CƠ THỂ NGƯỜI - BỘ NÃO VÀ CÁC BỘ PHẬN CỦA ĐẠI NÃO – 7 pps

CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 151
http://ebooks. vdcmedia. com
àoan trang. Ban àêìu, bưë mể cùn cûá vâo hònh ẫnh ca nam giúái vâ
nûä giúái trong sûå tûúãng tûúång ca mònh àïí giấo dc vâ ën nùỉn con
cấi. Àïën khi ài hổc, do hổc têåp vâ bùỉt chûúác nhau, tđnh cấch ca
nam vâ nûä dêìn dêìn khấc biïåt rộ hún. Sau khi trûúãng thânh,
truìn thưëng vùn hốa, phong tc têåp quấn ca xậ hưåi sệ lâm cho
sûå khấc biïåt nây ngây câng àõnh hònh.
Àûúng nhiïn, úã àêy ta nối àïën sûå khấc biïåt vïì tđnh cấch giûäa
nam vâ nûä lâ nối vïì àa sưë. Trong cåc sưëng vêỵn cố nhûäng ph nûä
tđnh tònh kiïn àõnh, mẩnh mệ, têm l àua tranh vâ chđ tiïën th rêët
mẩnh, trong sûå nghiïåp giânh àûúåc nhiïìu thânh tđch huy hoâng
vûúåt qua nam giúái. Tûúng tûå, cng cố nhiïìu nam giúái cố tđnh hôa
dõu, thên tònh.
159. Vò sao bâ con gêìn khưng thïí lêëy nhau?
Tấc phêím vùn hổc nưíi tiïëng "Hưìng Lêu Mưång" miïu tẫ tó mó
mưëi tònh giûäa Giẫ Bẫo Ngổc, Lêm Àẩi Ngổc vâ Tiïët Bẫo Thoa. Cêu
chuån lâm xc àưång lông ngûúâi, nhûng hổ lâ nhûäng ngûúâi bâ con
cố quan hïå huët thưëng nïn viïåc lêëy nhau lâ khưng thđch húåp.
Trong 23 àưi nhiïỵm sùỉc thïí ca con ngûúâi, cố khoẫng 10 vẩn
gene di truìn, vúái hún 1.000 gene cố vêën àïì tiïìm êín (cố thïí gêy
bïånh). Nïëu hai bïn bưë mể cố 23 àưi nhiïỵm sùỉc thïí mang gene gêy
bïånh giưëng nhau, àúâi con sệ mang bïånh. Nïëu chó mưåt trong hai bïn
bưë mể mang gene gêy bïånh thò àúâi con chó tiïìm êín bïånh àố mâ
khưng phất ra, cho nïn con khưng cố bïånh.
Trong trûúâng húåp bònh thûúâng, mưỵi ngûúâi chó cố 5-6 àưi
nhiïỵm sùỉc thïí giưëng nhau trong sưë hún 1.000 gene gêy bïånh tiïìm
êín, cho nïn hai ngûúâi khưng phẫi bâ con kïët hưn cố rêët đt cú hưåi
cng mang gene di truìn tiïìm êín giưëng nhau. Do àố, bïånh di
truìn mang tđnh tiïìm êín nây rêët đt gùåp, t lïå phất bïånh chó lâ
mưåt phêìn mêëy vẩn, thêåm chđ mưåt phêìn mûúâi mêëy vẩn mâ thưi.

Nhûng nïëu vúå chưìng lâ bâ con gêìn thò tònh hònh lẩi khưng
côn nhû thïë nûäa. Nïëu hổ cố chung ưng bâ nưåi (hóåc ưng bâ ngoẩi)
thò tûâ ưng bâ nưåi (hóåc ưng bâ ngoẩi) qua mể (hóåc bưë) àïën bẫn
Nhiïìu tấc giẫ 152
http://ebooks. vdcmedia. com
thên hổ, sưë gene gêy bïånh tiïìm êín giưëng nhau úã 2 vúå chưìng àậ
tùng lïn rêët nhiïìu so vúái nhûäng ngûúâi khưng cố ưng bâ nưåi (ngoẩi)
chung. Nhû vêåy, cú hưåi gùåp nhau giûäa nhûäng cùåp nhên gêy bïånh
tiïìm êín trong bẫn thên àûáa con sau nây sệ tùng lïn gêëp bưåi. Vò
vêåy, khẫ nùng con bõ bïånh di truìn lâ khố trấnh khỗi.
Do àố, låt phấp Trung Qëc quy àõnh khưng cho phếp kïët
hưn giûäa nhûäng ngûúâi thên thđch vúái nhau, ch ëu lâ giûäa nhûäng
ngûúâi trong vông ba àúâi, vđ d anh em hổ hóåc anh em chung ưng
bâ nưåi, ngoẩi.
160. Vò sao cố ngûúâi chûãa nhiïìu bâo thai?
Trong cåc sưëng, ta thûúâng gùåp mưåt sưë ngûúâi cố khn mùåt
gêìn nhû hoân toân giưëng nhau. Àố lâ nhûäng anh (chõ) em sinh àưi,
hóåc sinh ba.
Thưng thûúâng, mưỵi lêìn mang thai, ngûúâi mể chó sinh mưåt
àûáa con. Nhûng tẩi sao cố ngûúâi mưåt lêìn sinh àïën hai, ba hóåc
nhiïìu àûáa con?
Cấc nhâ khoa hổc giẫi àấp rùçng: trễ em sú sinh àûúåc cêëu tẩo
nïn tûâ hâng nghòn t tïë bâo, côn thai nhi ban àêìu àûúåc phất sinh
tûâ mưåt tïë bâo duy nhêët - trûáng àậ th tinh. Nûä giúái tûâ tíi dêåy thò
trúã ài, mưỵi thấng trûáng chđn vâ rng mưåt lêìn, mưỵi lêìn thûúâng lâ
mưåt trûáng. Nïëu nố gùåp vâ kïët húåp vúái tinh trng thò sệ thânh
trûáng th tinh. Trûáng th tinh khi di chuín vïì tûã cung thò bùỉt
àêìu chia ra thânh hai hóåc tùng nhiïìu hún nûäa. Cng vúái viïåc cấc
tïë bâo khưng ngûâng lúán lïn vâ phên hốa, cëi cng, trûáng th tinh
sệ trúã thânh thai nhi trong cú thïí mể.

Nïëu trûáng sau khi th tinh àûúåc chia lâm àưi, mưỵi bïn sệ
phất triïín thânh mưåt bâo thai, ta gổi hiïån tûúång nây lâ "mưåt trûáng
song thai". Trễ em sinh àưi nây sau khi sinh ra khưng nhûäng diïån
mẩo giưëng nhau mâ ngay àïën giúái tđnh, nhốm mấu vâ nhên di
truìn cng àïìu giưëng nhau. Nïëu thay cấc cú quan ca chng cho
nhau thò khưng gêy ra phẫn ûáng bâi xđch nâo.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 153
http://ebooks. vdcmedia. com
So vúái mưåt trûáng song thai thò àa sưë trûúâng húåp song bâo thai
khưng giưëng nhau àïën thïë, chng hóåc nam hóåc nûä, cố cao cố
thêëp giưëng nhû anh chõ em bònh thûúâng. Àố lâ vò mể ca chng
mưåt lêìn àậ rng hai hóåc nhiïìu trûáng, phất triïín thânh nhûäng bâo
thai khấc nhau. Trûúâng húåp ba bâo thai thò câng phûác tẩp hún
nhiïìu. Chng cố thïí gưìm mưåt trûáng song thai vâ mưåt trûáng mưåt
thai, cng cố thïí giưëng nhû hai trûáng song thai, cng cố thïí tûâ ba
trûáng hònh thânh ba bâo thai. Trûúâng húåp bưën bâo thai, nùm bâo
thai cng tûúng tûå.
161. Thai nhi trong bng mể lâm nhûäng gò?
Trong bng mể, thai nhi sët ngây lâm gò? Trûúác àêy, ngûúâi
ta khưng hïì biïët gò vïì vêën àïì nây. Ngây nay, cấc nhâ y hổc qua
siïu êm àậ quan sất àûúåc thai nhi trong bng mể, nhòn thêëy tûâng
àưång tấc ca thai nhi rêët rộ. Thai nhi khưng phẫi "hai tai khưng
nghe" nhûäng viïåc ngoâi tûã cung, khưng phẫi chó biïët ng sët
ngây.
Thai nhi cố thïí dng mùỉt nhòn àưì vêåt. Khi nố ng hóåc àưíi tû
thïë, mùỉt sệ di àưång. Nïëu cố mưåt lìng sấng chiïëu vâo bng mể,
thưng qua vấch tûã cung vâ nûúác ưëi, nố cố thïí nhòn thêëy ấnh sấng lúâ
múâ giưëng nhû ấnh sấng àên pin bõ che búãi mưåt lúáp giêëy. Thai nhi
sệ múã to mùỉt vâ quay mùåt nhòn vïì phđa ấnh sấng.
Thai nhi àậ cố thđnh giấc. Nố thđch nghe êm nhẩc cố tiïët têëu

chêåm, tiïët têëu tưët nhêët lâ 60 nhõp trong mưåt pht vò nố gêìn giưëng
vúái nhõp tim ca mể. Nïëu cố êm nhẩc, nố sệ quay àêìu lẩi àïí nghe
êm thanh bïn ngoâi.
Bùỉt àêìu tûâ thấng thûá tû, lûúäi ca thai nhi àậ cố àâi vâ bùỉt
àêìu phất triïín. Nố ghết võ àùỉng vâ thđch võ ngổt.
Trong cú thïí mể, thai nhi cng àậ cố phẫn ûáng vïì xc giấc.
Nïëu ta àng vâo chên thai nhi, nố sệ múã chên ra hònh cấi quẩt,
àng vâo tay nố, nố sệ nùỉm tay lẩi.
Thai nhi 8 thấng àậ biïët lâm mưåt sưë viïåc. Nố biïët ngấp, nùỉm
tay, mt ngốn tay, ûúän vai, ën lûng vâ àẩp, biïët móm cûúâi, chau
Nhiïìu tấc giẫ 154
http://ebooks. vdcmedia. com
mây, gii mùỉt, thêåm chđ biïët lâm xêëu. Àûúng nhiïn, nhûäng hoẩt
àưång nây àïìu lâ vư thûác.
Thai nhi 3 - 4 thấng àậ cố cưng nùng bâi tiïët nûúác tiïíu. Trong
bâng quang nố àậ tđch chûáa nûúác tiïíu. Ngây nay, ngûúâi ta àậ biïët
àûúåc thai nhi 7 thấng mưỵi giúâ bâi tiïët khoẫng 10 ml nûúác tiïíu,
trûúác khi sinh mưỵi giúâ cố thïí bâi tiïët 27 ml. Nûúác tiïíu vâ nhûäng
chêët thẫi khấc ca thai nhi àïìu thưng qua nhau ca mể bâi tiïët ra
ngoâi.
162. Vò sao trễ em múái sinh ra lẩi khốc?
Khốc vâ cûúâi àïìu lâ sûå biïíu lưå tònh cẫm ca con ngûúâi, nhûng
nghơa biïíu àẩt hoân toân ngûúåc nhau. Cûúâi thưng thûúâng biïíu
thõ sûå vui mûâng, khốc thûúâng biïíu thõ sûå àau khưí. Mùåc d khốc
nhû thïë nâo, khốc ra nûúác mùỉt múái lâ khốc thêåt, nïëu khưng thò àố
lâ khốc giẫ.
Hâi nhi vûâa sinh ra àậ khốc lâ khốc giẫ. Búãi vò tiïëng khốc
nây chó cố tiïëng mâ khưng cố nûúác mùỉt, hún nûäa hâi nhi vûâa sinh
ra cùn bẫn khưng cố gò àau khưí mâ phẫi khốc, hún nûäa nố cng
chûa hiïíu àûúåc khốc lâ gò. Àûúng nhiïn, hâi nhi khốc lâ khốc giẫ,

