh thûúâng.
Vêåy trong 1 ngây, mưỵi ngûúâi nïn ng bao lêu thò vûâa? Vúái àa
sưë ngûúâi lúán, mưỵi àïm ng 7-8 giúâ lâ à. Hiïåp hưåi Ung thû M àậ
lâm mưåt cåc àiïìu tra, kïët quẫ lâ nhûäng ngûúâi ng bònh qn mưỵi
ngây 7- 8 giúâ cố tíi thổ dâi nhêët. ÚÃ nhûäng ngûúâi ng đt hún 4 giúâ
mưỵi tưëi, t lïå tûã vong cao hún ngûúâi ng à 180%; úã nhûäng ngûúâi
ng trïn 10 giúâ/tưëi, t lïå tûã vong cao hún 80% so vúái ngûúâi ng vûâa
à.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 133
http://ebooks. vdcmedia. com
Lûáa tíi khấc nhau thò nhu cêìu vïì thúâi gian ng cng khấc
nhau. Mưỵi ngây, trễ 1-3 tíi cêìn ng 14-16 giúâ; trễ 4-6 tíi cêìn
ng 12-14 giúâ; trễ 7-9 tíi cêìn ng 11 giúâ; 10-13 tíi: 9-10 giúâ; 14-

20 tíi: 8-9 giúâ. Ngûúâi tûâ 20 tíi trúã lïn cêìn ng 7 - 8 giúâ/ngây.
Àûúng nhiïn, thúâi gian ng dâi hay ngùỉn cố thïí do thối quen àậ
hònh thânh lêu ngây. Pitú ngûúâi Nga sët àúâi mưỵi ngây chó ng 5
giúâ. Aiti mưỵi ngây chó cêìn ng 2-3 giúâ, Napoleon cố ngây chó cêìn
tûåa vâo gưëc cêy chúåp mùỉt mưåt chưëc lâ cố thïí xốa bỗ mïåt mỗi, trong
khi Anhstanh mưỵi ngây cêìn ng àïën 10 giúâ.
Nïëu sau khi ng, bẩn cẫm thêëy àêìu ốc tónh tấo, tinh thêìn
thoẫi mấi, khỗe mẩnh nghơa lâ bẩn àậ ng à.
142. Vò sao úã ngûúâi cố tíi, nhu cêìu ng lẩi đt ài?
Trong cåc sưëng, ta thêëy ngûúâi câng trễ, thúâi gian cêìn ng
câng dâi, côn ngûúâi câng lúán tíi, thúâi gian cêìn ng câng ngùỉn.
Trong trûúâng húåp bònh thûúâng, trễ em sú sinh ngoâi thúâi gian ùn
lâ ng, côn ngûúâi giâ mưỵi ngây chó ng 5 - 6 giúâ lâ khưng ng àûúåc
nûäa. Thûåc chêët ngun nhên vò àêu?
Mën hiïíu àiïìu nây, trûúác hïët ta hậy tòm hiïíu ng lâ gò. Khi
con ngûúâi lâm viïåc hay hổc têåp cẫ ngây, tưëi àïën, tïë bâo thêìn kinh
vỗ àẩi nậo mïåt mỗi, tûâ trẩng thấi hûng phêën chuín sang trẩng
thấi ûác chïë. Hún nûäa, sûå chuín biïën nây tûâ cc bưå dêìn dêìn
khụëch tấn rưång ra. Khi vỗ nậo vâ têìng dûúái vỗ nậo phất sinh ûác
chïë rưång rậi thò sệ ài vâo giêëc ng. Theo quan sất àiïån nậo àưì, con
ngûúâi khi ng cố hai trẩng thấi thay thïë nhau. Mưåt loẩi lâ ng
sống chêåm, giêëc ng khưng sêu, húi thúã chêåm vâ àïìu, mẩch vâ
huët ấp ưín àõnh, thy thïí nậo tiïët ra "chêët kđch thđch sinh
trûúãng", thc àêíy sûå húåp thânh hêëp thu vâ àâo thẫi ca cú thïí,
gip cho thïí lûåc àûúåc hưìi phc. Ng sống chêåm kếo dâi 80-120
pht, sau àố chuín sang ng sống nhanh. Khi ng sống nhanh,
giêëc ng sêu, khố gổi tónh, mẩch mấu nậo giận núã, lûúång mấu qua
nậo nhiïìu hún lc ng sống chêåm 30-50%, cấc tïë bâo nậo àûúåc hêëp
thu àâo thẫi mẩnh mệ, khiïën cho nậo àûúåc phc hưìi. Trẩng thấi
nây kếo dâi khoẫng mûúâi mêëy pht àïën nûãa tiïëng, sau àố lẩi

Nhiïìu tấc giẫ 134
http://ebooks. vdcmedia. com
chuín sang giêëc ng sống chêåm. Cẫ hai loẩi thay thïë cho nhau
liïn tc, mưåt àïm khoẫng 4-6 lêìn.
Ngûúâi àïën tíi giâ, vò cưng nùng vỗ àẩi nậo hoẩt àưång khưng
mẩnh mệ nhû tíi trễ, tưëc àưå hêëp thu àâo thẫi giẫm chêåm, hún
nûäa hoẩt àưång thïí lûåc àậ giẫm rêët nhiïìu, do àố thúâi gian ngûúâi giâ
cêìn ng cng giẫm theo. Tc ngûä nối "30 nùm àêìu ng khưng tónh,
30 nùm sau ng khưng say" lâ vò lệ àố. Nối chung, ngûúâi giâ mưåt
àïm ng 5-6 giúâ lâ à. Ngûúâi giâ ban àïm khố ài vâo giêëc ng, nûãa
àïm dïỵ tónh dêåy, thúâi gian ng ngùỉn hún mưåt đt, àa sưë cố thïí thưng
qua nghó ngúi hóåc chúåp mùỉt mưåt chưëc vïì ban ngây lâ b àùỉp àûúåc.
Àố àïìu lâ nhûäng phûúng phấp tưët àïí tiïu trûâ mïåt mỗi.
Thúâi gian ng cưë nhiïn rêët quan trổng, nhûng quan trổng
hún lâ chêët lûúång giêëc ng. Àïí cho ngûúâi giâ ng tưët, phông ng
nïn giûä n tơnh, trong phông khưng cố ấnh sấng, khưng khđ
thoấng vâ chùn àùỉp thđch húåp. Ngoâi ra, nïn têåp thânh thối quen
ng cố quy låt àïí bẫo àẫm chêët lûúång. Nhû thïë sệ cố lúåi cho viïåc
kếo dâi tíi thổ.
143. Cố phẫi ng gưëi câng cao câng tưët khưng?
Con ngûúâi dânh 1/3 cåc àúâi cho ng, mâ giêëc ng gùỉn liïìn
vúái cấi gưëi, cho nïn cấi gưëi cố vai trô rêët quan trổng àưëi vúái sûác
khỗe.
Nïëu tưëi ng khưng cố gưëi thò võ trđ àêìu sệ thêëp hún tim, mấu
chẫy lïn àêìu tùng lïn, dêỵn àïën cấc mẩch mấu nậo bõ dưìn mấu, thúâi
gian lêu sệ gêy àau àêìu, mđ mùỉt sûng lïn vâ ng khưng tưët.
Ngûúåc lẩi ng cố gưëi, àêìu àûúåc nêng cao, phêìn ngûåc cng húi
àûúåc nêng cao, nhû vêåy mấu úã nûãa dûúái sệ chẫy chêåm hún, cố thïí
giẫm nhể gấnh nùång cho tim. Àưëi vúái ngûúâi cố thối quen ng nùçm
ngûãa, gưëi àêìu àïí ng thò phưíi sệ khưng ấp sất vúái giûúâng, cố lúåi cho