àố khưng phẫi lâ biïíu hiïån vò àau khưí. Vêåy vò sao nố lẩi khốc?
Trïn thûåc tïë tiïëng khốc ca hâi nhi biïíu thõ sûå kiïën lêåp vêån
àưång hư hêëp ca nố. Hâi nhi sau khi sinh ra nïëu khưng khốc tûác lâ
khưng thúã, lâ ngẩt thúã. Thai nhi bònh thûúâng (khi chûa sinh ra)
nùçm trong bng mể khưng tûå hư hêëp. Ưxy vâ cấc chêët bưí cêìn thiïët
àïìu tûâ mấu ca mể chuín àïën thưng qua dêy rưën vâ rau. Nhûng
sau khi ra àúâi, tònh hònh àậ khấc. Hâi nhi rúâi khỗi bng mể sưëng
àưåc lêåp phẫi dûåa vâo sûå hư hêëp ca mònh àïí hêëp th ưxy vâ thẫi ra
khđ CO2, phẫi tìn hoân mấu toân thên, phẫi tûå mònh ùn ëng àïí
hêëp thu dinh dûúäng.
Khưng khđ ài vâo phưíi lâ nhúâ phưíi co vâ giận. Sûå co giận ca
phưíi lâ nhúâ lưìng ngûåc múã rưång vâ co lẩi. Khi lưìng ngûåc múã ra thò
phưíi cng giận ra. Do àố, ấp lûåc trong phưíi thêëp hún ấp lûåc khưng
khđ, khưng khđ bïn ngoâi nhên àố ài vâo phưíi. Ngûúåc lẩi, khi lưìng
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 155
http://ebooks. vdcmedia. com
ngûåc thu nhỗ thò phưíi cng thu nhỗ, ấp lûåc trong phưíi cao hún ấp
lûåc khưng khđ, khđ trong phưíi bõ dưìn ra. Khi thai nhi àang úã trong
bng mể, trong phưíi khưng cố khưng khđ. Hai lấ phưíi lc àố côn lâ
mưåt tưí chûác àùåc, nhûng àậ àêìy trong ngûåc; vò khi àố lưìng ngûåc
àang úã trẩng thấi co lẩi nïn rêët nhỗ. Sau khi ra àúâi, vò tû thïë thay
àưíi, tay chên àûúåc dỵi ra lâm cho lưìng ngûåc bưỵng nhiïn giận ra,
núã to, phưíi cng núã to, lc àố hâi nhi sệ hđt vâo húi àêìu tiïn. Sau
khi hđt vâo, khưng khđ tûâ khđ quẫn ài vâo tïë bâo, cấc cú hđt lêåp tûác
giận ra, côn cấc cú thúã thò co lẩi, lưìng ngûåc tûå múã ra lẩi thu nhỗ vïì
trẩng thấi c, khiïën cho khưng khđ trong phưíi bõ ếp ra. Do khưng
khđ bïn ngoâi cố ấp lûåc nhêët àõnh nïn khi chêët khđ tûâ trong phïë
bâo ài ra ngoâi qua khđ quẫn, cấc cú ca àêìu ët hêìu sệ co lẩi, hai
dêy thanh àúái nùçm trong ët hêìu bõ chêët khđ lâm rung àưång, bêåt ra
tiïëng kïu nhû tiïëng khốc.

Hâi nhi lc vûâa ra àúâi phêìn nhiïìu úã trẩng thấi thiïëu ưxy, khđ
CO2 trong mấu khấ nhiïìu. Àiïìu nây kđch thđch vâ lâm hûng phêën
trung khu thêìn kinh hư hêëp, khiïën trễ hđt vâo tûâng ngm khưng
khđ. Vò vêåy, trễ em sau khi sinh àïìu khốc mưåt trêån, chúâ àïën lc
hoẩt àưång hư hêëp cố nhõp bònh thûúâng thò sệ hïët khốc.
163. Vò sao trong thúâi k cố kinh ban àêìu, con gấi phẫi ch
vïå sinh kinh nguåt?
Nối chung, úã con gấi khoẫng 14 tíi, cú quan giúái tđnh bùỉt
àêìu phất triïín, àưìng thúâi xët hiïån chu k kinh nguåt. Nhûng
cng cố em rêët súám, tûâ 9 tíi, hóåc rêët mån, àïën 18 tíi, múái cố
kinh. Àiïìu àố ph thåc vâo tưë chêët thên thïí, khu vûåc àõa phûúng,
àiïìu kiïån khđ hêåu. ÚÃ thúâi k àêìu kinh nguåt, do tíi trễ đt hiïíu
biïët cưång thïm têm l xêëu hưí nïn cấc em gấi dïỵ mùỉc bïånh vïì kinh
nguåt. Cng cố em vò thiïëu kiïën thûác vïå sinh sinh l, thêëy kinh
nguåt ban àêìu bõ nhiïỵu loẩn thò lo súå vâ cùng thùèng. Vò vêåy, viïåc
tòm hiïíu hiïån tûúång sinh l kinh nguåt thúâi k àêìu àïí kõp thúâi cố
sûå quan têm àêìy à lâ rêët quan trổng, nhùçm bẫo àẫm cho sûác
khỗe vâ sûå phất triïín ca cấc em.
Vêåy c thïí nïn ch úã nhûäng àiïím nâo?
Nhiïìu tấc giẫ 156
http://ebooks. vdcmedia. com
Thûá nhêët, vò tíi côn trễ, cưng nùng trûáng chûa hoân toân
thânh thc nïn kinh nguåt úã giai àoẩn àêìu rêët khưng ưín àõnh,
chu k cố thïí ngùỉn hóåc dâi, thêåm chđ mưåt thấng cố hai lêìn hóåc
mêëy thấng múái cố mưåt lêìn. Cng cố trûúâng húåp sau khi cố mêëy lêìn
lẩi bõ tùỉc mưåt thúâi k, sau àố lẩi trúã vïì bònh thûúâng, hóåc hânh
kinh kếo dâi 10 - 20 ngây, thêåm chđ sët cẫ thấng khưng sẩch. Sau
mưåt nùm, mổi thûá sệ trúã lẩi bònh thûúâng, khưng nhêët thiïët phẫi
chûäa trõ, trûâ khi sưë lêìn kinh nguåt àùåc biïåt nhiïìu, hóåc kếo dâi
khưng sẩch, ẫnh hûúãng àïën hổc têåp, hóåc thúâi k àêìu kếo dâi 2 - 3

nùm vêỵn chûa trúã lẩi bònh thûúâng, cố lc gêy ra hiïån tûúång thiïëu
mấu. Lc nây, nïn nhúâ bấc sơ ph khoa kiïím tra.
Thûá hai, khi cố kinh, nïn ch nghó ngúi, khưng tham gia
nhûäng hoẩt àưång thïí dc mẩnh. Khưng nïn súå xêëu hưí mâ hậy
trònh bây rộ vúái thêìy giấo àïí thêìy giấo ch chiïëu cưë thđch àấng.
Cố nhûäng em gấi vò xêëu hưí khưng dấm bấo vúái thêìy, vò vêåy thêìy
giấo phẫi ch àưång quan têm. Trong thúâi gian hânh kinh, khoang
chêåu ûá huët, lc àố cú thïí cấc em ëu, nïëu hoẩt àưång mẩnh rêët dïỵ
dêỵn àïën àau lûng hóåc chûúáng bng.
Thûá ba, thúâi k cố kinh khưng nïn ùn thûác ùn lẩnh, cay,
àùỉng, thûåc phêím cố tđnh kđch thđch, khưng tùỉm rûãa nûúác lẩnh vâ
ch khưng àïí cú thïí bõ lẩnh.
Thûá tû, phẫi ch giûä vïå sinh vò trong thúâi gian àố sûác àïì
khấng ëu, cûãa tûã cung múã dïỵ bõ nhiïỵm khín, phẫi dng bùng vïå
sinh cố chêët lûúång vâ tiïu àưåc tưët.
Thûá nùm, trong thúâi k nây, tđnh tònh nïn thoẫi mấi, cúãi múã,
khưng nïn cấu gùỉt vò nhûäng viïåc nhỗ nhùåt, nhû vêåy viïåc hânh
kinh sệ àûúåc thån lúåi.
164. Di tinh cố hẩi cho sûác khỗe khưng?
Nam giúái àïën tíi dêåy thò thûúâng chiïm bao di tinh, tûác lâ
tinh dõch tiïët ra. Àố lâ vò àïën tíi dêåy thò, ngổc hoân khưng ngûâng
sẫn xët tinh trng, tinh nang vâ tiïìn liïåt tuën khưng ngûâng
xët ra nûúác dõch nhêìy. Sau khi tđch trûä àïën mưåt lûúång nhêët àõnh,
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 157
http://ebooks. vdcmedia. com
xung àưång thêìn kinh sệ sẫn sinh, tẩo nïn di tinh. Ngûúâi xûa nối
"tinh àêìy tûå xët" lâ àố. Di tinh lâ mưåt tiïu chđ biïíu hiïån giúái
tđnh àậ thânh thc. Di tinh lêìn àêìu lâ sûå thïí nghiïåm têm l múái.
Cng vúái tíi tấc tùng lïn, ngûúâi thanh niïn àố bùỉt àêìu cẫm thêëy
sûå hêëp dêỵn ca ngûúâi khấc giúái, cố nhu cêìu thïí nghiïåm. Do àố, khi