sûå thúã. Hún nûäa, ng cố gưëi àêìu thò phêìn cưí àûúåc cong vïì phđa
trûúác, cú cưí àûúåc thû giận, cố lúåi cho nghó ngúi, sấng tónh dêåy tinh
thêìn thoẫi mấi.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 135
http://ebooks. vdcmedia. com
Tc ngûä nối, "gưëi cao àêìu vư lo". Thûåc ra cấch nối nây thiïëu
cú súã khoa hổc. Gưëi khưng phẫi lâ câng cao câng tưët. Nïëu gưëi àêìu
quấ cao, cấc cú cưí sệ khưng àûúåc thû giận tûå nhiïn, phêìn cú phđa
ấp vâo gưëi bõ kếo cùng, khiïën cú bùỉp cùng thùèng, dïỵ gêy mïåt mỗi.
Nïëu sët àïm ng gưëi cao, cưí sệ àau, àêìu àau, thêåm chđ ngêíng àêìu
hóåc ci àêìu àïìu khố khùn, cưí khố quay. Hún nûäa, gưëi quấ cao sệ
lâm cho tim cung cêëp mấu lïn nậo khố khùn, vư hònh trung àậ
tùng thïm gấnh nùång cho tim. Ng gưëi cao côn lâm giẫm gốc giûäa
cưí vâ ngûåc, khiïën cho khđ quẫn bõ cong, viïåc thúã gùåp trúã ngẩi , dïỵ
dêỵn àïën ët hêìu khư àau vâ ngấy to. Ngoâi ra, gưëi quấ cao sệ
khiïën cho cấc cú úã ngûåc vâ lûng cùng thùèng, cấc tưí chûác phêìn mïìm
úã cưí bõ rưëi loẩn, khiïën mẩch mấu, thêìn kinh bõ dưìn nến gêy ra mỗi
vai, tï tay vâ choấng àêìu.
Vêåy gưëi cao bao nhiïu lâ vûâa? Cấc chun gia àậ lâm thđ
nghiïåm ào àiïån nậo àưì àưëi vúái nhûäng ngûúâi dng gưëi cao thêëp khấc
nhau, kïët quẫ lâ úã nhûäng trûúâng húåp dng gưëi cao 6-9 cm, àiïån nậo
àưì xët hiïån trẩng thấi ưín àõnh; gưëi cao hóåc thêëp quấ àïìu ẫnh
hûúãng àïën giêëc ng, khiïën cho cú thïí cố cẫm giấc khưng thoẫi mấi
hóåc khố ng.
Cấc chun gia khoa xûúng cho rùçng, tûâ gốc àưå sinh l vâ
hònh dung àưët sưëng cưí mâ xết, khi ng cố gưëi àêìu, gưëi cao 8-15 cm
lâ thđch húåp. Gưëi nïn cố hònh dẩng hònh n ngûåa lâ tưët nhêët, tûác
hai àêìu cao khoẫng 15 cm, úã giûäa thêëp khoẫng 8 cm. Khi nùçm
ngûãa, àêìu úã giûäa gưëi, khi nùçm nghiïng thò àêìu gưëi vâo hai bïn. Gưëi
cố àưå cao vâ hònh dẩng nhû thïë rêët ph húåp vúái hònh cung ca cưí,

cố lúåi cho àïì phông bïånh àưët sưëng cưí vâ gip nghó ngúi tưët.
144. Vò sao khi ngûúâi mïåt mỗi lẩi hay ngấp dâi?
Khi ngûúâi mïåt mỗi, thiïëu ng, tinh thêìn bìn tễ, khưng
hûáng th vúái mổi viïåc chung quanh, hóåc khi trong ngûúâi súå rết thò
ta hay ngấp dâi.
Ngấp lâ triïåu chûáng ca mïåt mỗi. Giưëng nhû khi cú thïí thiïëu
nûúác thò phẫi ëng nûúác, dẩ dây trưëng rưỵng thò phẫi ùn cúm, ngấp
cng lâ mưåt hoẩt àưång phẫn xẩ vưën cố ca cú thïí. Nố cố nghơa
Nhiïìu tấc giẫ 136
http://ebooks. vdcmedia. com
nhêët àõnh àưëi vúái bẫo vïå cú thïí. Vđ d, khi cú thïí àậ mïåt mỗi, lẩi
phẫi lâm viïåc hay hổc têåp àïën tưëi khuya, miïång sệ ngấp liïn tc,
thc gic ta nïn ài nghó.
Ngấp cng cố tấc dng àiïìu tiïët nhể àưëi vúái mïåt mỗi. Khi
ngấp, hai mùỉt nhùỉm lẩi, miïång múã to àïí thúã; tẩi chên tay, mùåt cưí,
lûúäi vâ ët hêìu, cấc cú bùỉp àûúåc co lẩi lâm cho àẩi nậo àang hoẩt
àưång hûng phêën nay tẩm thúâi giẫm ëu, thúã sêu hún, hoẩt àưång cú
bùỉp ca toân thên tẩm ngûâng xëng, cẫm giấc ca thên thïí àưëi vúái
sûå kđch thđch chung quanh giẫm thêëp. Chđnh thúâi àiïím àố ta àûúåc
nghó ngúi tẩm thúâi.
Bíi sấng khi múái ng dêåy, vò hoẩt àưång ca àẩi nậo tûâ trẩng
thấi ûác chïë chuín sang hûng phêën, cú bùỉp àang chng, toân thên
ụí oẫi, cú thïí àang nùång cẫm giấc mïåt mỗi cho nïn ta cng thûúâng
ngấp, àùåc biïåt lâ khi ng chûa à lẩi câng hay ngấp hún.
Ngûúâi cố tinh thêìn phêën chêën, sûác lûåc dưìi dâo, sưëng cố quy
låt, thûúâng têåp luån, sưëng mẩnh mệ thò thûúâng đt ngấp. Khi thïí
chêët hû ëu, thiïëu ng, tinh thêìn ụí oẫi, sưëng khưng cố quy låt,
thiïëu vêån àưång, thiïëu hùng say vò cưng viïåc thò thûúâng hay ngấp
nhiïìu hún.
Khi ngấp, nùng lûåc phẫn ûáng ca cú thïí trúã nïn kếm hùèn,

hiïåu quẫ lâm viïåc hay hổc têåp khưng cao. Lc àố, cố thïí ra ngoâi
trúâi hoẩt àưång mưåt cht hóåc thúã khưng khđ trong lânh, hóåc lâm
mưåt vâi àưång tấc lao àưång nhể, nïëu quấ bìn ng thò nïn ài ng.
145. Vò sao sau mưåt thúâi gian mïåt mỗi, qìng mùỉt lẩi thêm
àen?
ÚÃ nhiïìu ngûúâi, mưỵi lêìn mïåt mỗi, àùåc biïåt lâ thiïëu ng hóåc
thûác àïm nhiïìu, hai qìng mùỉt sệ thêm àen. Àố lâ vò sao? Y hổc
hiïån àẩi phất hiïån, con ngûúâi mïåt mỗi, qìng mùỉt thêm àen trong
hai trûúâng húåp:
- Mïåt mỗi quấ mûác hóåc thiïëu ng: Mđ mùỉt bõ cùng thùèng lêu
dâi, dêỵn àïën nhûäng mẩch mấu nhỗ úã phêìn da qìng mùỉt giận núã,
lâm ûá huët. Cấc tưí chûác dûúái da ca qìng mùỉt bõ chng lỗng, cấc
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 137
http://ebooks. vdcmedia. com
mẩch mấu ûá huët nhiïìu, mấu khưng lûu thưng, cưång thïm da
qìng mùỉt rêët mỗng, do àố úã qìng mùỉt xët hiïån vêìng xanh xấm.
Àưëi vúái trûúâng húåp qìng mùỉt thêm àen khưng phẫi do bïånh nhû
thïë nây, chó cêìn ch nghó ngúi, ng tưët lâ cố thïí xốa bỗ àûúåc rêët
nhanh. Nïëu dng ngốn tay xoa nhể lïn qìng mùỉt gip cho cấc
mẩch mấu úã àố lûu thưng tưët thò hiïån tûúång àen qìng mùỉt cng
sệ giẫm nhể hóåc mêët dêìn.
- Mưåt cú quan nâo àố trong cú thïí cố bïånh, khẫ nùng nhiïìu
nhêët lâ bïånh thêån. Cấc tưí chûác tïë bâo ca thêån cố mưåt loẩi sùỉc tưë
àen. Sau khi cưng nùng thêån suy nhûúåc, sùỉc tưë àen sệ hiïån ra rộ
râng, khiïën cho qìng mùỉt thêm àen. Ngoâi ra, cấc bïånh vïì nưåi
tiïët hóåc bïånh vïì mẩch mấu tim cng gêy ra sûå nhiïỵu loẩn vïì tìn
hoân mấu trong cú thïí, cấc mẩch mấu nhỗ úã da qìng mùỉt bõ ûá
huët lêu dâi mâ tẩo nïn qìng àen.
Tốm lẩi, qìng mùỉt àen lâ mưåt loẩi "tđn hiïåu", nố bấo hiïåu ta
bõ mïåt mỗi quấ mûác, nïn ch nghó ngúi; cng cố thïí lâ mưåt sûå