chiïm bao thûúâng di tinh, côn gổi lâ mưång tinh. Cố nhûäng thanh
niïn khi di tinh thò tỗ ra rêët lo lùỉng, hổ nghơ rùçng "mưåt giổt tinh
qu bùçng mûúâi giổt mấu, tinh dõch mêët ài lâ mêët ài tinh khđ".
Thûåc ra, sûå lo lùỉng àố khưng cêìn thiïët. Búãi vò ngổc hoân khưng
ngûâng sẫn xët tinh trng, lêu ngây àêìy lïn thò sệ bâi tiïët ra
ngoâi. Di tinh lâ mưåt phûúng thûác ch ëu àïí thûåc hiïån sûå bâi tiïët
àố. Àûúng nhiïn, sưë lêìn di tinh ca mưỵi ngûúâi khấc nhau, cố ngûúâi
mưỵi thấng mưåt vâi lêìn, cố ngûúâi vâi thấng mưåt lêìn, àố lâ bònh
thûúâng.
Nïëu tûâ thânh phêìn tinh dõch mâ xết, trong àố dõch tinh nang
chiïëm khoẫng 60%, dõch tiïìn liïåt tuën chiïëm khoẫng 30%, tinh
trng khoẫng 5%. Trong tinh dõch, ngoâi tinh trng ra, thânh
phêìn ch ëu lâ nûúác, mưåt sưë đt côn lẩi lâ àûúâng gluco, anbumin,
múä, cấc loẩi men vâ cấc mëi vư cú khấc. Nhûäng chêët dinh dûúäng đt
ỗi nây àưëi vúái cú thïí mâ nối thûåc tïë khưng àấng kïí. Vò vêåy, cố thïí
thêëy, di tinh sệ khưng lâm tưín hẩi àïën sûác khỗe.
Nïëu sưë lêìn di tinh quấ nhiïìu, thêåm chđ 1 - 2 ngây mưåt lêìn,
hóåc cûá hïỵ bõ kđch thđch, hóåc vûâa nghơ àïën lâ cố, sau di tinh ngûúâi
mïåt mỗi, ụí oẫi, chống àêìu, àau lûng thò nïn àïën bấc sơ khấm àïí
àiïìu trõ.
Nïëu di tinh xët hiïån liïn tiïëp, trûúác hïët phẫi ch xem cố
phẫi lâ bïånh thåc vïì cú quan sinh dc khưng, vđ d dûúng vêåt,
tiïìn liïåt tuën bõ viïm, vò chưỵ viïm bõ kđch thđch sệ khiïën cho thêìn
kinh trung khu úã trẩng thấi hûng phêën, gêy phống tinh. Ngoâi ra,
viïåc da bao àêìu dûúng vêåt dâi quấ, ti da àêìu dûúng vêåt cấu bêín
cng lâ mưåt nhên tưë kđch thđch di tinh. Trong trûúâng húåp nây, nïn
tđch cûåc àiïìu trõ vâ thûúâng tùỉm rûãa, ch vïå sinh cấ nhên.
Ngoâi ra, thanh thiïëu niïn nïn tham gia cấc hoẩt àưång têåp
thïí, tham gia cấc hoẩt àưång vùn thïí cố đch, khưng nïn xem sấch
Nhiïìu tấc giẫ 158

http://ebooks. vdcmedia. com
vâng hóåc phim ẫnh vâng; khi ng tưët nhêët mùåc qìn ấo rưång,
chùn àùỉp khưng nïn nùång quấ, nhû vêåy sệ giẫm àûúåc sưë lêìn di
tinh.
165. Vò sao th dêm lẩi cố hẩi cho sûác khỗe?
Th dêm lâ nhûäng hânh vi dng tay hóåc cấc phûúng thûác
tûúng tûå àïí kđch thđch, nhùçm tûå thỗa mận nhu cêìu sinh l. Ban
àêìu, chuån nây cố thïí lâ ngêỵu nhiïn, chùèng hẩn nhû trễ em
thûúâng vò tô mô hóåc mùåc qìn lốt chêåt, cûúäi xe, trêo cêy; ma sất
khiïën cho dûúng vêåt bõ kđch thđch, cú bùỉp àûúåc xoa bốp hóåc vët
ve, sẫn sinh ra khoấi cẫm. Sau tíi dêåy thò, sûå phất triïín sinh l
ca giúái tđnh bûúác vâo giai àoẩn múái, sûå phất triïín ca cú quan giúái
tđnh dêìn dêìn thânh thc, kđch thđch tưë tiïët ra nhiïìu, trễ bùỉt àêìu
hònh thânh thûác giúái tđnh, do àố sẫn sinh ra sûå xung àưång giúái
tđnh. Khi bõ kđch thđch, ngûúâi ta rêët dïỵ phất sinh nhûäng hânh vi
th dêm vư thûác.
Hoẩt àưång giúái tđnh cố quan hïå mêåt thiïët vúái sûå phất triïín
lânh mẩnh ca têm, sinh l vâ sûå hònh thânh phêím chêët àẩo àûác.
Th dêm, vúái tû cấch lâ mưåt bưå phêån hoẩt àưång ca giúái tđnh,
thûúâng thêëy trong thanh, thiïëu niïn. Àa sưë ngûúâi ban àêìu lâ vò tô
mô, ngêỵu nhiïn phất sinh, dêìn dêìn tẩo thânh thối quen nïn rêët cố
hẩi cho sûác khỗe.
Thanh thiïëu niïn àang úã thúâi k hổc têåp, úã giai àoẩn nêng
cao kiïën thûác vâ cú thïí sinh trûúãng, khưng nhûäng sûå phất triïín
sinh l chûa hoân toân thânh thc mâ trẩng thấi têm l cng chûa
ưín àõnh. Ngûúâi cố thối quen th dêm thûúâng khưng quan têm àïën
nhûäng hânh vi bêët lûúng ca ngûúâi khấc; khi th dêm mưåt mùåt
cẫm thêëy tûå thỗa mận, mùåt khấc lẩi vûâa tûå trấch mònh, tûå ti vâ lo
súå. Th dêm nhiïìu sệ khiïën cho bẫn thên thûúâng úã trẩng thấi têm
l cùng thùèng, nưåi têm mêu thỵn, gêy ẫnh hûúãng àïën sûå hònh

thânh lânh mẩnh vïì àẩo àûác vâ sûå phất triïín bònh thûúâng ca
tđnh cấch, phêím chêët.
Ngûúâi ln sêu vâo th dêm khưng nhûäng tûå mêu thỵn tû
tûúãng vâ cố gấnh nùång tinh thêìn rêët lúán mâ côn cố thïí bõ nhiïỵu
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 159
http://ebooks. vdcmedia. com
loẩn hoẩt àưång bònh thûúâng ca hïå thưëng thêìn kinh do trung khu
hûng phêën ca àẩi nậo ln lùåp ài lùåp lẩi trẩng thấi hûng phêën.
Khi lïn lúáp hóåc lâm viïåc, sûác ch ca hổ khưng têåp trung, sûác
hiïíu sa st, trđ nhúá giẫm thêëp, hún nûäa thûúâng bõ kđch thđch àïí
th dêm. Quấ trònh hûng phêën vâ ûác chïë ca àẩi nậo mêët àiïìu
hôa, gêy chống mùåt, tai, tim àêåp nhanh, mêët ng vâ cấc chûáng
thêìn kinh suy nhûúåc, thêåm chđ sệ lâm xët hiïån sûå nhiïỵu loẩn
cưng nùng tẩm thúâi hóåc tđnh tònh cấu gùỉt.
Cố mưåt sưë đt ngûúâi th dêm quấ àưå sệ cẫm thêëy bng dûúái
àau êm ó, lûng mỗi, chn gưëi, ài tiïíu nhiïìu lêìn vâ cố chûáng di tinh.
Chng thûúâng cố quan hïå vúái cấc bïånh ca hïå thưëng tiïët niïåu. Th
dêm quấ mûác khưng nhûäng lâm xoang chêåu bõ ûá huët lêu dâi mâ
côn àûa nhûäng vi khín gêy bïånh tûâ trïn tay nhiïỵm vâo cú quan
sinh dc, dêỵn àïën cẫm nhiïỵm àûúâng tiïët niïåu, hóåc tinh nang bõ
viïm.
Th dêm lâ sûå bùỉt àêìu giúái tđnh cố thûác, tấc hẩi ca nố
ln ln vûúåt quấ bẫn thên sûå th dêm, lâm cho têm l bõ giây vô
vâ xët hiïån cấc phẫn ûáng bïånh l khấc nûäa. Thanh niïn khưng
nïn xem sấch vúã, phim ẫnh khưng lânh mẩnh, tđch cûåc tham gia
hoẩt àưång têåp thïí, bưìi dûúäng nhûäng th vui vâ súã thđch cố nghơa,
ni dûúäng thối quen vïå sinh Nhûäng àiïìu nây àïìu lâ phûúng
phấp tưët àïí khùỉc phc th dêm.
166. Vò sao khi cẫm mẩo, ta sệ sưí mi nûúác, tõt mi vâ sưët
cao?

Mưåt trong nhûäng bïånh mâ con ngûúâi thûúâng gùåp nhêët lâ cẫm
mẩo. Cố thïí nối hêìu nhû mưỵi ngûúâi, nhiïìu đt àïìu àậ bõ cẫm mẩo
giây vô.
Tuy cẫm mẩo khưng phẫi lâ loẩi bïånh hiïím nghêo, nhûng
sau khi bõ cẫm, ta sệ tõt mi, thúã khố khùn, tiïëng nối bõ rê, cú thïí
rêët khố chõu. Trong thúâi k bõ cẫm, nûúác mi chẫy ra khưng
ngûâng, ta phẫi thûúâng xun dng giêëy hóåc khùn lau mi, gêy ra
nhiïìu phiïìn phûác trong sinh hoẩt. Nïëu bẩn bõ cẫm nùång thò nhiïåt
àưå côn tùng cao, cẫ cú thïí vò thïë mâ cẫm thêëy mïåt mỗi.
Nhiïìu tấc giẫ 160
http://ebooks. vdcmedia. com
Vò sao khi khi bõ cẫm lẩi xët hiïån nhûäng triïåu chûáng àiïín
hònh nây? Àố lâ mưåt vêën àïì rêët cố nghơa. Nhû ta àậ biïët, ngun
nhên chđnh gêy ra cẫm lâ àưåc tưë bïånh. Khi àưåc tưë bïånh xêm nhêåp
vâo cú thïí, àïí àïì khấng nhûäng vi khín mùỉt thûúâng khưng nhòn
thêëy àûúåc, cú thïí sệ tûå àưång dng à cấc biïån phấp chưëng lẩi, do
àố xët hiïån tõt mi, chẫy nûúác mi, hùỉt húi, phất sưët Trïn thûåc
tïë, nhûäng hiïån tûúång nây lâ phẫn ûáng tûå bẫo vïå ca cú thïí.
Cấc nhâ y hổc àậ giẫi thđch vïì cấc chûáng nây nhû sau: hổ nối
mi tõt cố thïí ngùn ngûâa àưåc tưë bïånh xêm nhêåp, nûúác mi chẫy ra
liïn tc vâ hùỉt húi lâ àïí thẫi ra nhûäng àưåc tưë bïånh àậ xêm nhêåp
vâo; thên thïí phất sưët cố thïí kđch thđch bẩch cêìu, thc àêíy khấng
thïí hònh thânh, bao vêy, tiïu diïåt vi khín. Hún nûäa, àẩi bưå phêån
àưåc tưë bïånh cẫm súå nhiïåt, thên thïí phất nhiïåt gêy trúã ngẩi cho àưåc
tưë bïånh phất triïín.
167. Vò sao àiïån thoẩi cưng cưång dïỵ truìn nhiïỵm bïånh?
Trong cåc sưëng hiïån àẩi, àiïån thoẩi àậ trúã thânh cưng c
giao dõch thưng tin rêët phưí cêåp. Àiïån thoẩi cố úã gia àònh, vùn
phông cú quan, ngoâi àûúâng phưë Cố thïí nối hêìu nhû hùçng ngây,
chng ta àïìu tiïëp xc vúái àiïån thoẩi. Chđnh vò thïë cho nïn cấc bấc

sơ khun chng ta phẫi ch vïå sinh mấy àiïån thoẩi àïí àïì phông
chng truìn bïånh sang ngûúâi.
Vò sao mấy àiïån thoẩi lẩi cố thïí truìn bïånh àûúåc? Ngun
lâ mưåt mấy àiïån thoẩi, nhêët lâ mấy àiïån thoẩi cưng cưång, hùçng
ngây bõ nhiïìu ngûúâi sûã dng, trong sưë àố cố ngûúâi khỗe, cố ngûúâi
mang vi khín, kïí cẫ bïånh nhên. Khi hổ gổi, vi khín bïånh trong
miïång bùỉn theo nûúác bổt vâo ưëng àiïån thoẩi. ÚÃ àố, khín bïånh nhúâ
àiïìu kiïån tưëi vâ êím mâ sinh sưi nẫy núã. Khi ngûúâi khấc sûã dng,
nïëu miïång àïí gêìn ưëng nối, sệ cố khẫ nùng hêëp thu khín bïånh vâo
miïång.
Cấc nhâ y hổc àậ kiïím tra tòm khấng ngun bïånh viïm gan
B trïn àiïån thoẩi cưng cưång vâ phất hiïån thêëy t lïå dûúng tđnh lâ
4%. Àiïìu àố chûáng tỗ tònh trẩng ư nhiïỵm ca àiïån thoẩi lâ khưng
thïí xem thûúâng. Qua kiïím tra, hổ côn phất hiïån thêëy ngoâi àưåc tưë
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 161
http://ebooks. vdcmedia. com
bïånh viïm gan B, trong ưëng nối àiïån thoẩi côn cố hún 480 loẩi vi
khín vâ àưåc tưë bïånh. Nối chung, àiïån thoẩi cố têìn sưë sûã dng
câng cao thò khín bïånh câng nhiïìu. Do àố, cố thïí thêëy mấy àiïån
thoẩi àậ trúã thânh kễ mưi giúái quan trổng trong truìn bïånh.
Àïí àïì phông mấy àiïån thoẩi truìn bïånh, bònh thûúâng, ta
nïn têíy àưåc cho mấy; khi gổi àiïån thoẩi phẫi ch àïí miïång cấch
xa ưëng nối, khưng nïn ấp ưëng nghe àiïån thoẩi sất mùåt, khưng nïn
nối to àïí àïì phông nûúác bổt bùỉn vâo mấy. Ngoâi ra, nhûäng ngûúâi
cố bïånh àûúâng hư hêëp vâ bïånh truìn nhiïỵm àûúâng tiïu hốa khưng
nïn trûåc tiïëp gổi àiïån thoẩi; côn ngûúâi khỗe sau khi gổi àiïån thoẩi
nïn rûãa tay sẩch sệ rưìi múái àng vâo thûác ùn. Àûúng nhiïn, khi cố
àiïìu kiïån, nïn sûã dng mâng tiïu àưåc cho àiïån thoẩi àïí trûâ mi
hưi vâ diïåt khín.
168. Vò sao thên thïí nưíi nưët mïì àay?

Cố ngûúâi sau khi ùn àưì bưỵng nhiïn cẫm thêëy toân thên phất
ngûáa, nưíi cấc nưët àỗ mâu hưìng hóåc mâu trùỉng sấng, àố lâ mïì àay.
Thưng thûúâng, nưët mïì àay cố to cố nhỗ, nhỗ nhû hẩt gẩo, to cố thïí
rưång hún cẫ bân tay. Thúâi gian nưíi mïì àay thûúâng khưng quấ 24
giúâ, nhûng cng cố thïí kếo dâi hún.
Mïì àay hònh thânh nhû thïë nâo? Cấc nhâ y hổc giẫi thđch
rùçng, ngûúâi thûúâng phất sinh mïì àay lâ nhûäng ngûúâi cú thïí rêët
nhẩy cẫm. Khi mưåt sưë chêët àùåc biïåt nâo àố àûúåc àûa vâo cú thïí thò
cú thïí sẫn sinh ra mưåt chêët àïí khấng cûå lẩi. Trong quấ trònh àïì
khấng, mưåt sưë tưí chûác, tïë bâo nâo àố phất sinh biïën àưíi, nhẫ ra
mưåt sưë chêët àùåc biïåt, khiïën cho mẩch mấu giận ra, huët thanh
thêím thêëu vâo trong tưí chûác da. Trong da, hâm lûúång huët thanh
tùng lïn, lâm cho da phònh lïn, sẫn sinh ra mïì àay. Khi huët
thanh trong da àûúåc hêëp thu hïët thò mïì àay cng biïën mêët.
Bònh thûúâng, ta ùn mưåt sưë thûác ùn biïín nhûng khưng bõ mïì
àay. Nïëu mïåt mỗi quấ mûác hóåc ëng rûúåu quấ nhiïìu, àưìng thúâi
ùn thõt hóåc ùn cấ nhiïìu, àûúâng råt vâ dẩ dây sệ khưng tiïu hốa
hïët hoân toân cấc chêët anbumin; àố cng lâ mưåt trong nhûäng
ngun nhên phất sinh mïì àay.
Nhiïìu tấc giẫ 162
http://ebooks. vdcmedia. com
Khi cú thïí cố bïånh mẩn tđnh, nhû viïm råt thûâa mẩn tđnh,
sêu rùng, trong àûúâng råt cố k sinh trng hóåc cẫm nhiïỵm vi
khín, ta àïìu cố thïí bõ mïì àay. Cấ biïåt cố ngûúâi vò súå lẩnh hóåc sûå
kđch thđch ca nống bûác cng sệ sinh ra mïì àay.
Cố ngûúâi khi ëng thëc hóåc sau khi tiïm àậ bõ nưíi mïì àay,
àố lâ do dõ ûáng thëc gêy nïn.
Nïëu phất sinh mïì àay, nïn tòm rộ ngun nhên. Khi tòm
khưng ra ngun nhên, nïn dng biïån phấp khấng dõ ûáng àïí chûäa
trõ.

169. Vò sao vâo ma hê, trễ em dïỵ bõ rưm, mn nhổt?
Rưm vâ mn nhổt àïìu do khín cêìu bưì àâo thêm nhêåp vâo
da gêy ra, xët hiïån nhiïìu vâo ma hê, nhêët lâ úã trễ em.
Da giưëng nhû cấi ấo ngoâi àïí bẫo vïå cú thïí. Trïn mùåt da tưìn
tẩi à cấc loẩi vi khín, trong àố cố cêìu khín bưì àâo. Mưåt khi da
bõ phấ hoẩi (thêåm chđ sûå phấ hoẩi mùỉt thûúâng khưng nhòn thêëy
àûúåc), cêìu khín sệ thûâa cú xêm nhêåp, tấc oai tấc quấi. Trûúác àêy,
cố ngûúâi tûâng kiïím tra tònh trẩng vi khín trïn da, hổ thưëng kï sưë
vi khín trong bưìn tùỉm ca mưåt ngûúâi sau khi tùỉm vâ phất hiïån:
ngûúâi tûúng àưëi sẩch cố hún 8,5 triïåu con vi khín, côn ngûúâi
tûúng àưëi bêín thò cố hún 1,21 t con.
Ma hê, khi bẩn ra mưì hưi nhiïìu vâ khưng àûúåc kõp thúâi lau
sẩch thò mưì hưi sệ bõ phên giẫi, nhûäng chêët sẫn sinh ra trúã thânh
mưi trûúâng mâu múä cho vi khín phất triïín. Trïn mùåt da toân
thên cố khoẫng hún 2 triïåu tuën mưì hưi, giưëng nhû àậ cố hún 2
triïåu cấnh cûãa múã ra, lâm cho vi khín cố thïí xêm nhêåp bêët cûá
khi nâo àïí gêy nïn rưm hóåc mn nhổt.
Da ca trễ em àùåc biïåt non mïìm vâ hưìng nhån; àố lâ vò da
trễ khấ mỗng, cấc mẩch mấu dûúái da phong ph, chêët sûâng cố tấc
dng bẫo vïå trïn mùåt da cng rêët mỗng. Vò vêåy, nố câng dïỵ bõ xêy
xûúác, dïỵ cẫm nhiïỵm vi khín.
Ngoâi ra, vò trễ em khưng biïët nối rộ cẫm giấc nống lẩnh ca
mònh, qìn ấo trễ mùåc àûúåc lûåa chổn cùn cûá vâo cẫm giấc ca bưë
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 163
http://ebooks. vdcmedia. com
mể nïn cố lc mùåc quấ nhiïìu, gêy ra mưì hưi, àố lâ cú hưåi lâm tùng
thïm rưm sẫy.
Hún nûäa, da ca trễ em tûúng àưëi nhẩy cẫm, nhûäng vïët
thûúng nhỗ trïn da cng sệ phất sinh phẫn ûáng rêët rộ. Nhûäng nưët
mêín khi phất sinh sệ rêët dïỵ chuín thânh mn nhổt.