"cẫnh bấo" rùçng ta àang cố mưåt loẩi bïånh nâo àố, nïn ài àïën bấc sơ
àïí kiïím tra sûác khỗe.
146. Vò sao thanh, thiïëu niïn khưng nïn thûác thêu àïm
nhiïìu?
Mưåt ngûúâi nïëu sët ngây tay khưng rúâi sấch hóåc vi àêìu
lâm viïåc thò dêìn dêìn sệ cẫm thêëy àêìu ốc cùng lïn, nùng lûåc tû duy
giẫm thêëp. Tûúng tûå, nïëu lao àưång thïí lûåc vúái thúâi gian kếo dâi mâ
khưng àûúåc nghó ngúi àng mûác thò cng sệ tưín hẩi àïën sûác khỗe.
Cho nïn mën tiïu trûâ mïåt mỗi, ta phẫi biïët cấch nghó ngúi.
Phûúng phấp nghó rêët àa dẩng, trong àố, ng lâ àiïìu khưng
thïí thiïëu àûúåc. Nïëu con ngûúâi khưng ng à thò cåc sưëng khưng
thïí kếo dâi.
Vò sao ng lẩi quan trổng àïën thïë?
Têët cẫ mổi hoẩt àưång ca con ngûúâi, bao gưìm hoẩt àưång trđ
lûåc vâ thïí lûåc, àïìu chõu sûå chó huy ca vỗ àẩi nậo. Vỗ àẩi nậo gưìm
hún 10 t tïë bâo thêìn kinh tưí chûác thânh, àûúåc phên cưng vư cng
Nhiïìu tấc giẫ 138
http://ebooks. vdcmedia. com
tinh vi. Nố lâ bưå tû lïånh cao nhêët ca cú thïí, cố tđnh phẫn ûáng rêët
cao, cẫm th rêët nhanh têët cẫ nhûäng kđch thđch ca ngoẩi giúái vâ
kõp thúâi phất ra mïånh lïånh àïí ûáng phố lẩi. Nhûng àẩi nậo lẩi àùåc
biïåt mïìm ëu. Tïë bâo thêìn kinh àẩi nậo nïëu khưng nhêån àûúåc ưxy
trong mưåt pht thò con ngûúâi sệ mêët ài cẫm giấc; sau 5-6 pht sệ
tûã vong. Nậo tuy mïìm ëu nhû thïë nhûng cng cố biïån phấp tûå
bẫo vïå mònh: Khi ngoẩi giúái kđch thđch quấ nhiïìu, gêy hûng phêën
quấ àưå thò nố sệ chuín tûâ hûng phêën sang ûác chïë. Do àố, con
ngûúâi sệ dêìn dêìn ài vâo trẩng thấi ng àïí tïë bâo thêìn kinh nậo
khỗi mïåt mỗi quấ mûác vâ khỗi bõ tưín thûúng. Àố gổi lâ "sûå ûác chïë
cố tđnh bẫo vïå".
Khi ng, húi thúã trúã nïn sêu hún, tim àêåp chêåm hún, cú bùỉp

toân thên àûúåc thû giận, nhûäng tïë bâo mïåt mỗi àûúåc nghó ngúi,
nhêån àûúåc cấc chêët dinh dûúäng múái tûâ mấu àûa àïën, lâm cho cú
thïí dêìn dêìn àûúåc khưi phc.
Thúâi gian vâ àưå sêu ca giêëc ng sinh l thay àưíi ty theo
tíi tấc, tònh trẩng sûác khỗe vâ cấc ma khấc nhau. Nối chung,
mưỵi ngây, ngûúâi giâ ng 5-6 giúâ, thanh niïn, trung niïn ng 8 giúâ,
côn trễ em àang thúâi k phất triïín mẩnh mệ cêìn ng 9-10 giúâ múái
thỗa mận nhu cêìu ca cú thïí.
Thúâi k thanh thiïëu niïn àang lâ giai àoẩn hổc têåp cùng
thùèng. Mưåt sưë thanh thiïëu niïn vò tranh th thúâi gian xem sấch
nïn thûúâng thûác quấ khuya, thêåm chđ thûác thêu àïm. Àiïìu nây
vûâa khưng cố lúåi cho sûác khỗe vûâa khiïën hiïåu quẫ hổc têåp cng
giẫm st, lẩi ẫnh hûúãng àïën viïåc hổc têåp ca hưm sau. Vò vêåy, àưëi
vúái cú thïí vâ sûå hổc, viïåc thûác thêu àïm quẫ lâ lúåi bêët cêåp hẩi. Àïí
nêng cao hiïåu sët hổc têåp, ngoâi viïåc bẫo àẫm ng àêìy à, côn
phẫi tham gia thđch àấng mưåt sưë hoẩt àưång vùn thïí khấc cố lúåi cho
sûác khỗe. Viïåc tham gia hoẩt àưång vùn thïí khiïën cho mưåt sưë bưå
phêån ca vỗ àẩi nậo hûng phêën lïn, àïí cho khu vûåc ph trấch hổc
têåp hay cưng tấc trong àẩi nậo tûâ trẩng thấi hûng phêën chuín
sang trẩng thấi ûác chïë àïí nghó ngúi. Nhû vêåy, ta vûâa cố thïí tiïu
trûâ mïåt mỗi, vûâa cố thïí rên luån thên thïí, tùng cûúâng sûác khỗe.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 139
http://ebooks. vdcmedia. com
147. Vò sao chiïm bao?
Chiïm bao lâ hiïån tûúång sinh l thêìn bđ nhêët, nhûng cng
phưí thưng nhêët. Khi chiïm bao, ngûúâi ta hêìu nhû bûúác vâo mưåt
thïë giúái múái lẩ. Trûúác àêy do khưng biïët ngun nhên chiïm bao
nïn ngûúâi ta thûúâng liïn hïå chiïm bao vúái cất, hung, hổa, phc ca
vêån mïånh cåc àúâi, khiïën cho chiïm bao mang àêìy mâu sùỉc thêìn
bđ.