Trễ em ra mưì hưi tûå mònh khưng biïët lau sẩch, câng dïỵ ngûáa
ngấy vâ sinh mn nhổt. Do àố, vïì ma hê, bưë mể phẫi àùåc biïåt ch
tùỉm sẩch cho con vâ phẫi cho ùn mùåc ph húåp vúái thúâi tiïët.
170. Ho gâ cố phẫi lâ ho mậi "trùm ngây" khưng?
Bïånh ho gâ do loâi khín àa ho gâ gêy nïn. Àố lâ loẩi bïånh
àûúâng hư hêëp cêëp tđnh, trễ em 1-6 tíi rêët dïỵ mùỉc. Lc àêìu, bïånh
nhên chó ho tûâng tiïëng, sau àố chuín thânh ho tûâng trêån, mưỵi
trêån liïn tc kếo dâi mûúâi mêëy tiïëng àïën mêëy chc tiïëng, ho àïën
mûác mùåt àỗ tđa tai, nûúác mùỉt nûúác mi dêìm dïì, cong lûng thốt
bng, thêåm chđ khưng thúã àûúåc. Mưỵi ngây trễ ho đt thò mûúâi mêëy
lêìn, nhiïìu àïën 30 - 40 lêìn. Vò vêåy, bưë mể rêët lo lùỉng vâ thûúâng hỗi:
ho gâ cố phẫi sệ kếo dâi mậi khưng?
Ngây nay, ngûúâi ta àậ biïët àûúåc bïånh ho gâ xët hiïån do cấc
nhấnh hóåc mâng khđ quẫn bõ viïm, lâm ẫnh hûúãng àïën sûå vêån
àưång ca cấc lưng tú, khiïën cho cấc chêët chung quanh niïm mẩc
khố bâi tiïët, gêy nïn tûâng trêån ho co thùỉt. Bïånh ho gâ tûúng àưëi
kếo dâi, cố lc quẫ thêåt àïën "trùm ngây". Nhûng thûåc ra khưng
phẫi mổi bïånh nhên àïìu ho lêu àïën thïë. Bïånh nùång hay nhể, lêu
hay mau cố liïn quan àïën sûác àïì khấng ca cú thïí bïånh nhên vâ
sûå chûäa trõ cố tđch cûåc, kõp thúâi hay khưng. Thưng thûúâng, bïånh
phất trong vông vâi ba tìn, dng thëc khấng sinh lâ àẩt hiïåu
quẫ tưët.
171. Vò sao phẫi àïì phông bïånh àau mùỉt àỗ?
Àau mùỉt àỗ lâ bïånh "viïm kïët mẩc cêëp tđnh", do vi khín
hóåc àưåc tưë bïånh gêy nïn. Bïånh phất rêët gêëp, sau khi nhiïỵm vi
khín hóåc àưåc tưë bïånh mêëy giúâ lâ cố biïíu hiïån ngay. Ma hê nống
Nhiïìu tấc giẫ 164
http://ebooks. vdcmedia. com
bûác, vi khín vâ àưåc tưë bïånh dïỵ phất triïín nïn àau mùỉt àỗ cố khi
thânh dõch. Tûâ lc mùỉc bïånh àïën lc khỗi đt thò 3-4 ngây, nhiïìu thò

7-8 ngây, thêåm chđ dâi hún.
Triïåu chûáng ban àêìu lâ ngûáa mùỉt, cố cẫm giấc nhû bõ bi cất
bay vâo, lông trùỉng mùỉt àỗ dêìn, mđ mùỉt sûng lïn, dûã nhiïìu, bíi
sấng ng dêåy hai mđ dđnh àêìy dûã. Bïånh nhên nhòn múâ, cố lc côn
àau àêìu, àau hổng, phất sưët, lông trùỉng mùỉt ûá mấu. Nïëu bïånh tònh
nghiïm trổng thò nhận cêìu sệ bõ ẫnh hûúãng, gêy viïm vâ ẫnh
hûúãng àïën thõ lûåc.
Bïånh àau mùỉt àỗ truìn ch ëu qua tiïëp xc tay, khùn tay,
khùn mùåt, cấc bưìn tùỉm, bïí búi Bïånh hoân toân cố thïí àïì phông
àûúåc bùçng cấch têåp thối quen rûãa tay, khưng dng tay bêín hóåc
khùn bêín gii mùỉt. Lc rûãa mùåt, phẫi dng nûúác sẩch, khùn sẩch,
khưng dng chung khùn vúái ngûúâi bïånh. Khùn mùåt phẫi giùåt bùçng
xâ phông, phúi chưỵ thoấng giố àïí bẫo àẫm sẩch sệ, khư rấo. Bưìn
rûãa mùåt phẫi àûúåc giûä sẩch sệ, khùn dng chung phẫi àûúåc låc vâ
khûã àưåc.
Khi bõ bïånh àau mùỉt, nïn tûå giấc khưng ài búi, khưng àïën
nhûäng nhâ tùỉm cưng cưång. Àûúng nhiïn, quan trổng nhêët lâ phẫi
àïën bïånh viïån àiïìu trõ.
172. Vò sao bïånh "mùỉt gâ chổi" thûúâng khưng tûå khỗi?
ÚÃ ngûúâi bònh thûúâng, hai mùỉt nhòn mưåt vêåt, ẫnh ca vêåt thïí
àố in trïn vộng mẩc ca cẫ hai mùỉt, truìn lïn trung khu thõ giấc
úã nậo, chêåp lẩi lâm thânh mưåt vêåt lêåp thïí hoân chónh. Cưng nùng
nây gổi lâ "hai mùỉt thânh mưåt cấch nhòn". ÚÃ trễ sú sinh, quấ trònh
hònh thânh "hai mùỉt mưåt àûúâng nhòn" rêët dïỵ bõ ẫnh hûúãng ca
ngoẩi giúái, khiïën cho chó mưåt mùỉt nhòn vâo mc tiïu, gêy lấc mùỉt.
Khi nhận cêìu nhòn vâo vêåt xiïn vïì phđa trong thò gổi lâ lấc trong,
tûác "mùỉt gâ chổi".
Vò sao mùỉt gâ chổi lâ khố tûå khỗi? Àïí lâm sấng tỗ àiïìu nây,
phẫi bùỉt àêìu tûâ cấc cú vêån àưång vâ thêìn kinh quẫn ca nhận cêìu.
Phđa ngoâi nhận cêìu cố 6 cú mùỉt; trong àiïìu kiïån bònh thûúâng, khi

CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 165
http://ebooks. vdcmedia. com
ta nhòn mưåt vêåt nâo àố thò d mùỉt nhòn vïì hûúáng nâo, sûå chuín
àưång ca hai mùỉt àïìu song song nhêët trđ vúái nhau. Do sûå co ca cú
mùỉt chõu sûå àiïìu tiïët ca thêìn kinh nïn khi xem mc tiïu bïn
phẫi, hai mùỉt àïìu chuín sang bïn phẫi; khi xem mc tiïu bïn
trấi, hai mùỉt àïìu chuín sang trấi.
Nïëu hai mùỉt trễ phất triïín khưng giưëng nhau (mưåt mùỉt nhòn
lïn phđa trïn hóåc bõ tấn quang, hóåc àưå nhòn xa ca hai mùỉt
chïnh lïåch nhau rêët lúán) hóåc trễ tûâ bế àậ thđch chúi nhûäng àưì rêët
nhỗ, chúi trong àiïìu kiïån ấnh sấng rêët múâ hay chúi nhûäng trô phẫi
nhòn gêìn, cú mùỉt sệ mêët cên bùçng, cú thêìn kinh mỗi mïåt, cố thïí
phất sinh bïånh mùỉt gâ chổi.
ÚÃ nhûäng trễ bõ mùỉt gâ chổi, nïëu khưng kõp thúâi ën nùỉn sûå
cên bùçng ca cú mùỉt, bïånh sệ khưng tûå khỗi. Hún nûäa, do mưåt mùỉt
bõ lấc kếo dâi nïn ngûúâi bïånh khưng thïí dng mùỉt nây, lêu ngây
sûå phất triïín ca mùỉt sệ bõ ẫnh hûúãng, thêåm chđ gêy nhûúåc thõ (rêët
khố phc hưìi). Trễ em bõ bïånh mùỉt gâ chổi chó dng mưåt mùỉt àïí
nhòn nïn khưng cố cẫm giấc lêåp thïí vïì àưì vêåt, khưng thïí phên biïåt
vêåt xa hay gêìn. Vđ d: Lc xêu kim khưng thïí lìn chó àng lưỵ;
khi dng bt chêëm mûåc thò khưng chêëm àng miïång lưỵ mûåc, khố
tòm kiïëm nhûäng vêåt nhỗ thò khố nhòn ẫnh hûúãng rêët nhiïìu àïën
hổc têåp vâ cưng tấc sau nây.
Do àố, khi phất hiïån con bõ bïånh mùỉt gâ chổi, bưë mể phẫi kõp
thúâi àûa ài chûäa trõ. Viïåc chûäa bïånh súám khưng nhûäng cố thïí ën
nùỉn cú mùỉt mâ côn gip khưi phc thõ lûåc. Nïëu bỗ lúä cú hưåi, àûáa trễ
lúán lïn d àûúåc phêỵu thåt cng khố cẫi thiïån tònh hònh vâ nhêët lâ
khưng khưi phc àûúåc thõ lûåc cng nhû cẫm giấc lêåp thïí.
173. Bïånh chùỉp sẫn sinh nhû thïë nâo?
Chùỉp gưìm hai loẩi: chùỉp mùỉt bïn ngoâi mđ mùỉt gổi lâ chùỉp

ngoâi; chùỉp nùçm bïn trong mđ mùỉt gổi lâ chùỉp trong. Khi bïånh múái
phất sinh, trïn mđ mùỉt (sất chên lưng mi) xët hiïån mưåt àiïím àỗ,
hònh giưëng hẩt gẩo. Àiïím nhỗ nây sûng lïn, súâ vâo thò àau. Mêëy
ngây sau, vïët sûng múã rưång khiïën cho cẫ mđ mùỉt sûng àỗ, mùỉt khố
Nhiïìu tấc giẫ 166
http://ebooks. vdcmedia. com
múã, ngûúâi cố thïí phất sưët. Sau mêëy ngây, mđ dêìn dêìn lâm m, da
mđ mùỉt vúä, m chẫy ra rưìi dêìn dêìn sệ khỗi.
Chùỉp mùỉt àûúåc hònh thânh nhû thïë nâo? Cố ngûúâi nối àố lâ
hêåu quẫ viïåc "trưåm kim khêu" ca ngûúâi khấc. Àiïìu nây hoân toân
khưng cố cùn cûá. Ngun nhên ch ëu gêy bïånh lâ khưng ch
giûä vïå sinh mùỉt sẩch sệ, chùèng hẩn nhû dng tay bêín hóåc khùn
bêín lau mùỉt, khiïën cho mđ mùỉt cẫm nhiïỵm vi khín, gêy m.
Khi mùỉc bïånh nây, ban àêìu cố thïí dng khùn êëm àïí chûúâm.
Mưỵi ngây chûúâm 4-5 lêìn, mưỵi lêìn 10-15 pht, vïët sûng sệ dêìn dêìn
tiïu ài. Nïëu vïët sûng àỗ khưng tiïu hóåc xët hiïån m mâu vâng,
nïn àïën bấc sơ, tuåt àưëi khưng tûå mònh xûã l, khưng dng kim
chûa têíy trng hóåc dng vêåt khấc àïí khúi m, câng khưng nïn
dng lûåc nùån ếp. Vò àiïìu nây sệ lâm cho vi khín hóåc àưåc tưë trong
m ếp vâo mẩch mấu, tûâ àố lan ra, gêy bẩi huët hóåc nhûäng biïën
chûáng bêët ngúâ khấc.
174. Vò sao nhên dên mưåt sưë vng dïỵ bõ bûúáu cưí?
ÚÃ nhûäng vng ni rûâng, ngûúâi dên thûúâng mùỉc bïånh bûúáu cưí
(y hổc gổi lâ ph tuën giấp trẩng àõa phûúng). Ngun nhên ch
ëu nhêët lâ hâm lûúång iưët trong nûúác ëng, mëi ùn, rau xanh vâ
lûúng thûåc úã nhûäng vng nây rêët thêëp.
I ưët lâ chêët khưng thïí thiïëu àûúåc àưëi vúái hoẩt àưång ca tuën
giấp trẩng. Nố tham gia vâo hoẩt àưång hêëp thu àâo thẫi ca cú
thïí. Cú thïí ngûúâi giưëng nhû mưåt cưỵ mấy vư cng tinh vi, phûác tẩp.
Khi thiïëu iưët, viïåc sẫn xët chêët nưåi tiïët tuën giấp sệ giẫm. Lc

àố, cú thïí sệ thưng qua chûác nùng àiïìu tiïët ca hïå thưëng thêìn kinh
tûå àưång sẫn sinh ra "tđn hiïåu" kđch thđch hai bưå phêån ch quẫn
tuën giấp, àố lâ àưìi nậo dûúái vâ thy thïí hûng phêën. Nhû vêåy,
lûúång tiïët ra ca chêët nưåi tiïët tuën giấp sệ tùng lïn. Àiïìu nây tấc
àưång vâo tưí chûác tuën giấp, gêy cấc biïën àưíi. Nhûäng tïë bâo tuën
giấp tûâ hònh lêåp phûúng biïën thânh hònh hưåp to hún àïí thđch ûáng
vúái viïåc sẫn xët nhiïìu nưåi chêët tiïët. Do àố, thïí tđch tuën giấp
trẩng cng tùng lïn, gêy bïånh bûúáu cưí.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 167
http://ebooks. vdcmedia. com
175. Vò sao trễ em cng cao huët ấp?
Nối àïën cao huët ấp, ngûúâi ta thûúâng nghơ àố lâ bïånh ca
ngûúâi giâ, khưng liïn quan àïën trễ em. Thûåc ra trễ em, thêåm chđ
trễ sú sinh cng cố thïí mùỉc bïånh huët ấp cao, t lïå mùỉc bïånh
ngây câng cố xu hûúáng tùng lïn. Theo nhiïìu kïët quẫ thưëng kï,
bïånh huët ấp cao chiïëm khoẫng 3% tưíng sưë trễ em. Rêët nhiïìu
ngûúâi lúán mang bïånh huët ấp cao cố cùn ngun tûâ thúâi trễ em.
Bïånh huët ấp cao ca trễ em cố thïí chia thânh hai loẩi: mưåt
lâ kïë phất ca mưåt sưë bïånh nâo àố nhû viïm thêån cêëp tđnh, viïm
mẩch mấu thêån biïën chûáng, àưång mẩch ch bng bõ hểp vâ mưåt sưë
bïånh nưåi tiïët. Loẩi khấc liïn quan vúái cấc ëu tưë di truìn, bếo phò
hóåc bõ cùng thùèng.
Phẫi tranh th phất hiïån súám nhûäng nhên tưë nguy hiïím gêy
nïn bïånh cao huët ấp àïí cố lúåi cho viïåc àïì phông vâ khưëng chïë sûå
phất sinh, phất triïín ca bïånh.
176. Vò sao ngûúâi bõ bïånh tim thûúâng bõ tđm mưi?
Trong cú thïí cố hai loẩi mấu: mấu àưång mẩch chûáa nhiïìu ưxy
nïn cố mâu àỗ tûúi; mấu tơnh mẩch chûáa CO2 nïn mâu húi àen.
Mấu àưång mẩch àûa ưxy àïën khùỉp cấc cú quan, lâm cho cú
thïí hoẩt àưång bònh thûúâng. Khi ưxy àậ bõ tiïu hao hïët, mấu àưång

mẩch sệ trúã thânh mấu tơnh mẩch. Sau àố, mấu trao àưíi khđ úã phưíi
àïí bưí sung ưxy, tiïëp tc theo àưång mẩch àïën cấc tïë bâo. Trong quấ
trònh nây, tim àống vai trô rêët quan trổng. Nố giưëng nhû cấi búm
khưng ngûâng búm mấu àưång mẩch, mang nhiïìu ưxy ài khùỉp toân
thên vâ thu hưìi mấu trong tơnh mẩch àïí àûa lïn phưíi, tiïën hânh
trao àưíi khđ. Mưåt khi tim mùỉc bïånh thò cưng nùng búm sệ giẫm ëu
hóåc mêët ài, ẫnh hûúãng àïën tìn hoân mấu.
Tim cố 2 têm nhơ vâ 2 têm thêët. Chng giưëng nhû bưën gian
phông. Têm nhơ trấi vâ têm thêët trấi thưng vúái nhau, chûáa mấu
àưång mẩch; têm nhơ phẫi vâ têm thêët phẫi cng thưng vúái nhau,
chûáa mấu tơnh mẩch. Trong trûúâng húåp bònh thûúâng, têm nhơ trấi
vâ têm nhơ phẫi, têm thêët trấi vâ têm thêët phẫi khưng thưng vúái
Nhiïìu tấc giẫ 168
http://ebooks. vdcmedia. com
nhau. Nhûng úã mưåt sưë bïånh nhên tim, vấch ngùn giûäa hai bïn
xët hiïån lưỵ thng nhỗ, khiïën mấu tơnh mẩch vưën úã têm nhơ phẫi
vâ têm thêët phẫi sệ lêỵn sang mấu àưång mẩch. Khi àố, hâm lûúång
ưxy trong mấu sệ thêëp ài. Chng ài theo àưång mẩch àïën khùỉp cú
thïí, cho nïn mưi ca bïånh nhên cố mâu àêåm hún so vúái ngûúâi bònh
thûúâng, thêåm chđ cố mâu tđm.
Mưi mâu tđm khưng chó xët hiïån úã ngûúâi bïånh tim. Nïëu phưíi
trao àưíi khđ khưng tưët, hóåc cú thïí bõ lẩnh nùång, mấu cung cêëp
khưng à cng sệ xët hiïån mưi tđm.
177. Vò sao khi bõ lẩnh, ngûúâi ta dïỵ bõ tiïu chẫy?
D ma hê hay ma àưng, cú thïí bõ lẩnh sệ dïỵ tiïu chẫy.
Tiïu chẫy do lẩnh khấc vúái tiïu chẫy do ngưå àưåc thûác ùn, viïm
råt, kiïët l. Nố cố hai àùåc àiïím: bng sưi liïn tc kêm theo àau
tûâng cún; phên khưng vốn tûâng cc mâ lâ nûúác loậng, kêm cùån bậ
thûác ùn chûa hoân toân tiïu hốa.
Lẩnh giấ lâ mưåt loẩi kđch thđch khấ mẩnh. Khi cú thïí bõ lẩnh,

àùåc biïåt lâ bng dûúái bõ lẩnh, nhu àưång råt tùng lïn khiïën cho
nhûäng thûác ùn trong råt chûa àûúåc tiïu hốa hóåc hêëp thu hïët bõ
àâo thẫi ra ngoâi cng mưåt lûúång lúán nûúác. Cho nïn khi bng kïu
liïn tc, àau co thùỉt tûâng cún sệ ài ra phên lỗng.
Vò vêåy, àïm ng tưët nhêët nïn dng vẫi mỗng àùỉp kđn phêìn
bng, nïëu khưng sệ dïỵ bõ ài chẫy.
178. Bïånh àau dẩ dây cố truìn nhiïỵm khưng?
Mổi ngûúâi àïìu biïët viïm gan, lao phưíi àïìu lâ bïånh truìn
nhiïỵm, nhûng nïëu nối àau dẩ dây cng truìn nhiïỵm thò lẩi cẫm
thêëy khố tin. Thûåc ra, àố lâ mưåt phất hiïån múái ca y hổc trong
nhûäng nùm gêìn àêy.
Bïånh àau dẩ dây liïn quan vúái mưåt loẩi vi khín àa hònh
xóỉn ưëc. Khoẫng 50-95% bïånh nhên àau dẩ dây àïìu cẫm nhiïỵm
loâi vi khín nây. Nố lâ th phẩm àûáng àêìu gêy bïånh dẩ dây. Vi
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 169
http://ebooks. vdcmedia. com
khín àa xóỉn ưëc sưëng trong dẩ dây ngûúâi vâ àưång vêåt cao cêëp,
nố cng truìn nhiïỵm giưëng nhû cấc loâi vi khín khấc.
Cấc kïët quẫ nghiïn cûáu àậ chûáng tỗ loâi khín àa xóỉn ưëc
cố thïí truìn nhiïỵm qua thûác ùn. ÚÃ nhûäng ngûúâi dng chung cưng
c ùn ëng, t lïå nhiïỵm loẩi vi khín nây rêët cao. Cấc bấc sơ àậ
kiïím tra nhûäng bïånh nhên dẩ dây mang loẩi vi khín nây vâ phất
hiïån lâ trong cùån rùng, nûúác bổt vâ chêët nưn ca hổ àïìu cố vi
khín àa xóỉn ưëc, trong phên cng cố loâi vi khín nây.
Tûâ àố, cố thïí thêëy, viïm dẩ dây cng lâ loẩi bïånh truìn
nhiïỵm. Do àố, mën àïì phông bïånh dẩ dây, phẫi trấnh cẫm nhiïỵm
loâi vi khín trïn. Nïn trấnh dng bất àa chung vâ khưng ùn
rau sưëng. Hậy têåp thối quen rûãa tay trûúác khi ùn vâ sau khi àẩi
tiïån.
179. Viïm råt thûâa cố phẫi do hay ùn cúm chấy gêy ra