Ngây nay, cấc nhâ khoa hổc àậ biïët àûúåc, khi ng say, phêìn
lúán cấc tïë bâo ca vỗ àẩi nậo àûúåc nghó ngúi, nhûng cố mưåt bưå
phêån tïë bâo thêìn kinh vêỵn àang úã trẩng thấi hûng phêën, chđnh vò
ngun nhên àố mâ sinh ra chiïm bao.
Chiïm bao súã dơ rêët thêìn k lâ vò trong cẫnh mưång ln ln
xët hiïån nhûäng nưåi dung rêët li kò, quấi lẩ. Vêåy nhûäng nưåi dung
nây àûúåc sẫn sinh nhû thïë nâo? Cố mưåt àiïím cố thïí khùèng àõnh,
àố lâ nố gùỉn chùåt vúái cåc sưëng thûúâng ngây. Nưåi dung chiïm bao
cho d hoang àûúâng bao nhiïu, ta vêỵn cố thïí tòm thêëy nhûäng hònh
ẫnh cåc sưëng thûåc trong àố. Nïëu bẩn lâ mưåt ngûúâi ngun thy
cấch biïåt vúái thïë giúái thò chùỉc chùỉn trong giêëc mưång khưng thïí xët
hiïån cẫnh tâu hỗa, mấy bay.
Cố nhûäng giêëc chiïm bao liïn quan mêåt thiïët vúái nhûäng viïåc
ta àậ tûâng trẫi qua vâ cố êën tûúång sêu sùỉc, hóåc lâ chõu ẫnh hûúãng
ca nhûäng tònh tiïët nâo àố trong tiïíu thuët, vư tuën hay phim
ẫnh. Mưåt sưë giêëc chiïm bao xët hiïån do cú thïí chõu sûå kđch thđch
nâo àố mâ sẫn sinh ra. Vđ d, thúâi tíi nhỗ (3-6 tíi), do nùng lûåc
tûå khưëng chïë côn kếm, cố nhûäng àïm ta ëng nûúác nhiïìu, chiïm
bao thêëy ài tiïíu, kïët quẫ lâ ta bõ àấi dêìm.
Mưåt ngun nhên khấc hònh thânh chiïm bao lâ do lông
mong mën rêët mậnh liïåt. Vđ d, khi bẩn u àûúng, trong giêëc
mưång thûúâng xët hiïån ngûúâi u. Khi bẩn mën àïën chúi mưåt núi
nâo àố, hóåc mën ùn vêåt gò thò trong chiïm bao thûúâng àẩt àûúåc
àiïìu àố. Cho nïn, nhâ têm l hổc nưíi tiïëng ngûúâi ấo lâ Fuloist àậ
nối: chiïm bao lâ sûå àẩt àûúåc ca nguån vổng.
Nhiïìu tấc giẫ 140
http://ebooks. vdcmedia. com
Àûúng nhiïn, cố rêët nhiïìu ngun nhên gêy nïn chiïm bao;
cố nhûäng giêëc chiïm bao ngay cấc nhâ khoa hổc àïën nay vêỵn chûa
lâm sấng tỗ àûúåc. Chđnh vò lệ àố mâ nghiïn cûáu chiïm bao ln lâ

mưåt vêën àïì cën ht cấc nhâ khoa hổc.
148. Vò sao cố ngûúâi mưång du?
Mưång du lâ mưåt hânh vi vư thûác cố liïn quan vúái giêëc ng,
cng lâ mưåt hiïån tûúång ng mâ hâng trùm, hâng nghòn nùm nay
chûa àûúåc giẫi thđch rộ râng.
Ta thûúâng gùåp trûúâng húåp nhû thïë nây: Ngûúâi mưång du sau
khi ng say àưåt nhiïn àûáng dêåy mùåc qìn ấo, sau àố ài ra ngoâi
mưåt vông, hóåc lâm mưåt vâi viïåc nâo àố rưìi lẩi trúã vïì nùçm ng, tûå
mònh khưng hïì biïët nhûäng viïåc mònh àậ lâm.
Cấc nhâ khoa hổc khi nghiïn cûáu mưång du àậ phất hiïån: Mưåt
sưë trûúâng húåp mưång du cố liïn quan àïën sûå trúã ngẩi ca cưng nùng
nậo. Trong trûúâng húåp bònh thûúâng, nïëu khi ng mâ nhận cêìu
chuín àưång nhanh thò àẩi nậo sệ truìn mïånh lïåch hânh àưång
cho hïå thưëng vêån àưång cú bùỉp (vđ d: Nïëu mưång thêëy hỗa hoẩn, àẩi
nậo sệ mïånh lïånh cho hai chên chẩy mau). Nhûng con ngûúâi côn cố
mưåt cú chïë tûå hậm khấc, tûác lâ khi ng, cú thïí khưng àïí cho tđn
hiïåu truìn àïën hïå thưëng vêån àưång cú bùỉp, gip ta cố thïí ng n
ưín trïn giûúâng. Nïëu cú thïí tûå hậm nây mêët sûå àiïìu hôa thò con
ngûúâi sệ sẫn sinh hânh àưång, xët hiïån hiïån tûúång mưång du.
Trong cấc thưëng kï vïì quan sất ngûúâi mưång du, ngûúâi ta phất
hiïån àa sưë hổ úã lûáa tíi dûúái 15; cố thïí do sûå phất triïín àẩi nậo
ca hổ chûa thânh thc, vỗ àẩi nậo thiïëu cưng nùng khưëng chïë.
Nối chung, sau khi àïën tíi thânh niïn, chûáng mưång du sệ tûå àưång
mêët ài. Vò vêåy, nïëu mưång du khưng phẫi lâ bïånh thåc vïì khđ chêët
àẩi nậo thò thưng thûúâng khưng cêìn chûäa trõ. Cố trûúâng húåp vò têm
tđnh hoẫng súå, lo lùỉng quấ mûác nïn sinh ra mưång du hóåc lâm cho
chûáng mưång du nùång thïm. Lc àố, cêìn phẫi tòm cấch xốa bỗ trẩng
thấi têm l lo súå trïn.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 141
http://ebooks. vdcmedia. com

Àûúng nhiïn, cng cố khưng đt ngûúâi mưång du vò nậo bưå bõ
cẫm nhiïỵm, chêën thûúng hóåc cố bïånh àưång kinh. Àưëi vúái trûúâng
húåp nây, phẫi àïën bïånh viïån àïí kiïím tra vâ àiïìu trõ.
149. Vò sao cố mưåt sưë ấc mưång cố thïí biïën thânh àiïìm dûå bấo
bïånh têåt?
Nhâ khoa hổc cưí Hy Lẩp Aristot tûâng dûå àoấn: ấc mưång rêët
cố thïí lâ àiïìm bấo trûúác bïånh têåt. Bấc sơ nưíi tiïëng cưí La Mậ lâ ưng
Lincú trong tấc phêím ca mònh àậ tûâng kïí lẩi cêu chuån: cố mưåt
ngûúâi nam thûúâng chiïm bao thêëy chên trấi mònh nùång nhû àấ,
bûúác ài khưng nưíi. Chùèng bao lêu sau, quẫ nhiïn chên trấi anh ta
bõ bẩi liïåt.
Mưåt sưë nhâ sinh l hổc, têm l hổc vâ y hổc hiïån àẩi cng
khưng ngûâng mây mô vïì mưëi quan hïå giûäa ấc mưång vâ bïånh têåt.
Theo nghiïn cûáu ca hổ, nïëu mưång thêëy nhïån, rùỉn àưåc vâ nhûäng
àưång vêåt àấng súå khấc thò thûúâng lâ àiïìm dûå bấo sệ mùỉc bïånh
ngoâi da; mưång thêëy bõ ngûúâi khấc truy àíi hóåc tûâ trïn cao rúi
xëng vûåc thùèm, mën gổi mâ khưng gổi àûúåc thò phẫi ch àïën
bïånh tim; nïëu mưång thêëy nậo thûúâng bõ ếp, thúã khố khùn thò phẫi
ch bïånh vïì phưíi; mưång thêëy thûúâng ùn phẫi cấ thưëi, tưm rûäa
hay thûåc phêím ưi thiu thò cố thïí lâ àiïìm bấo trûúác vïì bïånh dẩ dây.
Vò sao nhûäng cún ấc mưång nây sệ trúã thânh àiïìm dûå bấo
bïånh têåt? Vò bïånh têåt lc khúãi phất, bïånh nhên tuy chûa cố cẫm
giấc nhûng trong cú thïí àậ xët hiïån nhûäng mêìm bïånh tiïìm tâng.
Ban ngây khi tónh tấo, tđn hiïåu kđch thđch ca ngoẩi giúái truìn
vâo àẩi nậo rêët nhiïìu; àẩi nậo bêån gia cưng, xûã l cấc tđn hiïåu nây
nïn nhûäng kđch thđch nhỗ ëu ca bïånh têåt úã thúâi k àêìu thûúâng bõ
àẩi nậo bỗ qua. Ngoâi ra, àẩi nậo côn cố cưng nùng àiïìu chïë vâ
thđch ûáng àưëi vúái nhûäng chûáng bïånh côn nhể nây nïn cú thïí chûa
cẫm giấc gò. Nhûng khi ng, tònh hònh àậ khấc hùèn. Lc àố, rêët
nhiïìu tïë bâo ca àẩi nậo àậ chuín sang trẩng thấi nghó ngúi,