khưng?
Trûúác kia, ngûúâi ta thûúâng gổi viïm råt thûâa lâ viïm mậng
trâng, cho rùçng nố phất sinh lâ do ùn cúm chấy, hẩt cúm rúi vâo
mậng trâng. Thûåc ra àiïìu nây khưng àng.
Trïn thûåc tïë, råt thûâa lâ mưåt àoẩn nhỗ giưëng nhû con giun,
nùçm bïn ngoâi mậng trâng. Nố dïỵ viïm khưng phẫi do hay ùn cúm
chấy mâ ch ëu lâ nố rêët nhỗ, dïỵ bõ sỗi hóåc trûáng k sinh trng
lâm tùỉc. Hún nûäa, råt thûâa nhỗ vâ dâi nïn khi di àưång dïỵ bõ xóỉn.
Ngoâi ra, cấc àưång mẩch ca råt thûâa àïìu lâ phêìn cëi, khưng cố
nhấnh tìn hoân. Nïëu àoẩn råt thûâa nưëi vúái mậng trâng bõ tùỉc
thò nhûäng chêët nưåi tiïët trong niïm mẩc råt thûâa sệ khưng àâo
thẫi ra àûúåc, ấp lûåc trong råt thûâa sệ tùng cao, khiïën cho mấu
chẫy trong thânh råt thûâa khưng tìn hoân àûúåc. Nïëu bưå phêån
nây khưng àûúåc ni dûúäng tưët, cấc vi khín gêy bïånh trong råt
sệ nhên cú hưåi xêm nhêåp, gêy viïỵm nhiïỵm.
Triïåu chûáng ch ëu ca viïm råt thûâa lâ àau bng. Ban
àêìu thûúâng àau úã phêìn bng hóåc chung quanh rưën, rêët giưëng àau
dẩ dây. Mêëy giúâ sau, vng àau chuín dêìn sang bïn phẫi bng
Nhiïìu tấc giẫ 170
http://ebooks. vdcmedia. com
dûúái. 70 - 80% bïånh nhên àïìu cố chûáng àau àiïín hònh nây. Àau
nùång hay nhể ch ëu do mûác àưå viïm quët àõnh.
Ngoâi àau bng, ngûúâi bõ viïm råt thûâa côn hay kêm theo
nưn. Nïëu bng mïìm, phđa phẫi bng dûúái (võ trđ råt thûâa) bõ àau
khi êën vâo êën thò àau, thên nhiïåt khưng cao chûáng tỗ chûáng viïm
côn nhể. Nïëu viïm nùång, àậ cố m, hoẩi tûã, hóåc àậ thng thò
bïånh nhên àau bng rêët dûä dưåi, phẩm vi súâ àau cng múã rưång,
kêm theo sưët cao, khi êën bng thò cú bng cùng cûáng, hóåc phđa
bïn phẫi bng dûúái cố cc cûáng.
D viïm nùång hay nhể, mưåt khi àậ phất hiïån viïm råt thûâa,

bïånh nhên phẫi àïën ngay bïånh viïån àïí àiïìu trõ.
180. Vò sao ngûúâi bõ bïånh tiïíu àûúâng thûúâng hay àối?
Trong bưå phim nûúác ngoâi cố tònh tiïët sau: bíi tưëi, mưåt em
bế gấi nhên lc gia àònh ài ng àậ lến xëng nhâ ùn lêëy, ùn àïí.
Khi bõ ngûúâi nhâ phất hiïån vâ ngùn lẩi, cư ta côn giêåt mưåt miïëng
thõt nhết vâo miïång. Cố phẫi àố lâ cư bế bõ ngûúåc àậi khưng?
Khưng phẫi. Cư ta lâ con cûng ca mưåt nhâ giâu, vò cư êëy bõ bïånh
tiïíu àûúâng nïn rêët dïỵ àối. Tẩi sao thïë?
Mën hiïíu àûúåc àiïìu nây, phẫi bùỉt àêìu bân vïì ngun nhên
cú bẫn ca bïånh tiïíu àûúâng. Nối mưåt cấch dïỵ hiïíu, tiïíu àûúâng lâ
loẩi bïånh àûúâng trong nûúác tiïíu quấ cao. Cưng nùng hêëp thu vâ
àâo thẫi ca àûúâng trong cú thïí chõu sûå àiïìu tiïët ca tuën ty. Cố
ngûúâi vò thiïëu insulin nïn sûå hêëp thu àûúâng bõ trúã ngẩi. Phêìn
àûúâng "thûâa ra" sệ àûúåc bâi tiïët theo nûúác tiïíu. Nhû vêåy, tưí chûác
tïë bâo ca cú thïí sệ khưng thïí dng àûúâng gluco àïí sẫn sinh ra
nùng lûúång cêìn thiïët, vò vêåy, ngûúâi bïånh ln rúi vâo trẩng thấi
àối, ln mën àûúåc bưí sung thûác ùn.
Ngûúâi bõ tiïíu àûúâng khưng nhûäng ùn nhiïìu mâ côn ëng vâ
ài tiïíu nhiïìu, trổng lûúång giẫm. Cố ngûúâi gổi bïånh tiïíu àûúâng lâ
"bïånh trổng lûúång giẫm", "bïånh ba nhiïìu, mưåt đt".
Ngun nhên cùn bẫn sinh bïånh tiïíu àûúâng lâ insulin khưng
à, cho nïn cố thïí dng phûúng phấp tiïm insulin àïí chûäa bïånh
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 171
http://ebooks. vdcmedia. com
tiïíu àûúâng. Àûúng nhiïn, nhûäng bïånh nhên côn nhể chó cêìn khưëng
chïë ùn ëng lâ cố thïí àiïìu chónh àûúåc.
181. Vò sao mêåt cố sỗi?
ÚÃ bïn phẫi bng trïn ca cú thïí cố mưåt hïå thưëng àûúâng mêåt
gưìm ti mêåt vâ ưëng mêåt, trong àố cố dõch mêåt ( àûúåc sẫn xët tẩi
gan, mưỵi ngây 50-100 ml). Dõch nây àûúåc àûa vâo àûúâng råt àïí

gip tiïu hốa thûác ùn. Vêåy vò sao trong mêåt lẩi cố sỗi?
Nối chung, ngûúâi ta cho rùçng, sûå hònh thânh sỗi mêåt cố ba
àiïìu kiïån:
- Tđnh chêët dõch mêåt thay àưíi, thânh phêìn cholesteron hóåc
sùỉc tưë mêåt tùng lïn, tẩo nïn sỗi cholesterol, sỗi sùỉc tưë mêåt hay sỗi
hưỵn húåp.
- Hïå thưëng àûúâng mêåt bõ viïm hóåc cố giun àa lâm tùỉc,
khiïën dõch mêåt khưng lûu thưng, tđch lẩi, thânh sỗi.
- Nhûäng hẩt cholesterol hóåc sùỉc tưë mêåt dêìn dêìn kïët t, phất
triïín thânh sỗi.
Sỗi mêåt lâ bïånh thûúâng gùåp. Khi ùn thûác ùn nhiïìu múä hay
lûúång vêån àưång giẫm ài, thânh phêìn dõch mêåt bõ ẫnh hûúãng, hâm
lûúång cholestron, sùỉc tưë mêåt tùng lïn. Ngoâi ra, hïå thưëng àûúâng
mêåt cố rêët nhiïìu cú hưåi àïí viïm. Àùåc biïåt lâ úã nưng thưn, t lïå bïånh
giun àa rêët cao, dêỵn àïën giun àa ưëng mêåt, lâm cho dõch mêåt tđch
lẩi àïí hònh thânh sỗi. Mưåt khi sỗi mêåt hònh thânh sệ ngây câng to
thïm.
Àïí ngùn ngûâa bïånh sỗi mêåt, ta nïn trấnh ùn thûác ùn nhiïìu
múä àïí giẫm thêëp chêët múä, cholesterol vâ sùỉc tưë mêåt trong cú thïí.
Ngoâi ra, nïn ùn rau tûúi vâ hoa quẫ àïí tùng thïm vitamin; àêy
cng lâ mưåt biïån phấp cố hiïåu quẫ àïí ngùn chùån sỗi mêåt.
Viïåc tđch cûåc vêån àưång, tùng thïm cưng nùng ca cấc nưåi tẩng
khưng nhûäng àïì phông àûúåc sỗi mêåt mâ côn gip giẫm bếo, tùng
thïm sûác àïì khấng cho cú thïí àïí trấnh viïm hïå thưëng àûúâng mêåt.
Nhiïìu tấc giẫ 172
http://ebooks. vdcmedia. com
Kõp thúâi chûäa bïånh giun àa hóåc bïånh viïm àûúâng mêåt cng lâ
nhûäng biïån phấp quan trổng àïí àïì phông sỗi mêåt.
182. Hiïëu àưång úã trễ cố phẫi lâ chûáng hânh àưång lung tung
khưng?

Cố nhûäng trễ em rêët hiïëu àưång, tûâ sấng àïën tưëi ngoâi thúâi
gian ng ra thò hoẩt àưång khưng ngûâng. Do àố, nhiïìu bêåc bưë mể
cẫm thêëy lo lùỉng, cho rùçng con mònh mùỉc bïånh àưång nhiïìu. Thûåc
ra, trễ em hiïëu àưång lâ bêím tđnh. Hiïëu àưång khưng phẫi lâ chûáng
àưång nhiïìu. Hai trûúâng húåp nïn àûúåc phên biïåt mưåt cấch rộ hún àïí
trấnh ẫnh hûúãng àïën sûå lânh mẩnh ca con cấi.
Trong y hổc, trễ em quấ hiïëu àưång, sûác ch phên tấn, kêm
theo tđnh cấch vâ hânh vi ln thay àưíi àûúåc coi lâ mùỉc chûáng hay
àưång. Theo kïët quẫ àiïìu tra úã mêëy trûúâng tiïíu hổc Thûúång Hẫi, t
lïå phất sinh chûáng hay àưång úã trễ em lâ khoẫng 5 -13%. Ngun
nhên cố thïí do di truìn, nậo bõ chêën thûúng hóåc mưi trûúâng gêy
nïn.
Nhûäng biïíu hiïån ch ëu ca bïånh gưìm cố: khưng têåp trung
àûúåc sûå ch , àưång tấc lùåt vùåt nhiïìu, mưåt sưë cố thïí đt àưång, ngưìi
tơnh mưåt chưỵ trong lúáp hổc, nhûng tû tûúãng lẩi àang "mưng lung
khưng cưë àõnh". Loẩi trễ em nây hânh àưång nhiïìu, nưåi dung hoẩt
àưång khưng rộ rïåt, trong phông hổc cố thïí tûå ngưìi gổt bt chò, cùỉn
mống tay, nghõch sấch vúã lâm ẫnh hûúãng àïën cấc bẩn chung
quanh, thêåm chđ bêët giấc àấnh nhau. Sau giúâ hổc vïì nhâ khưng
àng giúâ, lang thang trïn àûúâng, phêìn nhiïìu hổc têåp khố khùn,
thêåm chđ lûu ban. Àïí bưë mể dïỵ phên biïåt trễ em cố mùỉc chûáng
àưång nhiïìu hay khưng, cấc bấc sơ àûa ra mêëy tiïu chín sau àïí
phấn àoấn.
1. Sûác ch khưng têåp trung (tưëi thiïíu cố 3 trong 5 mc sau):
- Lâm viïåc qua loa, khưng hoân thânh cưng viïåc theo tûâng
bûúác.
- Lïn lúáp khưng ch nghe giẫng.
- Sûác ch dïỵ bõ phên tấn.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 173
http://ebooks. vdcmedia. com