nhiïìu tđn hiïåu kđch thđch mẩnh ca bïn ngoâi khưng thïí truìn
vâo àẩi nậo àûúåc, cưng nùng àiïìu hôa vâ thđch ûáng cng àậ giẫm
thêëp. Do àố, nhûäng tđn hiïåu khấc thûúâng ca mêìm bïånh trong cú
Nhiïìu tấc giẫ 142
http://ebooks. vdcmedia. com
thïí cố thïí khiïën cho cấc tïë bâo úã nhûäng bưå phêån tûúng ûáng ca àẩi
nậo bùỉt àêìu hoẩt àưång. Lc àố, ấc mưång sệ nhên cú hưåi mâ hònh
thânh. Vò mưåt sưë cẫnh tûúång ca cún ấc mưång cố quan hïå vúái
nhûäng mêìm bïånh tiïìm tâng trong cú thïí cho nïn nố trúã thânh
àiïìm dûå bấo vïì bïånh têåt.
Nối àïën àêy, cố ngûúâi sệ lo lùỉng: mưåt khi thêëy ấc mưång thò
cho rùçng mònh àậ bõ bïånh. Vò vêåy, cêìn nối ngay rùçng, sûå lo lùỉng àố
lâ khưng cêìn thiïët. Nïëu nưåi dung ấc mưång tûúng tûå xët hiïån
nhiïìu lêìn thò chng ta nïn tòm ngun nhên hai mùåt vïì cú thïí
mònh àïí súám cố biïån phấp xốa bỗ hêåu hổa.
150. Vò sao cố giêëc mưång àûúåc nhúá rộ, cố giêëc mưång khưng
nhúá rộ?
Mưỵi ngûúâi chng ta àïìu tûâng chiïm bao vâ àïìu cố kinh
nghiïåm sau: sấng mai tónh dêåy cố lc nhúá rộ nhûäng chi tiïët trong
chiïm bao, nhûng cố lc khưng nhúá àûúåc gò. Tẩi sao?
Ngun lâ trong 1-2 giúâ àêìu, ta ng sêu nhêët, sau àố dêìn
dêìn nưng hún. Trong khi ng lú mú, sûå ûác chïë ca vỗ àẩi nậo sệ rêët
cẩn, lc àố nhûäng cẫnh mưång phất sinh ra rêët giưëng vúái cåc sưëng
thûúâng ngây, tđnh nhêët quấn ca giêëc mưång cố lc khấ mẩnh; sau
khi tónh dêåy, nhûäng hònh ẫnh lûu lẩi trong àêìu côn rêët rộ, cho nïn
nhúá àûúåc rộ râng. Côn lc vûâa vâo giêëc ng hóåc khi àậ ng sêu
thò cấc mưång cẫnh, hònh tûúång phất sinh múâ nhẩt chùỉp vấ, thúâi
gian ûác chïë ca vỗ àẩi nậo côn dâi cho nïn sấng mai lc tónh dêåy
thûúâng khưng nhúá rộ.
Ngoâi ra, nhûäng viïåc chng ta thûúâng gùåp hóåc tiïëp xc gêy

êën tûúång mẩnh thò hưìi ûác trong mưång ngûúåc lẩi rêët ëu úát vâ mú
hưì. Côn àưëi vúái mưåt sưë viïåc trong quấ khûá xa xưi, chó cêìn thêëy mưåt
lêìn, lẩi lâ viïåc khưng àấng ch lùỉm nhûng khi ng vò cẫm giấc
kđch thđch ëu àûúåc múã rưång nïn cẫnh tûúång àố xët hiïån trûúác
mùåt ta rêët rộ râng. Àố cng lâ ngun nhên lâm cho ta nhúá rộ
hóåc khưng nhúá rộ cẫnh chiïm bao.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 143
http://ebooks. vdcmedia. com
151. "Ng àưng" cố thïí gip kếo dâi tíi thổ khưng?
Hâng trùm, hâng nghòn nùm nay, nhên loẩi ln ài tòm
phûúng thëc bđ mêåt àïí kếo dâi tíi thổ, thêåm chđ mong rùçng
mònh sệ trûúâng sinh bêët lậo, sưëng mậi vúái thúâi gian. Nhûng tûâ
nhûäng danh y xa xûa, cấc thåt sơ luån àún àïën cấc nhâ khoa hổc
ngây nay àïìu khưng thïí thûåc hiïån àûúåc nguån vổng tưët àểp nây.
Nhûng hổ tòm thêëy sûå gúåi múã, tûâ àố nhen nhm lïn ngổn lûãa hy
vổng "trûúâng sinh bêët lậo".
Loâi dúi ng àưng, côn loâi chåt khưng ng àưng. Thên hònh
ca chng gêìn giưëng nhau, nhûng loâi dúi cố thïí sưëng àûúåc 20
nùm, côn loâi chåt chó sưëng khoẫng nûãa nùm. Àố lâ vò sao?
Ngun lâ khi ng àưng, t lïå tiïu hao nùng lûúång vâ hêëp thu àâo
thẫi ca cú thïí rêët thêëp, hún nûäa ng àưng khiïën cho bïånh têåt
phất triïín chêåm lẩi. Vđ d, nïëu cêëy tïë bâo ung thû cho àưång vêåt,
sau àố cho nố ng àưng thò nhûäng àưång vêåt nây sệ khưng vò ung
thû mâ chïët nhanh, búãi vò tïë bâo ung thû cng úã trẩng thấi tiïìm
phc, khưng thïí hoẩt àưång àûúåc.
Vêåy con ngûúâi cố thïí dûåa vâo ng àưng àïí kếo dâi tíi thổ
khưng? Nhûäng chun gia nghiïn cûáu vïì mùåt nây cho rùçng: con
ngûúâi mën ng àưng thò trûúác hïët phẫi lâm cho àưìi nậo (cú quan
bẫo àẫm nhiïåt àưå cú thïí ưín àõnh) khưëng chïë àûúåc nhiïåt àưå cú thïí úã
mûác thêëp nhêët. Ngây nay, ngûúâi ta àậ cố thïí dng cấc phûúng

phấp hốa hổc àïí àưìi nậo giûä cho nhiïåt àưå cú thïí hẩ thêëp trong vông
mêëy giúâ, ài vâo trẩng thấi ng àưng. Nhûng khoẫng thúâi gian nây
côn ngùỉn quấ cho nïn giêëc ng àưng nây múái chó dng vâo nhûäng
phêỵu thåt vïì nậo.
Cấch àêy khưng lêu, cố ngûúâi àậ lâm àưng lẩnh cấ vâng úã
nhiïåt àưå - 210 àưå C trong mưåt thúâi gian, sau àố chúâ hïët àưng lẩnh
thò phất hiïån cấ vâng vêỵn sưëng bònh thûúâng. Cùn cûá hiïån tûúång
nây, cấc nhâ khoa hổc bưỵng nhiïn nghơ túái viïåc àïí mưåt sưë bïånh
nhên úã giai àoẩn cëi cng ca bïånh vâo mưi trûúâng nhiïåt àưå siïu
thêëp, cho ng àưng, chúâ àïën khi y hổc cố thïí chûäa khỗi loẩi bïånh
nây múái cho hổ sưëng trúã lẩi, nhû vêåy khưng nhûäng sệ chûäa àûúåc
bïånh mâ côn kếo dâi tíi thổ.
Nhiïìu tấc giẫ 144
http://ebooks. vdcmedia. com
Cấch nghơ nây cho àïën nay khưng chó dûâng úã l lån mâ àậ
bùỉt àêìu àûúåc thûåc hiïån. ÚÃ M, tưëi thiïíu àậ cố 27 bïånh nhên ung
thû àûúåc cho àưng lẩnh, nghe nối cố thïí giûä àûúåc trïn 1.000 nùm.
Hổ àïìu tin rùçng mưåt ngây nâo àố cố thïí sưëng trúã lẩi, trúã vïì cåc
sưëng bònh thûúâng.
152. Vò sao khi ngấp, nûúác mùỉt lẩi trâo ra?
Khi ngấp, hai mđ mùỉt khếp lẩi, miïång múã to, ngûúâi húi ngẫ
vïì phđa sau, thúã sêu vâ mẩnh, kêm theo àưång tấc ën vai. Lc àố,
bẩn sệ phất hiïån thêëy ngûúâi ngấp trâo ra mưåt đt nûúác mùỉt.
ÚÃ phđa trïn nhận cêìu ca khoang mùỉt cố tuën lïå. Nûúác mùỉt
tûâ àố tiïët ra tûâng giúâ tûâng pht, trûâ lc ng. Bònh thûúâng, ta
khưng cẫm thêëy àûúåc vò trong cú thïí cố mưåt "thiïët bõ" thu thêåp vâ
bâi tiïët nûúác mùỉt. ÚÃ gốc trong mưỵi khốe mùỉt cố mưåt lưỵ nhỗ, nûúác
mùỉt tûâ àố chẫy ra ưëng nûúác mùỉt, rưìi ài vâo ti nûúác mùỉt. Phđa dûúái
ti nây lâ ưëng nûúác mùỉt úã mi, thưng vúái khoang mi. Nûúác mùỉt
àûúåc tiïët ra cëi cng sệ lêỵn vúái nûúác mi mâ chẫy ài.

Khi ngûúâi ngấp, miïång múã to, mưåt lìng khđ tûâ trong miïång
phẫ ra, ấp lûåc trong khoang miïång rêët cao, ấp lûåc trong xoang mi
cng theo àố tùng lïn, nûúác mùỉt trong àûúâng ưëng nûúác mùỉt tẩm
thúâi bõ ngùn cẫn nïn sệ trâo ra tûâ mùỉt.
Viïåc hùỉt húi, ho, nưn cng cố thïí lâm cho ấp lûåc trong
xoang mi tùng lïn, khiïën nûúác mùỉt trâo ra.
153. Vò sao sau mưỵi tiïët hổc phẫi nghó 10 pht?
Nhû ta àậ biïët, àẩi nậo lâ "bưå tû lïånh" ca cú thïí. Dûúái sûå chó
huy ca nố, têët cẫ hoẩt àưång ca con ngûúâi àïìu diïỵn ra theo mưåt
trêåt tûå nhêët àõnh. Lc ta hổc têåp, tïë bâo ca mưåt khu vûåc nâo àố
ca àẩi nậo lâm viïåc, úã trẩng thấi hûng phêën. Khi ta hoẩt àưång thò
mưåt bưå phêån tïë bâo khấc ca àẩi nậo sệ hûng phêën.
Vò vỗ àẩi nậo côn cố khẫ nùng tûå bẫo vïå mònh cho nïn khi
mưåt cưng viïåc nâo àố kếo dâi, àưå hûng phêën sệ giẫm xëng. Nïëu cûá
tiïëp tc lâm viïåc àố, nhûäng kđch thđch ca ngoẩi giúái sệ khưng lâm
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 145
http://ebooks. vdcmedia. com
cho vỗ àẩi nậo hûng phêën nûäa, thêåm chđ sệ dêỵn àïën ûác chïë. Vđ d,
trong cåc sưëng thûúâng ngây ta hay gùåp cấc trûúâng húåp sau: hổc
lêu, sûác ch sệ khưng têåp trung nûäa, àêìu ốc cùng lïn, àiïìu àố
chûáng tỗ àẩi nậo àang chuín tûâ hûng phêën sang ûác chïë, xët
hiïån mïåt mỗi. Nïëu khưng àûúåc nghó, cú thïí sệ mïåt mỗi quấ mûác vâ
gêy tưín hẩi cho vỗ àẩi nậo.
Mën cho cưng nùng ca àẩi nậo ln úã trẩng thấi mẩnh mệ
thò phẫi àïí cho cấc trẩng thấi hûng phêën vâ ûác chïë ca àẩi nậo
ln phiïn nhau. Vò vêåy, sau 45 pht lïn lúáp, ngûúâi ta thûúâng
dânh 10 pht nghó ngúi àïí cho mưåt bưå phêån tïë bâo nâo àố ca vỗ
àẩi nậo tûâ hûng phêën chuín sang ûác chïë, hy vổng qua mưåt chưëc,
tinh lûåc sệ dưìi dâo trúã lẩi àïí tiïëp thu tiïët hổc sau. Sûå nghó ngúi
cng lâm giẫm nhể sûå mïåt mỗi ca mùỉt.

Vò vêåy, trong 10 pht nghó giûäa hai tiïët, hổc sinh nïn ài ra
ngoâi, thúã khưng khđ múái, hoẩt àưång tay chên, khưng nïn ngưìi lò
trong lúáp hóåc tranh th lâm bâi têåp. Nhûng cng khưng nïn hoẩt
àưång thïí dc quấ mûác, vâo tiïët sau khố n tơnh trúã lẩi, ẫnh hûúãng
àïën hổc têåp.
154. Vò sao nam giúái cố rêu, côn ph nûä thò khưng?
Nam nûä khấc nhau khưng nhûäng vïì têìm vốc vâ cưng nùng
ca cấc tưí chûác khđ quan mâ côn cố mưåt sûå khấc biïåt rêët lúán: nam
giúái àïën tíi thanh niïn trïn miïång mổc rêu, côn nûä giúái thò khưng
cố. Nhiïìu ngûúâi cẫm thêëy àiïìu nây rêët k lẩ, vò sao nûä giúái lẩi
khưng cố rêu? Thûåc ra àiïìu àố cố liïn quan mêåt thiïët vúái sûå hêëp
thu, àâo thẫi ca cấc chêët kđch thđch.
Nối chung, thanh niïn khỗe mẩnh sau thúâi k dêåy thò àïìu
mổc rêu, ban àêìu lâ mưåt lúáp lưng thûa, mâu nhẩt vâ mïìm, vïì sau
dêìn dêìn biïën thânh dây vâ thư cûáng. Y hổc hiïån àẩi phất hiïån, vâo
thúâi k nây, trong cú thïí nam giúái tiïët ra nhiïìu hoốc mưn nam,
khiïën cho lưng tốc àen vâ thư. Mổc rêu chđnh lâ mưåt biïíu hiïån àiïín
hònh. Côn úã nûä, thúâi k nây cấc hoốc mưn nûä chiïëm ûu thïë tuåt
àưëi, lûúång hoốc mưn nam rêët đt, cho nïn tấc dng mổc lưng tốc kếm
xa nam giúái. Tốc ca nûä giúái cng mïìm ëu vâ mâu sùỉc nhẩt hún.
Nhiïìu tấc giẫ 146
http://ebooks. vdcmedia. com
Nhûng cố mưåt sưë thiïëu nûä cng mổc mưåt lúáp lưng tú àêåm nhû
"rêu", vò thïë mâ hổ cẫm thêëy rêët khố chõu. Thûåc ra àố khưng phẫi
lâ rêu mâ chó lâ lúáp lưng mếp húi dây, nố khưng ẫnh hûúãng gò àïën
sûác khỗe ca cú thïí, thưng thûúâng qua tíi dêåy thò, tûå nố sệ mêët
ài.
155. Vò sao nối chung nûä thêëp hún nam?
Nối chung àa sưë nûä thêëp hún nam, àûúng nhiïn cng cố nam
giúái thêëp, nhûng àố lâ thiïíu sưë.