- Khưng thïí têåp trung ch mưåt thúâi gian dâi àïí lâm xong
bâi hóåc nhûäng viïåc khấc.
- Khi tham gia trô chúi cng khố lâm àêìy à tûâ àêìu àïën cëi.
2. Dïỵ bõ xung àưång (cố 3 trong 5 mc sau):
- Lâm viïåc thiïëu suy nghơ.
- Nhiïìu lêìn bỗ dúã viïåc nây àïí chẩy theo viïåc khấc.
- Khưng thïí lâm mưåt viïåc mưåt cấch cố thûá tûå (khưng phẫi do
nùng lûåc nhêån thûác gêy nïn).
- Thûúâng gổi to vư cúá trong lúáp hổc.
- Khi chúi têåp thïí, khưng chúâ àûúåc àïën phiïn mònh.
3. Hoẩt àưång quấ mûác (tưëi thiïíu cố 2 mc trong 5 mc sau):
- Hay chẩy nhẫy hóåc leo trêo.
- Ngưìi khưng n hóåc àûáng ngưìi khưng ưín àõnh.
- Khưng thïí ngưìi n úã chưỵ ca mònh, nhêëp nha nhêëp nhưím.
- Khi ng thûúâng hay trúã mònh.
- Hoẩt àưång sët tûâ sấng àïën tưëi, khưng hïì nghó ngúi.
4. Bõ mưåt bïånh nâo àố trûúác 7 tíi, bïånh kếo dâi trïn 6
thấng.
5. Loẩi trûâ têët cẫ nhûäng ngun nhên khấc, kïí cẫ ngun
nhên do giấo dc gia àònh khưng thđch àấng, hóåc cố nhûäng hânh
vi giấo dc khưng thđch húåp gêy nïn, trễ cố biïíu hiïån phất triïín
trđ tụå rêët chêåm chẩp.
Mưåt khi àậ chêín àoấn chđnh xấc trễ em cố chûáng àưång nhiïìu,
nïn cẫi thiïån mưi trûúâng, sûãa àưíi phûúng phấp giấo dc, kïët húåp
ëng thëc theo sûå chó dêỵn ca bấc sơ. Chó cêìn trễ em, bưë mể, thêìy
giấo vâ bấc sơ tđch cûåc phưëi húåp vúái nhau thò hiïåu quẫ chûäa trõ nối
chung lâ tưët, thêåm chđ cố thïí chûäa khỗi hoân toân.
Nhiïìu tấc giẫ 174
http://ebooks. vdcmedia. com
183. Vò sao cố ngûúâi "ngậ nûúác"?

Trong cåc sưëng thûúâng ngây ta thûúâng gùåp trûúâng húåp:
ngûúâi chuín àïën mưåt vng múái, vò mưi trûúâng àõa l àưåt nhiïn
thay àưíi mâ cẫm thêëy khêíu võ khưng húåp, mêët ng, choấng àêìu, ụí
oẫi, thêåm chđ ngûúâi gêìy ài, óa chẫy, ngûáa Nhûäng hiïån tûúång nây
khưng phẫi do bïånh têåt gêy nïn mâ lâ do àưåt nhiïn thay àưíi mưi
trûúâng, dên gian thûúâng gổi lâ "ngậ nûúác".
Vò sao mưåt ngûúâi àang bònh thûúâng lẩi "ngậ nûúác"? Ngun
nhên ch ëu lâ cú thïí cố phẫn ûáng khưng thđch nghi àûúåc vúái khđ
hêåu, àõa hònh, nûúác ëng, thûác ùn vâ cấc àiïìu kiïån phong tc têåp
quấn úã chưỵ múái. Àùåc biïåt, hïå thêìn kinh trung khu vûâa lâ bưå tû lïånh
tưëi cao ca cú thïí, vûâa cố vai trô chó huy vâ àiïìu hôa mưëi liïn hïå
giûäa cú thïí vúái mưi trûúâng bïn ngoâi. Bònh thûúâng, àưëi vúái mưi
trûúâng àậ quen thđch ûáng thò quấ trònh hûng phêën vâ ûác chïë ca
hoẩt àưång thêìn kinh thûúâng giûä àûúåc cên bùçng. Nhûng sau khi
thay àưíi mưi trûúâng, mưëi liïn hïå giûäa cú thïí vâ mưi trûúâng bõ
nhiïỵu loẩn, tûâ àố lâm àẫo lưån mưëi quan hïå cên bùçng giûäa hûng
phêën vâ ûác chïë ca hoẩt àưång thêìn kinh, dêỵn àïën xët hiïån mưåt
loẩt cấc chûáng "ngậ nûúác".
Nhûng con ngûúâi cố bẫn nùng thđch ûáng vúái mưi trûúâng vâ
chiïën thùỉng tûå nhiïn. Sau khi xët hiïån hiïån tûúång "ngậ nûúác",
cưng nùng sinh l ca cú thïí sệ tiïën hânh mưåt loẩt àiïìu chónh
khiïën cho nố dêìn dêìn thđch nghi vúái mưi trûúâng múái.
Àùåc biïåt lâ thanh thiïëu niïn, sûå thay àưíi vïì sinh l àïí thđch
nghi vúái mưi trûúâng rêët mẩnh, hổ ln ln dïỵ khùỉc phc hiïån
tûúång "ngậ nûúác" hún" so vúái ngûúâi lúán tíi.
184. Vò sao xët hiïån "phẫn ûáng chïnh lïåch giúâ"?
Nhûäng ngûúâi ài xa àïí tham gia thi àêëu, biïíu diïỵn hóåc du
lõch thûúâng ài mấy bay àûúâng dâi, cú thïí hay xẫy ra mưåt vêën àïì
khiïën ngûúâi ta àau àêìu, àố lâ "phẫn ûáng chïnh lïåch giúâ". Sau khi
àïën chưỵ múái, thûúâng ban ngây hổ cẫm thêëy mïåt mỗi, lú mú bìn

ng, ùn khưng ngon, bíi tưëi lẩi hûng phêën khấc thûúâng, khố ng.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 175
http://ebooks. vdcmedia. com
Àố lâ do phẫn ûáng ca cú thïí khưng quen vúái sûå chïnh lïåch
ca thúâi gian mâ gêy ra. Mổi ngûúâi àïìu biïët: quẫ àêët tûå quay tûâ
têy sang àưng, cûá 24 giúâ quay àûúåc 360 àưå, tûác mưåt giúâ quay àûúåc
15 àưå. Mi giúâ úã nhûäng kinh àưå khấc nhau cố khấc nhau. Ngûúâi ta
quy àõnh cấch 15 kinh àưå lâ mưåt mi giúâ. Toân cêìu àûúåc chia
thânh 24 mi giúâ. Cng mưåt mi giúâ thò dng giúâ nhû nhau, giûäa
hai mi giúâ cẩnh nhau chïnh nhau mưåt giúâ, phđa àưng súám, phđa
têy mån, ấnh sấng mùåt trúâi di chuín trïn mùåt àêët 15 àưå thò
chuín qua mi giúâ khấc. Giúâ ấnh sấng mùåt trúâi àïën súám hay
mån quy àõnh sûå biïën àưíi giúâ tiïu chín úã chưỵ àố. Mấy bay ài tûâ
Àưng sang Têy, ph húåp vúái sûå chuín dúâi ca ấnh sấng mùåt trúâi,
cho nïn thúâi gian "co ngùỉn" hún. Vđ d, tûâ Thûúång Hẫi bay ài
Oasinhtún mêët 12 tiïëng, vûúåt qua 13 mi giúâ; nïëu ài tûâ 9 giúâ sấng
ngây 1/6 thò lc àïën núi lâ àïën 8 giúâ sấng ngây 1/6 úã Oasinhtún
(lc àố lâ 9 giúâ tưëi úã Thûúång Hẫi). Ngûúåc lẩi, mấy bay bay vïì phđa
Têy thò thúâi gian sệ "dâi ra".
Giưëng nhû quy låt chuín àưång hùçng ngây ca quẫ àêët, cú
thïí cng cố quy låt hoẩt àưång 24 giúâ trong mưåt ngây ca nố.
Ngûúâi ta cố thối quen ban ngây lâm viïåc, àïm nghó ngúi. Nhiïåt àưå
bònh thûúâng ca ngûúâi bíi sấng thêëp nhêët, bíi chiïìu tưëi cao
nhêët. Nhõp tim, nhõp thúã ban ngây nhanh, ban àïm thêëp. Sưë lûúång
hưìng cêìu vâ bẩch cêìu trong mấu bíi sấng thêëp nhêët, bíi tưëi
tùng nhiïìu. Cấc chêët nưåi tiïët tưë hùçng ngây cng cố tùng giẫm. Vđ
d, chêët nưåi tiïët tưë ca vỗ thûúång thêån ban àïm đt, ban ngây
nhiïìu, chêët kđch thđch tưë sinh trûúãng ban ngây đt, ban àïm nhiïìu.
Nhûäng àiïìu nây àïìu thïí hiïån quy låt biïën àưíi chu k ngây àïm
ca sinh l cú thïí. Sûå hònh thânh quy låt biïën àưíi sinh l cú thïí

liïn quan mêåt thiïët vúái sûå biïën àưíi ca thúâi gian chiïëu sấng ca
mùåt trúâi, nhiïåt àưå, ấp sët khưng khđ, àưå êím ca mưi trûúâng trong
thúâi gian lêu dâi.
Khi ài mấy bay vïì phđa Àưng hóåc phđa Têy trong mưåt thúâi
gian ngùỉn, xun qua nhiïìu mi giúâ, do mi giúâ thay àưíi nïn thúâi
gian ngây àïm cng thay àưíi. Viïåc ng, thûác, nhiïåt àưå, huët ấp,
tiïët ra cấc chêët kđch thđch tưë vúái nhõp àiïåu sinh l bònh thûúâng bõ
àẫo lưån, thêåm chđ àẫo ngûúåc. Nhû àậ nối úã trïn, tûâ Thûúång Hẫi ài