Chiïìu cao ca mưåt ngûúâi àûúåc quët àõnh búãi sûå dâi ngùỉn ca
khung xûúng, àùåc biïåt lâ àưå dâi ngùỉn ca xûúng chi dûúái. Khưng
tin thò bẩn thûã lâm xem: hai ngûúâi cao thêëp khấc nhau cng ngưìi
lïn ghïë bùng, nûãa thên trïn chïnh lïåch khưng bao nhiïu, nhûng
khi dỵi chên ra thò chïnh nhau mưåt àoẩn lúán. Cho nïn bònh
thûúâng ta hay nối ngûúâi cao lâ ngûúâi "chên dâi", ngûúâi thêëp lâ
ngûúâi "chên ngùỉn". Àiïìu àố lâ cố l. Chđnh vò chiïìu cao ca mưỵi
mưåt ngûúâi ch ëu biïíu hiïån úã chên dây hay ngùỉn, cho nïn mêëu
chưët vêën àïì nûä thêëp nam cao lâ úã chưỵ sûå phất triïín ca chi dûúái
khấc nhau.
Trễ em sau khi sinh ra, xûúng chi dûúái phất triïín nïn chiïìu
cao àûúng nhiïn sệ tùng lïn. Nhûng sûå phất triïín ca cú thïí cố
mưåt quy låt nhêët àõnh, khưng phẫi àïìu àùån hùçng nùm mâ lâ tùng
trûúãng theo hònh sống. Nùm thûá nhêët, chiïìu cao trễ em tùng lïn rộ
rïåt, khoẫng 23 - 25 cm. Nùm thûá hai chó tùng 10 cm. Vïì sau, tưëc àưå
lúán ngây câng chêåm: nùm thûá ba 8 cm, nùm thûá tû, thûá nùm mưỵi
nùm chó tùng khoẫng 4 - 6 cm. Nïëu khi sú sinh, chiïìu cao ca em
bế lâ 50 cm thò àïën 5 tíi sệ tùng lïn gêëp àưi, tûác lâ khoẫng 1 m;
àïën 6 - 7 tíi lẩi lúán nhanh hún, mưỵi nùm khoẫng 8 - 10 cm. Tûâ àố
vïì sau, mậi àïën trûúác tíi dêåy thò, tưëc àưå lúán bùỉt àêìu giẫm dêìn,
mưỵi nùm chó lúán khoẫng 3 - 4 cm.
Gổi lâ thúâi k dêåy thò vò àố lâ thúâi k phất triïín mẩnh. Cấc
àùåc trûng vïì giúái tđnh xët hiïån, nam vâ nûä bùỉt àêìu khấc nhau. Bế
gấi nối chung bùỉt àêìu phất dc khoẫng 11-12 tíi, côn bế trai
chêåm hún, sau 2 - 3 nùm. Trong thúâi gian nây, chiïìu cao sệ tùng
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 147
http://ebooks. vdcmedia. com
trûúãng nhanh hún, mưỵi nùm thïm 5-7 cm. Àïën tíi 17-18, sûå tùng
chiïìu cao ch ëu dûåa vâo sûå tùng trûúãng ca cưåt sưëng. Sûå tùng
trûúãng nây chêåm nhûng kếo dâi, vò vêåy tưëc àưå cao giẫm dêìn. Sûå

phất dc vâ phất triïín ca nam tuy bùỉt àêìu chêåm, nhûng tưëc àưå
lẩi vûúåt quấ nûä giúái vâ kïët thc chêåm. Nối chung, nûä kïët thc tùng
cao lc 19-23 tíi, côn nam giúái lc 23-26 tíi. Cho nïn nûä giúái nối
chung thêëp hún nam giúái.
156. Cú thïí nam vâ nûä cố gò khấc nhau?
ÚÃ trễ em, sûå khấc nhau giûäa nam vâ nûä khưng rộ rïåt, ngoẩi
trûâ cú quan sinh dc. Àïën sau tíi dêåy thò, sûå khấc biïåt giûäa nam
vâ nûä múái biïíu hiïån trïn nhiïìu mùåt.
Da ca nam giúái tûúng àưëi thư rấp, côn da ca nûä thò trún
bống vâ mïìm nộn, khưng cố nïëp nhùn. Cú bùỉp ca nam phất triïín
hún nûä, khung xûúng cng chùỉc cûáng hún. Tuën múä ca nûä nhiïìu
hún. ÚÃ nam 20 tíi, múä chó chiïëm khoẫng 15% trổng lûúång; côn úã
nûä, t lïå nây lâ 27%. Vò vêåy, khẫ nùng lao àưång thïí lûåc ca nûä ëu
hún so vúái bẩn nam cng lûáa tíi khoẫng 25-50%, nhûng nûä lẩi cố
khẫ nùng chõu àối tưët hún nam giúái.
Cấc cú quan tẩng ph ca nam vâ nûä cố gò khấc nhau? Nhû
ta àậ biïët, nhõp tim nam giúái chêåm, nhõp tim nûä nhanh hún. ÚÃ mưåt
ngûúâi nam khỗe mẩnh, bònh qn 1 kg trổng lûúång cú thïí cố
khoẫng 80 ml mấu, côn nûä giúái đt hún, 1 kg trổng lûúång chó cố
khoẫng 75 ml mấu. Sưë hưìng cêìu trong mấu nam giúái cng nhiïìu
hún nûä. Theo ào lûúâng, lûúång hoẩt àưång ca phưíi nam giúái hêìu nhû
cao gêëp 1,5 lêìn so vúái nûä. Sưë lûúång ưxy trong mấu ca nam cng
cao hún nûä. Do àố, nam giúái cố sûác lûåc mẩnh hún.
Nậo ca nam vâ nûä cng khưng hoân toân giưëng nhau. Hònh
dẩng nậo ca con ngûúâi giưëng nhû nhên hẩt àâo, gưìm 2 bấn cêìu
àẩi nậo tưí chûác thânh. Nối chung, úã nam giúái, bấn cêìu nậo phẫi
ph trấch cưng nùng êm nhẩc, hưåi hổa tûúng àưëi phất triïín. Côn úã
nûä giúái bấn cêìu nậo trấi ph trấch vïì ngưn ngûä tûúng àưëi phất
triïín. Do àố, trễ em gấi súám ùn nối lûu loất hún trễ em trai. Côn vïì
Nhiïìu tấc giẫ 148

http://ebooks. vdcmedia. com
mùåt êm nhẩc, àùåc biïåt lâ sấng tấc êm nhẩc, nhẩc sơ nưíi tiïëng hêìu
nhû lâ nam.
Àûúng nhiïn, sûå khấc biïåt lúán nhêët giûäa nam vâ nûä lâ cú
quan sinh dc. Cú quan sinh dc ca nam giúái bao gưìm: dûúng vêåt,
ti tinh, ngổc hoân vâ ưëng dêỵn tinh. Ngổc hoân nùçm phđa ngoâi cú
thïí, lâ cú quan sẫn xët tinh trng vâ tiïët ra kđch thđch tưë nam. Cú
quan sinh dc ca nûä gưìm cố: êm àẩo, tûã cung, ưëng dêỵn trûáng vâ
bìng trûáng. Tûã cung nùçm sêu trong bng dûúái, lâ "nưi" ca bâo
thai. Bìng trûáng úã hai bïn tûã cung. Vai trô ca nố lâ sẫn sinh ra
trûáng vâ tiïët ra chêët kđch thđch tưë nûä.
Thưng thûúâng, ngûúâi ta cố thïí nhòn thêëy ngay con gấi thûúâng
àểp, trau chët, côn con trai thò phong àưå, cúãi múã. Nhûng sûå khấc
biïåt giûäa nam vâ nûä lâ tûúng àưëi. Cố mưåt sưë nam giúái cng rêët
giưëng nûä, ngûúåc lẩi cng cố ngûúâi nûä bïì ngoâi giưëng con trai. Cố
lc bïì ngoâi nam nûä lêỵn lưån, khố phên biïåt. Di truìn hổc hiïån àẩi
cho ta biïët: cú thïí ngûúâi lâ do hâng nghòn t tïë bâo cêëu tẩo nïn.
Trong mưỵi tïë bâo cố 46 àưi nhiïỵm sùỉc thïí; trong àố cố hai súåi
nhiïỵm sùỉc thïí quët àõnh giúái tđnh. Ngây nay, ngûúâi ta bùỉt àêìu
dng nhiïỵm sùỉc thïí giúái tđnh àïí kiïím tra nam hay nûä: XY lâ nam,
XX lâ nûä. Trong cấc thïë vêån hưåi Olympic qëc tïë, ngûúâi ta phên
biïåt vêån àưång viïn nam hay nûä bùçng phûúng phấp nây.
157. Cố phẫi con gấi đt thưng minh hún con trai khưng?
Nhiïìu ngûúâi cho rùçng, con gấi khi hổc cêëp 1 thûúâng chùm chó
hún con trai, thânh tđch cng tưët hún. Nhûng lïn trung hổc, àùåc
biïåt lâ úã cêëp 3 thò lûåc hổc con gấi thûúâng khưng àíi kõp con trai.
Do àố, mưåt sưë ngûúâi àûa ra kïët lån: con gấi cëi cng khưng
thưng minh bùçng con trai. Sûå thûåc thò khưng phẫi con trai thưng
minh hún con gấi àêu.
Vêåy trđ lûåc ca con trai vâ con gấi cố gò khấc nhau? Cêu trẫ

lúâi khùèng àõnh lâ cố. Cấc nhâ khoa hổc nûúác ngoâi àậ nghiïn cûáu
trễ em trai vâ gấi 3 nùm àêìu ca cêëp 1 vâ nhêån thêëy tuy cng mưåt
lúáp nhûng têm l lûáa tíi ca chng cố khấc nhau. Têm l lûáa tíi
bònh qn ca con trai thûúâng kếm hún so vúái con gấi 1-1,5 tíi;
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 149
http://ebooks. vdcmedia. com
tûác lâ úã nhûäng nùm àêìu ca cêëp 1, têm l ca con gấi phất triïín
nhanh hún con trai, vò vêåy sûå nhẩy bến vïì nhêån thûác ca con trai
vâ con gấi cố khấc nhau.
Kïët quẫ cấc nghiïn cûáu chûáng tỗ xc giấc ca con gấi tûúng
àưëi nhẩy cẫm, àưång tấc bùỉt chûúác ca con gấi khấ chđnh xấc, tay
khếo lếo, qua rên luån dïỵ viïët àûúåc chûä àểp, àan nïn nhûäng têëm
ấo len rêët àểp hóåc cố nhûäng tû thïë ma mï ngûúâi, cố thïí lâm
nhûäng viïåc àôi hỗi àưång tấc chđnh xấc cao nhû hưå l hóåc àấnh
mấy chûä. Sûå phên biïåt vïì êm thanh ca em gấi vâ nùng lûåc àõnh
võ cng khấ mẩnh, dïỵ bõ cấc êm thanh thu ht, cố cẫm giấc vui
thđch mẩnh mệ, thđch hất vâ nghe êm nhẩc. Côn thõ giấc vâ nùng
lûåc phấn àoấn phûúng võ ca con trai lẩi mẩnh hún. Chng ln
thđch th vúái cấc vêåt thûåc, mư hònh vâ cấc phûúng ấn, cố thïí
nhanh chống phên biïåt phûúng hûúáng, hiïíu àûúåc phûúng võ ca
cấc vêåt thïí. Khi àûáng trûúác nhûäng mï cung dïỵ lâm loẩn mùỉt, thêåm
chđ trûúác nhûäng bẫng mẩch àiïån rêët phûác tẩp, chng hiïíu àûúåc
nhanh hún con gấi.
Con gấi vïì mùåt diïỵn àẩt ngưn ngûä vâ nhúá nhanh thò trưåi hún
con trai. Khi thåt lẩi mưåt cêu chuån nâo àố, cấc em gấi thûúâng
thïí hiïån tònh cẫm àêåm àâ sêu sùỉc, sau khi xem phim hóåc xem
kõch thûúâng thđch miïu tẫ lẩi cấc vai mưåt cấch cố sùỉc thấi, cố tònh
cẫm, thêåm chđ côn tûå mònh bùỉt chûúác. Súã trûúâng ca cấc em gấi lâ
tû duy hònh tûúång, thđch nhûäng mưn khoa hổc cố liïn quan vúái
nhên vùn vâ quan hïå con ngûúâi nhû ngûä vùn, ngoẩi ngûä, lõch sûã, y

hổc vâ nghïå thåt. Côn trễ em trai cố nùng lûåc phên tđch tưíng húåp
khấ mẩnh, vïì mùåt quan sất vâ suy l thûúâng trưåi hún cấc em gấi.
Tû duy ca chng cố tđnh trûâu tûúång, rưång rậi vâ linh hoẩt, chûáa
àêìy khất vổng khấm phấ bđ mêåt ca sûå vêåt. Tốm lẩi, trễ em trai cố
tû duy logic mẩnh, u thđch nhûäng mưn khoa hổc trûâu tûúång nhû
toấn, vêåt l vâ hốa hổc. Khi nối hay viïët vùn, trễ em trai tuy kếm
hún cấc em gấi vïì mùåt miïu tẫ trưi chẫy, lúâi vùn sinh àưång vâ tûâ
ngûä phong ph nhûng lẩi múái mễ, sêu sùỉc, cêëu tûá àưåc àấo vâ
hâm nghơa sêu xa hún.
Qua àố, cố thïí thêëy trễ em trai, gấi vïì mùåt phất triïín trđ lûåc
mưỵi bïn cố àùåc àiïím riïng, khưng phẫi lâ trai mẩnh hún gấi, cng
Nhiïìu tấc giẫ 150
http://ebooks. vdcmedia. com
khưng thïí nối lâ gấi mẩnh hún trai. Cố ngûúâi tûâng àiïìu tra trong
sưë hổc sinh thânh tđch ûu viïåt nhêët vâ kếm nhêët vâ nhêån thêëy t
lïå phêìn trùm trễ em trai cao hún trễ em gấi, côn thânh tđch úã mûác
trung bònh thò trễ em gấi chiïëm nhiïìu hún. Vïì thânh tđch bònh
qn ca trễ em trai vâ trễ em gấi thò khưng cố gò chïnh lïåch rộ
rïåt.
158. Vò sao nûä giúái thûúâng dõu dâng, ưn hôa hún nam giúái?
Nối chung, tđnh cấch ca nam vâ nûä khưng giưëng nhau. Nam
giúái cố tđnh àua tranh vâ àưåc lêåp khấ mẩnh, côn nûä giúái tûúng àưëi
ưn dõu, giâu lông àưìng cẫm.
Hai loẩi tđnh cấch khấc nhau nây àûúåc hònh thânh nhû thïë
nâo? Mưåt nhâ khoa hổc ca Cc Nghiïn cûáu Tinh thêìn bang
Atlanta (M) tûâng thùm dô mưëi quan hïå giûäa tđnh cấch vâ giúái
tđnh. Ưng phất hiïån thêëy trong mấu cố hai loẩi chêët vi lûúång liïn
quan vúái trẩng thấi tinh thêìn. Àố lâ chêët kđch thđch tuën thûúång
thêån A vâ chêët huët thanh. Chêët kđch thđch tuën thûúång thêån A
cố thïí khiïën cho tđnh tònh trúã nïn nưn nống, dïỵ bõ kđch àưång, thđch

thấch thûác; côn chêët huët thanh thò ngûúåc lẩi, cố thïí khưëng chïë
tđnh nưn nống, khiïën cho con ngûúâi tỗ ra hiïìn dõu, hôa thån.
Thưng thûúâng, trong mấu ca mưỵi ngûúâi àïìu cố hai chêët nây,
nhûng t lïå ca chng rêët khấc nhau. Cấc nhâ khoa hổc àậ phên
tđch mấu ca nam vâ nûä vâ phất hiïån thêëy, úã 85% nûä giúái, hâm
lûúång huët thanh tưë cao hún nam giúái; úã 80% nam giúái, hâm lûúång
chêët kđch thđch tuën thûúång thêån A cao hún nûä giúái. Kïët quẫ
nghiïn cûáu nây, vïì mùåt sinh l, àậ lâm rộ ngun nhên vò sao nûä
giúái ưn hôa, dõu dâng hún nam giúái.
Nhûng cấc nhâ têm l hổc lẩi cho rùçng sûå khấc biïåt tđnh cấch
ca nam nûä chõu ẫnh hûúãng rêët lúán ca mưi trûúâng xậ hưåi. Nam vâ
nûä àïìu sưëng trong mưåt mưi trûúâng xậ hưåi nhêët àõnh. Hoẩt àưång
têm l vâ phûúng thûác hânh àưång ca hổ cêìn phẫi àûúåc xậ hưåi tiïëp
thu, thûâa nhêån. Thưng thûúâng, xậ hưåi u nam giúái phẫi dng
cẫm, kiïn àõnh, cố tđnh àưåc lêåp, quët àoấn, dấm chõu trấch nhiïåm;
nûä giúái cêìn ưn dõu, thên tònh, tó mó, gổn ghệ, giâu tđnh nhêỵn nẩi vâ